اهمیت استفاده از آنتی بیوتیکها بعنوان محرک رشد

نتایج بررسیهای انجام گرفته نشان داده است که دستگاه گوارش طيور قبل از تفریخ بصورت استريل ميباشد[44] ولی بعد از تفریخ باكتريهای محيط و خوراك بهسرعت در دستگاه گوارش مستقر میشوند. جمعیت میکروبی روده کوچک طی دو هفته نخست پس از تولد تثبیت میشود، از نظر جمعیتی جمعیت باکتریایی روده در چهل روز نخست به استرپتوکوکوس و کلیفرمها محدود میشود ولی بعداً جمعیت لاکتوباسیلها بهصورت غالب در میآید. در مقابل تثبیت جمعیت میکروبی سکوم نسبت به روده کوچک زمان بیشتری را میطلبد و به 6 تا 7 هفته زمان نیاز دارد[44]. تعداد زیادی از باکتریهای اختیاری و همچنین گونههای شدیداً غیر هوازی در سکوم مستقر میشوند. استرپتوکوکوس، کلستریدیا، انتروباکتریا، پدیوکوکوس و تا حدودی سودوموناس آئروجینوزا همگی از سکوم جدا شدهاند. پس از اولین روز تغذیه شمار لاکتوباسیلها در روده کور کاملاً متغییر میباشد، با این حال در روز سوم شمار زیادی از باکتریها در سرتاسر دستگاه گوارش یافت میشوند. اغلب اینگونهها ناپایدار بوده و پس از 40 روز جمعیت استرپتوکوکوس، اشرشیاکلی، باکتروئیدها و لاکتوباسیلوسها تثبیت میگردد[44]. دیده شده است که جمعیت میکروبی سکوم در آنالیزهای براساس تکنیکهای ملکولی با آنالیزهای کشت متفاوت خواهد بود[44]. فراوانترین جمعیت سکوم در حیوانات بالغ بهترتیب کلستریدیا (65%)، فوزوباکتریوم[1] (14%)، لاکتوباسیلوسها (8%) و باکتروئیدها (5%) میباشند[47]. باکتروئیدها، شامل زیر مجموعههای بیفیدوباکتریوم اینفانتیس[2] و پزدوموناسها[3] حدود کمتر از 2 درصد از کل محتویات سکوم میباشند[44]. میکروفلورا در ایلئوم خود را پنهان میکنند. نزدیک 70% از جمعیت ایلئوم مرتبط با جمعیت لاکتوباسیلوسها بوده با سه پایه اساسی شامل کلستریدیاسه (11%)، استرپتوکوکوس (5/6%) و انتروکوکوس (5/6%) میباشد[47]. ثابت شده است که در سن 3 روزگی جمعیت میکروبی ایلئوم و سکوم جوجههای گوشتی تفاوتی نداشته، اما پس از دو هفته اول زندگی جمعیت میکروبی سکوم زیر مجموعهای از جمعیت ایلئوم خواهد شد[47]. در جوجههای جوان (کمتر از 14 روز سن) لاکتوباسیلها گونه عمده در روده کوچک و سکوم میباشند[47]. بر اساس تکنیکهای کشت قدیمی میزان جمعیت لاکتوباسیلوسها متفاوت میباشد، که ممکن است ناشی از تأثیر میزبان، محیط و فاکتورهای خوراکی باشد[4]. بطور کلی اولین ساعات خروج جوجهها از تخم، زمان حیاتی برای ثبات جمعیت میکروبی در روده جوجههای گوشتی میباشد[44]، بعد از این مرحله ایلئوم و سکوم دارای موقعیت میکروبی متفاوتی بوده و در هر بخش جمعیت میکروبی منحصر به فردی توسعه مییابد[47]. به نظر میرسد که مدیریت نهایی و بهداشت مزرعه در اواخر دوره پرورش تأثیری بر جمعیت میکروبی سکوم نداشته باشد[4].

