مصاحبه: گذرى بر صنايع شيشه ايران

صنايع شيشه ايران در بحران خاموش قرار دارد، خلجانى در زير درپوشى كه هر لحظه مى تواند به حالت انفجارى خودنمايى كند. به جز چند كارخانه جديد و مدرن كه تقريباً مطابق با استانداردهاى روز به توليد مشغول هستند بقيه كارخانجات در شرايط بحران مالى بوده و به سختى در زير بار هزينه ها دوام مى آورند.اغلب كارخانجات ياد شده بالاخص توليدكنندگان شيشه بطرى و جار كه با صنايع غذايى در ارتباط هستند به تبعيت از بازار مصرف مواد غذايى كه فروش مدت دار توسط بنكداران و عمده فروشان مواد غذايى ميدان اعدام، خيام و مولوى را تابع است و به اجبار شرايط و تقاضاى بازار درصد زيادى ازتوليدات خود را به صورت نسيه و زمان بندى شده از سه ماه الى ۶ ماه مى فروشند و بدين ترتيب با احتساب چك هاى دريافتى از خريداران كه وعده دار و مربوط به نقاط مختلف كشور است با احتساب مدت بازگشت چك هاى واگذارى به بانك ها و با احتمال واخواست آنها عامل ديگرى در بازدارندگى حركت هاى توليدى و مالى مديران اين گونه از واحدها است.بايد توجه داشت خريد مواد اوليه غذايى از كشاورزان توسط صاحبان كارخانجات بزرگ و توليدكنندگان كنسرو و محصولات غذايى به صورت سلف خرى ومدت دار است. در اين ميان فروش كارخانجات نيز به دو طريق پخش مستقيم و يا پخش از طريق بنكداران و ميدان داران و عمده فروشان صورت مى گيرد. بديهى است به جز كارخانجاتى كه امكانات شبكه توزيع دارند و يا واحدهايى كه از شركت هاى پخش استفاده مى كنند واحدهاى كوچك، توليدات خود را توسط شبكه بازار عمده فروش به چرخه توزيع و فروش مى رسانند و اين امر خود نيز تابع عرضه فروش مدت دار است و به تبع آن خريد و فروش با اسناد مدت دار به كارخانجات توليدى شيشه هاى بسته بندى منتقل مى شود.در بررسى هاى ساده مالى بسيارى از اين كارخانجات ميلياردها ريال چك مدت دار حقوقى بلاوصول دارند كه تأثيرگذار در پرداختى هاى روزمره آنها است تا حدى كه در اغلب واحدهاى توليدى شيشه بسته بندى اداره حقوقى مستقلى براى اين مهم تشكيل شده است تا بتوانند پرونده چك هاى معوق و بلاوصول را دنبال كنند كه اين امر خود بوروكراسى زمان دارى را براى مديران اين كارخانجات به وجود آورده است.
