گزارش کار مربای هویج (تکنولوژی کنسرو)
گزارش کار مربای هویج (تکنولوژی کنسرو)
پكتين كربوهيدرات محلول در آبي است كه در ديوارههاي سلولي ياختههاي گياهي يافت ميشود.از لحاظ شيميايي پكتين پليمري است كه از به هم پيوستن مولكولهاي اسيد گالاكتوزوئيك تشكيل شده كه شكل اوليه آن در بافتهاي گياهي به صورت پروتوپكتين نامحلول در آب بوده و در ساختمان آن هميسلولز، آرابان، گالاكتان و .... وجود دارد. به هنگام رسيدن ميوه تحت تاثير آنزيمهاي پكتوليتيك و هيدروليز عوامل مذكور پكتين ايجاد ميشود. پكتين در حضور مواد قندي و محيط اسيدي قادر است ژل تشكيل دهد. به اين دليل معمولا ميوه رسيده براي تهيه مربا مناسب است. مربا بايد بافت مالشپذير و كوتاه داشته باشد و قطعات ميوه در آن به آساني قابل تشخيص باشند. جدا شدن ميوه و دو فاز شدن محصول، كريستاليزاسيون قند و بافت سخت از عوامل نامطلوب كيفي در مورد مربا محسوب ميشوند. تهيه مربا با روش سنتي در روش سنتي به طور معمول براي هر سه كيلو ميوه موردنظر تقريبا 5/2 تا 3 كيلو شكر مصرف ميشود و بنا به سليقه و به تناسب ميوه موردنظر، از طعمدهندههايي مثل وانيل، گلاب، آبليمو و دانه هل استفاده ميشود. پس از جدا كردن هسته، دم و يا پوستگيري و صاف كردن به تناسب بافت هر ميوه و تركيب آن، اقداماتي براي بهبود طعم، رنگ و شفافيت مربا انجام ميگيرد. مثلا در آب آهك قرار دادن ميوه براي تردتر شدن و يا در آب جوش قرار دادن براي اجتناب از سياه شدن ميوه و تلخي گرفتن از برخي ميوهها، اختلاط سفيده تخممرغ با شربت براي سفيدتر كردن شربت و خيساندن در آب سرد براي نرم شدن بافت ميوه از جمله اين اقدامات است. اما اصول كلي تهيه مربا به روش سنتي تقريبا براي تمامي ميوهها و خلالها و سبزيهاي مشابه بوده است. پس از آمادهسازي ميوه اعم از شستن، پاك كردن ، اسلايس كردن، دمگيري يا هستهگيري در صورت لزوم، همراه با شربت يا پس از قوام آمدن شربت ميوه را براي جوشيدن درمصطفی پورمظفرون ظرف ترجيحا لعابي روي شعله قرار ميدهند. پس از پخته شدن ميوه و قوام مناسب شربت ضمن جدا كردن كف از سطح شربت و اضافه كردن مواد طعمدهنده دلخواه در اواخر پخت، مربا را از روي آتش برداشته پس از سرد شدن درون شيشه تميز ريخته، معمولا شربت را صاف ميكنند بعد به قطعات ميوه اضافه ميكنند. براي تهيه مرباهاي سنتي رعايت برخي اصول مثل تهيه ميوه از بهترين نوع، بدون لكه و كرمزدگي ضروري است. همچنين شربت بايد كاملا غليظ باشد و پس از سرد شدن به حالت كشدار از قاشق ريخته شود. همچنين به شربت مربايي كه از ميوههاي شيرين تهيه ميشود بايد بعد از قوام آمدن، كمي ترشي در اواخر طبخ مربا افزود تا رنگ مربا تيره نشود. به طور كلي موقع طبخ مربا بايد در ظرف باز باشد تا رنگ مربا تغيير نكند مگر مرباي به كه در ظرف بايد بسته باشد تا رنگ مربا قرمز شود. اسانسي كه براي معطر كردن مربا به كار ميرود بايد در اواخر طبخ اضافه شود.اگر مربا بعد از مدتي شكرك زد علت آن جوشيدن بيش از اندازه و يا كم بودن ترشي مرباست، در اين صورت بايد كمي آب جوش به مربا افزود پس از دو سه جوش كمي آب ليمو به مربا افزود.
