نقش مديريت اطلاعات بهداشتي در مديريت بيمارستان

نقش مديريت اطلاعات بهداشتي در مديريت بيمارستان

نويسندگان: حسن صياميان، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي مازندران
كبري علي گلبندي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي مازندران
ابراهيم نصيري، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي مازندران
افسانه شهرابي، كارشناس كتابداري و اطلاع رساني دانشگاه علوم پزشكي مازندران
در ابتدا باید یه سوءتفاهم در مورد این مقاله از بین ببرم شاید در ظاهر این مقاله ربطی با مدیریت خدمات بهداشتی ودرمانی نداشته باشد ومربوط به رشته هایی نظیر کتابداری و... باشد ولی مدیریت اطلاعات بهداشتی درمانی یکی از شاخه های مدیریت در حوزه سلامت می باشد که دانشجویان مدیریت خدمات یهداشتی درمانی میتوانند در مقاطع کارشناسی ارشد ودکترادر آن ادامه تحصیل دهند

● مقدمه
منبع تمام فعاليت هاي مديريت، اطلاعات است. اطلاعات جريان حياتي فرآيند برنامه ريزي است. امروزه اطلاعات به عنوان يكي از مهمترين منابع قدرت در جهان مطرح مي باشد. مديران بدون داشتن اطلاعات كامل در مورد يك موضوع قادر به تصميم گيري موثر نخواهند بود. فن آوري اطلاعات در سال هاي اخير به واسطه رشد . گسترش روز افزون و بكارگيري امكانات رايانه اي و انتقال داده ها و ايجاد شبكه هاي جهان گستر مانند اينترنت اطلاعات ارزشمند و خدمات متنوع، محيط هاي تبادل اطلاعات را به شدت دچار تغيير كرده است.
در بخش بهداشت نيز استفاده از سيستم هاي اطلاعاتي كارآمد براي تحقق اهداف كارآيي ، اثربخشي و كيفيت خدمات و نيز رضامندي مراجعين ضروررتي انكار ناپذير بشمار مي رود.
در عصر تكنولوژي اطلاعات و اطلاع رساني، مدارك پزشكي بعنوان مهم ترين ،غني ترين و واقعي ترين منابع اطلاع رساني پزشكي و بهداشتي است زيرا مبتني بر واقعيات علم پزشكي است. مديريت اطلاعات بهداشتي عبارت از توسعه ، اجراء،‌ نگهداري،‌و مديريت سيستم ها به منظور توليد،‌ذخيره، بازيابي و انتشار اطلاعات بهداشتي بيمار بصورت موثر و كارا مي باشد. مديريت اطلاعات بهداشت همچنين تحت عنوان اداره مدارك پزشكي نيز شناخته شده است.
مديريت اطلاعات بهداشتي در تمامي محيط هاي مراقبت بهداشتي مشابه مي باشد. اگرچه يكي از اين روشها در مطب پزشك ممكن است داراي پيچيدگي و ابهام كمتري نسبت به بيمارستان ها و مراكز بهداشتي بزرگ مي باشد ،‌با وجود اين اهداف مشابه و يكسان است:
« مديريت موثر و پوياي اطلاعات بهداشتي ارائه شده به بيمار.»
اطلاعات اساس تصميم گيري و برنامه ريزي مي باشد و منبع اوليه اطلاعات مراقبت بهداشتي ،‌مدرك بهداشتي بيمار مي باشد.
اطلاعات نيروي حياتي ارائه مراقبت بهداشتي است . مدارك پزشكي، به شكل دستي يا خودكار ، اطلاعات پزشكي را،يعني تمام جنبه هاي مراقبت از بيمار را در خود دارد. پزشكان ،پرستاران، و ساير مراقبين بهداشتي براي درمان يك بيمار به اطلاعات پزشكي نياز دارند. مدرك پزشكي ،‌ همچنين براي حمايت از علائق بيمار،‌ مراقبت بهداشتي، مركز مراقبت بهداشتي ارائه خدمت مي كند.
مديريت اطلاعات بهداشتي نيازمند سيستم هايي است كه جهت ذخيره سازي،‌بازيابي،‌نگهداري و امحاءمدارك بهداشتي (بر اساس قانون) ،تنظيم و قوانين و امور حرفه اي حركت نمايد.
در تعريف استاندارد شغلي مدارك پزشكي خدمات ارائه شده به بيمار بصورت ذيل بيان شده است:
1.      بيمار چه كسي است؛
2.      علائم و نشانه هاي باليني بيمار چيست؛
3.      چه مراقبت و اقداماتي براي بيمار انجام شده است؛
4.      مسئول مراقبت از بيمار چه كسي است؛
5.      توسط چه كسي و در كجا اين مراقبت ها ارائه شده است و
6.      نحوه چگونگي انجام و ارائه مراقبت چگونه بوده است.

● مدارك پزشكي در نظام اطلاع رساني بهداشتي
هر موسسه درماني در درمان موفق خود نياز به مدارك پزشكي دارد. مداركي مي تواند جوابگوي موسسات درماني باشد كه مستند، ‌درست ، كامل، و علاوه بر اين چند رسانه اي* بوده و نياز روافزون جامعه پزشكي،‌ پزشكي قانوني،‌و امور آموزشي و پژوهشي را بر آورده سازد،‌ در توليد،‌سازماندهي،‌حفاظت و اشاعه آن بر اساس اساسنامه ها و مقررات مربوطه با تكنولوژي نوين نيز هماهنگي داشته باشد.
نقش مدير اطلاعات بهداشتي نقش حياتي در مراكز مراقبت بهداشتي است ،‌ زيرا اطلاعات به دست آمده داراي يك اهميت كاملا منحصر به فرد است،‌ علاوه بر اين فقدان يا كاهش اطلاعات بهداشتي ممكن است مراقبت بهداشتي بيمار را به مخاطره بيندازد.
در نظام پزشكي، مديريت اطلاعات بهداشتي و مدارك بهداشتي تبادل داده هاي باليني و تفكيك و تحليل اين داده ها به منظور ارائه اثر بخش و كارآ مستلزم داده هاي كامل بوده و در اين راستا رعايت استانداردهاي كامل اطلاع رساني از اهميت خاصي برخوردار مي باشد.(ربيعي، 1380، ص. 28)
مدير مدارك پزشكي نه تنها به عنوان مدير مدارك انجام وظيفه مي نمايد، بلكه اطلاعات بهداشتي را براي تامين بسياري از نياز هاي بيماران ، پزشكان،‌و نمايندگي هاي معتبر و قانوني و بيمه شخص ثالث تهيه مي كند.

