آشنایی با جامعه ایمن

مقد مه

روزنامه ها راكه باز كنيد مهم نيست در كجاي دنيا با شيد حتما خبر هايي در مورد انواع و اقسام سوانح مي خوانيد . هرروز ، هزاران نفر در اثر حوادث كشته و مجروح مي شوند . بچه هايي كه مدرسه ميروند، مردان و زناني كه سركار ميروند ويا خانواده هايي كه عازم سفر هستند ممكن است به علت حادثه هرگز به خانه بر نگردندو خانواده و جامعه اي را متاثر كنند .هرساله ميليون ها نفر به علت سوانح شديد زمان بسيار طولاني را در بيمارستان سپري مي كنند و بسياري نيز قادر به ادامه زندگي، كار و تفريحات كه سابقا انجام ميدادند نخواهند بود .

سوانح و حوادث يك موضوع روزسلامت عمومي بوده و به طرز نا متنا سبي گروه آسيب پذير به خصوص تهي دستان را تحت تا ثير قرار مي دهد .بيش از نيمي از افرادكه بخصوص در سوانح جاده اي مي ميرند بين 45 – 15 ساله بوده و اغلب آنان نان آور خانه محسوب مي شوند . هيچ كشوري از اين عارضه كه به خصوص قشر جوان را درگير مي كند ، مستثني نخواهد بود .

امروزه ايمني و پيشگيري از وقوع حوادث از جماه مقولاتي است كه نياز به انديشه ، طراحي و برنا مه ريزي در آن از ضروريات قطعي تلقي مي گردد چرا كه در همه جنبه ها و حوزه هاي حيات ، حوادث به اشكال گونا گون وقوع يا فته و يا احتمال وقوع آن ممكن مي باشد ، طبعا طراحي و برنا مه ريزي بايد به گونه اي باشدكه بتواند نياز هاي جامعه را پاسخگو بوده وزمينه را براي رشد و اعتلاي فرهنگ ايمني و پيشگيري در سطح كشور و در ميان همه اقشار و نهاد ها تمهيد سازداين مهم نيز هنگامي به انجام ميرسد كه اخبار و اطلاعات در خصوص انواع حوادث به گونه اي منظم جمع آوري شده و با ارائه تحليل و جمع بندي راجع به علت و علل وقوع آن ها در اختيار عوامل برنامه ريز قرار گيرد .

وضعيت حوادث در ايران و جهان

در سال 2002 ، آسيب هاي ناشي از سوانح و حوادث در جهان حدود 5 ميليون مرگ را به دنبال داشته است و ميزان بروز مرگ ناشي از آن 7/83 در صد هزار جمعيت گزارش شده است . آسيب هاي ناشي از سوانح و حوادث در سال 2002 حدود 9 درصد علل كل مرگ و مير ها و 2 درصد بار بيماري ها را به خود اختصاص داده است . البته انتظار ميرود تا سال 2020 بار بيماري و مرگ و مير مربوط به آسيب هاي نا شي از سوانح و حوادث به خصوص در زير مجموعه حوادث ترافيكي جاده اي ، خشونت عليه خود ، خشونت عليه ديگري و جنگ به طور قابل ملاحظه اي افزايش يا بد .

در سال 2002 ميزان بروز مرگ در اثر آسيب هاي نا شي از سوانح و حوادث در منطقه مديترانه شرقي 9/69 در صد هزار جمعيت بوده كه در مقايسه با آمار جهاني كمتر است و اين روند در ايران كه روزانه 300 مورد مرگ رخ مي دهد و 130 - 120 نفر از آنها ناشي از حوادث مي با شد حدود 62 در صد هزار نفر است . عمر هدر رفته در نتيجه سوانح و حوادث عمدي و غير عمدي در جهان 15 در صد و در منطقه مديترانه شرقي 13درصداز مجموع كل عمر به هدر رفته است كه اين خود بيانگر اهميت موضوع است.