ضرورت نوسازى
به جز چند كارخانه توليد شيشه فلوت و توليدات روميزى و تزئينى كه در اصطلاح Table ware ناميده مى شود و دو كارخانه بزرگ مدرن توليد شيشه هاى دارويى بسيارى از كارخانجات داراى ماشين آلات كهنه و از رده خارج هستند. اين امر علاوه بر اينكه هزينه نگهدارى و تعميراتى سنگين را براى مديران اجرايى كارخانجات فراهم كرده در راندمان توليد و كيفيت محصول تأثير خاصى گذاشته است.از آن جمله كارخانجات تحت پوشش بنياد نياز به نوسازى خطوط توليد به طور كلى دارند تا بتوانند در بازار رقابت فروش داخل و همچنين خارج خودى نشان دهند.از جمله مواردى كه در راندمان توليد تأثيرگذار بوده و هست استفاده از قالب هاى كهنه است كه مى شود آنها را از رده خارج كه بالاجبار با تعميرات در قسمت هاى مختلف قالب دوباره به كار گرفته مى شود و مسلماً درصد ضايعات را افزايش مى دهد.عدم سرمايه گذارى در اين امر مهم (كه مسلماً بازده اقتصادى فراوانى را نيز از لحاظ كيفى و كمى در بر دارد) يكى از عوامل بازدارنده توليد و جذب مشترى و صادرات كالا به كشورهاى همجوار مى باشد.اين امر با توجه به حضوركشورهاى رقيب چون تركيه و شبكه عظيم آناتولى جام، شيشه جام، ازمير جام، ياشا باغچا كه به صورت هولدينگ و زير پوشش يكى از بانك هاى معروف تركيه كار مى كنند قابل توجه و امعان نظر است.بايد خاطرنشان ساخت، براى حضور در بازارهاى مواد غذايى نياز به بطرى و شيشه هاى جار بسيار شفاف، بدون حباب، بدون خطوط قالب و درز و با نشستنگاه بدون عيب و رزوه و پيچ مهره هاى كاملاً مطابق با استاندارد جهانى است كه درپوش ها بتوانند كاملاً در حالت فيكس قرار گيرد. اغلب شيشه هاى جار در اندازه هاى مختلف كه براى محصولاتى چون آبليمو- الكل صنعتى- شيشه هاى نوشابه- ترشيجات- انواع كمپوت و ساير توليد مى شود مع الاسف از اسلوب و اصول قديمى بدون هيچ گونه نوآورى صورت مى گيرد و قالب هاى موجود و شيشه هاى توليدى بر سليقه بازار و خريدار عملاً تحميل مى شود.و اين در شرايطى است كه صاحبان صنايع غذايى امكان تهيه قالب هاى اختصاصى را نداشته و شيشه گران و صاحبان كارخانجات نيز به علت شرايط مالى و هزينه هاى ضرور و الزامى و حتى اجبارى در پيش رو از سرمايه گذارى در ساخت قالب هاى جديد بالاخص مورد نياز صنايع بسته بندى خوددارى مى كنند.
بررسى موضوعى مشكلات كارخانجات شيشه:
سيد هادى موسوى مديرعامل صنايع شيشه مكتب اميرالمومنين مى گويد: قيمت احتسابى جوايز صادراتى مركز توسعه صادرات خيلى كمتر و پايين تر از قيمت پروفرم صادراتى است و با كمال تأسف مركز توسعه صادرات LC (ال سى) تاييد شده وزارت بازرگانى را قبول ندارد. اين مهم در شرايطى صورت مى گيرد كه كليه اسناد متقن صادراتى و حتى تعداد نگله و پالت و اعداد و ارقام اجناس صادر شده در اسناد صدور مشخص و منعكس است.مديرعامل اين شركت مى گويد: صادرات براى ما مقرون به صرفه نيست و عملاً ۳ درصد جايزه صادراتى به ما پرداخت مى كنند كه سه سال است هم اين جوايزرادريافت نكرده ايم و بالطبع تفاوت زمانى در ارسال كالا و صدور و دريافت جايزه اعلام شده خود ارزش بهاى آن را تقليل مى دهد.هم ايشان اعلام مى كنند جايزه صادراتى بعضى از اقلام صادراتى ۱۴ درصد است و با توجه به رقباى سرسختى كه ما در منطقه داريم (با اشاره به كارخانجات بزرگ توليدى تركيه) نفوذ به بازارهاى حوزه و كشورهاى همجوار سرمايه گذارى ويژه اى را براى توليدكنندگان تحميل و هزينه هايى چون اعزام گروه هاى تجارتى و ساير هزينه هاى تبليغاتى و حضور در نمايشگاه هاى منطقه و ساير را در بر دارد.
