مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده(VAT) در ایران با پیشنهاد دپارتمان امور مالی صندوق بینالمللی پول در سال1370 اجرای سیستم مالیات بر ارزش افزوده با هدف اصلاح نظاممالیاتی در دستور کار وزارت امور اقتصادی ودارایی قرار گرفت و با تصویب قانونمالیات ارزش افزوده با شماره16273/95 در تاریخ 19/3/1387 اجرای آن از اولمهرماه1387الزامی گردید.

تعریف مالیات بر ارزش افزوده:

مالیات برارزش افزوده عبارتست از نوعی مالیات غیرمستقیم برمصرف که بطور غیرانباشته برکلیهمراحل تولید وتوزیع خصوصی کالا وخدمات تعلق می گیرد.

مالیات بر ارزش افزوده - نسبت به سایر مالیاتهاى مرسوم - یک مالیات جدید است. گسترش این سیستم، یکىازمهمترین توسعه هاى مالیاتى و بى شک یکى از جدال برانگیزترین مباحث اواخر قرنبیستم است. این سیستم مالیاتى باتلاش اقتصاددانان براى رفع یا کاهش اختلال ونارسایى هاى مالیاتى سنتى و همچنین افزایش درآمد دولت شکل گرفت.

مالیات برارزش افزوده یک نوع مالیات بر فروش چند مرحله اى است که خرید کالاها و خدمات واسطهاى را از پرداخت مالیات معاف مى کند. در واقع یک اعتبار مالیاتى براى خریدهاى واسطهاى بنگاههاى اقتصادى در نظر گرفته مى شود که باعث از بین رفتن پدیده مالیات بندىمضاعف مى شود بنابراین عوامل اقتصادى براى هر ارزش ایجادشده فقط یک بار مالیات مىپردازند.

[استهلاک + اجاره+ سود+ بهره+ دستمزد= ارزش افزوده]

پیش ازاین مالیات بر ارزش افزوده به صورت غیرمستقیم اجرا مى شد و تعداد کمى از تولیداتمانند حامل هاى انرژى و... را پوشش مى داد. با استقرار سیستم مالیات بر ارزش افزودهدر کشورهاى غربى و پس از آن کشورهاى آفریقاى جنوبى، اجراى آن در بسیارى از کشورهامورد توجه قرار گرفت تا اهداف اقتصادى تحقق یابد.

انواع مالیات بر ارزشافزوده

این نوع مالیات به سه دسته مالیات بر ارزش افزوده ۱- تولید ۲- درآمد۳- مصرف تقسیم مى شود.

۱- مالیات بر ارزش افزوده تولید کل مخارج به استثناىمخارج دستمزدى دولت را مشمول مالیات مى کند.

۲- مالیات بر ارزش افزودهدرآمد مخارج ناخالص سرمایه گذارى قسمتى از مخارج کل و پایه مالیات بر ارزش افزودهاز نوع تولید را تشکیل مى دهد. این نوع مالیات کل مخارج واقعى اقتصاد روى کالاهاىسرمایه اى را در یک دوره زمانى نشان مى دهد.

۳- مالیات بر ارزش افزوده ازنوع مصرف معادل مالیات بر خرده فروشى است.

روشهاى اجراى مالیات بر ارزشافزوده

در حال حاضر متداول ترین ابزار براى اجراى این سیستم روش اعتبارى یافاکتورنویسى (تعیین بدهى مالیاتى از طریق به کارگیرى نرخ ثابت مالیات روى کلفاکتورهاى فروش و کسر مقدار مالیات پرداختى بر خریدهاى واسطه اى) و روش تفریحى (کسرخریدهاى بنگاه تجارى از فروش و اعمال نرخ مالیاتى بر مقدار خالص) است.

از آنجا که مالیات بر ارزش افزوده داراى پیچیدگى هاى خاص در اجرا برخوردار است بنابراینازذکر مقایسه انواع مالیات بر ارزش افزوده، نرخ گذارى ، معافیت ها و غیره خوددارىمى کنیم.