اگر مربا بعد از مدتي كپك بزند علت آن كافي نبودن غلظت و شكر مرباست و پس از جدا كردن كپك از سطح و با افزودن شكر به مربا و حرارت دادن تا چند جوش ميتوان مشكل را حل كرد.
مربا را نبايد بعد از طبخ بلافاصله در شيشه ريخت بلكه پس از آنكه يك شب در ظرفي كه طبخ شده باقي ماند و رقيق نشد در شيشه و در جاي خنك قرار ميدهند. در صورتي كه مربا رقيق شده بود بايد دوباره شربت را جوشاند. درنهايت نبايد ميزان زيادي شربت و مربا روي هم انباشته شود تا شكل مربا خود را بهتر نشان دهد.
تهيه مربا به روش صنعتي
مواد اوليه
1ـ ميوه و سبزي
در توليد مربا به روش صنعتي
ميوه يا سبزي مورد استفاده بايد به درجه رسيدگي نسبي رسيده باشد و عطر و
طعم و رنگ آنها كاملا ظاهر شده باشد ولي كاملا رسيده نباشند. زيرا در صورت
رسيدگي زياد پكتين موجود در بافت ميوه توسط آنزيمهاي پكتوليتيك هيدروليز
شده و قدرت تشكيل ژل پايين ميآيد.
همچنين ميوه و سبزي مورد استفاده در
تهيه مرباي صنعتي بايد بافت مقاوم و نسبتا سختي داشته باشد تا در حين
فرآيند پخت متلاشي نشود و ديگر اينكه داراي ماده خشك محلول بالا و PH پايين باشد. 2 ـ مواد قندي
عمدهترين
شيرينكننده مورد استفاده در مرباسازي ساكارز يا قند معمولي است. در
فرآيند پخت مقداري از ساكارز به قند اينورت تبديل ميشود. با توجه به ايكه
غلظت مواد قندي در محصول نهايي بالا است بنابراين چنانچه تمامي مواد قندي
مصرفي به صورت ساكارز باشد، احتمال كريستاليزاسيون ساكارز و يا به اصطلاح
شكرك زدن مربا وجود خواهد داشت.
بنابراين به علت حلاليت بالاي مخلوط
ساكارز و قند انورت، براي ممانعت از شكرك زدن مربا،مقداري از قند را
هيدروليز كرده و به قند اينورت تبديل ميكنند.
اما بايد توجه داشت كه
هيدروليز بيش از حد ساكارز به علت افزايش غلظت دكستروز بالاتر از 25 درصد،
ايجاد كريستالهاي دكستروز كرده و موجمصطفی پورمظفرب سست شدن ژل تشكيل شده
ميشود و ممكن است ژل به صورت توده چسبناكي مشابه عسل دربيايد.
بنابراين ميزان بهينه قند اينورت در محصول نهايي 35 ـ25 درصد پيشنهاد ميشود.
علاوه
بر ساكارز ممكن است از شربت گلوكز (گلوكز مايع)نيز در تهيه مربا استفاده
شود. حداكثر ميزان استفاده از گلوكز بايد حدود 25 درصد كل مقدار قند لازم
باشد. استفاده از گلوكز مايع موجب ممانعت از كريستاليزاسيون و ايجاد بافت
كوتاه و غيركشدار در مربا است.3 ـ پكتين
مقدار و نوع
پكتين مورد استفاده در تهيه مربا بستگي به نوع محصول، درجه رسيدگي آن و
سطح فعاليت آنزيمهاي پكتوليتيك بعد از برداشت دارد.