مركز توسعه صادرات حتى برگه واريز ارز صادراتى را به حساب بانك هاى ايران را نيز قبول ندارد و انواع مختلف شيشه را با هر سايز و شكل و كاربرى با توزين يكجا و وزن كل به تن محاسبه مى كنند كه نه معقول است و نه منطقى اين امر شرايط تحميلى به صادركننده را به وجود آورده كه تنها راه عدم صدور است.ضرورى است مقامات ذى ربط در مركز توسعه صادرات قيمت واقعى را بر اساس اعداد و ارقام تاييد شده از وزارت بازرگانى و مبادى خروج و اسناد گمركى و واريزنامه هاى بانكى را مد نظر و ملاك عمل قرار دهند.عامل دوم افزايش قيمت يورو نسبت به دلار است چون صادرات كارخانجات شيشه به كشورهاى آسياى ميانه و كشورهاى خاورميانه و شرق تركيه به دلارمى باشد در حالى كه قيمت دلار در داخل تقريباً ثابت و قيمت يورو در نوسان مى باشد و تفاوت تبديل دلار (در فروش) و خريد به يورو به ضرر شركت هاى توليدى صادراتى است.موسوى مى گويد: هم اكنون شيشه هاى جار و بطرى و دارويى با كيفيت پايين و با قيمت هاى ساختگى از چين و هند وارد مى شود. تعرفه شيشه هاى وارداتى پايين اظهار مى شود و قيمت واقعى اقلاب وارداتى اظهار نمى گردد.در حالى كه توليدات كارخانجات شيشه و بطر و ساير اقلام كريستال، روميزى، بلور و بالاخص توليد شيشه هاى دارويى مازاد بر احتياج و نياز داخلى است ولى مع الاسف هنوز ورود برخى از اقلام كه از سوى كارخانجات داخلى توليد انبوه دارد ممنوع اعلام نشده است. بديهى است حداقل با افزايش تعرفه اقلام وارداتى از توليدات و بازار داخلى حمايت شود.با توجه به اينكه خط جديد شيشه مكتب با ظرفيت ۲۰۰ تن در روز در اواخر بهار ۸۶ آماده بهره بردارى مى شود ظرفيت توليدى شيشه دارويى در اين كارخانه به ۲۶۰ تن در روز افزايش پيدا مى كند و براى ۱۲۰ نفر ايجاد اشتغال مى نمايد. هزينه راه اندازى خط جديد ۳۰۰ ميليارد ريال و ارز مصرفى ۲۰ ميليون يورو بوده است. خط جديد علاوه بر شيشه هاى دارويى شيشه هاى بسته بندى مواد غذايى از نوع لايت (سبك) نيز توليد خواهد نمود.يكى از مديران سابق كارخانجات شيشه مينا مى گويد: با توجه به قديمى بودن دستگاه هاى توليدى IS (آى اس) و عدم نوسازى كليه دستگاه ها كه بودجه قابل توجهى نيازمند است و از طرفى كهنگى برخى از قالب ها (به جز معدودى كه ساخت خارج هست) و مسايل مربوط به عدم تعريف استانداردهاى تعيين شده ملى براى اين توليد مشكلاتى در اين چرخه وجود دارد. بديهى است نبود دستگاه هاى تمام اتوماتيك فرم گيرى قالب و نقش گيرى آن را دچار مشكل مى كند.اين كارخانه داراى دو كوره و پنج دستگاه IS است كه چهار دستگاه آن از نسل اول و يك دستگاه از نسل سوم است.اين امر در حالى است كه در كارخانجات جديد الاحداث از دستگاه هاى نسل چهارم استفاده مى شود. طبيعى است ماشين آلات نسل ۱ توان توليد شيشه هاى بلند را نداشته و در راندمان توليد تاثير گذار است.در كارخانجات شيشه و گاز از ۸ دستگاه توليدى بطر ۴ دستگاه از نسل اول (كاملا قديمى) و ۴ دستگاه از نسل سوم است و در اين كارخانه نيز از دستگاه هاى مدرن نسل چهارم خبرى نيست. بديهى است عدم نوسازى باعث پايين آمدن فرآورى و راندمان توليد و همچنينى افزونى و سنگينى وزن قطعات توليدى است. اين كارخانه داراى سيستم تانمينگ درام است ولى متاسفانه پيشرفته نيست.