مقاله (پرورش آبزیان )

« اهمیت آبزی پروری »

مقدمه :

نیاز روز افزون جمعیت جهان به مواد غذایی و اندیشه کسب در آمد هر چه بیشتر آبزیان و ایجاد اشتغال موجب رشد و توسعه تکنولوژی فرآوری و صنایع شیلاتی در در جهان شده است . به گونه ای که عمل آوری و بسته بندی انواع آبزیان ، امروزه منبع کسب در آمدهای ارزی در بسیاری از کشور هاست . در کشور ما نیز علیرغم پیشرفت های به عمل آمده در تولید و عرضه آبزیان و محصولات آنها هنوز فرآورده های غذایی دریایی جدید که از تغییر شکل ماهی توسط دستگاهها وکارخانجات فرآوری تهیه و عرضه می شود، از تنوع لازم برخوردار نیست و این وضع طبعاً باعث عدم عرضه محصولات گوناگون شده است که از آبزیان قابل تهیه و تولید است . این در حالی است که امروزه مصرف ماهی به عنوان غذایی سلامتی ، پیشگیری کننده از انواع بیماری ها و موثر در درمان برخی بیماری ها مورد تائید دانشمندان و متخصصین علوم تغذیه بوده و تامین و قرار دادن آن در سبد غذایی خانوار از دغدغه های متولیان تولید و امور تغذیه است .

ماهیان متعلق به گروه حیوانات خونسرد بوده وحرارت بدنشان با شرایط زیست محیطی سازگاری و تطبیق یافته است و به دلیل دارا بودن خصوصیات ویژه زیست شناختی مزایای بیشتری برسایر منابع تولید پروتئین و رشته های دامپروری دارند. امروزه با پیشرفت فن آوری و روش های مدرن صیادی تحولات بی شماری در امر صید محصولات آبزی حاصل شده و آمار جهانی نشانگر آن است که پرورش و تولید آبزیان در آب های داخلی روند رشد قابل ملاحظه ای را در پیش گرفته است .

پرورش ماهیان سردآبی و آزاد ماهیان امروز در اکثر کشورهای اروپایی، آمریکا ، خاور دور برخی کشورهای آسیایی متداول گذشته و در حال توسعه است. موسسات پرورش ماهی قرل آلای رنگین کمان که بهترین بازدهی وسازگاری تولید را در بین انواع آزاد ماهیان در سراسر جهان نشان داده است .

پرورش نظر جغرافیای اقتصادی بیشتر در مکانهایی قرار گرفته است که با آب کافی سطحی و قابل استفاده مشخص می گردد .

منبع : اصول ارزیابی ذخایر آبزیان

ترجمه و تالیف : افشین پارسامنش و راهنمای تولید محصولات با ارزش افزوده

از آبزیان تالیف : شهرام صفی یاری ـ غلامعلی مرادی

شرایط زیست ماهیان سردآبی (قزل آلا) :

ماهیان پرورشی معمولاً به دو گروه ماهیان آب های سرد و ماهیان آب های گرم تقسیم می گردند که قزل آلا و آزاد ماهیان جزء گروه ماهیان سرد آبی هستند .

اگر چه آب و هوای کشور ما در بیشتر مواقع گرم است با وجود این تقریباً در هر یک از استانها ، یک یا چند منطقه مناسب برای پرورش ماهیان آب سرد وجو دارد . برای مثال بدون شک گرم ترین استان کشور خوزستان است و گرمای هوا در این استان گاهی از مرز C 50 هم تجاوز می نماید . در همین استان در قسمت زیرین سد دز گرمای بسیار مناسب برای پرورش ماهی قزل آلا وجود دارد .