در سال 2002 در جهان و منطقه مديترانه شرقي ، حوادث ترا فيكي جزو ده علت اصلي مرگ و مير به شمار رفته و رتبه نهم رادر جهان و رتبه هفتم رادر منطقه مديترانه شرقي احراز نموده است . از نظر شاخص DALYS حوادث در جهان در رتبه هشتم و درمديترانه شرقي رتبه هفتم را داراست .

ميزان مرگ ناشي از حوادث عمدي و غير عمدي در سال 2002 در ايران كمتر از جهان و منطقه بوده است ولي تفاوت ناچيزي در ميزان بروز ناشي از آسيب هاي غير عمدي بين ايران و منطقه مديترانه شرقي وجود دارد كه اين مساله به طور عمده ناشي از افزايش مرگ به علت حوادث ترافيكي در ايران است .

ميزان بروز حوادث ترافيكي در ايران نه تنها از ميزان آن در منطقه ، بلكه از ميزان متوسط جهاني نيز با لاتر است .

به طور كلي الگوي حوادث عمدي و غيرعمدي در كشورها بستگي به تركيب سني آن جامعه ، توسعه يا عدم توسعه اقتصا دي و فرهنگي ، تركيب اشتغال جامعه و نوع آن ، سطح سواد ، دانش ايمني و مهارت هاي فرهنگي و اجتما عي ، دسترسي به خدمات اجتما عي و بهداشتي در ماني و در نهايت قوت و ضعف نهاد هاي تامين اجتما عي جامعه دارد .

در مجموع مرگ و مير در اثر آسيب هاي ناشي از سوانح و حوادث در ميان مردها دو برابر زن هاست و فقط در برخي نقاط ميزان مرگ و مير ناشي از خودكشي و سوختگي در خانم ها بيشتر از آقا يا ن است .در برخي از حوادث و آسيب ها از جمله حوادث ترافيكي جاده اي و خشونت عليه ديگران تفاوت جنسي بارزتر بوده و آقايان تقريبا 3 برابر خانم ها گزارش مي شود .

افراد با گروه سني جوان بيش از كودكان ، ميانسالان و سالمندان دچار حادثه مي شوند . به طوري كه 50 درصد مرگ و مير آسيب هاي ناشي از سوانح و حوادث در جهان ، در گروه سني 15 تا 44 سال اتفاق مي افتد . نقش كودكان زير 5 سا ل در برخي از حوادث واضح و مشهود تر است ودر اين گروه سني 25 درصد مرگ و مير ناشي از سقوط و 15 در صد مرگ و مير نا شي از آتش سوزي را در جهان به خود اختصاص داده اند .

بيش از 90 در صد مرگ ومير در اثر آسيب هاي نا شي از حوادث در جهان ، در كشور هاي با درآمد پايين يا متوسط ديده مي شود . مناطق آسياي جنوب شرقي و غرب اقيانوس آرام ، بيشترين آمار آسيب هاي ناشي از سوانح و حوادث را دارا هستند .

سوانح و حوادث در كشور ما نيز يكي از مسائل بهداشتي اجتماعي مي باشد ، بطوريكه طي تحقيقي كه در سال 69 صورت گرفته دومين علت مرگ و مير محسوب گرديده و 5/13 درصد از علل مرگ و مير را به خود اختصاص مي داده است . تحقيق ديگري نيز نشان مي دهد كه بيش از 17درصد از مرگهاي مردان در جمعيت روستائي كشور و 74 درصد مرگهاي گروه سني 30 – 15 سال بعلت سوانح و حوادث بوده است. حوادث ترافيكي در كشورمان از نظر فراواني در صدر قرار دارند . در صورتي كه در حوادث به گروههاي سني و محل زندگي توجه شود ، اولويت پيشگيري تفاوت خواهد كرد . بطور مثال مهمترين سانحه در جمعيت روستائي كشور در گروه سني زير 5 سال سوختگي مي باشد . . در بررسي اطلاعات كشوري حوادث خانگي در سال 79 ، 148000 مورد مصدوم ناشي از سوانح خانگي گزارش شده است كه از اين تعداد 41% مربوط به سوختگي بعنوان اولويت اول مي باشد . دو گروه سني 14 – 5 سال و 39 – 20 سال مجموعاً بيش از نيمي از موارد مصدومين را تشكيل مي دهند .

