بررسی کارکرد و اشکالات سیستم کلاچ

دنیای‌خودرو:در راستای مقالات عیب‌یابی و توضیح سیستم‌های پر کاربرد در خودروهای تولید داخل، این هفته قصد داریم تا به یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین بخش‌های خودرو بپردازیم که صحت عملکرد آن در راحتی رانندگی و کارکرد مناسب خودرو دخیل است. در این شماره به سراغ سیستم کلاچ خودرو خواهیم رفت تا پس از مرور بخش‌های مختلف آن، عیب‌یابی آن را فرا بگیریم.

در صنعت خودرو در بخش انتقال قدرت، سیستم كلاچ به عنوان یكی از كلیدی‌ترین مجموعه‌ها مطرح است و عملكرد صحیح آن، تاثیر مستقیم در كاركرد خودرو و از جمله بخش تولیدكننده قدرت (موتور) و بخش انتقال نیروی محركه (جعبه‌دنده، میله گاردان، دیفرانسیل، پلوس‌ها و ...) دارد و در صورت بروز اشكال در این سیستم، حتی به شكل جزئی، راندمان خودرو با مشكل مواجه می‌شود.
كلاچ یك وسیله انتقال نیرو به صورت قطع و وصل از موتور به جعبه‌دنده (گیربكس) است. با كلاچ گرفتن می‌توان ارتباط بین موتور و جعبه‌دنده را برای مدت كوتاهی قطع و پس از رها كردن كلاچ، دوباره آن را برقرار كرد. قطع و وصل انتقال نیرو از موتور به جعبه‌دنده به دلایل مختلفی انجام می‌شود.
1-‌ اولین دلیل برای گرفتن کلاچ روشن کردن موتور است. در موتور‌های احتراق داخلی برای روشن شدن موتور باید بار را از روی موتور برداشت تا موتور بهتر و راحت‌تر روشن شود. این بار از سوی گیربکس به موتور وارد می‌شود. پس برای برداشتن این بار از روی موتور باید ارتباط موتور با گیربکس را برای چند لحظه که موتور روشن می‌شود قطع کرد. پس می‌توان به یقین گفت باید کلاچ گرفت تا موتور به راحتی روشن شود. این کار در صبح‌های سرد زمستان بسیار تاثیرگذار است. عده‌ای بر این تصورند که این کار در زمانی بوده که گیربکس درگیر بوده و اصطلاحاً در دنده است اما این تصور کاملاً غلط است. گرفتن کلاچ در تمامی شرایط بهتر است انجام شود تا موتور بدون بار به راحتی روشن شود. شاید این اولین نکته در مورد سیستم کلاچ بوده که باید به آن دقت کنید.
2-‌ دومین دلیل در مورد قطع و وصل نیرو توسط سیستم کلاچ برقراری تدریجی نیرو است. این تدریجی برقرار کردن نیرو سبب حرکت نرم و آسان خودرو می‌شود چرا که در غیر این صورت با اتصال ناگهانی نیروی موتور به چرخ‌ها، بدون شک اجزا این سیستم دچار تنش شده و آسیب می‌بینند و از سوی دیگر رانندگی به این شکل تقریباً ناممکن است.
3-‌ سومین دلیل تغییر دنده بوده و قطع نیرو در مواقع لزوم است. شاید این کار مهم‌ترین وظیفه سیستم کلاچ باشد.
اما وظایفی که ذکر شد همگی جز وظایف اساسی و اصلی سیستم کلاچ بوده که از گذشته تا امروز مدنظر قرار گرفته‌اند. در خودروهای امروزی یک سیستم کلاچ وظایف متعددی که خلاصه آنها ذکر شد را بر عهده دارد.
۱- امكان انتقال قدرت مطمئن را فراهم كند.
۲- حركت بدون لرزش و هرزگردی وسیله نقلیه را امكان‌پذیر كند.‌
۳- در مقابل تغییرات دور موتور، دوام كافی داشته باشد.
۴- تا حد امکان سبك باشد و به راحتی به كار بیفتد به گونه که برای شروع به کار نیاز به نیروی زیادی نداشته باشد. (تولید فلایویل‌های آلومینیومی یا تیتانیومی در همین راستا است. یعنی کاهش وزن سیستم انتقال قدرت برای کاهش نیروی مصرفی در آغاز به کار سیستم.)