پرس هاى اين كارخانه ۲ پرس از نسل اول (بسيار قديمى) و ۵ عدد نسل سومى است و ضرورت به روز كردن ماشين آلات كاملا مشهود است.اين كارخانه علاوه بر توليد بطر در كار توليد بلور نيز مى باشد. مقرر بود كارخانه شيشه و گاز نسبت به نوسازى واحد هاى توليدى خود در منطقه صنعتى شمس آباد اقدام نمايد ولى به لحاظ شرايط بازارهاى مصرف در داخل و همچنين كشور هاى همجوار كه تابعى از متغيرهاى بازار مواد غذايى است اين امر متوقف و يا به تعويق افتاد.با توجه به مدارك موجود تحقيقاتى، ميانگين تكنولوژى كارخانجات شيشه و گاز و مينا نسل دومى است يعنى با در نظر گرفتن پيشرفت هاى حاصله در كارخانجات كشور هاى همجوار بالاخص پاشا باغچا و جام پازارلاما و گروه همسونگر آن در گروه شيشه جام كشور تركيه كه مدرنيزه كردن را پايه و اساس توليد و توسعه خود قرار داده و هم اكنون طرح آنادولى جام (آناطولى جام) در روسيه در حال گسترش سازمانى بوده و سومين كارخانه خود را تحت عنوان روسى جام توسعه مى دهد.فخيم هاشمى مدير عامل كارخانجات شيشه همدان به مشكلات صنعت شيشه بالاخص توليد كنندگان شيشه هاى بسته بندى با ديدى كاملا موشكافانه توجه دارد و مى گويد: توليد شيشه هاى نوشابه و بسته بندى مواد غذايى كه به اصطلاح صنعت جار و بطرى ناميده مى شود تابعى است از متغير توليدات مواد غذايى كنسروى و نوشابه ها كه به طور اعم در قالب صنعت بسته بندى مواد غذايى قرارمى گيرد. وقتى صنايع غذايى در بحران تهيه مواد اوليه، توليد و فروش باشد صنايع جار و بطرى نيز به تبع آن تاثيرپذير شده دچار ركود مى گردد.از وقتى كه توليدات پت (شيشه هاى پلاستيكى شفاف) وارد چرخه اقتصادى در صنايع بسته بندى قرار گرفته ضربه سنگينى به صنايع بطرى و جار وارد آمده است. صنايع نوشابه سازى بطرى هاى يك ليترى و حتى ليتراژ بالاتر از پت استفاده مى كنند. در دو سال اخير ورود شيشه هاى پت به چرخه بسته بندى نوشابه و صنايع سس بيشتر شده است و مسلما هر روز بازار فروش شيشه هاى نوشابه و جار جاى خود را به بازار پت واگذار مى كند و اين امر مازاد توليد به وجود آورده و هزينه هاى انباردارى و ضايعات جنبى را به وجود مى آورد و بالطبع كارخانجات توليد كننده وارد عرصه رقابت شده و با ثابت نگهداشتن قيمت و حتى پايين آوردن بها مواجه مى گردد. حتى مشاهده مى شود كه برخى ازكارخانجات توليدات خود را ۲۰ الى ۳۰ درصد زير قيمت سنوات قبل مى فروشند و اين امر رقابت ناسالمى را بين كارخانجات بزرگ توليدى به وجود آورده است.بديهى است كارخانجات شيشه جار و بطر نمى توانند توليد خود را متوقف كنند و ناچار با پايين آوردن قيمت به فروش مدت دار ۳ الى ۶ ماهه روى آورده اند كه صد البته عامل توقف سرمايه در گردش و همچنين پرداخت هزينه هاى جارى و مواد اوليه و تعهدات مى گردد.حال با توجه به اين كه براى ايجاد چند كارخانه جديد نيز مجوز صادر شده با ورود توليدات كارخانجات جديدالاحداث و احتساب شرايط عرضه و تقاضا و ركود در صنعت غذايى بسته بندى شده افق تاريكى در پيش رو است.