1-2- تعدیل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش

محیط روده پرندگان سیستمی پیچیده و پویا، حاوی بیش از 500 گونه متفاوت باکتریایی میباشد و درهر گرم محتویات آن 1012باکتری زنده وجود دارد[66]. در چنین شرایطی دستگاه گوارش میزبان همراه با جمعیت میکروبی طبیعی مکانیسمهای زیر را جهت کاهش اثرات مضر باکتریهای بیماریزا بهکار میبرند: 1) سدهای فیزیولوژیکی مانند موسین و pH، 2) رقابت بر سر جایگاههای اتصال در روده، 3) رقابت با میزبان و سایر میکروارگانیسمها برای مواد مغذی، 4) تولید ترکیبات یا عوامل ضدمیکروبی از قبیل باکتریوسینها و باکتریوفاژ و 5) تحریک سیستم ایمنی. با این وجود برخی از باکتریهای بیماریزا قادر به سازگاری با این محیط جهت استقرار و هجوم به موکوس روده میباشند. نظر به وضعیت متغییر محیط روده و پیچیدگی اثرات متقابل، درک چگونگی تأثیر عوامل مختلف بر فیزیولوژی روده و تخفیف اثرات عوامل بیماریزا دشوار میباشد[66]. مرز مشخصی بین جمعیت باکترییایی طبیعی و بیماریزا وجود ندارد، برای مثال، برخی سویههای سالمونلا قادرند بهشدت برای طیور بیماریزا باشند، در حالیکه برخی دیگر جزء فلور طبیعی روده بهشمار میروند. کامپیلوباکتر، دیگر عامل بیماریزای موجود در محصولات دامی، میتواند در دُزی کمتر از500 سلول در انسان ایجاد بیماری کند، اما هیچ نشانی از بیماری در طیوری که دارای 1010 واحد تشکیل دهنده کلونی در گرممحتویات روده کور بودند مشاهده نشد. موکوس روده به عنوان اولین سد دفاعی میزبان در مقابل آنتیژنهای موجود در خوراک و طیف گستردهای از میکروازگانیسمهای مفید و مضر در روده عمل میکند. اثرات متقابلی بین میزبان و فلور روده وجود دارد و همچنین رابطه مشابهی بین ساکنین میکروبی روده مشاهده شده است[66]. درک اثر متقابل بین جمعیت میکروبی طبیعی، بیماریزا و دستگاه گوارش پرنده راهکارهای نوینی را جهت بهرهگیری از فواید این محیط پویا و پیچیده را میسر خواهد نمود. قسمتهای مختلف دستگاه گوارش محیط فیزیکو- شیمیایی نامساعدی را برای عوامل بیماریزای باکتریایی مهیا میکنند. برای مثال، pH چینهدان، پیشمعده و سنگدان میتواند بسیار اسیدی بوده (5/2 تا 8/4) و از استقرار باکتریهای حساس به اسید مانند سالمونلا جلوگیری کند. بخش انتهایی روده اسیدیته کمتری داشته و برای استقرار اغلب میکروارگانیسمها مطلوب میباشد، بهطوریکه بزرگترین جمعیت باکتریهای غیرهوازی در روده کور ساکناند. با این جود، حتی در این بخش باکتریهای مولد اسید لاکتیک (مانند زیرگونههای لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم) قادرند pH روده را کاهش داده و از این طریق از رشد عوامل بیماریزا جلوگیری نمایند[66]. فلور میکروبی طبیعی دستگاه گوارش مؤلفهای اصلی در حفاظت روده از هجوم عوامل بیماریزا میباشد. مجرای گوارشی پرنده تازه متولد شده استریل بوده و شدیداً مستعد استقرار عوامل پاتوژن میباشد، در حالیکه پرنده بالغ مقاومتر است[66]. مطالعات متعددی نشان دادهاند که پرنده تازه متولد شده میتواند تنها با تعداد کمی سالمونلا مبتلا شود، در حالیکه پرنده مسنتر دارای جمعیت میکروبی بالغ بوده و قادر به مقاومت در برابر عوامل بیماریزا میباشند. متأسفانه در بسیاری از واحدهای پرورش پرندگان انتقال جمعیت میکروبی از مادر به نتاج بر خلاف اکثر حیوانات خونگرم بهطور گسترده رخ نمیدهد چون جوجه جدا از گله والد پرورش مییابد. نظر به اطّلاعات فوق، شاید با ایجاد تغییرات در ترکیب جیره و یا با استفاده از افزودنیهای تعدیل کننده جمعیت میکروبی دستگاه گوارش مانند پروبیوتیکها و پریبیوتیکها بتوان عملکرد و سلامت پرنده را بهبود بخشید[66].