اثرات استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده

اگرچه آثارمستقیم استقرار این نظام افزایش درآمد و تأمین قابل ملاحظه درآمد دولت به عنوان یکمنبع درآمد با ثبات و انعطاف پذیر، گسترش پایه هاى مالیاتى ، از میان نرفتن انگیزهسرمایه گذارى و تولید و همچنین استقرار نظام مالیاتى خود اجرا و برمبناى خود اظهارىاست که به شفاف سازى مبادلات و فعالیتهاى اقتصادى کمک کرده و موجب سهولت اعمالانواع دیگر مالیات مى شود، اما نباید فراموش کرد که براى اجرا و استقرار چنین نظامىلازم است آثار اقتصادى آن به طور کامل بررسى، پیش بینى و آماده گردد. در غیر اینصورت با آثار تورمى ناشى از اعمال نظام مالیات بر ارزش افزوده نمى توان مقابلهکرد.

آثار اقتصادى مالیات بر ارزش افزوده

بررسى هاى انجام شده برآثار اقتصادى مالیات بر ارزش افزوده به سه بخش درآمدى، تورمى و توزیعى تقسیم مىشود. اندازه گیرى گستردگى پایه مالیات، نخستین قدم در تخمین درآمدهاى ناشى از اجراىمالیات برارزش افزوده است که در این راستا باید انتخاب و نوع مالیات، اصول مبدأ ویامقصد و همچنین نحوه محاسبه این مالیات محاسبه و توسط قانونگذار مشخص شود. از آنجاکه در این نظام مالیاتى نرخ مالیاتى واحدى معادل ۷درصد براى تمام کالاها و خدمات (داخلى و وارداتى) (ماده ۱۶ لایحه مالیات بر ارزش افزوده) در نظر گرفته شده ،بنابراین براى به دست آوردن درآمدهاى مالیاتى باید علاوه بر تعدیلاتى پایه مالیاتدر نرخ ۷ درصد ضرب شود.

اما آثار تورمى دراین نظام یکى از بحث انگیزترینمسائلى است که موجب شده تا بعضى کارشناسان نظام مالیاتى یادشده را به زیر سؤالببرند.

با توجه به این که بسیارى از کالاها و خدمات که قبلاً مشمول مالیاتنبوده اند در سیستم مالیات بر ارزش افزوده مشمول آن مى شوند، بنابراین آثار تورمىنگرانى هایى در خصوص افزایش سطح قیمت ها به وجود آورده است. براساس مطالعات و شواهدبررسى اثر اجراى مالیات کشور به دلیل نبودمالیات بر ارزش افزوده در ادبیات اقتصادىایران مشکلات بسیارى به همراه دارد. از این رو کارشناسان با استفاده از تجربه هاىجهانىو وجود پدیده هاى اقتصادى موجود در کشور نرخ ۷درصد را براى این نظام مالیاتىپیشنهاد داده اندکه باعث افزایش قیمت ها براى مصرف کننده در حد ۱‎/۵درصدمىشود.

بنابر تحقیقات صورت گرفته توسط مؤسسه توسعه و تحقیقات اقتصادى دانشگاهتهران ، باتوجه به معافیت هاى لایحه مالیات بر ارزش افزوده که شامل ۴۸ درصد سبدمصرفى متوسط خانوار ایرانى است و حذف قانون تجمیع عوارض و دیگر مالیاتهاى غیرمستقیم، تنها تأثیر قابل پیش بینى نظام جدید مالیاتى یک نوبت و آن هم به میزان ۱‎/۵درصداست. به هرحال باوجود تورم حدود ۱۵ درصدى کنونى کشور، میزان دقیق تورم حاصل ازاجراى این نوع مالیات علاوه بر نحوه اعمال مالیات و سایر عوامل اقتصادى مانندنقدینگى، کسرى بودجه، سیاست هاى دولت (بستگى به انتخابات و روش سیاستى دولت جدیددارد)

و بالاخره کالاهاى موجود در بازار اعمال این مالیات (که قرار بود باتصویب لایحه مالیات بر ارزش افزوده، این نظام مالیاتى از سال ۸۴ اجراى شود) باابهام مواجه است.

