راه کار عملی برای شناسایی و برنامه ریزی مشکلات املایی

اولین گام برای بر طرف کردن هر ضعفی شناخت آن می باشد. اگر معلم و مربی به موقع و دقیق مشکلات دانش آموز را تشخیص دهد می تواند سریع راه حل مناسب و منطقی را برای حل مشکل انتخاب و در جهت بهبود وضعیت آموزشی دانش آموزان اقدام نماید.

مدل املانویسی که در ذیل توضیح داده می شود تا اندازه ی زیادی به معلم کمک می کند تا به طور دقیق و سریع ضعف املایی دانش آموزان را تشخیص دهد و در جهت بهبود وضعیت دانش آموز اقدام کند.

برای درک بهتر کلمات، گاهی نیاز است که کلمه برای دانش آموزان به همراه تصویر آموزش داده شود همچنین برای تجسم ذهنی یک کلمه بهتر است دانش آموزان آن را با انگشت خود در هوا بنویسند.

برای یادگیری بهتر می توان تمرینات فرعی دیگری همچون دنباله نویسی و کامل کردن کلمات ناقص نوشته شده، تعیین تعداد حروف کلمه، تعیین تعداد نقطه ها، دندانه ها و... انجام داد.

برای تصحیح املا در این الگو بایستی کلمات مشکل در تخته نوشته شود و سپس دانش‌آموزان با کنترل و نظارت معلم متن خود را با آن مطابقت کرده و غلط های خود را استخراج کنند. این مورد می تواند با عوض کردن دفاتر دیکته و یا تصحیح توسط یک عده ی خاص از دانش آموزان انجام شود. در پایان معلم به کمک دانش آموزان مهم ترین مشکلات دیکته ای آن جلسه را در تخته ی کلاس نوشته و به دانش آموزان در آن مورد آموزش می دهد. چنانچه وقت آن جلسه اجازه ندهد می توان آموزش را به جلسه ی بعدی موکول کرد.

توصیه های کلی و کاربردی

- هنگامی که مشغول آموزش فرزند خود هستید، سعی کنید با او هماهنگ و همسو باشید. به او زمان بیشتری دهید و فرصت دهید که او با آرامش بیشتری تکالیف خود را انجام دهد و فرصت اصلاح اشتباهات خود را داشته باشد.

این توصیه حتما باید به معلمان این دسته از دانش آموزان نیز ارایه شود. البته اکثر معلمان مقطع ابتدایی نسبت به انواع اختلالات یادگیری آگاهی دارند. لذا برای اطمینان بیشتر در اول سال تحصیلی، مشکل فرزندتان (اشکال در املا نویسی) را با معلم وی در میان گذاشته و نکات کلی را که برای رفتار با فرزندتان باید بدانند به ایشان گوشزد کنید.

- فرزند خود را به استفاده از رایانه (کامپیوتر) تشویق کنید. رایانه به کودکان مبتلا به اختلال دیکته نویسی امکان سازمان دهی می دهد و همچنین می آموزد که حروف را مجزا به کار برد و سپس به هم بچسباند. اما توجه کنید که در ابتدا استفاده از صفحه کلید برای این بچه ها دشوار است.

- توقعتان را از فرزندتان منطقی و متعادل کنید. باید بپذیرید که سرعت یادگیری این بچه ها کندتر و از طرف دیگر بیش از حد طبیعی دچار مشکل و اشتباه می شوند. موفقیت این بچه ها تنها از طریق تمرین های بسیار مکرر امکان پذیر است و لذا صبر و تحمل والدین و همچنین معلم این دسته از دانش آموزان تاثیر بسزایی در یادگیری آنها دارد.

- روشهای یادگیری مختلفی را برای فرزندتان استفاده کنید. برای مثال حتما نباید دانش آموزان دچار اختلال دیکته نویسی دایما به رونویسی از کتابهای درسی و غیر درسی بپردازند و یا دایما به آنها املا گفته شود تا مشکل شان کاهش یابد بلکه میتوانید یک صفحه از متن کتاب درسی آنها را انتخاب کرده و تایپ کنید. فراموش نکنید که تعداد زیادی غلط املایی نیز در این متن بگنجانید. (اگرچه این روش باید بعد ازآموزش صحیح کلمات وروانخوانی مکرر از درست کلمه انجام شود نه قبل از آن) سپس این متن را در اختیار او قرار دهید تا غلطهای مورد نظر را پیدا کند. رفته رفته سعی کنید این متن ها را سخت تر و پیچیده تر کنید تا مهارت املا نویسی او افزایش یابد.