● سير تاريخي مديريت اطلاعات بهداشتي
ليندا در تعريف جديد مديريت اطلاعات بهداشت خاطر نشان مي سازد كه: آخرين باري كه شما در باره بكارگيري يخچال، درشكه بدون اسب، يا همان ماشين گفتگو مي كرديد؟ چه زماني بود؟ درست همانطوريكه زمان و ابداع و اختراعات ايده هاي ما را در باره اشياي آشنا عوض كرد، آنها همچنين تعريف حرفه ما را نيز عوض كردند. متخصصان مديريت اطلاعات بهداشت راه طولاني را از زمانيكه سازمان انجمن كتابداران مدارك پزشكي امريكاي شمالي در سال 1928 آغاز شده بود پيمودند.
بطور خلاصه در رابطه با تاريخچه مدارك پزشكي مي توان به مطالب زير نيز اشاره كرد:
تاريخچه مدارك پزشكي به قدمت علم پزشكي مي باشد.
در دوران مصر، اولين پزشك مصري ك مبادرت به نوشتن مدارك پزشكي نمود، ايمهوتپ مي باشد كه در 2500 تا 3500 قبل از ميلاد در اهرام ثلاثه مي زيسته است. ابزار كتابت در مصر پاپيروس بوده است.
در دوره يونان اطباء در معابد به معالجه بيماران مي پرداختند.
اولين پزشكي كه جادو گري و خرافات را كنار گذاشته و به پدر علم طب معروف بوده، كسي جز بقراط نمي باشد. از مهمترين دستآورد اين پزشك معروف، سوگندنامه پزشكي مي باشد.
در دوران يونان و روم، پزشكي بنام گالن براي اولين بار نشان داد كه شريانهاحاوي خون هستند و وظائف آنها را شناخت.
در دوره يهود منبع بيشتر عقائد طبي ، كتابهاي مقدس تورات و تلموت بود و براي جلوگيري از بيماريها راه هاي قابل توجهي پيشنهاد مي شد.
در دوره اسلام دانشمندان به ترجمه كتب و آثار بقراط و گالن به عربي پرداختند.زكرياي رازي كاشف الكل و اولين كسي بود كه از روده تابداده گوسفند براي بخيه استفاده كرده است.او بزرگترين طبيــــب مسلمان و از اولين اطبائي است كه در هزار سال قبل مانند روش بيمارستا نهاي امروزي، گزارش حال بيماران را با ترتيب صحيح و شكل منظم يادداشت نموده است.
در دوران بعد از قرون وسطي بيمارستان سن بار تولوميو در سال 1137 ميلادي در لندن تاسيس گرديد. در اين بيمارستان مدارك همه بيماران نگهداري مي شد و بعضي از آنها تا به امروز باقي است.
در دوره رنسانس در قرون 16 و 17 و آغاز تحول فرهنگي و اجتماعي در اروپا پيشرفت زيادي دز زمينه علم پزشكي به چشم ميخورد و مدارك پزشكي جالبي از آن زمان باقي مانده است. در واقع با تجديد تمدن اروپايي و سلطنت هانري هشتم اوضاع بيمارستان سنت بارتلوميو به بهبودي رفت و اصول و مقرراتي براي اداره آن وضع شد كه يكي از اين قوانين و دستورات براي اداره بهتر بيمارستان سنت بارتلوميو ايجاد مدارك پزشكي بوده است و نخستين بار تهيه و نگهداري پرونده كتبي براي بيماران را آغاز كرد.
در دوران رنسانس تحول فرهنگي و اجتماعي در اروپا شروع شد و پيشرفت علم طب آغاز گشت. در اين دوره علم تشريح به وسيله طبيب معروف بلژيكي به نام آندره وساليوس پايه گذاري شد( قبل از اين دوره تشريح از سوي كليسا غير قانوني و خلاف دين شناخته مي شد).
در قرن هفدهم اهميت مدارك پزشكي به مراتب بيشتر شد. در بيمارستان سن بارتولوميو لندن،‌ به وسيله دكتر ويليام هاروي به پزشكان دستور اكيد داده شد كه مشاهدات خود را بنويسند و با ساير اوراق مربوط به بيمار نگهداري شود.در اين دوره در سال 1661 براي اولين بار آمار حياتي به وسيله كاپيتان جان گرانت مورد مطالعه قرار گرفت.
در قرن هجدهم اولين بيمارستان در امريكا بوسيله بنيامين فرانكلين تاسيس شد. ايندكس بيماران كه تا سال 1906 در دفتر نگهداري ميشد در اين سال تبديل به كارت گرديد. در اين دوره اولين كوشش ها براي ايندكس كردن بيماريها به عمل آمد(1864) ولي در سال 1914 بود كه نامگذاري بيماريها تهيه گرديد.
در قرن 19 و به سال 1821 بيمارستان معروف ماساچوست در بوستون تاسيس گرديد و در سال 1859 انجمن مدارك پزشكي امريكا به رياست خانم گريس واتينگ مايرز تاسيس شد.
در قرن بيستم مدارك پزشكي توجه بسيار زياد بيمارستانها و پزشكان را به خود جلب نمود. پيشرفت مدارك پزشكي در اين قرن بسيار قابل توجه است.
انجمن متصديان مدارك پزشكي امريكا در سال 1928 تاسيس گرديدكه متصديان مدارك پزشكي كانادا نيزحق عضويت داشتند و لي در سال 1942 انجمن متصديان مدارك پزشكي كانادا به طور مستقل تشكيل شد.
در انگلستان متصديان مدارك پزشكي همزمان با شروع جنگ جهاني شروع به فعاليت نمودند ولي تاسيس انجمن آنان به بعد از جنگ موكول شد (1948).
انجمن متصديان مدارك پزشكي استراليا در سال 1949 به وسيله انجمن بيمارستان هاي آن كشور به رسميت شناخته شدو در سال 1952 فدراسيون مسئولين مدارك پزشكي رسميت پيدا نمود.
انتخاب اولين هيات مديره انجمن مدارك پزشكي ايران در بهمن ماه سال 1372 برگزار گرديد و پروانه فعاليت آنان در تير ماه 1373 صادر شد.
دكتر محمد صدري اولين استادي بود كه در دانشكده بهداشت و پس از تاسيس دوره فوق ليسانس اداره امور بيمارستان ها، مدارك پزشكي را تدريس نمود.
مدارك پزشكي در حجاز سال 1363 آغاز به فعاليت نموده است.
به دنبال تشكيل هسته مركزي و بخش مدارك پزشكي در بيمارستان شهيد بقائي اهواز(1365) و با تاسيس واحد مدارك پزشكي در كليه مناطق جنگي غرب و جنوب كشور، مدارك پزشكي در خدمت جنگ تحميلي عراق عليه ايران قرارگرفت.