برخي از ميوهها
داراي ميزان پكتين نسبتا بالايي هستند همانند سيب، مركبات و آلو، اما ساير
ميوهها مانند توتفرنگي، تمشك و گيلاس از محتواي پكتين پاييني برخودارند
بنابراين افزودن پكتين در تهيه مربا براي تشكيل ژل مناسب از اين محصولات
ضروري است. معمولا پكتين را ابتدا در آب حل كرده سپس به محصول در اواخر
مرحله پخت اضافه ميكنند.4 ـ اسيد
وجود محيط اسيدي
براي تشكيل ژل، انورسيون ساكارز و جلوگيري از فعاليت ميكروارگانيسمهاي مضر
(باكتريها) در مربا ضروري است. افزودن اسيد در تهيه مربا و محصولات مشابه
آن ضروري نيست چون بسياري از ميوهها به صورت طبيعي اسيديته لازم را در
محصول ايجاد ميكند. اسيديته اپتيمم در مربا حدود 1 ـ 5/0 درصد يا PH
ميان 5/4 ـ 5/3 است. در مورد ميوههايي كه قادر به تامين اسيديته لازم
نيستند مانند هويج از مواد اسيدي مانند اسيدسيتريك يا آبليمو و يا اسيد
تارتاريك استفاده ميشود.
5 ـ ديگر افزودنيهاي مجاز
از انواع مواد
افزودني مجاز نظير مواد طعمدهنده مانند گلاب و يا اسانس، مواد نگهدارنده
(به هنگام پايين بودن غلظت قند مورد استفاده) مواد رنگي مجاز و غيره
استفاده ميشود.
فرمولاسيون تهيه مربا بسته به نوع فراورده، سليقه مصرفكنندگان و استانداردهاي موجود متفاوت است اساس توليد مرباي صنعتي1 ـ آمادهسازي ميوه يا سبزي
اين
مرحله شامل عمليات مختلف از قبيل سورتينگ، شستوشو، پوستگيري، هستهگيري،
خرد كردن، خلال كردن و غيره است كه با توجه به نوع محصول به روشهاي مختلف
دستي و مكانيكي انجام ميشود.2 ـ تهيه شربتاگرچه
ميتوان شكر را مستقيما به داخل ديگ پخت حاوي ميوه يا سبزي اضافه كرد ولي
بهتر است كه در مخزن ديگري شكر را در آب جوش حل كرده پس از صاف كردن شربت
به وسيله صافيهاي پارچهاي آن را به ديگ پخت اضافه كرد.
در بعضي موارد
نصف شكر را در آب حل ميكنند و به محصول در ديگ پخت اضافه ميكنند و بعد از
اتمام پخت بقيه شكر را اضافه ميكنند تا محصول به بريكس نهايي (غلظت
مناسب) برسد.3 ـ پختاين عمليات به دو روش صورت ميگيرد، يكي پخت در ديگهاي روباز و ديگري پخت تحت خلأ.
در فرآيند پخت روباز در فشار اتمسفر دماي محصول به حدود 105 ـ100 درجه سانتيگراد ميرسد و باعث ايجاد طعم و رنگ مخصوص ميشود.
در
فرآيند تحت خلأ عمل جوشاندن در دماي 60 ـ 50 درجه سانتيگراد و خلأ 540
الي 640 ميليمتر جيوه انجام ميگيرد. در اين مصطفی پورمظفرروش ميزان
كارامليزاسيون كاهش يافته، تغيير طعم كمتر محسوس ميشود و از سوي ديگر رنگ
محصول بهخصوص در ميوههايي كه نسبت به تغيير رنگ حساس هستند بهتر حفظ
ميشود.
پخت در ديگهاي روباز (در فشار اتمسفري) يك فرآيند سنتي محسوب
ميشود. براي اين كار از ديگهاي روباز از جنس استيل ضدزنگ استفاده ميشود
كه دوجداره بوده و بين دو جدار آنها بخار يا آب داغ به عنوان به عنوان محيط
گرمكننده يا در مرحله خنك كردن محصول آب سرد جريان دارد.
معمولا ظرفيت
اين ديگها حدود 100 ـ 75 كيلوگرم است و به تعداد 4 الي 8 عدد مورد
استفاده قرار ميگيرند. بنابراين امكان توليد مداوم فراهم ميشود. از سوي
ديگر براي ممانعت از چسبيدن محصول به جدار ديگ و سوختن آن از همزن با دور
25 ـ 16 دور در دقيقه در داخل آنها استفاده ميشود.