یک صفحه از متن کتاب داستان، کتاب درسی و یا حتی روزنامه را انتخاب کنید و در مقابل فرزندتان بگذارید از او بخواهید که از بین این صفحه کلمات یا حروف مورد نظر شما را پیدا کرده و دور آن را خط بکشد.

برای ترغیب فرزندتان به نوشتن و برای اینکه او نسبت به املا نوشتن علاقمند شود بهتر است که از ورقه های متنوع و رنگارنگی بهره ببرید حتی توصیه می شود که از ابزارهای نوشتاری مختلفی مانند مداد، خودکار، مداد شمعی، گچ و.. استفاده کنید.

- به فرزندتان دیکته بگویید و سپس از او بخواهید که دیكته خود را با استفاده از كتاب تصحیح كند و از این طریق متوجه غلطهایش می شود و آنها را تمرین كند.

روش زیر برای ارزیابی از حافظه ی دیداری می تواند موثر باشد:

- ابتدا یك متن را به عنوان دیكته برای فرزندتان بخوانید و بعد از تصحیح آن را به او باز گردانید، سپس به او فرصت دهید املا صحیح كلمات وغلط موجود در املا خود را تمرین کند. مجددا از متن دوباره دیكته گفته شود كه معمولا بدون غلط و یا با غلط های محدودی همراه می شود. البته باید توجه داشت كه متن دوم را با كمک كلماتی از متن اول كه از ارزش املایی بر خوردارند تهیه نمود تا میزان پیشرفت او در زمینه حافظه دیداری سنجیده شود.

مطالعه میدانی

جامعه ی آماری

تمامی دانش آموزان پایه های دوم، سوم و چهارم ابتدایی مدارس منطقه ی 5 در سال تحصیلی 76-77 (در مجموع 58246 نفر) جامعه ی آماری این تحقیق را تشکیل می‌دهند. برای انتخاب نمونه ی آماری در هر پایه، دانش آموزان یک کلاس از هر مدرسه به صورت تصادفی انتخاب گردید و مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب، تعداد 3037 دانش‌آموز پسر و تعداد 3047 دانش آموز دختر برای مطالعه انتخاب شد.

ابزار گردآوری اطلاعات:

طی نامه ای از کلیه ی مدارس ابتدایی منطقه ی 5 تهران خواسته شد نمونه ای از اوراق امتحان کلاسی املای پایه های دوم، سوم و چهارم دبستان (از هر پایه یک کلاس) را بدون آن که تصحیح شود، به پژوه شگاه معلم ارسال دارند. آن گاه اوراق امتحانی به وسیله ی خود محققان، با توجه به دسته بندی نوع غلط ها، تصحیح گردید.

در مواردی که در تشخیص نوع غلط ابهام وجود داشت، کار تصحیح ورقه به صورت جمعی انجام شد.

یافته های پژوهش

در این پژوهش اهم مشکلات دانش اموزان در ارتباط با درس املاء شناسایی شد. برای این کار تعداد 6111 برگ املای دانش آموزان تصحیح و غلط های آنها دسته بندی گردید و نتایج زیرحاصل شد:

* بیش ترین غلط های املایی دانش آموزان کلیه ی پایه های دوره ی دبستان مربوط به غلط های آموزشی است. این امر به طور مسلم از عدم برخورداری دانش آموزان از آموزش کافی و صحیح ناشی می شود. در مجموع 36 درصد غلط های املایی پسران و 40 درصد غلط های املایی دختران را غلط های آموزشی تشکیل می دهد. جدول زیر درصد غلط های آموزشی را، به تفکیک جنس و پایه‌ی تحصیلی، نشان می دهد

جنس پسر دختر

پایه
دوم      30       37
سوم     42      44
چهارم    36      39
جمع   36%    40%
* غلط‌های املایی ناشی از بی‌دقتی دانش‌آموزان دوره‌ی دبستان، بعد از غلط‌های آموزشی بیش‌ترین درصد غلط‌ها را تشکیل می‌دهند؛ به طوری که در مجموع 25 درصد غلط‌های املایی پسران و 24 درصد غلط‌های املایی دختران به دلیل بی‌دقتی آنها رخ می‌دهد. جالب توجه است که 33 درصد غلط های املایی دانش آموزان پسر دوم دبستان به دلیل بی دقتی آنها می باشد.

