روش های درمان ناباروری در پژوهشگاه رویان

به همين دليل محققان راه هايي را براي پاره کردن زوناپلوسيدا به صورت مصنوعي ابداع کرده اند. يکي از اين روش ها استفاده از اشعه ليزر است. اين اشعه به صورت کاملا کنترل شده به بخشي از ديواره جنين يا به عبارت ديگر زوناپلوسيدا تابيده مي شود و طولي حدود 35 تا 40 ميکرومتر از زونا را حذف مي کند. به اين فرآيند ليزر هچينگ گفته مي شود. تاکنون هيچ گونه گزارشي مبني بر اثرات نامطلوب استفاده از ليزر بر جنين ها بدست نيامده است و نوزاداني که از اين روش در دوران جنيني آنها استفاده شده، سالم هستند. هم اکنون در پژوهشکده رويان نيز از اين روش براي بيماراني که سن آنها بيش از 37 سال است و يا يک دوره انتقال جنين ناموفق را تجربه کرده اند، استفاده مي شود. همچنين ليزر هچينگ براي بيماراني که دوره انتقال جنين منجمد شده دارند نيز، استفاده مي شود.

PGD يا تشخيص پيش از لانه گزيني جنين

مي دانيم افزايش سن مادر و همچنين وجود بيماري هاي ژنتيکي در زوج هاي در معرض خطر مي تواند، باعث افزايش خطر بروز ناهنجاري هاي کروموزومي در نوزاد شود.

سابقا از روش هاي تشخيص ژنتيکي قبل از تولد موسوم به PND براي بررسي ناهنجاري هاي کروموزومي جنين قبل از تولد استفاده مي شد. اما در صورت تشخيص ناهنجاري در جنين، تصميم گرفتن در مورد سقط جنين براي زوج بسيار مشکل بود و صدمات جسمي و رواني را براي آنها در پي داشت.

اکنون با استفاده از روش هاي تشخيص ژنتيکي پيش از لانه گزيني موسوم به PGD مي توان از بروز اين مشکلات جلوگيري کرد.

- روش PGD

16 الي 18 ساعت بعد از انجام لقاح، ‌تخمک ها را از نظر لقاح ارزيابي مي کنند و آن دسته که داراي دو پيش هسته هستند را، کشت مي دهند. سپس در روز سوم، هنگامي که جنين در مرحله 6 تا 8 سلولي است، 1 يا 2 بلاستومر را جدا و ارزيابي مي کنند.

- موفقيت درمان در کنار PGD و با استفاده از اين روش جديد به چند دليل افزايش مي يابد:

1- جنين انتخاب شده، جنين سالمي است.

2- از شکل گيري و تولد کودکان با ناهنجاري هاي ژنتيکي، جلوگيري مي شود.

3- براي برداشتن بلاستومر يا سلول هاي جنيني، ناگزير سوراخي در کمربند جنيني يا زونا ايجاد مي شود که اين مجرا مي تواند مبدأ لانه گزيني بهتر جنين در رحم باشد.

- موارد کاربرد PGD

پاره اي از موارد کاربرد PGD به شرح زير است:

1- بيماراني که بيش از 3 بار عمل IVF يا ميکرو اينجکشن انجام داده اند،‌ اما منجر به حاملگي نشده است.

2-‌ هنگامي که سن خانم بيش از 35 سال باشد.

3- مواقعي که ناهنجاري هاي ساختاري مانند ترانس لوکيشن (جابه جا شدن قطعات کروموزومي)‌ در آزمايش کاريوتايپ زوجين وجود دارد.

4- ‌در سقط هاي مکرر که عوامل ديگري براي سقط وجود نداشته است.

5- تشخيص جنسيت در بيماري هايي مانند هموفيلي که وابسته به جنس است و بروز آن به خصوص در پسران بيشتر از دختران است.

6- بيماري هاي تک ژني مانند تالاسمي که ممکن است در نوزاد بروز کند.

ميکرو اينجکشن يا تزريق اسپرم داخل تخمک ICSI

- موارد کاربرد

عمدتا ‌در مواردي به کار مي رود که اسپرم مرد از نظر تعداد، تحرک و يا شکل کيفيت لازم را ندارد. در بعضي موارد هم که چندين مورد عمل IVF انجام شده و به نتيجه نرسيده است، از عمل ميکرو اينجکشن استفاده مي شود.