براي خارج ساختن بخارهاي توليدشده طي فرآيند پخت بهتر است كه در بالاي هر ديگ يك هود هواكش نصب شود.
بارگيري
مواد اوليه به داخل ديگ ميتواند به صورت دستي با به وسيله نيروي وزن،
پمپ يا فشار هوا از مخزن اختلاط اوليه انجام بگيرد. بعد از بارگيري، شير
بخار باز شده و محصول را تا پخت آن و رسيدن به ميزان ماده خشك محلول نهايي
ميجوشانند. نقطه پايان عمل با كنترل بريكس به وسيله رفراكتومتر (حداقل 65
درصد) يا اندازهگيري نقطه جوش (104 الي 106 درجه سانتيگراد) مشخص
ميشود. در تشخيص نقطه پايان توسط اندازهگيري نقطه جوش بايد با توجه به
فشار اتمسفر نقطه جوش نمصطفی پورمظفرهايي را تصحيح كرد. براي كنترل دقيق
دما ترمومتدهاي الكتريكي به نقطه مركزي ديگ وصل ميشود و ميتوان آن را
طوري تنظيم كرد كه لحظه رسيدن به دماي موردنظر را اعلام كنند. البته با
ارزيابي حسي و تجربي هم ميتوان نقطه پايان را تشخيص داد. در نهايت اسيد،
پكتين، آروما و رنگهاي مجاز مورد نظر را افزوده و مراحل بعدي پر كردن،
درپوشگذاري و بستهبندي انجام ميگيرد.
پخت تحت خلأ به روشهاي
غيرمداوم و مداوم صورت ميگيرد. در روش غيرمداوم ديگهاي پخت تحت خلأ با
ظرفيت 2000 ـ 500 كيلوگرم محصول در هر ؟؟ به كار برده ميشوند. اين ديگها
به شكل اواپراتورهايي از جنس استيل ضدزنگ ساخته ميشوند و مجهز به همزن
لنگري در داخل ديگ، ژاكت بخار، پمپ خلأ، شير نمونهبرداري، دريچه ورودي،
شيشه نظارت و گاهي يك رفراكتومتر هستند.
در اين روش ابتدا مخلوط اوليه در يك ديگ دوجداره مجهز به سيستم حرارتدهي و همزن تهيه ميشود.
مخلوط
ميوه و شربت در اين ديگ تا دماي 60 درجه سانتيگراد گرم شده، سپس توسط خلأ
به داخل ديگهاي پخت كشيده ميشود. ميزان فشار هوا در داخل اواپراتور طوري
تنظيم ميشود كه محصول در دماي 60 ـ 50 درجه سانتيگراد بجوشد. اين عمل تا
رسيدن به بريكس نهايي حدود 65 درجه سانتيگراد ادامه مييابد. در اين روش
افزودن اسيد و آروما و پكتين در اواخر مرحله پخت صورت ميگيرد تا از تشكيل
ژل زودهنگام كه متعاقب آن مشكلاتي در فرآيند به وجود ميآيد پيشگيري شود.
بعد
از اين مرحله خلأ را ميشكنند و اجازه داده ميشود تا دماي محصول به حدود
90 درجه سانتيگراد افزايش يابد. اين كار به منظور حصول اطمينان از
سالمسازي محصول و تشكيل ژل پكتين انجام ميگيرد.
تخليه ديگ به وسيله پمپ، فشار هوا يا نيروي وزن انجام ميشود.
سيستم APV و سيستم آلفالاول دو روش عمده تهيه مربا تحت خلأ به صورت مداوم هستند. در سيستم APV
از يك اواپراتور صفحهاي جهت تغليظ محصول استفاده ميشود. اين سيستم به
علت فاصله كم بين صفحات به عملآوري مرباهاي حاوي قطعات يا سبزي يا سبزي
ريز محدود ميشود.
سيستم آلفالاول از يك مبدل حرارتي سطح تراش بهره ميبرد و قادر است قطعات درشت محصول را نيز فرآيند كند.