ضعف حساسیت شنوایی کودکان عامل دیگری است که در پایین آمدن نمره‌ی املای آنان مؤثر است؛ به طوری که 14 درصد غلط های املایی پسران و 15 درصد غلط‌های املایی دختران را موجب می شود. جالب توجه است که حدود 20 درصد غلط های املایی دختران پایه‌ی دوم دبستان به ضعف حساسیت شنوایی آنها مربوط می‌شود. سهم غلط های دانش آموزان به دلیل ضعف حافظه ی دیداریبرای پسران و دختران 13 درصد است. نکته ی حایز اهمیت آن است که نقش این عامل با ارتقای دانش آموز به کلاس بالاتر رفته رفته افزایش می یابد؛ به طوری که در مورد پسران از 8 درصد در پایه‌ی دوم به 18 درصد در پایه ی چهارم و در دانش آموزان دختر از 10 درصد در پایه‌ی دوم به 16 درصد در پایه ی چهارم افزایش می یابد.

* نارسانویسی حدود 5 درصد غلط های املایی پسران و 4 درصد غلط های املایی دختران را به خود اختصاص می دهد

عامل دیگری که درکاهش نمره ی املای دانش آموزان، به ویژه دانش آموزان پسر، تأثیر دارد، ضعف حافظه ی شنوایی است که موجب جا انداختن برخی از کلمات توسط آنها می‌شود. 6 درصد غلط‌های املایی پسران و 2 درصد غلط های املایی دختران از ضعف حافظه‌ی شنوایی آنها ناشی می شود. نکته ی جالب توجه اختلاف درصدها در مورد پسران و دختران است. از سوی دیگر، بررسی نشان می دهد که غلط های املایی ناشی از ضعف حافظه ی شنوایی دانش آموزان پسر با ارتقای آنها به کلاس بالاتر کاهش می‌یابد؛ به طوری که از 11 درصد در پایه ی دوم به 4 درصد در پایه ی چهارم تنزل یافته است.

سهم سایر عوامل از قبیل وارونه نویسی، قرینه نویسی، حافظه‌ی توالی دیداری، تمیز دیداری دقت در مجموع 1 درصد است و عملاً نقشی در غلط های املایی دانش‌آموزان ایفا نمی‌کند

نمونه هایی از اشتباهات دانش آموزان مبتلابه اختلال دیکته

ردیف	غلط	درست	نوع مشکل	ردیف	غلط	درست	نوع مشکل
1	منزور	منظور	حافظه دیداری	4	جانه	خانه	دقت
هیله	حیله	حافظه دیداری	گودک	کودک	دقت
مقازه	مغازه	حافظه دیداری	گردم	کردم	دقت
اسحاب	اصحاب	حافظه دیداری	رسبد	رسید	دقت
2	مسباک	مسواک	حساسیت شنیداری	5	مارد	مادر	حافظه توالی دیداری
نانبا	نانوا	حساسیت شنیداری	آدر	آرد	حافظه توالی دیداری
جاکت	ژاکت	حساسیت شنیداری	برارد	برادر	حافظه توالی دیداری
رفتن	رفتند	حساسیت شنیداری	زور	روز	حافظه توالی دیداری
۳	دیده گان	دیدگان	آموزشی	6	روز	زود	تمیزدیداری
شوده است	شده است	آموزشی	دوس	دوش	تمیزدیداری
خاهر	خواهر	آموزشی	بیبند	ببیند	تمیزدیداری
خیش	خویش	آموزشی	وزرش	ورزش	تمیزدیداری

منابع:

۱- روش تدریس زبان فارسی در دوره ی دبستان دکتر بهمن زندی.
۲- روش تدریس فارسی ابتدایی دوره کاردانی تربیت معلم کد ۶۰۰۴.
۳- مجله ی رشد معلم شماره ی ۶ ـ اسفند ۷۳.
۴- نوار، سی دی آموزشی املا با همکاری وزارت آموزش و پرورش و تکنولوژی.
۵- ملکوتی، زهرا، املا به شیوه ی بارش مغزی، مجله ی رشد آموزش ابتدایی، شماره ۵، بهمن ۸۶.
۶- تبریزی، مصطفی، درمان اختلالات دیکته نویسی، انتشارات فراروان، چاپ دهم.
۷- جعفریان یسار، حمید، سفید، خاکستری، سیاه در زنگ املا، مجله ی رشد آموزش ابتدایی، شماره ۴، دی ۸۶.

راه کار عملی برای شناسایی و برنامه ریزی مشکلات املایی

مطالب مشابه :

انتصاب جديد رئيس اداره آموزش و پرورش ناحيه 3 اهواز

از سال تحصيلي‌آينده ‪ ۱۵‬مدرسه در اهواز بصورت هيات امنايي اداره مي‌شود

عوامل موثر در یادگیری

طرح 3+3+6

شیوه های غلط مطالعه

برگزاری اولین همایش علم و تجربه در مدرسه راهنمایی گلچهره

ویژگی‌های مشترک دانش‌آموزان موفق

راه کار عملی برای شناسایی و برنامه ریزی مشکلات املایی