كلروفرم ( یك حلال ویك ماده بیهوشی )

كلروفرم ( یك حلال ویك ماده بیهوشی )

كلروفرم مایعی است بی رنگ و غیر قابل اشتعال با بوی مخصوص می‏باشد. یك ماده اساسی برای بیهوشی از راه تنفسی است، برای تهیه فلوروكربن 22سرو كننده، چاشنی و تهیه تترافلورواتیلن و پلی تترافلورواتیلن و سایر مواد شیمیایی به كار برده می‏شود. همچنین به عنوان حلال، تهیه عصاره، حشره كش، مواد نگهدارنده و شیرین كننده محصولات داروئی مورد استفاده قرار می‏گیرد كلروفرم یكی از خطرناك‏ترین هیدروكرین‏های كلردار فرّار می‏باشد. تنفس، بلع و تماس آن با پوست زیان آور است ممكن است سبب بیهوشی، فلج دستگاه تنفسی، توقف ضربان قلب و مرگ دیر رس به علت ضایعات كبدی و كلیوی شود. گاهی به عنوان تدخین استفاده می‏شود. كلروفرم چربی پوست را می‏شوید و یاعث تحریك آن می‏شود. در تماس حاد با كلروفرم علائم مشاهده شده عبارتند از: سر در ، تهواع، احساس مستی، خستگی، گیجی، اضطراب، التهاب، بیهوشی، افت تنفسی، انجماد و مرگ در حالت بیهوشی. مرگ ممكن است در اثر فلج شدن دستگاه تنفسی یا از كار افتادن قلب باشد. در اثر تماس مزمن علائم مشاهده شده عبارتند از: علائم عصبی و گوارشی شبیه افراد معتاد با الكل و همچنین بزرگ شدن كبد، التهاب سمی كبد و تجمع چربی در كبد.

پیشگیری:

باید با كلروفرم در محلهایی كه تهویه خوبی دارد كار نمود و استفاده از ماسك، عینك و روپوش مناسب توصیه می‏شود.

مسمومیت با گاز کلر

در کشور ما هر ساله در روزهای پایانی سال و مقارن با انجام نظافت منازل در این ایام، به علت استفاده ی نادرست از برخی فرآورده های پاک کننده ی خانگی، مواردی از بروز مسمومیت با گاز کلر مشاهده می شود.

● منابع و نحوه مسمومیت با کلر:

کلر در طبیعت به علت میل زیاد آن به واکنش پذیری به صورت آزاد یافت نمی شود و بیشتر به حالت ترکیب با سایر عناصر وجود دارد. کلر در شرایط متعارفی به صورت گازی به رنگ زرد مایل به سبز، محرک و با بوی نافذ می باشد. از کلر در صنعت برای ساخت بسیاری از مواد شیمیایی مانند حلال های آلی کلره (نظیر کلروفرم، تری کلرواتان و تتراکلریدکربن) و سایر هیدروکربن های کلرینه آلیفاتیک و آروماتیک، آفت کش ها، مواد پلاستیکی و پلیمرها (مانند پلی وینیل کلراید و پلی کلروپرن)، کاغذ، سنتز اسید کلریدریک و هیپوکلریدریک، فسژن و کلریدهای فلزی استفاده می شود.

از گاز کلر در صنایع باتری سازی، آرایشی و بهداشتی، نساجی و برودتی نیز استفاده می شود. علاوه بر اینکه کلر در ساخت بلیچ (یا هیپوکلریت سدیم) که یکی از اجزای اصلی فرآورده های سفیدکننده ی خانگی است مصرف دارد، جهت ضدعفونی آب آشامیدنی، تصفیه ی آب استخرهای شنا و فاضلاب ها نیز از آن استفاده می شود.

یکی دیگر از موارد مصرف گاز کلر به دلیل ماهیت سمی آن، در مقاصد نظامی و به عنوان سلاح شیمیایی است. اولین بار در جریان جنگ جهانی اول در تاریخ ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ آلمانی ها از این گاز علیه نیروهای انگلیسی استفاده نمودند. این حمله منجر به کشته شدن ۵۰۰۰ نفر و مصدوم شدن ۱۵۰۰۰ نفر از نیروهای متحدین گردید. از آن تاریخ گاز کلر به عنوان یک سلاح شیمیایی از دسته عوامل خفه کننده (Chocking Agents) طبقه بندی شد.