۵- در وسایل نقلیه سنگین، قادر به انتقال گشتاورهای زیاد بوده و دوام و استحكام كافی داشته باشد.
دلایل خرابی سیستم کلاچ
اما در یک سیستم کلاچ ممکن است عیوب زیادی به وجود آید که در این هفته قصد داریم تا به اصلی‌ترین این عیوب پرداخته و راه درمان آنها را نیز ذکر کنیم.
بی‌هیچ مقدمه‌ای به سراغ اولین عیب یعنی سر خوردن کلاچ می‌رویم. این عیب بدین‌گونه است: زمانی که قصد شتابگیری یا حرکت دارید دور موتور بالا می‌رود ولی خودرو واکنش بسیار کمی نشان داده و یا اصلاً واکنشی نشان نمی‌دهد. در این حالت گفته می‌شود کلاچ سر می‌خورد. ریشه این عیب را می‌توان ابتدا در پدال کلاچ جست‌وجو کرد. وقتی لقی پدال بیش از حد معمول و استاندارد باشد این مشکل ایجاد می‌شود. برای رفع این مشکل باید کلاچ رگلاژ شده و لقی آن تنظیم شود.
دومین و شایع‌ترین عیب سیستم تمام شدن صفحه کلاچ بوده که ساییدگی آن نیز می‌تواند این عیب را ایجاد کند. روی صفحه کلاچ چندین لنت پرچ شده که وظیفه دارند با دیسک درگیر شده و نیرو را انتقال دهند. حال این درگیری در شرایط مختلف سبب ساییدگی لنت‌های مذکور شده تا حدی که صفحه لنت‌هایش تمام می‌شود و نیاز به تعویض دارد. هزینه تعویض دیسک و صفحه در پراید بین 20 تا 35 هزار تومان است. نوسان این قیمت به دلیل خرابی احتمالی کاسه نمد‌ها یا سایر متعلقات گیربکس است. دقت کنید این هزینه هم بابت اجرت و هم بابت قطعات است. در ضمن باید از تعمیرکار کارت ضمانت و لیست قطعات تعویض شده را همراه با فاکتور آن دریافت کنید. دقت کنید از مارک‌های معتبر و با کیفیت استفاده کنید که بعداً مجبور نباشید بابت سایر عیوبی که به وجود می‌آید هزینه بسیار بیشتری بکنید. هزینه تعویض این قطعات در پژو 206 با موتور 1400 بین 50 تا 60 هزار تومان است.
حال کسانی هستند که در این میان از علاقه جوانان استفاده کرده و به فرد توصیه می‌کنند دیسک و صفحه خودروی دیگری را روی خودرویش ببندد. شاید این مساله در پراید بسیار بیشتر باشد. عده‌ای بنا به صلا‌ح‌دید خود و زیاد شدن شتابگیری خودرو دیسک و صفحه پژو 206 تیپ پنج را روی پراید نصب می‌کنند. این کار با تراشکاری شافت گیربکس انجام شده که بسیار خطرناک و غیراستاندارد است. شاید شتابگیری خودرو بهتر شود و خط تیک‌آف شما به 7 تا 8 متر برسد اما بعد از مدتی بسیار کوتاه آسیب‌هایی که ذکر می‌کنم به سراغ خودروی شما می‌آید.
ابتدا اینکه فلایویل کاملاً خراب می‌شود. دومین عیب خرد شدن دنده‌های گیربکس بوده که هزینه زیادی را روی دست شما می‌گذارد. سومین عیب خراب جفت پلوس‌های شما بوده که نزدیک به 120 هزار تومان خرج روی دست شما فقط بابت پلوس می‌گذارد. همچنین چون خودرو بهتر شتاب می‌گیرد راننده را ترغیب می‌کند که بیشتر به خودرو گاز بدهد. این کار سبب می‌شود تا به خودرو بیشتر از توانش فشار بیاید. در نتیجه پیستون آب شده و باید تعمیر اساسی موتور انجام دهید. هزینه برطرف کردن این عیوب نزدیک به 800 هزار تومان می‌شود. پس معقولانه است که دست به چنین کاری نزده و از دیسک و صفحه استاندارد خودرو استفاده کنید. دیسک و صفحه هر خودرو با توجه به قوای موتور آن و استحکام گیربکس و پلوس‌های آن طراحی و به کار گرفته می‌شود. طراحی دیسک و صفحه کاملاً براساس اصول مهندسی بوده و کاملاً حساب شده است.