● حركت به سوي آينده
هم اكنون، انجمن مديريت اطلاعات بهداشتي امريكا(AHIMA) تمايل به ارائه تعريف پذيرفته جديد از اين حرفه:" تعريف حرفه اي مديريت اطلاعات بهداشت" دارد .
بازگشت به سال 1928، هدف اصلي انجمن ارتقاء " استانداردهاي مدارك باليني در بيمارستانها، داروخانه هاي عمومي، وساير موسسسات پزشكي". امروزه، ما سطح تخصص حرفه اي را بيشتر از استاندارد مدارك باليني و صرفا موسسات پزشكي گسترش داده ايم، ما گروهاي متعددي با مهارتهاي مختلف از مراكز مراقبت پزشكي تا طيف گستردهاي از مراقبت بهداشتي و فراسوي آن هستيم.
در تنيجه، ما بيش از اين نمي توانيم دوگانگي حرفه " سنتي در مقابل غير سنتي" را پذيرا باشيم، زيرا ديگر اين مفاهيم وجود ندارد.تعريف حرفه اي، مختص به نوع كارفرما يا اعتبار دهنده مديريت اطلاعات بهداشتي نيست. آن براي ما تنوع گسترده اي از مهارتها و ويژگيهايي را مشخص مي كند. اين بايد براي همه متخصصان مديريت اطلاعات بهداشتي از اهميتي خاص بر خوردار باشد، زيرا آن بيانگر تمام هويت حرفه اي ما است.
كميته رشد توسعه حرفه اي ، كميته مشترك آموزش و هيات امناي انجمن مديريت اطلاعات بهداشتي امريكا((AHIMA ، از مديريت اطلاعات بهداشت تعريف زير ارائه شده است:
1. ما را قادر مي سازد تا جايگاه خود را در اين تعريف بدون توجه به محيط كار دريابيم.
2. تضمين مي كند، ويژگيهاي متعددي كه در زمان جذب و جستجوي كارمند بايستي ارائه كنيم را تشخيص دهيم.
3. قادر مي سازد كه عموم مردم تشخيص بدهند و قدرداني كنند كه حرفه مديريت اطلاعات بهداشتي چيست.
در اين مقاله ، ما مي خواهيم ريشه هاي تعريف جديد حرفه اي را كشف كنيم، كه بشرح زير مي آيند:

● تعاريف مديريت اطلاعات بهداشت
مديريت اطلاعات بهداشتي عبارت از توسعه ، اجراء نگهداري، و مديريت سيستم ها به منظور توليد، ذخيره، بازيابي و انتشار اطلاعات بهداشتي بينمار بصورت موثر و كارا مي باشد.
مديريت اطلاعات بهداشت همچنين تحت عنوان اداره مدارك پزشكي نيز شناخته شده،‌ روش ها و امور مديريت اطلاعات بهداشتي در تمامي محيط هاي مراقبت بهداشتي مشابه مي باشد. اگرچه يكي از اين روشها در مطب پزشك ممكن است داراي پيچيدگي و ابهام كمتري نسبت به بيمارستان ها و مراكز بهداشتي بزرگ مي باشد ،‌با وجود اين اهداف مشابه و يكسان است:
“مديريت موثر و پوياي اطلاعات بهداشتي ارائه شده به بيمار.

اطلاعات اساس تصميم گيري و برنامه ريزي مي باشد و منبع اوليه اطلاعات مراقبت بهداشتي ،‌مدرك بهداشتي بيمار مي باشد.
سيستم اطلاعات بهداشتي HIS(Health Information Management) :
مجموعه اجزاي به هم پيوسته اي كه براي جمع آوري و تحليل داده ها و تدوين اطلاعات( اطلاعات مديريت، آمارها و سوابق بهداشتي) به منظور مديريت يك سيستم يا برنامه بهداشتي و پايش فعاليت هاي بهداشتي مورد استفاده قرار مي گيرد.

سيستم اطلاعات مديريت بهداشت(Health Management Information System):
يك سيستم فرعي از سيستم اطلاعات بهداشتي است كه به مديريت سيستم اختصاص داده مي شود. سيستم هاي مراقبت اپيدميولوژي و ثبت وقايع حياتي نمونه هاي ديگري از اين سيستم هاي فرعي مي باشند. در بسياري از موارد بري اشاره به سيستم اطلاعات بهداشتي از عبارت سيستم اطلاعات مديريت بهداشت استفاده مي شود تا بر استفاده از اين اطلاعات براي مديريت سيستم بهداشتي تاكيد گردد.
اطلاعات نيروي حياتي ارائه مراقبت بهداشتي است . مدارك پزشكي،‌ به شكل دستي يا خودكار ،‌اطلاعات پزشكي را،‌يعني تمام جنبه هاي مراقبت از بيمار را در خود دارد. پزشكان ،‌پرستاران،‌ و ساير مراقبين بهداشتي براي درمان يك بيمار به اطلاعات پزشكي نياز دارند. مدرك پزشكي ،‌ همچنين براي حمايت از علائق بيمار،‌ مراقبت بهداشتي، مركز مراقبت بهداشتي ارائه خدمت مي كند(Leger, 1994, p.1)