امروزه مسمومیت با گاز کلر بیشتر به صورت مسمومیت های تصادفی و صنعتی مشاهده می شود. نشت گاز کلر از لوله ها و مخازن حاوی این ماده یکی از علل بروز مسمومیت های تصادفی و شغلی در صنایع می باشد. یکی دیگر از علل بروز مسمومیت با این گاز در محیط های غیر صنعتی مانند منازل، مخلوط کردن ترکیبات اسیدی (لوله بازکن و جرم بر) با فرآورده های سفیدکننده ی خانگی که حاوی هیپوکلریت می باشند، به ویژه در محیط های در بسته و فاقد تهویه ی مناسب می باشد. افزودن اسید به محلول حاوی هیپوکلریت موجب متصاعد شدن گاز کلر می گردد. افزودن آمونیاک به این نوع فرآورده ها ممکن است سبب ایجاد گونه های فعال کلر مانند کلرآمین شود.

● علایم مسمومیت با کلر و نحوه تشخیص آن:

علایم و نشانه های مسمومیت با گاز کلر بسته به غلظت و زمان تماس با آن به اشکال مختلف ظاهر می شود. در غلظت های زیر ppm۱، علایم و نشانه ها به صورت خفیف و جزیی می باشند. در غلظت های ppm۵-۱ تحریک خفیف غشاهای مخاطی به وجود می آید. غلظت های ppm۱۵-۵ ممکن است منجر به تحریک متوسط راه های هوایی فوقانی گردد. غلظت های بیشتر از ppm۳۰ ممکن است سبب ایجاد تنگی نفس، تهوع، درد قفسه ی صدری و سرفه به صورت فوری گردد. نتایج بررسی ها نشان داده اند مواجهه با گاز کلر با غلظت های ppm۵۱-۳۴ به مدت یک ساعت ممکن است کشنده باشد. استنشاق غلظت ppm۱۰۰۰ از گاز کلر ممکن است به مدت چند دقیقه مرگ آور باشد.

گاز کلر در غلظت های بالا (مانند آنچه که در حوادث صنعتی اتفاق می افتد) ممکن است سبب تخریب بافت های مخاطی راههای تنفسی گردد. این امر به علت تولید گونه های فعال اکسیژن موسوم به «اکسیژن نوزاد» در اثر واکنش کلر با آب موجود در بافت ها می باشد. اسید کلریدریک تولید شده در اثر واکنش کلر با آب نیز به صورت ثانویه ممکن است سبب بروز آسیب بافتی گردد. در تماس با غلظت های پایین کلر (مانند آزاد شدن گاز کلر در اثر اضافه کردن اسید به فرآورده های پاک کننده ی خانگی) سوزش در راه های تنفسی ایجاد می شود.

علایم بالینی در مسمومیت حاد ناشی از تماس با گاز کلر ممکن است به صورت علایم و نشانه های چشمی (مانند احساس سوزش در چشم ها، اشک ریزش، فتوفوبی و ورم ملتحمه)، تظاهرات ریوی (مانند سوزش گلو، بینی و مخاط دستگاه تنفسی فوقانی، آب ریزش از بینی، سرفه، تنگی نفس، تاکی پنه، برونکواسپاسم، لارنگواسپاسم، پنومونی، آسیب حاد ریوی، برونشیت، برونشیولیت حاد، هیپوکسی، خفگی و ایست تنفسی)، تظاهرات قلبی (تپش قلب، تاکیکاردی، کاهش اولیه و سپس افزایش فشار خون، دیس ریتمی و کلاپس قلب و عروق)، تظاهرات عصبی (سردرد، گیجی، بیقراری و سنکوپ)، علایم گوارشی (تهوع، استفراغ، سیلان بزاق و دردهای شکمی)، تظاهرات پوستی (سوزش، درد، اریتم، درماتیت و سوختگی شیمیایی) و اختلالات اسید- باز (اسیدوز متابولیک ثانویه به هیپوکسمی) باشند. این علایم ممکن است به صورت فوری و یا به صورت تاخیری (تا چند ساعت بعد از تماس با کلر و بسته به غلظت و زمان تماس) ظاهر شوند.

در اثر مواجهه ی حاد با کلر آزاد شده در اثر اختلاط عوامل اسیدی با فرآورده های سفیدکننده ی خانگی محتوی هیپوکلریت، علایم و نشانه های بالینی اغلب به صورت سرفه، اشک ریزش، کونژنکتیویت، احساس سوزش در قفسه ی سینه، پنومونی و تاکیکاردی ظاهر می شود. در تعداد کمی از بیماران تهوع، تعریق و سردرد بروز می نماید. آسیب حاد ریه در موارد شدید نیز گزارش شده است.