اما عیب دیگری که سبب سر خوردن صفحه کلاچ می‌شود آلوده شدن صفحه کلاچ به روغن یا واسکازین است. این آلودگی سبب از بین رفتن اصطکاک صفحه کلاچ شده و نیرو به درستی منتقل نمی‌شود. این نشتی روغن ممکن است از موتور باشد که کاسه نمد سر میل‌لنگ باید تعویض شود. گاهی واسکازین گیربکس این عیب را به وجود آورده که باید کاسه نمد شفت گیربکس تعویض شود. این تعمیرات به طور معمو.ل هزینه بالایی ندارند.
اما سومین عیبی که می‌توان به آن اشاره کرد تغییر شکل دادن دیسک است. گاهی در اثر تغییرات حرارتی و مرغوب نبودن دیسک در سیستم کلاچ، صفحه روی آن به درستی نمی‌نشیند و اصطکاک مناسبی ندارد. پس برای برطرف کردن این عیب باید دیسک و صفحه را روی هم به درستی نشاند. برای این کار گیربکس باز شده و دیسک و صفحه خارج می‌شود.
دیسک سنجیده شده و اگر تاب آن در حد جزئی باشد با تراشکاری برطرف می‌شود. در غیر این صورت باید عوض شده که در این مواقع به دلیل بالا نبودن هزینه صفحه توصیه می‌شود دیسک و صفحه با هم تعویض شوند تا در آینده نیاز به دوباره باز کردن گیربکس نباشد.
عیب چهارمی که می‌توان به آن اشاره کرد خرابی و ضعیف شدن فنر خورشیدی بوده که نمی‌تواند فشار لازم را برای درگیری کلاچ فراهم آورد. در این حالت نیز باید صفحه عوض شود که معمولاً دیسک را نیز با آن تعویض می‌کنند. شاید این عیب از کیفیت پایین دیسک و صفحه یا گذشتن عمر کارکرد آن ناشی شود که راه حل آن تعویض دیسک و صفحه است.
در بسیاری مواقع یک سیم کوچک می‌تواند عیوب زیادی را به وجود آورد. منظور از این سیم کوچک سیم کلاچ بوده که در شرایط مختلف تحت کشش است. این سیم در صورت خشک بودن و عدم کارکرد روان می‌تواند از برگشت کامل کلاچ جلوگیری کرده و نگذارد کلاچ به درستی نیرو را منتقل کند. برای رفع این عیب سیم را در روکش آن روغنکاری و روانکاری کرده و یا آن را تعویض می‌کنند. گاهی اتصالات نیز در این میان باید گریس کاری شوند تا سیستم روان کار کند.
اما عیب آخری که به آن در زمینه سر خوردن کلاچ می‌توان اشاره کرد تاب داشتن فلایویل است. این عیب را می‌توان با تراشکاری برطرف کرد. البته در این زمینه باید توجه داشت تراشکاری فلایویل اگر به درستی انجام نشود می‌تواند باعث لرزش موتور شود.
اما یکی از مهم‌ترین عیوب سیستم کلاچ در خودروهای داخلی آزاد نشدن کلاچ است. در این حالت هیچ دنده‌ای به خصوص دنده یک به درستی جا نمی‌خورد و در صورت جا زدن دنده‌ای صدای بسیار بدی ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث خرابی گیربکس شود.
اما این عیب نیز ریشه‌های مختلفی داشته که اولین آن کج شدن صفحه کلاچ است. برای رفع این عیب باید صفحه تعویض شود. بازهم آلودگی صفحه کلاچ و چرب شدن آن نیز سبب این عیب می‌شود که راه حل نیز در مورد قبل ذکر شد. ساییدگی فنر خورشیدی نیز می‌تواند این عیب را به وجود آورد به گونه‌ای که دنده‌ها به درستی جا نمی‌خورند. در این حالت باز هم تعوض دیسک و صفحه دوای درد شماست. در نهایت تنظیم نبودن پدال کلاچ نیز می‌تواند این عیب را به وجود آورد که سیستم آزاد نشده و دنده‌ها جا نمی‌خورند. رگلاژ کلاچ و تنظیم آن می‌تواند این عیب را برطرف کند.