●مدارك پزشكي يا”سيستم اطلاعات بهداشتي درماني“
مدارك پزشكي كه امروزه از آن به ”سيستم اطلاعات بهداشتي درماني“ يا HIS ياد ميشود، عبارت است از كليه اطلاعات بهداشتي درماني مربوط به يك فرد كه شامل اطلاعات جامعه شناسي، بيماري شناسي، اطلاعاتي از قبيل نوع بيماري، مدت درمان، معالجات انجام شده، نوع عمل جراحي، وضعيت بيمار هنگام ترخيص-اطلاعات بهداشتي و ... مي باشدو در قالب پرونده پزشكي بيمار و اكثرا توسط رايانه ذخيره مي گرددتا در موارد نياز اعم از درمان بيمار،تحقيق و پژوهش ،آموزش پزشكي و بهداشت،ارزيابي خدمات بهداشتي درماني،موارد حقوقي و... قابل دسترس باشد.چشم اندازهاي شغلي اين حرفه در دنيا رو به گسترش است و عناوين شغلي مانند مدير مسئول،كدگذار،معاون مديرو سرپرست را به خود اختصاص داده است،علاوه بر اينها با توجه به مراكز جديد مراقبت بهداشتي در حال تغيير عناويني جديد نظير تكنسين اطلاعات بهداشت را به خود اختصاص داده است.
نقش تكنسين اطلاعات بهداشت:
تكنسين اطلاعات بهداشت،كارهاي فني متنوعي از اطلاعات بهداشتي را انجام ميدهد كه عبارتند از :
ـ كدگذاري و طبقه بندي اطلاعات جهت باز پرداخت
ـ سازماندهي ،تجزيه تحليل و ارزيابي اطلاعات مورد نياز براي حمايت از تصميم گيريها
ـ برقراري امنيت اطلاعات جهت استفاده در جامعه مراقبت بهداشتي
ـ رعايت استانداردها و مقررات مربوط به اطلاعات بهداشتي
ـ تدارك اطلاعات بهداشتي براي معتبر ساختن بررسي ها
ـ تجزيه تحليل اطلاعات باليني براي پژوهش و خط مشي عمومي
سيستم اطلاعات بهداشتي
سيستم اطلاعات بهداشتي (HISHealth Information Systemمجموعه اجزاي به هم پيوسته اي كه براي جمع آوري و تحليل داده هاو تدوين اطلاعات((اطلاعات مديريت ، آمارها و سوابق بهداشتي)به منظور مديريت يك سيستم يا برنامه بهداشتي و پايش فعاليتهاي بهداشتي مورد استفاده قرار ميگيرد.
سيستم مديريت اطلاعات بهداشت :يك سيستم فرعي از سيستم اطلاعات بهداشتي است كه به مديريت سيستم اختصاص داده ميشود. در بسياري از موارد براي اشاره به سيستم اطلاعات بهداشتي از عبارت سيستم اطلاعات مديريت بهداشت استفاده مي شود تا بر استفاده از اين اطلاعات براي مديريت سيستم بهداشتي تاكيد گردد.
● مديريت اسناد واصول مستندسازي پرونده هاي پزشكي
مديريت اسناد عبارت است از:
نظارت مداوم بر مدارك
حصول اطمينان از اين كه فقط اسناد مورد احتياج ايجاد شود
اسناد مذكور به خوبي محافظت گردد
به نحو صحيح و موثري مورد استفاده قرار گيرد
آنچه فاقد ارزش است ،‌محو گردد
اسناد با ارزش بر طبق قانون در آرشيو ملي حفظ و نگهداري گردد.( باطني، 1374“ ص. 89)
اصول مستند سازي و تشخيص نويسي
بيتر (1991) اظهار مي دارد: يك پرونده پزشكي دقيق ، روشن و بخوبي سازمان يافته تفكر كلينيكي معتبر و منطقي را تسهيل نموده ، انعكاس مي دهد. چنين مدركي منجر به برقراري ارتباطي خوب ميان بسياري از متخصصين كه در مراقبت از بيمار دخالت دارند ، مي گردد و به هماهنگ كردن فعاليتهاي آنها كمك مي نمايد. همچنين اين مدرك مسائل و مراقبت بهداشتي را از لحاظ مقاصد قانون پزشكي مستند مي كند.
مستند سازي چيست و چرا اهميت دارد؟ بنابر توافق نامه چند انجمن امريكايي در سال 1992 ، پاسخ سوال اخير اين است كه : مستند سازي ثبت حقايق و مشاهدات مقتضي در باره سابقه بهداشتي (پزشكي) بيمار اعم از بيماريها فعلي و گذشته ، آزمايشات ، درمان و نتايج درمان مي باشد. (مقدسي،1374،ص. 9-8)