بهترین درجه حرارت برای رشد و نمو ماهی قزل آلا 0c16 ـ 15 و اکسیژن مورد نیاز آن حدود 9 میلی گرم در لیتر می باشد در آبهای پر اکسیژن و سرد زیست می کند. آب چشمه ها و رودخانه های مناطق کوهستانی که مملو از اکسیژن است و دمای پایین دارد جهت پرورش مناسب است . نسبت به ماهیان گرمابی اکسیژن بیشتری احتیاج دارند و همچنین دمای آب آنها هم نسبت به ماهیان گرمایی باید کمتر و تحملشان نسبت به شرایط نا مناسب محیطی کم تر می باشد. این گروه از ماهی ها جزء لذیذ ترین ماهی های خوراکی قلمداد می شوند و اکثراً از قیمت بالایی برخوردار می باشند ماهی قزل آلا و به خصوص رنگین کمان از نظر پرورش و مصرف بین این ماهی ها ازاهمیت خاصی برخوردار است . اگر چه معمولاً برای تکثیر و پرورش آن کار گاههای مخصوصی احداث می گردد با وجود این در آبهای نسبتاً خنک که به صورت جویبار، چشمه ، قنات و ... است می توان برای مصارف خانوادگی و یا تولید محدود اقدام به پرورش آن نمود برای این منظور بایستی بچه ماهی مورد نیاز را سالانه از کارگاههای تولید کننده خریداری نمود زیرا تکثیر محدود آنها اقتصادی نمی باشد .

غالباً اراضی مناسب برای احداث مزارع پرورشی در حاشیه روخانه ها و چشمه ها قرار دارد.

( منبع : تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا و آزاد/ ارل لیت ریتز ـ رابرت سی . لوئیز/ ترجمه دکتر حسین عمادی)ماهی قزل آلا خصوصاً گونه ی قزل آلای رنگین کمان در برابر بیماری ها دارای مقاومت نسبتاً بالایی است این گونه به صورت monoculture) ) تک گونه ای پرورش داده می شود و بعنوان مهمترین و اقتصادی ترین گونه پرورشی است. این ماهی کیفیت بدآب را بر خلاف همه آزاد ماهیان تا حدودی تحمل می کند در جه حرارت بالا را نیز تحمل کرده به طوری که در حالت سکون و بی حرکتی از 0C 27 نیز جان سالم به در برده است . و امکان پرورش متراکم آن بسیار زیاد است دمای مناسب برای رشــــد C 15 می باشد این گونه دارای رژیم غذایی گوشت خواری می باشد و دارای دندانهای تیز جهت خرد کردن طعمه است. اینگونه در برابر تغییرات PH بسیارحساس می باشد. آب پرورش این ماهیان باید صاف ، زلال و سرشار از اکسیژن باشد. با توجه با این شرایط ماهی قزل آلای رنگین کمان در نیمه دوم سال در استخر های گرد بتونی قابل پرورش می باشد .

پرورش ماهی به خصوص قزل آلا در مازندران از رونق نسبتاً خوبی برخوردار است و ذائقه مردم نسبت به مصرف این ماهی رو به افزایش است. این ماهی سهم با ارزشی در تامین غذای انسان داد غنی از چربی های اشباع نشده ای هستند که وجودشان در غذا ضروری است در آینده نزدیک جمعیت کثیری به این ماهی راغب تر شده و تقاضای مصرف آن بیشتر خواهد شد .

منبع :سایت شیلات مازندران

وضعیت تولید قزل آلا در جهان :

در سال (2004) کشور شیلی با تولید tons (126265) رتبـــــه اول و ایـــــران بــــا تولید tons (000/30) رتبه هشتم را در بین کشورها از نظر وضعیت تولید به خود اختصاص داده است .

وضعیت تولید قزل آلا در کشور

نمودار مقایسه تولید ماهیان پرورشی در سال 86 با سال 85 و برنامه سال 86

گرمابی

سردآبی

منابع آبی

همانطور که در نمودار مشاهده می کنیم تولید ماهیان پرورشی ( گرمابی و سرد آبی ) پرورشی در سال 86 نسبت به سال 85 افزایش یافته و حتی این مقدار افزایش یافته بیشتر از مقداری است که در برنامه سال 86 پیش بینی شده بود و با توجه به نمودار می توانیم بگوییم که پرورش ماهی گرمابی در طی این دو سال دوبرابر تولید ماهیان سرد آبی بوده است و در کشور ما میزان تولید ماهیان گرمابی بیشتر است .

در سال 1386 مجموعاً مقدار 447/56 تن ماهی سرد آبی در کشور تولید گردید از این مقدار 442/37 تن ماهی در مزارع منفرد، 8452 تن در مزارع خرد، 333/7 تن در مجتمع های پرورش ماهی قزل آلا ، 1348 تن در استخرهای خاکی ، (1012) تن در سیستم مدار بسته ، 712 تن در محیط های محصور و کانال ، 147 تن در شالیزار تولید گردیده است . میانگین درصد بارندگی 6/85 درصد بوده است .