- مراحل انجام عمل

به طور کلي در اين روش، يک اسپرم در محيط آزمايشگاه داخل يک تخمک تزريق مي شود که به دنبال آن لقاح و تقسيم سلولي صورت مي گيرد و جنين تشکيل مي شود. ميکرو اينجکشن نيز مانند IVF شامل چند مرحله تحريک تخمدان،‌ تخمک گيري، تزريق اسپرم داخل تخمک و لقاح و انتقال جنين است. در مرحله اول براي تحريک تخمدان ها، از داروهاي هورموني استفاده مي شود. تزريق عضلاني آمپول HMG تخمدان ها را براي رشد فوليکول تحريک مي کند و تزريق عضلاني آمپول HCG باعث بلوغ تخمک ها و انجام تخمک گذاري مي شود.

در مرحله دوم عمل تخمک گيري با يکي از دو روش لاپاراسکوپي يا با مشاهدات سونوگرافي از طريق واژينال امکان پذير است که در پژوهشکده رويان اين کار با استفاده از روش دوم انجام مي گيرد. در روش دوم نيازي به بيهوشي نيست و با يک بيهوشي کوتاه مدت يا بي حسي موضعي قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافي پزشک فوليکول ها را مشاهده مي کند و با سوزن هاي مخصوص مايع فوليکولي همراه با تخمک کشيده مي شود، که به اين عمل اصطلاحا پانکچر مي گويند.

در مرحله سوم ابتدا سلول هاي دور تخمک به کمک آنزيم جدا مي شود، سپس اسپرم به داخل تخمک تزريق مي شود. در عمل ميکرو اينجکشن نيز براي افزايش درصد موفقيت چندين تخمک لقاح مي يابد، لذا تعداد جنين هاي تشکيل يافته زياد است که اگر اين جنين ها کيفيت مطلوبي داشته باشند، تعدادي از آنها با صلاحديد زوج منجمد و نگهداري مي شوند تا در صورت نياز براي بارداري هاي بعدي از اين جنين ها استفاده شود.

در مرحله چهارم و پاياني نيز نيازي بيهوشي عمومي نيست. جنين به وسيله يک کاتتر به داخل رحم منتقل مي شود و يکي دو ساعت بعد از انتقال جنين بيمار مرخص مي شود.

- مزايا و محدوديت هاي این عمل

يکي از مزاياي ميکرو اينجکشن اين است که حتي اگر يک اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد، اين عمل قابل انجام است. مزيت ديگر ميکرو اينجکشن اين است که اگر بيمار فاقد لوله هاي رحمي باشد نيز مشکلي در انجام اين عمل به وجود نمي آيد. اما محدوديت ميکرو اينجکشن آن است که ميزان بارداري در زنان بالاي 40 سال به علت پايين بودن کيفيت تخمک هاي زن، کاهش مي يابد.

- اقدامات قبل از عمل

بعد از آزمايش هاي روتين،‌ آزمايش هورموني و ويزيت زوج توسط متخصصان، در صورتي که روش درماني ICSI پيشنهاد شود مراحل زير طي مي شود:

1- روز دوم يا سوم قاعدگي براي بررسي وضعيت تخمدان ها و رحم سونوگرافي انجام مي شود.

2- ‌بعد از انجام سونوگرافي، با نظر متخصص دارو جهت تحريک تخمک گذاري تجويز مي شود.

3- ‌طي مرحله مصرف دارو 5 الي 6 نوبت سونوگرافي بر اساس ميزان واکنش تخمدان ها انجام مي شود.

4- ‌زماني که فوليکول ها به اندازه مناسب مي رسد، داروي HCG تزريق مي شود و بيمار آماده عمل تخمک گيري مي شود.

5- حدود 36 ساعت بعد از تزريق HCG و هم زمان با دريافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمايشگاه انجام مي شود.

- مراقبت هاي پس از عمل

يک تا دو ساعت پس از عمل انتقال جنين بيمار مرخص مي شود. توصيه مي شود طي 3 الي 4 روز بعد از عمل فعاليت هاي شديد که منجر به خستگي مفرط مي شود، نداشته باشد. بديهي است آرامش روحي و رواني و پرهيز از شرايط پر اضطراب، مي تواند در موفقيت عمل مؤثر باشد. معمولا 10 الي 12 روز بعد از انتقال جنين، بيمار به آزمايشگاه هورموني مراجعه مي کند تا مقدار ‌BHCG خون اندازه گيري شود. افزايش اين هورمون اولين نشانه حاملگي است.

لقاح خارج رحمي IVF

- موارد کاربرد

در تمام مواردي که شرايط رسيدن اسپرم به تخمک در رحم فراهم نباشد، مانند انسداد لوله هاي رحمي، چسبندگي هاي حفره لگني، تعداد کم اسپرم و تحرک پايين اسپرم از روش IVF استفاده مي شود.