اصول مستند سازي عبارتند از:
ثبت اطلاعات در اواراق مدارك پزشكي كاملا خوانا و واضح باشد.
در مواجه پزشك با بيمار ، ثبت اطلاعات مدارك پزشكي هر بيمار حداقل شامل: تاريخ ويزيت بيمار ، تاريخچه بيماري و معاينات جسمي ، تشخيص و طرح درمان بيمار باشد. تشخيص هاي اوليه و نهايي بايستي جهت درمان و مشاوره در دسترس باشد .
تشخيص ها جهت كد گذاري و طبقه بندي به صورت لاتين و منطبق بر كتب ICD ثبت شده باشد.
علل و نتايج عكس برداريها ، آزمايشات و ساير خدمات جنبي بايستي به طور كامل در مدارك پزشكي ثبت شده باشد.
لازم است عواملي كه سلامت فرد را تهديد و به خطر مي اندازد مشخص شوند.
سير بيماري شامل: پاسخ بيمار به درمان ، تغيير درمان ، تغيير در تشخيص پزشكي و امتناع بيمار از درمان بايد ثبت شده باشد.
برنامه مكتوب مراقبت درماني بيمار بايستي شامل: درمانها ، داروهاي تجويزي ، مشخص نمودن دفعات و ميزان استفاده از دارو ، هر گونه ارجاع و مشاوره ، آموزش بيمار يا خانواده و ساير دستورات ويژه براي اين موارد باشد
مستند سازي بايد ارزيابي بيمار و يا درمان او را تضمين كند و اطلاعات ثبت شده ، بايد شامل فرايندهاي فكري و پيچيدگي تصميم گيريهاي پزشكي باشد
همه اطلاعات ثبت شده در مدارك پزشكي بايد موثق بوده و تاريخ و امضاء داشته باشد. بكار گيري اصول مستند سازي كمك خواهد نمود كه مطالعه كنندگان بتوانند نكات اطلاعاتي خاص را به راحتي در مدارك مستند شده بيابند.
در هنگام نوشتن پرونده پزشكي حتي الامكان از خودكار با جوهر ثابت استفاده شود و از نگارش با روان نويس و خود نويس ، خودداري گردد.
به هنگام مستند سازي ، قوانين زير بايد رعايت شود:
مستند سازي توصيفي باشد (دقيقا آنچه را كه مشاهده مي كنيد شرح دهيد و آنچه را كه مي بينيد مستند كنيد)
مستند سازي صريح باشد (از اظهارات مبهم و كلي گوئي اجتناب شود).
در مستند سازي از نقل و قول مستقيم استفاده شود. (حتي الامكان از كلمات دقيق بيمار استفاده شود) بين كلمات بيمار از آنچه مشاهده شده است باقرار دادن نقل و قول بيمار در علامت نقل و قول تفاوت قائل شويد. بنابراين متوجه مي شوند كه جمله داراي نقل و قول دقيقا چيزي است كه بيمار گفته است.
مستند سازي به هنگام باشد، چون حافظه انسان به آساني دچار فراموشي مي شود. ثبت اطلاعات مراقبت درماني بايد به هنگام رخداد مراقبت انجام شود ، بنابراين بلافاصله بعد از ارائه مراقبت درماني ، اطلاعات را ثبت كنيد. برگ دستورات پزشكي ،‌دستوراتي را كه طبيب بخاطر تامين سلامتي مريض صادر مي كند، بايد بر روي ورقه اي نوشته و امضاء گردد.سفارشاتي كه پزشك بطور شفاهي يا بوسيله تلفن تعيين مي نمايدبايد در خلال 24 ساعت توسط خود او ثبت و تائيد گردد. (مقدسي ، 1368، ص. 24)
مستند سازي واضح و مداوم باشد.
كليه اطلاعات ثبت شده بايد خوانا و مرتب باشد. رعايت املاء صحيح ، نقطه گذاري و جمله بندي صحيح در ثبت اطلاعات ضروري است.
اطلاعات بايستي با روش منطقي و متوالي ثبت شود و مداومت ثبت اطلاعات وجود داشته باشد.
تاريخ و ساعت هر نوع اطلاعات ورودي را مشخص كنيد و اطلاعات ثبت شده را با ذكر نام و نام خانوادگي و امضاء نمائيد.
در صورت استفاده از اختصارات(abbreviation) در پرونده از اختصارات استاندارد استفاده كنيد و در ثبت تشخيص اوليه و نهايي به هيچ وجه از اختصارات استفاده نگردد.
در فرمهاي پرونده خط خالي نگذاريد و يا در ثبت اطلاعات به ترتيب از همه خطوط استفاده كنيد.
اشتباهات مستند سازي ثبت شود :
چنانچه در ثبت اطلاعات دچار اشتباه شديد ، آن را پاك نكنيد يك خط بر روي قسمت اشتباه بكشيد و در يك پرانتز ذكر كنيد (اشتباه) .اشتباه در مراقبت درماني بيمار يك موضوع كاملاً متفاوت است و در درجه اول بايستي به رزيدنت يا انترن مربوطه گزارش شود.

●فن آوري اطلاعات بهداشت
اطلاعات بيمار براي مراقبت از بيمار ،برنامه ريزي بهداشتي، تضمين كيفي، پژوهش پزشكي، آموزش حرفه اي و باز پرداخت مالي بكار ميرود.
مدارك پزشكي يا اطلاعات بهداشتي درماني(HIS) قلب نظام بهداشتي درماني هر كشور مي باشد . در دنياي امروزي كه قرن اطلاعات نام دارد، كاربرد سريع و صحيح اطلاعات آن داراي اهميت بسيار زيادي مي باشد و هر موسسه ايكه فاقد سيستم صحيح توليد ، توزيع، ارسال نگهداري و بازيابي اطلاعات باشد، كارآيي مطلوب را نداشته و پاسخگوي نياز مصرف كنندگان نخواهد بود. نظام ملي يا NHS كه پايه و اساس سيستم بهداشتي درماني هر كشور مي باشد، شديدا متاثر از سيستم اطلاعات بهداشتي درماني بوده به نحوي كه بدون وجود اين سيستم ، نظام طب ملي فاقد كارآيي لازم خواهد بود.(جعفري، 1378و ص. )
مديريت سيستم بهداشتي: مديريت مجموعه اي از اجزاي به هم پيوسته ،هم درون بخشي و هم برون بخشي و نيز خود جامعه كه مجموعا بر سلامت افراد جامعه تاثير ميگذارند.(دانش كهن،1380 ،ص15).
يك سيستم اطلاعات بهداشتي اطلاعات لازم براي مديريت برنامه ها و خدمات بهداشتي را فراهم ميكند.سيستم اطلاعات بهداشتي از مكانيسمها و روشهايي براي جمع آوري و تحليل داده هاو ارائه اطلاعات مورد نياز به بخشهاي ذيل تشكيل شده است:
ـ همه سطوح برنامه ريزان و مديران بهداشتي كه براي تهيه طرحها ،بودجه بندي ، پايش ،ارزيابي و هماهنگي برنامه ها و خدمات بهداشتي به اين اطلاعات نياز دارند.
ـ پرسنل مراقبتهاي بهداشتي ،كاركنان بخش پژوهشي بهداشت و آموزِش دهندگان براي تقويت و بهبود فعاليتهاي خود
ـ برنامه ريزان اجتماعي ـاقتصادي و ساير بخشهاي دولت براي تلفيق و تبادل اطلاعات بين بخشهاي مختلف
ـ مراقبت اپيدميولوژيكي (مانند اخطارهاي مربوط به بيماريها و افزايش شيوع ناگهاني آنها)
ـ ثبت و گزارش دهي خدمات (از كاركنان بهداشتي و تسهيلات ارائه دهنده خدمات)
ـ پايش وارزشيابي برنامه ها
- سيستمهاي اداري و سيستمهاي مديريت منابع(مانند بودجه،پرسنل،تجهيزات وغيره)
اطلاعات در سيستم بهداشتي حياتي بوده ومدارك پزشكي،به شكل دستي يا ماشيني دربرگيرنده اطلاعات پزشكي است.پزشكان،پرستاران وساير دست اندر كاران مراقبتهاي بهداشتي براي درمان بيماربه اطلاعات پزشكي احتياج دارند.
مديريت اطلاعات بهداشتي توسط دو گروه اعمال ميگردد:مديران مدارك پزشكي و تكنسينهاي مدارك پزشكي،كه با استفاده از حوزه وسيعي از دانش،بايد از گسترش سيستم مراقبت بهداشتي وگردش اطلاعات پزشكي درآن آگاه باشند.