بسیارى از کارشناسان به دنبال اثر تورمى، آثار توزیعىمالیات برارزش افزوده را نیز یکى از مشکلات این نظام مى دانند چرا که موجب تغییرقدرت خرید گروههاى مختلف درآمدى (به دلیل تغییر قیمت کالاها در سبدمصرفى خانوار) خواهدشد.

اما بعضى دیگر معتقدند که این افزایش قیمت یک انتقال کوتاه مدتدرنرخ رشد شاخص بهاى مصرف کننده است.

پیشنهاد کارشناسان

در همینراستا کارشناسان مطرح این نظام پیشنهاد مى کنند که براى اجراى مالیات بر ارزشافزوده باید درمرحله نخست بنگاههاى بزرگ تولیدى مشمول چنین سیستم مالیاتى قرارگیرندو به تدریج با شناسایى کامل مؤدیان، نظام مالیات بر ارزش افزوده به مرحله خردهفروشى گسترش یابد.

این درحالى است که اجرا باید در زمانى اعمال شود کهاقتصاد کشور در حالت آرامش و ثبات نسبى قیمت ها باشد. بدون تردید با اتخاذ سیاستهاى تکمیلى و کنترل تورم همراه با سیاست هاى نظام مالیات مى توان اثرات تورمى را بهحداقل رساند.

حال برای درک بهتر مطلب یک مثال عددی ذکر می کنیم:

بهعنوان مثال شرکتی که خودرو تولید می کند قطعا باید برای انجام این کار مواد خام وبرخی اجزاء نیمه تمام وساخته شده را خریداری نماید و درتولید خودرو به کار برد ودرعین حال از خدمات وامکانات معینی نظیر مهارتهای کارکنان،محل کار،ماشین آلات وغیرهاستفاده نماید.اگر ازعایدات فروش کالا یاخدماتی که یک موسسه به مشتریان خود عرضه میکند بهای کالاها وخدمات واسطه ای صرف شده به همین منظور را کسر کنیم ارزش افزوده بهدست می آید.

برای تشریح موضوع با فرض اینکه نرخ مالیات بر ارزش افزوده 5/1درصد باشد اگر یک ورق فولادی به بهای 100ریال فروخته شود فروشنده 5/1درصد مالیاتبر ارزش افزوده را از خریدار که ممکن است شرکت خودروساز باشد دریافت می نماید و آنرا به حساب سازمان مالیاتی واریز می کند.خودرو ساز نیز وقتی که این ورق را تبدیل بهخودرو کرد 5/1درصد مالیات بر ارزش افزوده را از مصرف کننده دریافت می کند منتها چونبرای نهاده قبلی اعم از ورق،موتور و سایر تجهیزات 5/1درصد پرداخت کرده است آن را ازاین5/1درصدی که از مصرف کننده دریافت کرده است کسر می کند و مابقی را به سازمانمالیاتی می پردازد.

در واقع اگر هزینه تولید برای یک خودروساز 1000ریال باشدو با محاسبه ی ارزش افزوده قیمت به 1200ریال برسد دیگر از آن 1000ریال مالیات نمیپردازد وآن برای تولید کننده نوعی اعتبار محسوب می شود .بنابراین مالیات بر ارزشافزوده را بر اساس 200ریال سود خود محاسبه کرده واز مصرف کننده دریافت می کند و پساز کسر مالیاتی که قبلا پرداخته مابه التفاوت را به سازمان امور مالیاتی می پردازد __________________

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مطالب مشابه :

فرق مالیات تکلیفی و مالیات بر عملکرد چیست؟

فرق مالیات تکلیفی و مالیات بر عملکرد چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

حاکمیت شرکتی چیست؟

تاریخچه وصول مالیات در ایران

حباب یک سهم چیست ؟

اظهارنامه مالیاتی چیست؟