استانهای چهار محال بختیاری با تولید 10043 تن رتبه اول ، مازندران با تولید 7856 تن رتبه دوم و لرستان با تولید 502/7 تن رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است .

منبع : سازمان شیلات ایران

نموداری که مشاهده می کنید میزان تولید ماهیان سرابی در طی سالهای 85-77 در کشور می باشد که استان مازندران در طی سال های 85-84 با تولید به ترتیب 6864 و 4662 رتبه دوم کشوری را به خود اختصاص داده است . تعداد شاغلین در پرورش این مقدار ماهی سرد آبی در این استان در سال 84، 932 و در سال 85 ، 1144 نفر بوده است . برنامه تولید ماهیان سرد آبی در استان مازندران با این ترتیب بوده است :

88	87	86	85	84	سال
4250	4030	3788	3545	3300	تولید

مشاهده می شود که در سال 84 میزان تولید واقعی کمتر از میزان پیش بینی شده است ولی در سال 86 و 85 میزان تولید تقریباً دو برابر مقدار پیش بینی شده است .

میزان تولید ماهیان سردآبی در کشور طی سالهای 1385 ـ 1377

85	84	83	82	81	80	79	78	77	سال
46275	36760	30057	23138	16026	12168	9000	6744	4994	تولید

منبع : سازمان شیلات ایران ( مهندس یوسفی )

وضعیت تولید ماهیان سردآبی در استان مازندران :

86	85	84	82	81	80	79	78	77	76	75	74	73
7856	6864	4662	3187	1713	1195	1103	870	740	346	196	191	138

منبع : اداره کل شیلات استان مازندران

کارشناس : مهندس ابراهیم نژاد

پرورش ماهیان سردابی از دهه ی 50 با انتقال قزل آلای رنگین کمان از کشورهای مختلف به ایران شروع شده که در دهه ی 60 و 70 سرعت بیشتری از جهت تولید و توسعه آن ایجاد شد مکان اصلی ماهی قزل آلای رنگین کمان رودخانه های آمریکای شمالی از جمله کالیفرنیا بود که این ماهی به شرایط اقلیم کشور ما سازگار بوده و رشد خوبی در کشور نشان داده است.

از نظر در دهه ی 60 بسیار ناچیز بوده است . تعداد انگشت شماری از مزارع سردابی در این دهه شروع به فعالیت کردند که این مزارع در حاشیه ی رودخانه ایجاد شده بود . در دهه ی 70 تعداد مزارع در مسیر های رودخانه هراز، فیروز کوه 3000-2000 بود که در این دهه شروع به فعالیت کرده است .

پرورش قزل آلا به 2 شکل است : مزارع کوهستانی منفرد ـ پرورش ماهی در شالیزار پرورش ماهی در شالیزار : طرح آن در مازندان ایجاد شده و معضلاتی را به همراه داشته است : این معضلات از نظر کشت و برداشت محصول شالی و اجبار در صید است، در ابتدای فصل کشاورزی عرضه ماهی قزل آلا در شروع دهه80 ، منتفی شده طوری که این طرح حذف شده و طرح به سمت و سوی استخرهای بتونی به شکل دایره ای در چند ساله اخیر در سال 85 به شکل استخرهای هشت وجهی تغییر یافت. در حال حاضر با تولید بالغ بر 7800 تن ماهی سردابی و تعداد بیش از 160 مزرعه استان مازندران رتبه ی دوم را در کشور از نظر تولید این گونه ماهیان به خود اختصاص داده است . این طرح از نظر اقتصادی در حال حاضر توجیه پذیر بوده است .

پرورش هر 5-4 تن ماهی برای یک نفر اشتغال زایی ایجاد می کند که در نهایت با یک جمع جبری متوجه می شویم ، حدودبیش از 1950 نفر در استان مازندران اشتغال داشته اند .

در این استان 2 شهرستان بیشترین آمار تولید را به خود اختصاص دادند : شهرستان آمل و تنکابن که از نظر تولید ماهی قزل آلا در مزارع منفرد کوهستانی بیشترین آمار را دارند .