تشخیص مسمومیت بر پایه ی تاریخچه، اخذ شرح حال بیمار و علایم و نشانه های بالینی استوار است. آزمون های آزمایشگاهی اختصاصی مانند اندازه گیری غلظت خونی کلر به علت تبدیل آن به اسید کلریدریک در بافت ریه، فاقد ارزش بالینی می باشد. سایر آزمون های عمومی مانند شمارش کامل سلول های خونی (CBC)، بررسی الکترولیت های سرم، آنالیز کامل ادرار، پالس اکسی متری، اندازه گیری گازهای خون شریانی، رادیوگرافی قفسه ی سینه و آزمون های بررسی عملکرد ریه در صورت پایداری علایم و نشانه های مسمومیت توصیه می شوند.

● نحوه برخورد با بیمار مسموم:

در موارد برخورد با بیماران دچار مسمومیت های شدید، انجام اقدامات درمانی اورژانس، تثبیت بیمار و انجام حمایت های قلبی و تنفسی الزامی است. در صورت تماس استنشاقی، خروج سریع بیمار از محیط آلوده و انتقال وی به محلی با هوای آزاد و تازه توصیه می شود.

در صورت وجود آلودگی لباس های بیمار با کلر، خارج ساختن لباس های بیمار از تن و شستشوی پوست بدن با مقادیر کافی آب و یا آب و صابون ضروری است. در صورت تماس چشمی، باید چشم ها را با مقادیر کافی از نرمال سالین و یا آب به مدت حداقل ۱۵دقیقه شستشو داد. در صورتی که بیمار از لنزهای تماسی استفاده می کند، خارج سازی این لنزها از چشم الزامی است. در صورت دوام سوزش، درد، تورم، اشک ریزش و فتوفوبی بعد از ۱۵ دقیقه شستشو، معاینه ی بیمار توسط چشم پزشک توصیه می شود.

در موارد تماس از راه تنفسی، بعد از انتقال و خروج بیمار از محیط آلوده، بیمار باید از نظر بروز علایم و نشانه های دیسترس تنفسی تحت نظر باشد. در صورت تشدید سرفه و سختی تنفس، بیمار باید از نظر بروز هیپوکسی، تحریک راه های تنفسی، برونشیت و پنومونی ارزیابی شود.

● درمان مسمومیت با کلر:

درمان اولیه شامل تجویز اکسیژن ۱۰۰% و مرطوب برای مدت کوتاهی به بیمار می باشد. سپس براساس میزان راحتی در تنفس بیمار، باید غلظت اکسیژن را تنظیم نمود. هدف اصلی درمان، ایجاد درصد اشباع اکسیژن (Oxygen Saturation) ۱۰% و یا بالاتر در بیمار است. در صورت بروز برونکواسپاسم و لارنگواسپاسم در بیمار مسموم، استفاده از عوامل برونکودیلاتور از دسته آگونیست های گیرنده های بتا آدرنرژیک (مانند سالبوتامول) به صورت استنشاقی توصیه می شود. نتایج بررسی ها نشان داده اند که تجویز توام اکسیژن مرطوب با آگونیست های بتا آدرنرژیک دارای نقش موثری در درمان برونکواسپاسم در بیماران مسموم با گاز کلر می باشند.

هر چند از نظر تئوری و تجربیات حیوانی استفاده از نبولایزر بیکربنات سدیم و تجویز کورتیکواستروئیدها به صورت استنشاقی ممکن است در درمان عوارض ریوی ناشی از کلر موثر واقع شوند، با این وجود شواهد و بررسی های انسانی در خصوص تجویز این عوامل در درمان بیماران مسموم کافی نیست و در مورد به کارگیری این عوامل بین محققان اتفاق نظر وجود ندارد.

در صورت وجود شواهدی از بروز آسیب حاد ریوی، برقراری تهویه و اکسیژناسیون کافی (با پایش مداوم پالس اکسی متری و گازهای خون شریانی)، تجویز مایعات کریستالوئیدی (با پایش مداوم برون ده قلبی و ادراری و فشار خون گوه ای شریان پولمونر) ضروری است. در صورت وجود عفونت ریوی، تجویز آنتی بیوتیک های مناسب الزامی است. سایر عوارض در بیماران (مانند دیس ریتمی های بطنی، اختلالات اسید- باز و سوختگی های شیمیایی) در صورت وجود باید به صورت علامتی- حمایتی درمان شوند.