- اهمیت استفاده از آنتی بیوتیکها بعنوان محرک رشد

ترکیبات آنتیبیوتیک[4] ترکیبات ضد میکروبی میباشند که عمدتاً از طریق تخمیر میکروبی و یا بهصورت شیمیایی تولید میگردند و نقش مهمی را در بهداشت و سلامت انسان و دام ایفا مینماید[15]. استفاده از ترکیبات آنتیبیوتیک به عنوان محرک رشد در جیره طیور به سالهای 1950 بر میگردد که رشد قابل توجهی در هنگام افزودن آنتیبیوتیک استرپتومایسین[5] به جیره جوجهها مشاهده گردید. نتایج تحقیقات بعدی در رابطه با عدم مشاهده اثر مثبت آنتیبیوتیکها بر رشد در هنگام استفاده از جوجههای عاری از میکروب[6] نشان داد که اثرات مفید محرک رشد آنتیبیوتیکها تا حدود زیادی ناشی از تحت تأثیر قرار دادن فلور میکروبی دستگاه گوارش میباشد[15]. نتایج تحقیقات گسترده بعدی نشان داده است که افزودن آنتیبیوتیکها به جیره میتواند از طریق بهبود در میزان افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک بهعنوان محرک رشد عمل نمایند[26]. در رابطه با نحوه عمل ترکیبات آنتیبیوتیک در بهبود رشد جوجههای گوشتی و سایر دامها راهکارهای متفاوتی ارائه گردیده است. یئو و کیم[87] نشان دادهاند که ترکیبات آنتیبیوتیک از طریق کاهش فعالیت اورهآز و تولید آمونیاک حاصل از تجزیه اوره در موکوس روده سبب کاهش آسیب به سلولهای سطحی رودهای، بهبود وضعیت سلامتی حیوان و در نتیجه افزایش رشد میشوند. کاراساوا و همکاران[40] نشان دادند که مصرف 20 میلیگرم پنیسیلین در هر کیلوگرم جیره موجب کاهش تعداد انتروکوکسیها و فعالیت اورهآز سکوم در جوجههای گوشتی میشود. از طرف دیگر با توجه به مشاهدات انجام گرفته مبنی بر این که باکتریهای سمزا و باکتریهای با قدرت در رقابت جذب مواد مغذی قابل دسترس از طریق دکونژوگه کردن[7] اسیدهای صفراوی موجب کاهش جذب چربی میشوند. پیشنهاد گردیده است که آنتیبیوتیکها از طریق از بین بردن این باکتریها موجب افزایش جذب چربی و قابلیت استفاده از مواد مغذی میگردند[25]. ناربورگ و همکاران[43] در آزمایشی روی جوجههای گوشتی نشان دادهاند که افزودن و افزایش استفاده از آنتیبیوتیک سالینومایسین به جیره موجب کاهش غلظت نمکهای صفراوی دکنژوگه و افزایش جذب ایلئومی اسیدهای چرب، آلفا توکوفرول و در نتیجه افزایش غلظت پلاسمایی آنها میگردد. تعدادی دیگر از محققان پیشنهاد نمودهاند که آنتیبیوتیکها با کاهش تعداد باکتریها و تخمیر میکروبی موجب کاهش تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر و در نتیجه کاهش تکثیر سلولهای روده میگردد، که در نتیجه ضخامت دیواره روده کاهش یافته و این موجب افزایش جذب مواد مغذی و در نتیجه بهبود رشد میگردد[88]. بطور خلاصه با توجه به مطالعات انجام گرفته [83، 89، 25 و 32] نحوه عمل ترکیبات آنتیبیوتیک در بهبود رشد و عملکرد طیور و سایر دامها را میتوان بهصورت زیر خلاصه نمود:

1- کاهش تعداد میکروبهای دخیل در عفونتهای جزئی و غیر قابل تشخیص.

2- کاهش تعداد میکروبهای مولد سموم کاهنده رشد.

3- کاهش تجزیه مواد مغذی ضروری در دستگاه گوارش توسط میکروبها و یا افزایش ساخت ویتامینها یا سایر عوامل موثر در رشد.

4- افزایش کارایی جذب و استفاده از مواد مغذی از طریق کاهش ضخامت دیواره روده

نتایج تحقیقات انجام گرفته نشان داده است که اثرات آنتیبیوتیکها در بهبود وضعیت سلامتی و عملکرد طیور میتواند باتوجه به سن، گونه، شرایط تغذیهای و محیطی متفاوت باشد[79،89].