ـ همچنین این ماهی به خاطر کیفیت گوشت و بهره برداری و استفاده آسان و همین طور وجود استخوان های ریز و نازک ( تیغ ماهی) که بسیار کم است و از نظر بازاریابی مصرف خوبی را در ایران ایجاد کرده است. به طوری که فرهنگ مصرف این گونه ماهیان در ایران رونق پیدا کرده و مزارع تولید ماهی قزل آلا در ایران مورد مصرف اهالی همان منطقه یا شهرستان قرار می گیرند و اگر منطقه ای تولید بیش از ظرفیت آن منطقه را داشته باشد به راحتی به دیگر شهرستان صادر و یا به بازارعمده فروشی در مرکز کشـــور (تهران) انتقال می یابد.

از نظر هزینه که به شکل کلی است .یعنی هزینه جاری آن 2000 تومان و هزینه فروش 4000 ـ 3000 تومان می باشد که سود خالص آنها از اختلاف هزینه جاری و هزینه فروش بدست می آید حدود 2000-1000 تومان می باشد .

هزینه های جاری ـ هزینه فروش = سود خالص

200-4000-3000=2000-1000

تذکر : هزینه جاری : نیروی انسانی ، ایاب و ذهاب ، حمل و نقل، سوخت مثل آب ، برق و... غذای ماهی ، بچه ماهی

مدیریت پرورش قزل آلا :

مهمترین عامل در هر موفقیت تولید ماهی ، برنامه ریزی دقیق و اعمال مدیریت صحیح در طول دوره پرورش است . اعمال مدیریت صحیح زمانی امکان پذیر است که کلیــــه استانداری های معمول در جریان انتخاب منبع آب، زمین، تاسیسات مختلف مزرعه در نظر گرفته شود.

نصب توری در ابتدای کانال ورودی آب ، باعث جلوگیری از ورود مواد زاید و موجودات وحشی خصوصاً ماهیان غیر پرورشی، به داخل استخرها می گردد . ماهیان غیر پرورشی در صورت ورود به استخرها علاوه بر مصرف بخشی از غذای ماهیان پرورشی ، موجب انتقال انواع انگل و بیماری های متعدد آنها خواهند شد. این توری ها باید روزانه بازدید و تمیز شوند.

رعایت اصول مدیریت پرورشی شرط لازم جهت تولید اقتصادی قزل آلا است. برخی از این اصول را می توان به شرح ذیل بیان داشت .

1 ـ تمام ماهیان که جدیداً وارد مزرعه پرورش ماهی می شوند باید تا زمانی که اطمینان کافی از سلامتی آن ها به دست نیامده در استخرهای قرنطینه نگهداری گردند .

2ـ به دلیل اینکه ماهیان غیر پرورشی ( وحشی ) رودخانه ها و چشمه ها می توانند حامل عوامل بیماری زای ماهیان قزل آلا باشند ، جلوگیری از ورود آن ها به استخرهای رسوبگیر و کانال های پرواری به وسیله توری ضرورت تام دارد .

3 ـ ضروری است که هر بار قبل ازکشت ماهیان در استخرهای مختلف، استخرها ابتدا کاملا خشک شده و سپس به وسیله محول کلرین با غلظت 200 ضد عفونی گردند .

4 ـ همیشه باید تراکم ماهیان را در استخرها در حد مناسب حفظ نمود . بچه ماهیان و ماهیان بزرگ در استخرهای جداگانه پرورش یابند و به هیچ وجه از آب خروجی استخرهای پرواری برای استخرهای بچه ماهیان نباید استفاده کرد .

5ـ آزمایشات 15 روزه از ماهیان مانند تعیین میزان رشد ، ضریب تبدیل غذا و بررسی سلامت ماهیان و ثبت کلیه این اطلاعات در دفاتر مخصوص باید انجام پذیرد .

6 ـ تغذیه ماهیان با غذای مناسب از نظر کیفیت و کمیت ، از ایجاد زمینه مناسب برای رشد بسیاری از بیماری ها جلوگیر ی می نماید . بنابراین توجه خاص به این مسئله تولید اقتصادی این ماهیان را با موفقیت همراه خواهد نمود .