- مراحل انجام عمل

روز عمل، نمونه اسپرم از مرد و تخمک تحت يک بيهوشي کوتاه و موقت از زن گرفته مي شود. سپس اسپرم و تخمک در آزمايشگاه جنين شناسي در محيط کشت مجاور يکديگر قرار داده مي شود، تا اسپرم خودش وارد تخمک شده و آن را بارور کند.

به تخمک لقاح يافته، جنين گفته مي شود. جنين تک سلولي شروع به تقسيم مي کند و يک جنين چند سلولي ايجاد مي کند. جنين پس از 48 تا 72 ساعت به رحم زن منتقل مي شود تا در آنجا لانه گزيني کند و بارداري انجام شود.

پس مي توان مراحل انجام عمل IVF را به چهار مرحله تقسيم کرد:

مرحله اول: تحريک تخمدان

مرحله دوم: تخمک گيري

مرحله سوم: لقاح اسپرم و تخمک

مرحله چهارم:‌ انتقال جنين

در مرحله اول براي تحريک تخمدان ها، از داروهاي هورموني استفاده مي شود. تزريق عضلاني آمپول HMG تخمدان ها را براي رشد فوليکول تحريک مي کند و تزريق عضلاني آمپول HCG باعث بلوغ تخمک ها و انجام تخمک گذاري مي شود.

در مرحله عمل، تخمک گيري با يکي از دو روش لاپاراسکوپي يا با مشاهدات سونوگرافي از طريق واژينال امکان پذير است که در پژوهشکده رويان اين کار با استفاده از روش دوم انجام مي گيرد. در روش دوم نيازي به بيهوشي عمومي نيست و با يک بيهوشي کوتاه مدت يا بي حسي موضعي قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافي، پزشک فوليکول ها را مشاهده مي کند و مايع فوليکولي همراه با تخمک کشيده مي شود که به اين عمل اصطلاحا پانکچر مي گويند.

در مرحله سوم، عمل لقاح اسپرم و تخمک در محيط کشت آزمايشگاه انجام مي گيرد. با توجه به اينکه براي بالا بردن درصد موفقيت چندين تخمک لقاح مي يابد، تعداد جنين هاي تشکيل يافته زياد است. اگر اين جنين ها کيفيت مطلوبي داشته باشند، تعدادي از آنها با صلاحديد زوج منجمد و نگهداري مي شوند تا در صورت نياز براي بارداري هاي بعدي از اين جنين ها استفاده شود.

در مرحله چهارم يا انتقال جنين نيز نيازي به بيهوشي نيست. جنين يا جنين ها به وسيله يک کاتتر به داخل رحم منتقل مي شوند و يکي دو ساعت بعد از انتقال جنين، بيمار مرخص مي شود.

- مزايا و محدوديت هاي عمل IVF

يکي از مزاياي IVF اين است که قبل از انتقال جنين، عمل لقاح قابل مشاهده است و در صورتي که اسپرم با تخمک لقاح پيدا نکند، مي توان در نوبت هاي بعدي شرايط لقاح را تغيير داد.

مزيت ديگر IVF اين است که اگر يک بيمار فاقد لوله هاي رحمي باشد نيز بدون مشکل،‌ عمل IVF انجام مي شود. اما محدوديت IVF آن است که ميزان بارداري در زنان بالاي 40 سال به علت پايين بودن کيفيت تخمک هاي زن کاهش مي يابد.

- اقدامات قبل از عمل

بعد از آزمايش هاي روتين،‌ آزمايش هورموني و ويزيت زوج توسط متخصصان در صورتي که روش درماني IVF پيشنهاد شود، مراحل زير طي مي شود:

1- روز دوم يا سوم قاعدگي، براي بررسي وضعيت تخمدان ها و رحم سونوگرافي انجام مي شود.

2-‌ بعد از انجام سونوگرافي، با نظر متخصص دارو جهت تحريک تخمک گذاري تجويز مي شود.

3- ‌طي مرحله مصرف دارو 5 الي 6 نوبت سونوگرافي بر اساس ميزان واکنش تخمدان ها انجام مي شود.

4-‌ زماني که فوليکول ها به اندازه مناسب مي رسد، داروي HCG تزريق مي شود و بيمار آماده عمل تخمک گيري مي شود.

5- حدود 36 ساعت بعد از تزريق HCG و هم زمان با دريافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمايشگاه انجام مي شود.

- مراقبت هاي پس از عمل

يک تا دو ساعت پس از عمل انتقال جنين بيمار مرخص مي شود. توصيه مي شود طي 3 الي 4 روز بعد از عمل فعاليت هاي شديد که منجر به خستگي مفرط مي شود، نداشته باشد. بديهي است آرامش روحي و رواني و پرهيز از شرايط پر اضطراب مي تواند در موفقيت عمل مؤثر باشد. معمولا 10 الي 12 روز بعد از انتقال جنين بيمار به آزمايشگاه هورموني مراجعه مي کند تا مقدار ‌BHCG خون اندازه گيري شود. افزايش اين هورمون اولين نشانه حاملگي است.