- مشکلات استفاده از آنتیبیوتیکها بعنوان محرک رشد

اگر چه استفاده از ترکیبات آنتیبیوتیک بعنوان محرک رشد در جیره طیور و سایر دامها با مزایای اقتصادی زیادی همراه بوده است، ولی متأسفانه افزایش نگرانیها در رابطه با توسعه مقاومت آنتیبیوتیکی موجب محدودیت و در تعدادی از کشورها ممنوعیت استفاده از این ترکیبات بعنوان محرک رشد گردیده است. نشان داده شده است که استفاده مدوام از تعدادی از ترکیبات آنتیبیوتیکی در جیره دام و طیور موجب شکل گیری سویههای باکتریایی مقاوم به آنتیبیوتیک میگردد که در صورت انتقال به انسان از طریق فراوردههای حیوانی[3]، موجب وقوع مشکلات سلامتی در مصرف کننده میگردد[9].

باکتریهای مقاوم از طریق ایجاد اختلال در مکانیسم عمل آنتیبیوتیکها موجب کاهش اثرات مفید آنها در درمان میگردند. از جمله این سازوکارهای تداخلی میتوان به عدم ساخت آنزیمهای غیر فعال کننده، تغییر در ساختار دیواره سلولی و دیواره ریبوزمی و تغییر سیستمهای انتقالی غشاء سلولی اشاره نمود[3]. بعنوان مثال نشان داده شده است که گلیکوپپتید اواپارسین[8] (یک ترکیب شبه وانکومایسین[9]) موجب ایجاد انتروکوکسی مقاوم به وانکومایسین میگردد، که از جمله ترکیبات آنتیبیوتیک قدیمی مورد استفاده در درمان بیماریهای انسانی میباشد[19]. ایدنس و همکاران[22] نشان دادهاند که استفاده از فراوردههای آنتیبیوتیک گروه فلوروکوئینالون[10] جیره در بوقلمون موجب تغییر ژنوتیپ در سویه غالب اشیرشیاکلی جدا شده از بوقلمونهای آلوده در طی سه نسل و در نتیجه افزایش مقاومت آنتیبیوتیکی میگردد. صابرفر و همکاران[72] مقاومت به اکثر آنتیبیوتیکها را در سویههای اشیرشیاکلی جدا شده از لاشه و روده جوجههای گوشتی پرورش یافته در ایران گزارش نمودهاند.

استفاده از ترکیبات آنتیبیوتیک محرک رشد در طی سالیان گذشته و بنا به دلایل ارائه شده در بخش بالا در تعدادی از کشورها محدود و یا ممنوع گردیده است. سوئد اولین کشوری بود که استفاده از آنتیبیوتیکهای محرک رشد را در خوراک دام و طیور ممنوع نمود[37]. کشور دانمارک استفاده از آنتیبیوتیک اواپارسین را در خوراک طیور در سال 1995 و بعد از گزارشاتی در رابطه با بروز مقاومت انتروکوکسی به وانکومایسین در پی بکارگیری اواپارسین در مزرعه طیور و جدا کردن باکتری مقاوم از محصولات دامی ممنوع کرد[37]. متعاقباً در سال 1997، کمیسیون اتحادیه اروپا استفاده از اواپارسین را در همه کشورهای این اتحادیه ممنوع اعلام کرد. در ژانویه 1998، دولت دانمارک استفاده از آنتیبیوتیک ویرجینامایسین را ممنوع و در فوریه 1998 تولید کنندگان طیور داوطلبانه استفاده از تمامی آنتیبیوتیکهای محرک رشد را متوقف کردند. در سال 1999 اتحادیه اروپا استفاده از چهار نوع آنتیبیوتیک محرک رشد ویرجینامایسین، اسپیرامایسین[11]، تایلوزین[12] و باسیتراسینروی[13] را که در درمان انسانی نیز مورد استفاده قرار میگیرند در خوراک طیور ممنوع کرد. اتحادیه اروپا استفاده از سایر آنتیبیوتیکهای محرک رشد را از ژانویه 2006 به بعد ممنوع اعلام نموده است. اگر چه استفاده از آنتیبیوتیکهای محرک رشد در سایر کشورها از نظر قانونی هنوز ممنوع اعلام نگردیده است، اما استفاده از این ترکیبات بهصورت اختیاری توسط تعداد زیادی از تولید کنندگان متوقف شده است[15]. تلاشهای گسترده فزاینده برای کاهش مصرف آنتیبیوتیکها به دلیل ترس ناشی از افزایش مقاومت میکروبی نسبت به این ترکیبات و ابقاءآنها در محصولات دامی و طیور[15]، ضرورت یافتن جایگزین مناسبی برای این ترکیبات را افزایش و در تعدای از کشورها اجتناب ناپذیر نموده است.