●وضعيت شغلي رشته مديريت اطلاعات بهداشت
انجمن مديريت اطلاعات بهداشتي امريكا يك سازمان مراقبت بهداشتي حرفه اي است كه بيش 40 هزار متخصص مدارك بهداشتي و مديريت اطلاعات بهداشتي دارد. متخصصان مديريت اطلاعات بهداشت تضمين مي كنند كه اطلاعات بيمار درست است، و استانداردهاي معتبر، قانوني را تامين مي كنند، و در دسترس مراقبين بهداشتي، مديران موسسه، شركت هاي بيمه مي باشد. انجمن مديريت اطلاعات بهداشتي امريكا(AHIMA) متعهد مي باشد كه كيفيت اطلاعات بهداشتي براي منفعت بيماران، خدمات دهندگان مراقبت، و ساير استفاده كنندگان داده هاي باليني را تضمين كنند.
بر اساس آمار سازمان كار امريكا، استخدام مستخدمين، مديران اطلاعات بهداشت انتظار مي رود بيش از حد معمول از ساير حرفه ها تا سال 2008 افزايش يابد. متخصصين مديران اطلاعات بهداشت، اطلاعاتي كه پزشكان، پرستاران و ساير تيم پزشكي توليد مي كنند، گردآوري ، تجزيه و تحليل و نگهداري مي كنند.تيم پزشكي جهت ارائه مراقبت بهداشتي خوب به اطلاعات گردآوري شده و تجزيه اطلاعات متخصصين مديران اطلاعات بهداشت نياز دارند.
از نظر حقوقي، ‌ بالاترين مزاياي حقوقي براي اين رشته بوده و بيش از نيمي از فارغ التحصيلان جديد مديران اطلاعات بهداشت با مدرك ليسانس با حقوق برابر 30000 تا 50000 دلار مي باشد. بعد از 5 سال جذب اين افراد از حقوق 50000 تا 75000 دلار دريافت مي دارند. فارغ التحصيلان جديد مديران اطلاعات بهداشتي با مدك فوق ديپلم 20000 تا 30000 حقوق بصورت سالانه دريافت مي كنند.
علاوه بر اين ، اين رشته تنوع و انعطاف كاري مختلفي در انتخاب محل كار براي كاركنان دارد، بسته به مهارت، آموزش و علائق متخصصين مديريت اطلاعات بهداشت با مدرك فوق ديپلم مي توانند موقعيت هاي شغلي مانند تحليل گر داده هاي بهداشتي، تحليل گر مطالبات بيمه، و متخصص كدگذاري باليني داشته باشند و آنها كه مدرك ليسانس دارند اين حرفه مي تواند شامل مديريت اطلاعات بهداشت، مدير حفاظت اطلاعات و سيستم هاي مديريت مي باشد.
محيط هاي كاري عبارتند از بيمارستانها، كلينيك ها، مطب هاي پزشكان، مراكز مراقبت بهداشتي طولاني مدت، در شركت هاي بيمه ، و آژانس هاي دولتي و مراكز مراقبت خانگي مي باشد.

● شاغلين مديريت اطلاعات بهداشتي
واژه شاغلين مديريت اطلاعات بهداشتي،ابتدابه صورت عمومي همه انواع مشاغل يك عرصه گسترده را توصيف ميكرد.AHIMAآزمونهاي گواهي نامه رادر سه حوزه تخصصي اطلاعات بهداشتي كه در اين قسمت توضيح داده ميشود،برگزار ميكند.
1. مديرمدارك پزشكي
دربرنامه آموزشي مديريت مدارك پزشكي فقط داوطلبي كه قبلا درجه ليسانس گرفته باشد،پذيرفته ميشود.دوره تحصيلي شامل دوره هائي در مورد دانش پزشكي،دانش مديريت،مديريت مراقبت بهداشتي،مديريت اسناد بهداشتي،كاربردكامپيوتردرمراقبت بهداشتي ومديريت اطلاعات بهداشتي است.پس از موفقيت كامل در برنامه مديريت مدارك پزشكي،فارغ التحصيل واجد شرايط آزمون گواهي نامه ميباشدتا يك مديررسمي مدارك پزشكي شود.
2. تكنسين مدارك پزشكي
در سال 1953 اولين مدرسه آموزش تكنسين اطلاعات بهداشتي تائيد شد.دوره تحصيليبرنامه تكنسين اطلاعات بهداشتي شامل دروسي از دانش پزشكي،تكنولوژي كامپيوتر در سيستمهاي اطلاعات بهداشتي،اطلاعات بهداشتي،فرايند اطلاعات بهداشتي،نگهداري وبازيابي ونظارت پرسنلي است.نظارت برآزمايشات كلينيكي دربخشهاي اطلاعات بهداشتي نيز مورد نياز است.در صورت موفقيت كامل،فارغ التحصيلان براي انجام آزمون گواهي ملي جهت دريافت درجه تكنسين رسمي مدارك پزشكي واجدشرايط خواهندبود.
3.متخصصين معتبر كدگذاري
درسال1992 ،AHIMAبراي افرادعلاقه مندصدورگواهي نامه كدگذاري را آغاز نمود.آزمون بر مهارتهاي متوسط كدگذاري متمركزشده،واشخاصي كه آزمون را پشت سرگذارده و دوره هاي آموزش
مداومAHIMA را بگذرانند،اجازه دارندكه از عبارت”متخصص كدگذاري معتبر“يا اختصار CCSبعد از نام خود استفاده كنند.
در حال حاضر حدود 50 برنامه آموزشي معتبر در مديريت اطلاعات بهداشتي وجود داردكه همه آنها مدرك تحصيلي ميدهندوحدود 180 برنامه آموزشي در تكنولوژي مدارك پزشكي وجود دارد.(لنگري زاده،1381،صص50ـ17).