طبق آمار وزارت كشور در سال 80 موارد حريق در كل كشور بالغ بر 43000 بوده كه منجر به مرگ 970 نفر گرديده است و اين در حاليست كه آمار سازمان جهاني بهداشت مرگ و مير ناشي از سوختگي در سراسر جهان در سال 98 را 282000 مورد نشان مي دهد .

ضمنا آمار موجود نشان ميدهد كه 26درصد تخت هاي بيمارستانهاي ايران در اشغال حادثه ديدگان بوده و حوادث غيرعمدي ۲۵ درصد عمر از دست رفته در گروههاي مختلف سني را به خود اختصاص داده است وسالانه نزديك به ۲ ميليارد دلار صرف هزينه هاي ناشي از حوادث در ايران مي شود، با آغاز فصل زمستان اولين عامل حوادث خانگي سقوط روي سطح صاف يا از ارتفاع است كه براي افراد بالاي ۶۰ سال و زير ۵ سال بيشتر اتفاق مي افتد و سوخت ناقص و گازگرفتگي نيز از ديگر علل بروز حوادث است.
1/43 درصد كل حوادث خانگي ناشي از سوختگي، 2/31 درصد بريدگي، ۸/۸ درصد زخم، 1/7 درصد شكستگي، 1/6 درصد مسموميت، 1/4 درصد چند صدمه، 6/0 درصد ضربه مغزي، 3/0 درصد خفگي و ۲/۲ درصد را بقيه موارد اعلام كرد.

براساس تحقيقي كه در ۱۸ استان كشور انجام شده مرگ ناشي از سوانح و حوادث غيرعمدي ۲۶ درصد كل مرگ و مير را به خود اختصاص داده كه حوادث ترافيكي با ۱۶ درصد اولين رتبه را داراست. سالانه هزينه هاي ناشي از حوادث در ايران ۲ برابر كمك هايي است كه كشورهاي غني به كشورهاي در حال توسعه مي كنند و ۸۵ درصد سوانح و حوادث در كشور نيز مختص افراد فقير و كم درآمد است.

تعريف سوانح و حوادث :

برخي از افراد صاحبنظر اين دو واژه را مترادف و گروهي نيز سانحه را نتيجه بروز حادثه مي دانند و معتقدند سانحه ممكن است براثر وقوع حوادث بوجود آيد. به همين دليل تعاريف مختلفي از اين كلمات ارائه شده است، اما بمنظور رعايت اختصار، دراين مجموعه صرفاً تعريف سانحه ارائه خواهد شد.
    فرهنگ لغت آكسفورد، سانحه را در لغت معادل «مصيبت يا بلاي ناگهاني» دانسته و در فرهنگ و بستر نيز سانحه اينگونه تعريف شده است «يك حادثه ناگهاني و مصيبت بار كه موجب خسارات فراوان مادي، مرگ و ناراحتي شود» و در فرهنگ دهخدا نيز از اين واژه به عنوان «هرچيز ناپسند و موحش» نام برده شده است.
    در كتاب مديريت سوانح و حوادث غيرمترقبه نيز، واژه سانحه و مديريت حوادث و سوانح، اينگونه تعريف شده است:
    «حادثه اي، اعم از طبيعي يا ساخته انسان، ناگهاني يا مداوم، با چنان شدتي حادث مي شود كه جامعه مبتلابايد براي مقابله با آن برنامه ريزي، عمليات و اقدامات ويژه اي را بكار بندد.