- استفاده از پرو و پریبیوتیک بعنوان جایگزین

با توجه به محدودیتهای فزاینده اعمال شده در استفاده از آنتیبیوتیکهای محرک رشد در جیره دام و طیور، تحقیقات گستردهای جهت یافتن جایگزین مناسب برای این افزودنیها در حال انجام میباشد. از جمله ترکیبات جایگزین معرفی شده میتوان به مواردی همانند اسیدهای آلی[14]، آنزیمها[15]، گیاهان دارویی[16]، پروبیوتیکها[17]، پریبیوتیکها[18] و غیره اشاره نمود که عمدتاً از طریق تغییر در فلور میکروبی دستگاه گوارش و یا بهبود در قابلیت هضم مواد مغذی موجب بهبود عملکرد میگردند. اگر چه نتایج استفاده از این ترکیبات جایگزین امیدوار کننده میباشد، ولی بایستی توجه نمود که استفاده موثر از این ترکیبات جایگزین نیازمند تغییرات و بهبود سیستمهای تغذیهای، مدیریت پرورش و غیره نیز میباشد. در این بخش مختصری در رابطه با ترکیبات پروبیوتیک و پریبیوتیک و مزایای استفاده از آنها در جیره طیور بعنوان جایگزین احتمالی ترکیبات آنتیبیوتیکی ارائه گردیده است.

1-6- پروبیوتیک

پروبیوتیک از واژه لاتین پرو[19](برای) و صفت یونانی بیوتیک[20] مشتق از اسم بیوس[21] (زندگی) یا بطور خلاصه "برایزندگی" آمده است که در ابتدا به میکروارگانیسمهای زنده اطلاق گردید که در تغییر تعادل میکروبهای روده موثر میباشند. اخیراً تعریف پروبیوتیکها تغییر نموده است و بر اساس تعریف پارکر و همکاران[63] واژه پروبیوتیک به میکروارگانیسمها یا موادی اطلاق میگردد که در تعادل میکروبی روده نقش دارند. افزودن واژه مواد یا ترکیبات به تعریف پروبیوتیکها مفهوم وسیعی میبخشد، به نحوی که حتی آنتیبیوتیکها را نیز در بر میگیرد. بر اساس تعریف فولر[27]، پروبیوتیکها مکملهای خوراکی میکروبی هستند که از طریق بهبود در تعادل میکروبی روده تأثیرات سودمندی بر میزبان میگذارند. از جمله این تأثیرات میتوان به مواردی همانند تحریک سیستم ایمنی، کاهش رقابت برای مصرف مواد مغذی موجود در روده، اتصال به دیواره غشاء روده و موکوس و جلوگیری از اتصال عوامل مضر و همچنین تولید مواد ضد میکروبی (H2S، باسیتراسین و اسیدهای چرب) و با دکنژوگه کردن نمکهای صفراوی و کاهش pH موجب حذف میکروارگانیزمهای زیان بخش دستگاه گوارش میگردند[64، 87]. علیرغم به ظاهر جدید بودن استفاده از واژه پروبیوتیک (از سال 1974 به بعد) بهعنوان مکمل غذایی، تاریخچه استفاده از این ترکیبات به سالهای بسیار قبلتر بر میگردد. جزئیات مرتبط با تجربیات مچینکف[22] و تئوری نامبرده در ارتباط با نقش میکروفلور قسمت تحتانی دستگاه گوارش بر سلامتی بزرگسالان و همچنین تأثیر مثبت فرآورههای شیر تخمیر شده در بهبود طول عمر کشاورزان بلغاری به تفصیل در منابع علمی مورد بحث قرار گرفته است[1]. لاکتوباسیلها[23] و مخصوصاً سویه باسیل بلغاری از جمله باکتریهای هستند که بعنوان یکی از میکروارگانیزمهای با نقش پروبیوتیک مورد توجه قرار گرفتهاند. در طی سالیان گذشته نقش تعداد زیادی از سویههای باکتریایی بعنوان میکروارگانیزمهای با نقش پروبیوتیکی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است که از جمله میتوان به مواردی همانند لاکتوباسیلوسها، اشیرشیاکلی، انتروکوکوسها، بیفیدوباکتریا[24] (بیفیدوباکتریوماسیدوفیلوس،[25] بیفیدوباکتریوم اینفانتیس،[26]بیفیدوباکتریومبیفیدیوم[27]) و استرپتوکوکوس[28](استرپتوکوکوسلاکتیس،[29] استرپتوکوکوسترموفیلوس،[30] استرپتوکوکوسسالیواروس[31]) نام برد[1].