● نتيجه گيري و پيشنهادات
برتري جهان پيشرفته بر جهان عقب نگه داشته شده، بيش از آنكه اقتصادي، نظامي و يا فرهنگي و سياسي باشد اطلاعاتي است به بيان ديگر اولين وجه تمايز كشورهاي توسعه نيافته و حتي كشورهاي در حال توسعه، در ميزان توليد ، سازماندهي و كاربرد اطلاعات است.
با توجه به نقش مدارك پزشكي كه اشاره شد ،‌ لزوم توجه به نيازهاي اساسي جامعه و تغيير و تحولات در امور پزشكي و راز سلامتي انسان ، بر همه دست اندر كاران امور پزشكي ، بويژه اساتيد مدارك پزشكي و مديريت اطلاعات بهداشت واجب است كه نرم افزارهاي موجود در جهان را در رابطه با مدارك پزشكي بررسي نموده و نرم افزار مناسبي را با توجه به نياز جامعه و نيازهاي آتي تهيه و در سطح كل كشور از يك نرم افزار مرتبط با ساير امور كامپيوتري بيمارستان و مراكز آموزشي، بهداشتي، درماني در توليد مدارك پزشكي اهتمام لازم را مبذول فرمايند.
بهينه سازي علمي مدار ك پزشكي طبق استاندارد(ملي و بين المللي ) با اصول مستند سازي صحيح ساختاري و كاربرد روش هاي علمي ذخيره سازي، حفظ و نگهداري و بازيابي سريع (تكنولوژي جديد اطلاع رساني ) ، داده پردازي پزشكي خصوصا در كاربرد آموزشي و پژوهشي علم پزشكي و نقش مدارك پزشكي در اجراي پروژه هاي تحقيقاتي باليني ، پايه و بيومديكال نشانگر جايگاه ويژه و پر اهميت و با ارزش مدارك پزشكي است.
مدارك پزشكي براي مديريت (بيمارستان) نيز مفيد است. پرونده پزشكي علاوه بر بيمار ، براي دست اندر كاران مراقبت هاي بهداشتي و عموم نيز بسيار مفيد است، زيرا از آنجاييكه مدارك پزشكي به عنوان منبع مطمئني از سير بيماري و معالجات انجام شده براي بيمار محسوب مي شود براي ادامه درمان وي نيز سودمند مي باشد. از سوي ديگر پرونده ها مي توانند منبع اطلاعاتي مناسبي براي سازمان هاي بيمه جهت بازپرداخت هاي مالي فراهم آورند و در موارد قانوني در زماني كه فرد درگير صدمات و سوانح و حوادث است و بايد غرامت پرداخت نمايد حامي و پشتيبان بيمار مي باشد.
همچنين مراقبت كنندگان و مديران خدمات بهداشتي و درماني از اطلاعات پرونده پزشكي براي معالجه بيمار استفاده مي نمايند. مدارك پزشكي امري عام المنفعه است و از جمله نقش آن در تحقيق و ارزيابي درمان و جمع آوري اطلاعات آماري نمود پيدا مي كند. ممكن است اين اطلاعات در تعيين شاخص هاي سلامت جامعه چه در سطح استاني و ملي و چه در برنامه هاي بهداشت جهاني نظير ايمن سازي عموم بكار روند.
بنابر آنچه كه اشاره شد، پرونده پزشكي مدرك مهمي است كه بايد مدت طولاني نگهداري شود ولي تا چه مدت ؟ اين سوال عملا بدون پاسخ مانده است، چرا كه پرونده يك بيمار فوت شده، گاهي به مراتب مهم تر از پرونده يك بيمار زنده است. پرونده پزشكي امروزه عامل و ابزار مهمي شده است: چرا كه براي بيمار، پزشك و مديريت مفيد است بنابراين بايد آن را به صورت درست و براي مدت طولاني نگهداري كرد.
نقش پرسنل مدارك پزشكي در كنترل كيفي بيمارستان شامل برنامه بازبيني ،‌بايستي در زمره وظايف كميته توصيف گردد. اين وظايف شامل : جمع آوري داده ها با مستند سازي موثق داده هاي توليد شده ( در كليه سطوح مورد نياز جهت امورات مختلف كميته ) شامل كنترل كيفي و ارائه پرونده هاي پزشكي بيمار براي برآورد معيار تعيين شده و معادل سازي يا استثنائات طرح (ثبت گواهي باليني مسئوليت پرسنل پزشكي است). و مشاركت در انتخاب و طراحي فرمهاي استفاده شده در پرونده و در تعيين توالي و قالب محتواي مدارك پزشكي مي باشد .
بخش مدارك پزشكي بايستي در برنامه گسترش كنترل كيفي در سطح بيمارستان مشاركت داشته باشد. بايستي انگيزه مداوم و ارزيابي كيفي خدمات ارائه شده را دارا باشد.

● منابع و مآخذ:

Bailey, Susan Pritchard.Health Information Management:865 questions and answere.U.S.A.: Appleton & Lange, 1998., 7th edition.

Griffin, M. C. Records Mnagement. Boston: Allyn and Bacon Inc., 1964.

Huffman, Edna K.Umanual for medical records librarians. 5th ed. Berwyn: IL: Physicians’ Record CompanyK 1963, p. 23.

Huffman, Edna K.Manual for the medical records librarians. Berwyn, Illinoise: Physicians’ Records Company, 1994.

Kinn, Mary E., The Administrative medical assistant, 4th ed., U.S.A.: W. B. Saunders, 1999.

Kuehn, Lynn.Health Information Management: Medical Records Process in Group Practice. Englewood: CRAHCA, 1997.

Leger, Mildred St., "Introduction to Health Information Management" in : Health Information Management : formerly Medical Record m Management . 4th Ed. By Edna K. Huffman. Berwyn: Physician's Record Company, 1994.

Merriam-Webester's Medical Office Handbook. Joseph Hamburg, Counsulting Editor. 2nd Ed. , Merriam-Webester, Incorporated, 1996.

Mogli, G. D." STANDARDS FOR MEDICAL RECORD SERVICES", The Journal of the Institute of Health Record Information and Management". Vol.41. N.2 (March 2000, p.24-27.

Sajjadi, Samad and {et al}. English for the students of medical records administration. Tehran: SAMT, 1995.

Selden, W. ; Straub, L.; and Porter, L.J.Filing and finding. New Jersey: Prentice-Hall Inc., 1962.

آريانا،‌عفت. راهنماي اصول بايگاني مدارك پزشكي. شيراز: دانشگاه شيراز،‌ 1378.