فخيم هاشمى به كمبود اساسى ديگر اشاره مى كند و آن هم نبود متخصص و عدم تربيت آن از سوى مراكز صنعتى و دانشگاه هاى كشور است. ايجاد رشته صنعت شيشه حتى براى چند دوره ضرورى است. عدم وجود انستيتو صنعت شيشه يكى ديگر ازمعضلات تربيت متخصص است.وى اشاره مى كند، ماشين آلات را نوسازى مى كنيم و آخرين مدل و مدرن ترين آنرا نصب مى كنيم ولى به علت عدم وجود متخصص و صاحبنظران تربيت شده نمى توانيم شيشه هاى خوب، سبك و بدون عيب و نقص را توليد نماييم. فقط داشتن ماشين آلات نو و از نسل چهارم كافى نيست مردان كارآمد و متبحر و متخصص را نيازمنديم.وى اضافه مى كند: هم اكنون علاوه بر نوشابه هاى كولادار كه به بسته بندى با پت روى آورده اند توليد كنندگان سس و آب هاى معدنى و حتى ماءالشعير به استفاده از بطرى هاى پت روى آورده اند و اين امر باعث شده كارخانجاتى كه شيشه نوشابه و جار را ۱۰۵۰ ريال (دو سال پيش) مى فروختند با ۲۰۰ ريال افت قيمت به ۸۵۰ ريال مى فروشند.حال با توجه به شرايط ويژه اى كه بطرى هاى پت بعد از مصرف براى محيط زيست به وجود مى آورد و ميزان ذرات كه ناشى از خورندگى وارد مواد غذايى مى شود كه لزوما بايد از سوى مسئولان محيط زيست و همچنين بهداشت وبهزيستى مورد توجه و بررسى علمى قرار گيرد در دراز مدت آثار مخرب زيست محيطى را در پى دارد در حالى كه شيشه بدون هيچ گونه ايجاد آلودگى مجددا بعد از خرد شدن و شستشو به چرخه توليد در مى آيد.
پيشنهادات:
۱- با توجه به توليد مواد اوليه مورد نياز صنايع شيشه در ايران از قبيل كربنات سديم، سيليس، سولفات سديم، فلدسپات و همچنين وجود مقدار زيادى از شيشه هاى بازيافتى امكانات ضرورى توليد براى كارخانجات شيشه جام و (شيشه تخت) ظروف روميزى و ظروف بسته بندى (اعم از دارويى ـ آرايشى) در داخل مملكت فراهم است.
۲- هم اكنون توليدات كارخانجات داخلى افزون بر نياز مصرفى كشور است و ضرورت دارد وزارت بازرگانى در جهت حمايت از توليد كنندگان داخلى در مورد افزايش تعرفه اقلام شيشه وارداتى اتخاذ تصميم سريع معمول نمايد.
۳- پيشنهاد مى شود وزارت صنايع و معادن و سازمان هاى وابسته آن در استان ها از صدور موافقت هاى اصولى جديد در ايجاد كارخانجات شيشه خوددارى نمايند تا مصارف كشور از محل توليدات داخلى تامين گردد.
۴- مركز توسعه صادرات با بررسى موانع صادراتى و افزايش مشوق هاى صادراتى زمينه حضور بيشتر در كشور هاى همجوار را فراهم نمايد.
۵- از سوى وزارت علوم و دانشگاه هاى آزاد و علمى و كاربردى ايجاد رشته تحصيلى صنعت شيشه براى تربيت متخصص و كارشناس پيشنهاد مى گردد.
۶- بهبود روش هاى توليد و استفاده از فناورى هاى جديد در راس برنامه هاى مديران صاحبان كارخانجات صنعت و شيشه ايران قرار گيرد و نوآورى ها و طرح هاى جديد مورد توجه قرار گيرد.
۷- با ايجاد مركز تحقيقات و انستيتو صنعت شيشه فرصت ها و چالش هاى بازار شيشه ايران مورد بررسى و تحقيق قرار گيرد.

مصاحبه: گذرى بر صنايع شيشه ايران

مطالب مشابه :

آموزش بافتنی (بافت جوراب )

مصاحبه: گذرى بر صنايع شيشه ايران

روش های جمع آوری قدیمی و نوین پشه خاکی