7 ـ مدیران مزارع پرورش قزل آلا می باید با بررسی دقیق ، کلیه عوامل استرس زا در مزارع خود را شناسایی نموده و با اعمال مدیریت، ضایعات حاصل از این مواد را به حداقل برسانند.

منبع :آبزیان/ دکتر بهرام فلاحتکار

مسائل و مشکلات در پرورش قزل آلا :

1 ـ تامین تخم ،لارو و بچه ماهی مناسب بدلیل عدم وجود مراکز با مولدین اصلاح شده

2ـ عدم وجود خط اختصاصی تولید غذای اکسترودر

3ـ عدم استفاده از سیستم تصفیه آب در خروجی مزارع و تغییرات اکولوژیکی در اکوسیستم رودخانه ها

4ـ مشکلات بیمه محصول

5 ـ استفاده از کار شناس مجرب در بخش خصوصی

6 ـ تامین بموقع و به میزان مناسب سرمایه در گردش

7 ـ کمبود اعتبارات ملی و استانی

8 ـ مشکل تخصیص آب از سوی وزارت نیرو

9 ـ افزایش قیمت بچه ماهی و غذا

10 ـ تغییر ساختار اداری شیلات استانهای غیرساحلی

11 ـ کمبود نیروی کارشناسی در استان و شهرستانها

12 ـ مشکل سوخت

13 ـ بالا بودن حق انشعاب و اشتراک آب و برق

14 ـ مشکلات اجتملاعی در راه اندازی مجتمع

15 ـ مشاع بودن منابع آبی

16 ـ عدم وجود نمایندگی های شیلات در برخی از شهرستانها

17 ـ تعیین فواصل بین مزارع در رودخانه ها

18 ـ طولانی بودن مسیر پرداخت تسهیلات

19 ـ خرده مالک بودن منابع

20 ـ آموزش کارکنان

21 ـ کمبود کارخانجات فراوری آبزیان

22 ـ وجوداستراتژی مکانیزاسیون در مزارع

23 ـ بازار مناسب فروش وتضمینی نبودن قیمت ماهی

24 ـ کمرنگ بودن نقش تحقیقات

25 ـ تعیین فاصله حداقل 500 متر برای استخرهای ذخیره در روستاها

منبع : سازمان شیلات ایران

پیشنهادات :

1ـ افزایش تولید در واحد سطح مزارع سردآبی از طریق اجرای طرحهای مکانیزاسیون

2 ـ ثبت فعالیتهای مزارع پرورش ماهیان سردآبی

3ـ تنوع گونه ای در پرورش ماهیان سردآبی

4ـ اجرای پروژه های مطالعاتی در خصوص ارتقاء و بهینه سازی سیستمهای پرورشی

5 ـ افزایش کیفیت نهادهای تولید شامل بچه ماهی و غذا و به گزینی مولدین ماهیان سرد آبی به منظور کاهش هزینه های تولید

6 ـ اصلاح ساختارها و فضاهای احداثی مزارع و ارائه مدلهای جدید واحد های پرورش و نوع آوری در ساخت وساز استخرها

7 ـ تعامل و همکاری سازمانهای ذیربط با شیلات

8 ـ همکاری تحقیقات و دانشگاه با شیلات

9 ـ ارائه آموزش مناسب

10 ـ تامین به موقع نهاده های تولید با قیمت مناسب

11 ـ ترویج فرهنگ مصرف آبزیان

12 ـ استفاده از شیوه های نوین پرورش

13ـ بازاریابی وصنایع تبدیلی و صادرات ماهی

منبع :سازمان شیلات ایران

مقاله (پرورش آبزیان )

مطالب مشابه :

فروش بچه ماهی

پرورش ماهی گرمابی و سردابی

خلاصه مطلب درموردماهيان گرمابي

آموزش مراحل آماده سازي بچه ماهيان براي حمل و نقل

پارامترهای اقتصادی طرح مزرعه پرورش ماهی به روش مداربسته

مقاله (پرورش آبزیان )

مکانیزاسیون استخرهای پرورش ماهی

همه چیز درباره تغذيه ماهي قزل آلا

روش اجرای بیمه ماهی

سوالات رایج درباره پرورش ماهی