- استفاده از پروبیوتیکها در جیره جوجه های گوشتی

الف) اثرات عملکردی

نتایج تحقیقات انجام گرفته در طی سالیان گذشته[59، 38، 69 و 80] نشان داده است که افزودن تعدادی از فراوردههای پروبیوتیکی به جیره جوجههای گوشتی دارای اثرات مثبتی بر عملکرد جوجههای گوشتی میباشد. پاندا و همکاران[62] بهبود در افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک را با افزودن 100 میلیگرم لاکتوباسیلویساسپورجینس[32] به هر کیلوگرم از جیره جوجههای گوشتی گزارش نمودند، در این آزمایش افزودن مقادیر بیشتر لاکتوباسیلوس (به میزان 200 میلیگرم در کیلوگرم) فاقد تأثیر بر بهبود میزان افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک بوده است. طاهرپور و همکاران[80] نیز بهبود در میزان وزن بدن جوجههای گوشتی تغذیه شده با جیره دارای پروبیوتیک پریمالاک (به میزان توصیه شده) را مشاهده نمودند. کانان و همکاران[38] در آزمایشی 49 روزه روی جوجههای گوشتی، بهبود در بازده خوراک در هنگام افزودن پروبیوتیک لاکتوباسیلوس اسپورجینس به جیره جوجههای گوشتی را مشاهده نمودهاند. یئو و کیم[87] نیز بهبود در مقادیر افزایش وزن را با افزودن پروبیوتیک به جیره مشاهده نمودهاند. نتایج تحقیقات انجام گرفته نشان داده است که پاسخ جوجههای گوشتی به افزودن فراوردههای پروبیوتیکی به جیره جوجههای گوشتی تحت تأثیر شرایط پرورشی قرار خواهد گرفت[32]. رحیمی و خاکسفیدی[69] در بررسیهای خود بر روی جوجههای گوشتی نشان دادهاند که وجود شرایط استرس حرارتی موجب افزایش پاسخ جوجههای گوشتی در بهبود ضریب تبدیل خوراک در هنگام افزودن پروبیوتیک (بیوپلس 2 ب[33]) به جیره جوجههای گوشتی در سن 4 تا 6 هفتگی گردید، در این آزمایش میزان خوراک مصرفی تحت تأثیر افزودن پروبیوتیک به جیره قرار نگرفته بود. زولکیفی و همکاران[90] نیز در آزمایشی نشان دادند که افزودن لاکتوباسیلوس به جیره جوجههایی که در دوره سنی 21 تا 42 روزگی در معرض استرس گرماییقرار گرفته بودند، موجب افزایش وزن و مصرف خوراک و بهبود ضریب تبدیل خوراک در مقایسه با گروه تغذیه شده با جیره دارای آنتیبیوتیک اُکسی تتراسایکلین[34] یا جیره شاهد گردید. آنجل و همکاران[2] نشان دادهاند که افزودن فراورده پروبیوتیک پریمالاک در سطوح توصیه شده به جیره دارای کمبود ملایم مواد مغذی توانست اثرات منفی ناشی از کاهش غلظت مواد مغذی جیره بر صفات عملکرد را از بین ببرد. اوواد و همکاران[6] طی یک آزمایش 42 روزه نشان دادهاند که افزودن پریبیوتیک به جیره آلوده به سم قارچی دیاُکسی نیوالنول[35] که از جمله رایجترین سم قارچی موجود در خوراک دام وطیور میباشد، در کاهش اثرات نامطلوب جیره آلوده فوق بر عملکرد جوجههای گوشتی موثر بوده است. تعدای از محققان گزارش کردند که میزان افزودن پروبیوتیک به جیره نیز از جمله عواملی است که میزان پاسخ عملکردی جوجههای گوشتی را تحت تأثیر قرار میدهد. جین و همکاران[36] در آزمایشی بر روی جوجههای گوشتی نشان دادند که گروه تغذیه شده با جیره حاوی 1/0 درصد لاکتوباسیلوس دارای افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل خوراک بهتری نسبت به تیمارهای مصرف کننده 5/0 یا 5/1 درصد لاکتوباسیلوس بودند.