تعريف حادثه :

حادثه عبارت است از واقعه يا يا رويداد برنا مه ريزي نشده كه مي تواندمنجر به ايجاد آسيب شود و پيشرفت يا روند طبيعي يك فعا ليت ( كار ) را مختل سازدوهمواره در اثر يك عمل يا اقدام غير ايمن و يا در اثرشرايطي غير ايمن ( رفتار – محيط ) و يا تر كيبي از اين دو نوع به وقوع مي پيوندد .
ويژگيهاي حادثه يا سا نحه عبارتند از:
1- ناگهاني

2- ناخواسته بودن

3- شديد و خسارت بار است

4 - مقابله يا پيشگيري از آن نيازمند برنامه ريزي است.
5 - رفع آثار و عوارض آن، عمليات و اقدامات ويژه اي را مي طلبد

گروه بندي حوادث

حوادث را به طور كلي به سه گروه عمده تقسيم مي كنند :

حوادث غير عمدي مانند حوادث ترافيكي ، سقوط، سوختگي ، غرق شدگي ، خفگي ، مسموميت، برق گرفتگي، و گزش جانوران سمي

حوادث عمدي مانند خودكشي،ديگر كشي،آزار، خشونت، تجاوز،و جنگ

حوادث و بلاياي طبيعي مانند سيل، زلزله ، آتشفشان، طوفان، بهمن و.....

حوادث غير عمدي را بر اساس محل وقوع مي توان دسته بندي كرد :

الف : حوادث خانگي يا حوادث در منزل

ب : حوادث ناشي از كار

ج : حوادث ترافيكي ( جاده اي و خيا با ني )

د : حوادث محيط هاي ورزشي

ه : حوادث در اوقات فراغت

و : حوادث در مدرسه و محيط هاي آموزشي

عوامل موثر در ايجاد حادثه :

حادثه يك واقعه پيش بيني نشده توسط فرد است كه نتيجه اش ضرر و زيان قابل تشخيص مي باشد .به عبارت ديگر حادثه واقعه اي است غير منتظره كه بوسيله عوامل خارجي بوجود مي آيد و نتيجه آن ايجاد آسيب قابل تشخيص مي باشد . گاهي نيز به مرگ منتهي مي شود .

بطور كلي در بروز حادثه سه فاكتور مهم دخالت مي كند :

1 – عامل حادثه

2 – ميزبان

3 – محيط

عامل حادثه وسيله اي است كه حادثه را مي آفريند و ممكن است اين عامل فيزيكي ( مثل ضربه ، وسيله نقليه ، حرارت و نور ) شيميايي ( مثل سموم ، داروها ، مواد شيميايي ) باشد .

ميزبان يا مصدوم كسي است كه حادثه بر او واقع مي شود عواملي كه در ارتباط با ميزبان در بروز حادثه نقش دارند عبارتند از سن ، جنس ، شغل ، سواد ، محل سكونت ، آداب و رسوم و ….

محيط ، آنچه كه در اطراف ما وجود دارد مثل جاده ، مدرسه ، خانه ، مزرعه ، كارگاهها و ….

الگوی حوادث عمدی و غيرعمدی

• بستگی دارد به :

• تركيب سنی جامعه

• توسعه يا عدم توسعه اقتصا د ی و فرهنگی

• ترکيب اشتغال جا معه و نوع آن

• سطح سواد

• دانش ايمني و مهارت های فرهنگی و اجتما عی

• دسترسی به خدمات اجتما عی و بهداشتی ودر ما نی

• قوت و ضعف نهاد های تا مين اجتما عی

جامعهايمن

جامعه ايست مبتني بر پيشگيري از حوادث كه متكي به مشاركت مردم و دخالت مسئولين محلي و همكاريهاي بين بخشي مي باشد دراين مدل اهداف و شاخصهاي منظور شده كه با رسيدن به آنها جامعه مورد نظر ايجاد ميشود و ميتوان به شبكه جهاني جامعه ايمن پيوست .

جامعه ايمن طوري طراحي شده است كه يك تيم متشكل از نمايندگان تمامي مسئول در سطح يك شهرستان با همفكري و همكاري نزديك و با جلب مشاركت مردم و رياست فرماندار مسئول تامين حفظ ايمني جمعيت تحت پوشش خود خواهند بود . و جامعه اي ايجاد خواهند نمود كه سوانح و حوادث در آن به صفر برسد . پس هدف از ايجاد چنين جامعه اي به حداقل يا حتي به صفر رساندن سوانح و حوادث و آسيب هاست .