اصول مديريت و برنامه ريزي بيماران.ترجمه حسن انصاري و فربد عباديآذر. تهران: نشر سماط، 1378.

باطني، محمد رضا. آموزش مدارك پزشكي.اصفهان: معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، 1374.

باطني، محمد رضا. درآمدي بر شناخت مدارك پزشكي.اصفهان: معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، 1371.

جانسون، جان. اصول بايگاني در مديريت اطلاعات پزشكي. ترجمه علي ماهر. تهران: موسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي، 1380.

حاجوي، اباذر؛ حسينمردي، منصوره . ثبت مدارك بيماران در داروخانه و بيمارستان . نگاهي به مدارك پزشكي فصلنامه أموزشي-خبري انجمن علمي مدارك پزشكي ايران . سال سوم، شماره 7، بهار 1377.ص. 11-8.

حاجوي، اباذر. مدارك پزشكي(1)و (2).تهران:معاونت پژوهشي وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي،1376.

حاجوي، اباذر. مدارك پزشكي .تهران: دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني ايران ، 1379.

حاجوي، اباذر ،‌سرباز،‌ معصومه ، و مرادي، نسرين. مدارك پزشكي31)و (4).تهران: جهان رايانه، 1381.

داورپناة، احمد؛ مهديقليخان، رامين. مديريت مدارك پزشكي . تهران: معاونت پژوهشي وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي،‌1372 .

- ربيعي، رضا. " نقش مدارك پزشكي و اطلاع رساني پزشكي در ارائه خدمات بهداشتي درماني و بررسي استانداردهاي موجود نظام اطلاع رساني پزشكي". فصلنامه مدارك پزشكي نگاه نو كميته علمي مدارك پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد. سال اول. شماره ويژه بهار و تابستان 1380. ص. 27-34.

سردار، ضيا الدين. "سياست اطاعاتي جهان اسلام براي قرن بيست ويكم". ترجمه عباس حري. دانشمند: ويژه نامه اطلاعات. شهريور 1369. ص. 80-75.

سرمدي، محمد تقي. پژوهشي در تاريخ پزشكي و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضرجلد اول از پيشگامان تا طب اسلامي . تهران : سرمدي، 1377.

صدرالديني، فاطمه. نگرشي جامع بر مدارك پزشكي. تبريز: نشر اختر، 1379.

صدقياني، ‌ابراهيم. سازمان و مديريت بيمارستان .تهران: جهان رايانه ، 1377. 2ج.

عرب زاده، عبدالنبي؛ عزيزي، احمد.سيستم هاي ذخيره و بازيابي در مديريت اطلاعات بهداشتي و درماني” با تاكيد بر اصول و روشها ي بايگاني اداري و پزشكي ) .اهواز: ارشاد اسلامي،‌1378.

عليگلبندي، كبري؛ صياميان،‌حسن.” استانداردهاي خدمات مدارك پزشكي.“ فصلنامه علمي- خبري كميته تخصصي مدارك پزشكي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني تبريز..

فرزندي پور، مهرداد. " نحوه ارائه اطلاعات به متقاضيان مدارك پزشكي.(قسمت دوم" .نگاهي به مدارك پزشكي فصلنامه أموزشي-خبري انجمن علمي مدارك پزشكي ايران . سال دوم، شماره 5،، پائيز 1374.ص.20-25 .

لنگري زاده، مصطفي؛ شاهورديان، ناهيد و حسين جعفري كرويق. مدارك پزشكي. تهران:‌موسسه فرهنگي هنري ديباگران تهران، 1380.
مركز مطالعات و توسعه آموزش پزشكي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني شهيد بهشتي. توسعه و تقويت سيستــم هاي اطلاعات بهداشتي:‌راهنماي ارزيابي نيازها براي توسعه سيستم هاي اطلاعات بهداشت ملي سازمان جهاني بهداشت – ژانويه 2000 .مترجم عباس دانش كهن؛ ويراستار هاله طالايي، پائيز 1380.

مزيناني، علي. كتابخانه و كتابداري. تهران:سمت، 1379.

مقدسي، حميد. پيشرفت دانش پزشكي كشور در پرتو مستند سازي درست. نگاهي به مدارك پزشكي فصلنامه أموزشي-خبري انجمن علمي مدارك پزشكي ايران . سال دوم، شماره 5، پائيز 1374.ص. 9-8 .

مقدسي، حميد. تمركز اطلاعات و ابزارهاي پزشكي. نگاهي به مدارك پزشكي فصلنامه أموزشي-خبري انجمن علمي مدارك پزشكي ايران . سال سوم، شماره 7، بهار 1377.ص. 4-7 .

مقدسي، حميد.مدارك علم پزشكي و بايگاني. تهران: جهاد دانشگاهي علوم پزشكي ايران،1368.

ملك زاده، رضا. پيام وزير وقت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي خطاب به اولين سمينار سراسري مدارك پزشكي در ايران،‌1369)نقل در باطني، محمد رضا. درآمدي بر شناخت مدارك پزشكي.اصفهان: معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، 1371،ص. 91.

وزيرنيا، مهدي. مديريت اسناد. تهران: دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي، 1353.

هافمن، ادنا. ، فينگنان، ريتا و آماتاياكول، مارگارت. مديريت اطلاعات بهداشتي. ترجمه و ترخيص گروه مترجمين، زير نظر مصطفي لنگري زاده.تهران: موسسه فرهنگي هنري ديباگران،‌1381.

يزدانفر، سيمين." شيوه بهره گيري از مراجع پزشكي". قزوين:‌دانشگاه علوم پزشكي قزوين، 1378.

نقش مديريت اطلاعات بهداشتي در مديريت بيمارستان

مطالب مشابه :

مديريت بحران در بيمارستان

مديريت بحران در بيمارستان

راهنمای کارکنان جدیدالورود

مجموعه خط مشي‌ها و دستورالعمل‌هاي مدون بيمارستان‌: بهداشت دست

مدیریت بخش مدارک پزشکی

آشنایی با هموویژلانس و مراقبت های پرستاری در ترانسفوزیون خون

یادمان باشد

فايل هاي آموزشي كارگاه اعتبار بخشي مورخ 16/12/90

برنامه مديريت خطرپذيری زلزله در مناطق شهری

نقش مديريت اطلاعات بهداشتي در مديريت بيمارستان