برنامه ای برای راهنمایی و مشاوره در مدارس راهنمایی - فصل دوم

نیاز های دانش آموزان

نقش مشاوران مدارس و برنامه راهنمایی و مشاوره د ر تحقق اهداف و ماموریت های آموزش و پرورش و رشد فردی دانش آموزان متنوع و گسترده است مطالعات نشان می دهد که در نتیجه برنامه های راهنمایی و مشاوره ، دانش آموزان به نتایج خوبی در حوزه های زیر دست می یابند :

پیشرفت تحصیلی ، افزایش میزان حضور در مدرسه ، بهبود نگرش به مدرسه ، بهبود رفتار مدرسه ای و مهارت های اجتمایی ، اطلاعات لازم برای انتخاب شغل ، رشد اعتماد به نفس ، روابط بین فردی ، رضایت از زندگی.

مهمترین مسائل و مشکلاتی که دانش آموزان با آنها مواجه هستند به شرح زیر است .

با توجه به این که نظام های طبقه بندی مختلفی در زمینه مشکلات روانی – اجتماعی وجود دارد طی سالهای گذشته بر اساس راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-iv) فرم های خاصی طراحی و در اختیار مشاوران مدارس قرار گرفته بود با توجه به مشکلات اجرایی این فرم ها در سال 1384 با تشکیل کمیته علمی با حضور متخصصان ذی ربط فرم های جمع آوری آمار مشکلات روانی و اجتماعی مورد بازنگری قرار گرفت در این بازنگری بر اساس سیستم های طبقه بندی مطرح از جمله Dsm-iv و طبقه بندی UCLA Center For Mental Mealth in Schools فرم طبقه بندی جدید و ساده تری طراحی و به اجرا گذاشته شد که با توجه به حیطه خدمات بهداشت روان مهمترین انتظار از مشاوران مدارس ، شناسایی مشکلات و ارجاع آن به مراکز تخصصی است.

مهمترین مسائل و مشکلاتی که دانش آموزان با آنها مواجه هستند به صورت زیر است :

انواع مشکلات اضطرابی مانند ترس – جداییSAD – اضطراب – وسواس – مشکلات خلقی مانند افسردگی – اختلالات روانی شدید مانند اسکیزوفرنیا

- مشکلات تحصیلی مانند مشکلات یادگیری – افت تحصیلی

- مشکلات رفتاری مانند کمبود توجه - پیش فعالی - اختلال سلوک ، تخریب اموال – نافرمانی – فرار از مدرسه

- مشکلات خانوادگی ازدواج مجدد – طلاق – متارکه – اختلافات خانوادگی

- مشکلات مربوط به مصرف مواد مانند مصرف سیگار و مواد مخدر – توزیع مواد مخدر و ...

- مشکلات جنسیتی مانند مانند گرایش به هم جنس – خود ارضایی ، ارتباط با جنس مقابل

- مشکلات درون فردی اعتماد به نفس پایین – گوشه گیری اجتماعی

- مشکلات بین فردی مانند : مشکل در برقراری ارتباط با والدین – همسالان – اولیای مدرسه – وابستگی افراطی

- سایر مشکلات روانی – اجتماعی مانند کودک آزاری – تجاوز به عنف ، خود کشی – صرع – داغدیدگی – خودزنی – لکنت زبان – اخراج موقت از مدرسه –تیک های عصبی – شب ادراری- توزیع فیلم و سی دی های غیر مجار

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

الف ) طبقه بندی راهنمایی تشخیص و آماری اختلالات روانی که به اختصار DSM خوانده می شود .1

ب ) طبقه بندی بین المللی بیماری که نام اختصاری2I.C.D خوانده می شود

ج ) طبقه بندی کوای 3 که با استفاده از مقیاس های درجه بندی رفتاری توسط معلمان و والدین تنظیم شده است

د ) طبقه بندی آجن باخ (1985) که به دو گروه برون گرا و درون گرا تقسیم شده است

هـ )طبقه بندی دکتر هاراطون ، داویدیان و داود شاه محمدی انتشارات رشد 1382 که به کمک همکارانشان 894 علامت و نشانه (130 علامت بدنی و 764 علامت روانشناختی ارائه کرده اند )

1. Diaghostic and statistical Manual Of Mental Disorder

2. international classification of diseases

3. Qvay (1979)

برنامه آموزشی راهنمایی

هدف مولفه برنامه آموزشی کمک به همه دانش آموزان برای کمک و توسعه مهارت های اساسی زندگی است این مولفه پایه و اساس برنامه راهنمایی رشدی محسوب می شود.