اولين اقدام با ارزش براي ايجاد يك جامعه ايمن برقراري ارتباط زمينه اي در جامعه و چگونگي ميزان مداخلات ، سازمانها و ارگانهاي ديگر است آغاز تامين ايمني در جوامع با بكاربردن روشهاي تعليم و تربيت و تغييرات محيطي است كه با اجراي قانون همراه است .

تاريخچه جهاني شكل گيري جامعه ايمن

مفهوم جامعه ايمن بطور رسمي در اولين كنفرانس چهاني جلوگيري از حوادث و آسيبها در سپتامبر 1989 در استهكلم سوئد بوجود آمد . در اين كنفرانس بيانيه اي براي جامعه ايمن بدست آمد مبني بر اينكه « تمامي افراد بشر بايد از ايمني و تندرستي يكساني برخوردار باشند » اين بيانيه يك اصل با استراتژي « سلامتي براي همه » براي برنامه هاي سازمان جهاني بهداشت در جلوگيري از حوادث و كنترل آسيب ها شد .

falkopiong سوئد ، از اولين جوامعي بود كه در سال 1975 براي همه سنين و همه موقعيت ها به كنترل آسيب ها دسترسي پيدا كرد . اين دسترسي با يك سازمان و روش جديدي انجام نشد بلكه نتيجه همكاريها ، كوشش هاي سازمان هاي موجود و انجمن هاي خيريه در آن جامعه بود .

كاري كه در اين شهر انجام شد به اين شكل بود كه ابتدا برنامه ثبت آسيب در شهر آغاز و ادامه يافت . طي سه سال فعاليت مربوط به جامعه ايمن 27 % آسيب ها و حوادث ناشي از كار ، خانه و ترافيك كاهش يافت . اين شهر 13 سال بعد از شروع برنامه ثبت حوادث توسط WHO بعنوان جامعه ايمن معرفي شد .

تاريخچه شكل گيري جامعه ايمن در ايران

طرح پيشگيري از حوادث در قالب جامعه ايمن طي برگزاري كارگاهي از طرف وزارت بهداشت و درمان ( مركز مديريت بيماريها ) در سال 74 با شركت سازمانهايي كه به نحوي مسئول پيشگيري از حوادث بودند تشكيل و ارائه شد . اين طرح از سال 76 در پنج دانشگاه علوم پزشكي كشور به صورت پايلوت در يك شهرستان منتخب به اجرا در آمدكه دانشگاههاي مورد نظر تهران ( اسلامشهر ) گيلان ( لاهيجان ) خراسان (كاشمر ) بوشهر ( بوشهر) اراك ( شارند) بودند .

اين برنامه پس از 3 سال اجراي طرح در سال 81 توسط كارشناسان WHO مورد بررسي و امتياز بندي قرار گرفت . مجدداً در سال 82 با بازديدي كه نمايندگان WHO( كارشناسان دانشگاه كارولسينكاي سوئد) از فيلدهاي اجرايي داشتند .و طي راهنمايي ها و ارشادات لازم كه به مجريان برنامه داده شد مجدداً در سال 83 كه نمايندگان WHO ( اعضاي هيئت علمي دانشگاه كارولنيسكاي سوئد) از روند اجرايي طرح بازديد كردند كه نتيجه بازديد اين بود شهرستان كاشمر از زير مجموعـــــــه دانشگاه علوم پزشكي مشهد بعنوان اولين كانديداي بين المللي جامعه ايمن از ايران پذيرفته شد

تاريخچه استاني جامعه ايمن :

اجراي طرح پيشگيري از حوادث در قالب جامعه از طرف مركز مديريت بيماريها پس از برگزاري كارگاههاي آموزشي با شركت دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور در سال آبان ماه 1376 در شهرستان كاشمر شروع شد . پس از سه سال از اجراي طرح شهرستان كاشمر بعنوان اولين كانديداي بين المللي جوامع ايمن از ايران در مركز تحقيقات WHO ( دانشگاه كارولسينكا ) پذيرفته شد . در سال 82 اولين كارگاه مشترك ايران و سوئد با شركت نمايندگان كليه دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور در مشهد برگزار گرديد . و در سال 83 دو شهرستان ديگر نيز جهت اجراي اين طرح كانديد شده كه در حال حاضر اين برنامه در حال اجرا ميباشد .