یکی دیگر از عیوب مهم سیستم کلاچ لرزش آن در هنگام درگیری یا در زمان حرکت است. اولین نکته در رفع این عیب باز هم آلودگی صفحه کلاچ بوده که از ریشه‌های این عیب نیز هست. دومین دلیل این مساله خرابی فنر‌های صفحه کلاچ است. لازم به ذکر است در صفحه کلاچ دو نوع فنر وجود دارد. یک فنر خورشیدی یا همان دیافراگمی که وظیفه آن قطع و وصل نیرو است. دیگری فنر‌های ضد پیچش در داخل خود صفحه کلاچ بوده که وظیفه آنها جلوگیری از ارتعاش سیستم است.
در این عیب فنرهای ضد پیچش خراب شده و وظیفه خود را انجام نمی‌دهند. در نتیجه سیستم شروع به لرزش می‌کند. چون این فنرها قابل تعویض نیستند باید کل صفحه تعویض شده تا مشکل حل شود. تاب برداشتن دیسک یا فلایویل نیز می‌تواند از دلایل این عیب باشد که تراشکاری می‌تواند آن را حل کند. گاهی پرچ‌های لنت‌های روی صفحه کلاچ شل شده که سبب لرزش سیستم می‌شود. شل شدن پرچ‌ها از نامرغوبی جنس صفحه کلاچ است. پس در خرید آن دقت کافی را انجام دهید. در نهایت لرزش خودرو گاهی از سیستم کلاچ نبوده و می‌‌تواند از دسته موتور‌ها باشد. کنده شدن یا خرابی دسته موتورها می‌‌تواند سبب ارتعاش و لرزش خودرو شود که تنها راه حل آن تعویض دسته موتور است. دسته موتور و یا صفحه کلاچ و بسیاری دیگر از قطعات خودرو قابل تعمیر نبوده و باید تعویض شوند.
عیب دیگری که به آن می‌پردازیم صدای غیرعادی کلاچ است. اصلی‌ترین دلیل این عیب خرابی بلبرینگ کلاچ بوده که در بسیاری مواقع عمر آن تمام شده است. گاهی فرسودگی آن نیز این عیب را به وجود می‌آورد. باز هم خرابی فنرهای ضد پیچش در صفحه کلاچ این عیب را به وجود می‌آورد. بلبرینگ صفحه روی یک بوش کوچک حرکت می‌کند که اگر این بوش بدون گریس و خشک کار کند تولید صدا می‌کند.
این گریس‌کاری نکته بسیار کوچک و بی‌هزینه است که تعمیرکار باید به آن توجه کند. خرابی دوشاخه کلاچ نیز می‌تواند تولید صدا کند. در نهایت باز هم می‌توان عیب را در جای دیگر جست‌وجو کرد و آن هم بلبرینگ انتهای میل‌لنگ است. خرابی یا لقی آن می‌تواند سر و صدای اضافی یا صدایی شبیه زوزه ایجاد کند که تعویض آن می‌تواند مشکل را حل کند.
یکی دیگر از مهم‌ترین عیوب سیستم کلاچ سفت بودن آن است به این صورت که فشردن پدال کلاچ نیروی زیادی می‌خواهد که این مساله خوشایند نیست. در این حالت باید ریشه عیب را در سیم کلاچ جست‌وجو کرد. گاهی باید سیم کلاچ را روغنکاری کرد. گاهی گردگیر آن پاره شده و آلودگی به آن نفوذ کرده است. گاهی نیز سیم کلاچ پیچ خورده که در تمامی آنها باید سیم کلاچ باز شود و به درستی و با روانکاری و گریس‌کاری مناسب بسته شود.

بررسی کارکرد و اشکالات سیستم کلاچ

مطالب مشابه :

اطلاعات فنی

تعویض سیم کلاچ 206

کلاچ

کلاچ

کلاچ و فلایویل و صفحه کلاچ

انتقال قدرت در پراید

لغزش کلاچ(بکسواد)

انواع کلاچ خودرو 2

بررسی کارکرد و اشکالات سیستم کلاچ

كلاچ