برنامه آموزشی در قالب واحد های درسی برنامه ریزی شده برای گروههای کوچک یا گروههای کلاسی آموزش داده می شود . برنامه های آموزشی به منظور استفاده از مواد و سایر منابع آموزشی طراحی شده و مستلزم راهبردهای ارزشیابی است .

مشاوران مدارس به عنوان عضوی از تیم آموزشی می توانند همه یا برخی از موضوعات مشخص شده را به طور مستقیم آموزش دهند . همچنین می توانند با معلمان مشورت کنند تا سایر موضوعات آموزشی را در برنامه آموزشی خود ادغام نمایند .

در برنامه راهنمایی و مشاوره مدرسه موضوعات مدرسه موضوعات اساسی زیر برای دوره متوسطه شناسایی شده است . برخی از موضوعات ذیل در کتاب برنامه ریزی تحصیلی و شغلی سال اول دوره متوسط آمده است :

1. اعتماد به نفس

2. انگیزه تحصیلی

3. مهارت های تصمیم گیری و حل مساله

4. مهارت های ارتباطی

5. مهارت های اجتماعی (در روابط بین فردی موثر )

برنامه آموزشی ویژه دانش آموزان :

مهارت های مقابله با استرس ، مدیریت زمان – روشهایی یادگیری و مطالعه

برنامه آموزشی ویژه والدین :

اصول اولیه پیشگیری از آسیب های اجتماعی در میان فرزندان – مهارت مقابله با استرس – مهارت تفکر نقادانه و خلاق- مهارت خود آگاهی و همدلی – شناخت خصوصیات نوجوان و جوان – بهداشت روانی نوجوان – راهنمایی شغلی و تحصیلی در دوره دبیرستان – اصول برقراری رابطه انسانی با فرزندان در دوره متوسطه – تحولات زیستی روانی و اجتماعی نوجوان و جوان –هدایت جنسی و مسایل مربوط به ازدواج

برنامه آموزشی ویژه معلمان :

- مهارت های مشاوره ای معلمان

-آشنایی با مشکلات روانی – اجتماعی دانش آموزان

-روش های پیشگیری از افت تحصیلی

سایر برنامه ها :

- تدریس دروس برنامه ریزی تحصیلی – شغلی و مهارت های زندگی مطابق با کتاب راهنمای معلم

- اموزش شیوه های صحیح مطالعه و یادگیری از طریق برگزاری جلسات گروهی و تهیه بروشور و

جزوه های مناسب

- آشنا نمودن دانش اموزان با وظایف مشاور و چگونگی ارائه خدمات مشاور

- اجرای برنامه های هفته بهداشت روان (24 تا 30 مهر ماه)

- اجرای بر نامه های اموزشی که از سوی هسته مشاوره ابلاغ می گردد.

- برگزاری جلسات اموزشی ویره دانش اموزان همیار مشاور

- برگزاری جلسات پرسش و پاسخ ویره دانش اموزان در زمینه اموزش بهداشت روان ,خود باوری , - برگزاری جلسات ویره دانش اموزان پایه سوم و پیش دانشگاهی در زمینه ادامه تحصیل

2- برنامه کمک به دانش آموزانی که دارای مشکلات شخصی یا مشکلاتی هستند که رشد تحصیلی ، شخصی ، شغلی یا اجتماعی آنها را در معرض خطر قرار می دهند .

هر چند مشاوران به همه مشکلات و مسایل مطرح شده توسط دانش آموزان واکنش نشان می دهند . ولی برخی موضوعات از اهمیت و اولویت زیادی بر خوردار هستند و یا به محیط مدرسه مربوط می شوند . نمونه هایی از موضوعات مهم و اولویت دار عبارتند از :

ترک تحصیل – استرس شدید – سوء مصرف مواد – تازه وارد بودن در مدرسه – خشونت در مدرسه – مشکل در انتخاب شغل – انتخاب رشته سال اول – انتخاب رشته پیش دانشگاهی – مهارتهای مطالعه

مشاوران مدارس به طور فردی یا گروهی با دانش آموزان مشاوره می کنند . برای شناسایی مشکل آنها را مورد ارزیابی قرار می دهند . با معلمان و والدین مشورت نموده و دانش آموزان یا والدین و معلمان آنها را به سایر متخصصان یا برنامه های ویژه ارجاع می دهند .