سال 1376
اجراي طرح در پنج دانشگاه علوم پزشكي كشور
1ـ دانشگاه علـــــــوم پزشكي تهران ( اسلام شهر )
2 ـ دانشگاه علوم گيلان ( لاهيجان )
3 ـ دانشگاه مركزي ( شاه زند )
4 ـ دانشگاه بوشهــــــــر ( بوشهر )
5 ـ خراسان ( كاشمر )

سال 1381
برگزاري كارگاه يكروزه در شهرستان كاشمر با حضور نمايندگان پنج دانشگاه پايلوت برنامه جهت تبادل تجربيات

سال 1381
گرد همايي نمايندگان دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور در تهران با حضور پرفسور ليف سوانستروم رئيس مركز همكاريهاي سازمان جهاني بهداشت در پيشبرد جوامع ايمن و گزارش عملكرد سه ساله طرح توسط پنج دانشگاه مجري

سال 1382
برگزاري اولين كارگاه مشترك ايران و سوئد با شركت نمايندگان دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور و اعضاي هيئت علمي دانشگاه كارولنيسكاي سوئد در مركز گسترش مراقبتهاي بهداشتي اوليه ( PHC ) مشهد به مدت 3 روز

سال 1382
اولين بازديد نمايندگان WHOدر مركز تحقيقات آسيب ها (سه تن از اعضاء هيئت علمي دانشگاه كارولنيسكاي سوئد ) از فيلد اجرايي جامعه ايمن در شهرستان كاشمر با حضور مسئولين استاني و شهرستاني

سال 1383
اجراي طرح پيشگيري از حوادث در دو شهرستان ديگر استان ( شهرستان بردسكن ـ شهرستان قوچان )

سال 1383
برگزاري دومين كارگاه مشترك ايران و سوئد تحت عنوان ( پيشگيري از حوادث ترافيكي توسط تحليل اثر بخشي استفاده از تجهيزات ايمني در وسايط نقليه در تهران با شركت مسئولين عالي رتبه كشور
و دومين بازديد آقاي دكتر رابرت راكمن از اساتيد دانشگاه كارولنيسكاي سوئد از شهرستان كاشمر و بردسكن زير مجموعه دانشگاه علوم پزشكي مشهد

سال 1383
پذيرفتن شهرستان كاشمر بعنوان اولين كانديد بين المللي جوامع ايمن از ايران

سال 1383
پذيرفتن شهرستان بردسكن بعنوان دومين كانديد بين المللي جوامع ايمن از استان

سال 1384
شروع اجراي طرح در دو شهرستان ديگر ( تربت جام ، فريمان )

اهداف طرح پيشگيري از حوادث ( در قالب جامعه ايمن)

هدف كلي : پيشگيري از سوانح و حوادث و بهبود شرايط ايمني

اهداف اختصاصي :

1 ـ كاهش وقوع سوانح و حوادث ( ميزان بروز )

2ـ كاهش ميزان مرگ و مير ناشي از سوانح و حوادث

3 ـ كاهش ميزان معلوليتها و زيان هاي ناشي از سوانح و حوادث

هدف كاربردي :

افزايش سطح ايمني جامعه به منظور ارتقاء سطح سلامت جامعه از طريق كاهش ميزان خسارات مالي و جاني ناشي از حوادث

آشنایی با جامعه ایمن

مطالب مشابه :

نگاهي به چالشها وتنگناهاي كميسيونهاي پزشكي تامين اجتما عي

اجرای نظام نوین خدمات درمانی تامین اجتما‌عی ازسال آینده درهمه استان ها

DO YOU KNOW SOCIAL SECURITY ORGANIZATION OF IRAN

ماده 148 قانون کار

برزیگران توسعه و تعالی سازمان تامین اجتماعی

آشنایی با جامعه ایمن

سوالات رایج در مورد بیمه و ...

دریافت پاداش ازدواج از سازمان تامین اجتماعی