ب) تغییر در تعادل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش

تغییر در تعادل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش از جمله راهکارهای اصلی پیشنهادی برای توضیح اثرات مشاهده شده در هنگام افزودن پروبیوتیک به جیره میباشد[25]. نشان داده شده است که پروبیوتیکها در محیط روده با مهار رقابتی مانع از جایگزینی و تکثیر عوامل بیماریزا مانند اشیرشیاکلی[36]، کمپیلو باکتر ژژونی[37]، سالمونلا[38] و ایمریا[39] میگردند[20،81]. تئو و همکاران[81] نشان دادهاند که افزودن پروبیوتیک به جیره پرندگان آلوده به اشیرشیاکلی موجب کاهش تلفات گردید. لی و همکاران[46] در کاهش تعداد اشیرشیاکلی در محتویات ایلئوم جوجههای تغذیه شده با جیره دارای پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس و باسیلوسسرئوس[40] را گزارش نمودند. سویههای لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس از توانایی زیادی در اتصال به دیواره روده برخوردار میباشند و به این طریق میتوانند موجب کاهش تعداد اشرشیاکلی در دستگاه گوارش گردند. یامان و همکاران[85] نشان دادهاند که لاکتوباسیلوسها با داشتن اثرات آنتاگونستیک بر ضد کامپیلوباکترژژونی[41] موجب کاهش جمعیت آنها در روده و کاهش عفونت رودهای در غازها میگردند. کمپیلوباکتر ژژونی جزو فلور طبیعی روده طیور بوده و در حین کشتار موجب آلودگی لاشه میشود. نائبپور و همکاران[59] نیز نشان دادهاند که افزودن پروبیوتیک پریمالاک به جیره جوجههای گوشتی موجب افزایش تیتر آنتیبادی گامبورو در سرم جوجههای گوشتی گردید. دالوئل و همکاران[20] گزارش کردهاند که افزودن پروبیوتیک (لاکتوباسیلوس) به جیره جوجههای گوشتی موجب کاهش تعداد اووسیت ایمریا اسروولینا[42] در محتویات روده در مقایسه با گروه شاهد گردید، اگر چه گروه شاهد دارای سطوح بیشتری آنتیبادی بر ضد ترکیبات آنتیژن کوکسیدیال بود. نتایج بیانگر این میباشد که ترکیبات پروبیوتیک با تغییر در جمعیت لمفوسیت داخل اپیتلیوم موجب افزایش مقاومت نسبت به ایمریا اسرولینا گردیده است[20].

ج) تغییر و تقویت سیستم ایمنی

صنعتی شدن پرورش طیور و افزایش سرعت رشد جوجههای گوشتی در طی سالیان گذشته، موجب افزایش تنش و تضعیف سیستم ایمنی پرنده در هنگام مواجهه با سایر عوامل تنشزا همانند میکروارگانیزمهای بیماریزا گردیده است. مطالعات انجام گرفته نشان داده است که در تحت شرایط تنشزا، افزودن فراوردههای پروبیوتیکی به جیره قادر است تا حدود زیادی موجب بهبود سیستم ایمنی پرنده گردد[8]، اگر چه سازوکارهای دخیل در این بهبود هنوز بخوبی روشن نگردیده است. ماتسوزاکی وهمکارن[48] در آزمایشی با استفاده از موش بعنوان مدل انسانی نشان دادهاند که لاکتوباسیلوس کازئی[43] پس از بلع توسط میزبان وارد پلاک پییر[44] گردیده و سپس به اجزاء فعال تشکیل دهنده تجزیه میگردد. بعد از این مرحله ماکروفاژها یا سلولهای استفاده کننده از این اجزاء قادر به تولید چندین نوع سیتوکین میگردند که میتوانند موجب تقویت یا تغییر در سیستم ایمنی گردند. روغنی و همکاران[71] افزایش در تیتر آنتیبادی نیوکاسل، برونشیت و آنفولانزا را در سرم جوجههای گوشتی تغذیه شده با پروبیوتیک گزارش نمودهاند. بالوی و همکاران[8] نیز نشان دادهاند که لاکتوباسیلوسها میتوانند از طریق اتصال به سلولهای پییر و تحریک موکوس موجب افزایش ترشح IgA و تحریک سیستم ایمنی گردند. کیموتو و همکاران[42] نشان دادهاند که استفاده از لاکتوباسیلوس بعنوان پروبیوتیک از طریق کاهش در تولید IgE میتواند بعنوان کاهنده واکنشهای آلرژیک عمل نماید. این محققان همچنین افزایش در میزان انترلوکین-12[45] و اینترفرون گاما[46] را در سلولهای کبد موشهای دریافت کننده لاکتوباسیلوس (زیر مجموعه لاکتوباسیلوس لاکتیس[47]) گزارش نمودهاند.