بیماران دچار دیسترس شدید تنفسی که به درمان چندین ساعته با اکسیژن مرطوب و برونکودیلاتورها پاسخ مناسبی نداده اند و دارای شواهدی از هیپوکسی و آسیب حاد ریوی، ناپایداری در وضعیت همودینامیک و یا سوختگی های شدید می باشند باید در بیمارستان بستری شوند.

در بسیاری از بررسی ها مشخص گردید بیمارانی که در مواجهه با کلر آزاد شده از اختلاط اسیدها با فرآورده های پاک کننده ی خانگی قرار گرفته اند، دارای درجات خفیفی از مسمومیت می باشند. در این بیماران، در صورت نیاز به درمان، می توان بعد از اینکه بیمار حداقل به مدت ۶ ساعت در یک مرکز درمانی تحت نظر بوده و دارای پالس اکسی متری و رادیوگرافی طبیعی قفسه ی صدری باشد، وی را مرخص نمود و درمان را در منزل ادامه داد. کلیه ی بیماران دچار مسمومیت های شدید ناشی از کلر بعد از ترخیص از بیمارستان باید از نظر وضعیت تنفسی و عوارض درازمدت ریوی پایش شوند.

لازم به ذکر است، چندی پیش در یکی از بیمارستان های تهران به دلیل عدم آگاهی نیروهای خدماتی و نظافتچی، اختلاط مواد سفیدکننده و جرم بر (در مقادیر بالا و برای نظافت کف بیمارستان) سبب آزادسازی حجم بالایی از گاز کلر و انتشار آن در بخش های بستری گردید. این امر ضمن آن که سبب بروز اختلال در امور جاری بیمارستان شد، موجب گردید تا بیماران بستری با کمک پرسنل بیمارستان از بخش های در معرض خطر که بوی کلر در آنها استنشاق می شد، به دیگر بخش ها و یا فضای آزاد منتقل شوند. صدمات جبران ناپذیری نیز به سلامت نیروی خدماتی سهل انگار به دلیل استنشاق گاز کلر وارد شد.

علاوه بر این مورد، DPIC همه ساله خصوصا در روزهای پایانی سال و همزمان با نظافت منازل، با موارد متعددی از مسمومیت با گاز کلر به دلیل عدم استفاده صحیح از مواد شوینده و پاک کننده روبروست.

ویژگی ها:

کلروفرم

نام آیوپاک [نهفتن] Chloroform
نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی[نهفتن] Trichloromethane
نام‌های دیگر	Formyl trichloride, Methane trichloride, Methyl trichloride, Methenyl trichloride, TCM, Freon 20, R-20, UN ۱۸۸۸
شناساگرها
CAS	67-66-3Y
پاب‌کم	6212
کم‌اسپایدر	5977 Y
UNII	7V31YC746X Y
شماره EINECS	200-663-8
KEGG	C13827 Y
ChEBI	CHEBI:35255 Y
ChEMBL	CHEMBL44618 Y
شماره RTECS	FS9100000


InChI=1/CHCl3/c2-1(3)4/h1H Key: HEDRZPFGACZZDS-UHFFFAOYAG
خصوصیات
فرمول مولکولی	CHCl3
جرم مولی	۱۱۹٫۳۸ g mol−1
شکل ظاهری	Colorless liquid
چگالی	1.483 g/cm3
دمای ذوب	‎-63.5 °C, 210 K, -82 °F
دمای جوش	‎61.2 °C, 334 K, 142 °F
محلول در آب	0.8 g/100 mL (2۰ °C)
ضریب شکست (nD)	1٫4459
ساختار
شکل مولکولی	Tetrahedral
خطرات
شماره ایمنی	R۲۲, R۳۸, R40, الگو:R48/20/22
شماره نگهداری	S۲, S36/37
خطرات اصلی	Harmful (Xn), Irritant (Xi), Carc. Cat. 2B
لوزی آتش	0 2 0
دمای اشتعال	Non-flammable
آمریکا Permissible exposure limit (PEL)	50 ppm (240 mg/m3) (OSHA)
Y (verify) (what is:Y/N?) تمامی داده‌ها مربوط به شرایط استاندارد(در °C۲۵ و kPa۱۰۰) است، مگر آنکه خلاف آن ذکر شده باشد.

كلروفرم ( یك حلال ویك ماده بیهوشی )

مطالب مشابه :

کلروفرم

كلروفرم ( یك حلال ویك ماده بیهوشی )

کلروفرم

تعیین درصد خلوص

فصل اول شیمی1

چند نمونه سؤال شیمی 1بخش 1

آفات کشهای کاربردی شیمیایی