- شناسایی دانش اموزنیازمند به خدمات مشاوره ای و مددکاری و ارجاع انها به مراکز و مراجع ربط

- تشکیل گروهای (10- 6) نفری برای کمک به دانش اموزانی که دارای مشکلات روانی – رفتاری هستند.(گروه درمانی)

مشاوران ،همیاران مشاور را نیز آموزش داده و بر کارشان نظارت می کنند و به درخواست معلمان جهت رسیدگی به مشکلات گروههای خاص از دانش آموزان جلسات راهنمایی گروهی ترتیب می دهند.

موضوعات مهم برای آموزش همیاران مشاور به شرح زیر است .

الف –آشنایی با برنامه / اهداف / فلسفه همیاران مشاور

ب-آموزش مهارتهای زندگی

ج-آموزش برنامه های کمک به دیگران

3- برنامه راهنمایی و مشاوره فردی

هدف برنامه ریزی فردی ، هدایت و راهنمایی دانش آموزان در فرایند برنامه ریزی نظارت و مدیریت رشد تحصیلی ، شغلی و فردی اجتماعی خود است از این طریق دانش آموزان می توانند :

1. اهداف تحصیلی و شغلی و شخصی خود را انتخاب کنند.

2. برای دست یابی به اهداف کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت خود برنامه ریزی کنند

3. میزان پیشرفت خود را در دستیابی به اهداف ارزیابی کنند

4. متناسب با سن خود فعالیت های هدفمند داشته باشند

اجرا و تفسیر نتایج آزمون های استاندارد ، راهبرد هایی برای تسهیل انتقال دانش آموز از یک آموزشگاه به آموزشگاه دیگر ، ثبت نام در مدارس فنی حرفه ای و کاردانش ، کمک به دانش آموز برای بررسی و یافتن حمایت مالی برای ادامه تحصیل ، ارجاع دانش آموزان در معرض خطر ، آموزش جبرانی و ویژه و مانند اینها

برای انجام مشاوره فردی داشتن یک چهار چوب نظری برای اجرای کار مشاوره لازم است ولی بدون کسب مهارت های عملی نمی توان یک مشاوره موفق بود مشاوره هم علم است هم هنر علمی که از راه آموزشههای تخصصی و در راستای کاربرد علمی شکل می گیرد و هم هنری که علاوه بر کسب فنون و مهارت های خاص خود ، استعداد فطری و آگاهی های ویژه لازم برای این شغل را می طلبد

توجه به مهارت های مشاوره فردی مانند توجه به مراجع ، انعکاس محتوا ، انعکاس احساسات ، شیوه های دیداری و شنیداری و احساسی ، طرح سوالات ، خلاصه کردن شکل دهی مجدد ، مواجهه با مبارزه با عقاید خود ، بررسی راه حل ها ، اقدام تسهیلی و پایان دادن به جلسه مشاوره در یک مشاوره فردی سودمند و موثر لازم و ضروری است آرایش اتاق مشاوره و نگهداری سوابق و یادداشت ها و راز داری و اصول اخلاقی حرفه مشاوره نیز حائز اهمیت است .

- سایر برنا مه ها

- شناسایی تنوع و فراوانی مشکلات روانی و رفتاری دانش اموزان از طریق مصاحبه ی مشاوره ای

- راهنمایی و مشاوره فردی دانش اموزان در زمینه های تحصیلی , شغلی , سازگاری , ...

- برنامه ریزی به منظور فعال سازی و پاسخگویی به مکاتبات صندوق ارتباط با مشاور

- راهنمایی فردی و گروهی دانش اموزان پیش دانشگاهی درباره ی نحوه ی ثبت نام و شرکت در ازمون ها

- راهنمایی فردی و گروهی دانش اموزان سال سوم فنی و حرفه ای و کارو دانش درباره ی نحوه ی ثبت نام و شرکت در ازمون ها

برنامه ای برای راهنمایی و مشاوره در مدارس راهنمایی - فصل دوم

مطالب مشابه :

توصیه هایی به کارشناسان ادارات آموزش و پرورش درمورد انتخاب معلمان و کارکنان مدارس نمونه و شاهد

مشکلات مدارس در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان

برنامه ای برای راهنمایی و مشاوره در مدارس راهنمایی - فصل دوم

اهداف و شرح وظایف کارشناسی امور شاهد و ایثارگران

مشکلات هوشمند سازی مدارس در ایران

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس کوچک -

بررسی مسائل و مشکلات تربیتی آموزشی مدارس ابتدایی

اهداف و شرح وظایف کارشناسی امور شاهد و ایثارگران