چ) تغییر در خصوصیات ظاهری پرزهای روده

اثر پروبیوتیکها بر روی مخاط روده و جذب مواد مغذی از دیگر راهکارهای پیشنهادی در رابطه با نحوه عمل پروبیوتیکها میباشد. سان و همکاران[79] افزایش در ارتفاع پرزهای روده (در ددنوم و ایلئوم) را در هنگام افزودن یک فراورده پروبیوتیک تجاری (حاوی لاکتوباسیلوس، پدیکوکوس و انتروکوکوس) به همراه پریبیوتیک (بیومس[48]) به جیره جوجههای گوشتی گزارش نمودهاند. جووینو و همکاران[21] نیز نشان دادند که افزودن پروبیوتیک به جیره موجب افزایش معنیدار طول پرز و عمق کریپت در مقایسه با گروه شاهد گردیده بود. اوواد و همکاران[6] گزارش کردهاند که آلوده کردن جوجهها به داُکسینیوالنول[49] (از طریق جیره) موجب تغییر در مورفولوژی بافتهای روده کوچک همانند کوتاه و ضخیمتر شدن پرزها در دئودنوم و ژژنوم گردید. در این آزمایش افزودن پروبیوتیک به جیره موجب کاهش اثرات نامطلوب داُکسینیوالنول روی پرزهای روده گردید. تغییرات بافتی مشاهده شده در هنگام افزودن پروبیوتیک به جیره ناشی از اثرات سم زدایی گونه پروبیوتیک (ائوباکتریوم[50]) استفاده شده در جیره میباشد.

خ) تغییر در جذب مواد مغذی

نتایج تعدادی از مطالعات انجام گرفته نشان داده است که استفاده از پروبیوتیک در جیره جوجههای گوشتی از طریق تغییر در میزان جذب مواد مغذی میتواند روی عملکرد پرنده موثر باشد[62]. راملاه و تان[70] افزایش در وزن جوجههای گوشتی در هنگام استفاده از پروبیوتیک در جیره را به بهبود در هضم و جذب مواد مغذی ناشی از آمیلاز حاصل از لاکتوباسیلوسها نسبت دادهاند. نهاشون و همکاران[57] پیشنهاد نمودهاند که پروبیوتیکها با کاهش اسیدیته بخشهای دخیل در جذب روده کوچک میتوانند موجب افزایش جذب کلسیم گردد. لاپارا و همکاران[45] گزارش نمودهاندکه استفاده از پروبیوتیک (ماستهای تخمیری) در انسان میتواند موجب افزایش قابلیت دسترسی آهن گردد، که آنرا به تخمیر باندهای پپتیدی متصل به آهن و آزادسازی آهن و یا افزایش میزان تجزیه اسید فیتیک و آزادسازی کاتیونهای متصل به آن از جمله آهن از طریق کاهش میزان اسیدیته دستگاه گوارش نسبت دادهاند.

آنجل و همکاران[2] نیز نشان دادهاند که افزودن پروبیوتیک پریمالاک به جیره جوجههای گوشتی قادر به کاهش اثرات رقیق سازی محتویات مواد مغذی جیره روی عملکرد میباشد. اشنایتز و همکاران[75] گزارش نمودهاند که افزودن پروبیوتیک (برویلکت[51]) به جیره جوجههای گوشتی موجب افزایش انرژی قابل متابولیسم جیره (حدود 6/1%) گردید. موتوس و همکارن[56] بهبود در مقادیر خاکستر و فسفر استخوان درشت نی را در هنگام استفاده از فراورده پروبیوتیک حاوی باسیلوس سابتیلیسمطالب مشابه :

اهمیت استفاده از آنتی ­بیوتیک­ها بعنوان محرک رشد

دانلود کتاب فیزیولوژی پزشکی گایتون (ویرایش دوازدهم)

خلاصه فیزیولوژی پزشگی گایتون

فیزیولوژی سلول ، بخش اول ساختمان سلول

کاربرد پربيوتيک در تغذيه جوجه هاي گوشتي