تلقيح درون رحمي IUI

- موارد کاربرد

IUI يا تلقيح درون رحمي در دو صورت به کار مي رود:

1-‌ در مواردي که مرد مشکلاتي مانند کمي حجم مايع اسپرم، کم بودن تعداد اسپرم، کمي تحرک اسپرم يا کاهش ميل جنسي دارد.

2- در مواردي که زن مشکلات ترشح گردن رحم و يا اختلال ايمني منجر به ناباروري دارد و يا به علت درد و شرايط خاصي مانند واژينيموس امکان مقاربت طبيعي ندارد.

- مراحل انجام

اين روش نسبتا‌ ساده و بدون درد است و در مطب پزشک و بدون نياز به بيهوشي نيز قابل انجام است. در اين روش مايع اسپرم مرد تهيه مي شود.

در آميزش طبيعي حدود 10 درصد از اسپرم ها از واژن به گردن رحم مي رسند، اما با عمل IUI تعداد بيشتري از اسپرم هاي با کيفيت مناسب به داخل رحم راه مي يابند.

- اقدامات قبل از عمل

قبل از عمل بايد معاينات لازم، آزمايش هاي روتين، آزمايش هورموني و عکس برداري از رحم براي اطمينان از باز بودن لوله هاي رحمي انجام شود.

خانم روز دوم يا سوم قاعدگي مراجعه مي کند و در اين روز سونوگرافي براي بررسي وضعيت تخمدان و رحم و در صورت نياز شروع مصرف دارو انجام مي گيرد. تجويز دارو براي تحريک تخمک گذاري و بالا رفتن شانس باروري انجام مي شود.

بعد از مصرف دارو، چند نوبت سونوگرافي در روزهاي مختلف انجام مي شود. زماني که فوليکول (کيسه حاوي تخمک در تخمدان) به اندازه مناسب رسيد، داروي HCG به صورت عضلاني تزريق مي شود که سبب بلوغ تخمک و انجام تخمک گذاري مي شود و 40 ساعت بعد از تزريق HCG، بيمار مراجعه مي کند و عمل IUI انجام مي شود.

- مراقبت هاي بعد از عمل

بيمار مدت کوتاهي بعد از IUI مرخص مي شود. نيازي به استراحت مطلق نيست و بيمار مي تواند فعاليت هاي عادي خود را داشته باشد. بديهي است آرامش روحي و رواني و پرهيز از شرايط پر اضطراب مي تواند در موفقيت عمل مؤثر باشد.

معمولا دو هفته بعد از عمل IUI بيمار به آزمايشگاه هورموني مراجعه مي کند، تا مقدار BHCG خون اندازه گيري شود. افزايش اين هورمون اولين نشانه حاملگي است.

تحريک تخمک گذاري Induction

- موارد کاربرد

اين عمل در مواردي که مرد مشکل باروري ندارد و تنها زن مشکل تخمک گذاري دارد، استفاده مي شود.

- مراحل انجام تحریک تخمدان

پس از انجام معاينات لازم،‌ آزمايش هاي روتين،‌ آزمايش هاي هورموني و عکس برداري از رحم براي اطمينان يافتن از باز بودن لوله هاي رحمي، خانم روز دوم يا سوم قاعدگي مراجعه مي کند و در اين روز سونوگرافي براي بردن وضعيت تخمدان و رحم انجام مي گيرد.

سپس داروهاي لازم براي تحريک تخمک گذاري توسط پزشک تجويز مي شود که نهايتا منجر به تخمک گذاري مي شود. دستورات تکميلي توسط پزشک به بيمار داده مي شود و تنها 2 هفته بعد بيمار براي آزمايش مراجعه مي کند.

روش های درمان ناباروری در پژوهشگاه رویان

مطالب مشابه :

رویان

مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل رویان اصفهان

کارگاه تستهای ارزیابی عملکرد اسپرم در تشخیص و درمان ناباروری - ۱۵ شهریور ۹۰ - پژوهشگاه رویان

روش های درمان ناباروری در پژوهشگاه رویان

آشنایی با پژوهشگاه رویان

آشنایی با پژوهشکده ناباروری رویان

پژوهشگاه رویان

تجربیات یک زوج در زمینه ناباروری

مجله بین المللی باروری و ناباروری (رویان) در پاب مد

همایش79- دومین همایش سراسری اخلاق و شیوه های نوین درمان ناباروری