در سيستم APV
مواد اوليه ابتدا در مخازن اختلاط اوليه مخلوط ميشوند و بعد به صورت
مداوم به داخل اواپراتور تغذيه ميشوند. از آنجايي كه زمان فرآيند در
اواپراتور كوتاه است اگر ماده اوليه داراي So2 باشد لازم است كه بعد از مخزن اختلاط يك گرمكن مقدماتي و فلاش تانك تعبيه شود. با حرارت دادن محصول در گرمكن So2
موجود خارج ميشود. سپس محصول وارد اواپراتور ميشود. اين اواپراتور از
نوع فيلم صعودي يا نزولي است كه در آن توده محصول از ميان صفحات استيل ضد
زنگ كه به وسيله بخار گرمشده عبور ميكند و دماي آن تا نقطه نظر جوش
افزايش مييابد.
سپس مخلوط مايع و بخار حاصل وارد برج خلأ يا سپراتور
شده، در آنجا در اثر خلأ موجود بخار از محصول جدا ميشود. فراورده
تغليظشده توسط پمپ از زير محفظه بيرون كشيده ميشود.
اين سيستم براي
تهيه مرباهاي حاوي قطعات بسيار ريز مناسب است. سيستم آلفالاول بر اساس
استفاده از يك مبدل حرارتي سطح تراش عمودي استوار است. ابتدا مواد اوليه در
مخازن اختلاط تهيه و مخلوط ميشوند، سپس به داخل سيستم حرارتدهي تغذيه
ميشوند كه در واقع نوعي مبدل حرارتي سطح تراش است كه در فشار پايين كار
ميكند.
محصول تا نقطه جوش گرم ميشود و سپس وارد سپراتور ميشود.
بخارهاي حاصل، در سپراتور توسط خلأ به كندانسور كشيده مصطفی پورمظفرميشوند
و محصول توسط يك پمپ با جابهجايي مثبت به سيستم پركن منتقل ميشود. در
اين روش (فرآيند مداوم) بايد بريكس محصول به طور مداوم كنترل شود و بهتر
است از يك واحد كنترل اتوماتيك بريكس مجهز به سيستم كنترل تغذيه اتوماتيك
اوپراتوري استفاده شود.4 ـ پر كردن و درپوشگذاريپر كردن و درپوشگذاري براي تمام روشها يكسان است و با استفاده از ماشينهاي پركني پيستوني گردان و يا به صورت دستي انجام ميگيرد.
براي
بستهبندي از ظروف شيشهاي استفاده ميشود. اين شيشهها با سرعت ثابتي به
دستگاه پركن وارد شده، در آنجا پر ميشوند. سيلندرهاي پركن طي هر بار گردش
دوباره پر ميشوند. درپوشگذاري و دربندي به صورت دستي يا توسط دستگاههاي
دربندي خلأ ـ بخار انجام ميگيرد.
دماي محصول در موقع پر كردن بايد بين
95 ـ 85 درجه سانتيگراد باشد. كنترل اين شرايط براي حصول اطمينان از
شرايط بهينه براي توزيع ميوه در مربا، به حداقل رسانيدن تغييرات وزن
فراورده ناشي از تغييرات دانسيته و به دست آوردن يك محصول استريل ضروري
است.
براي پايداري مربا از لحاظ ميكروبي بايد مقدار ماده خشك قابل حل آن حداقل 70 درصد باشد.
در مرباهايي كه اين مقدار كمتر است براي نگهداري محصول بايد از فرآيند پاستوريزاسيون استفاده كرد.
اگر
دماي پركني نيز از 185 درجه فارنهايت (85 درجه سانتيگراد) كمتر باشد عمل
پاستوريزاسيون ضروري است. براي پاستوريزاسيون مربا از دماي 195 درجه
فارنهايت استفاده ميشود به طوري كه دماي مركز بسته بايد به 185 درجه
فارنهايت برسد.5 ـ خنك كردن
براي خنك شدن، شيشههاي
حاوي مربا از زير دوشهاي آب عبور ميكنند به طوري كه از افشانهاي اوليه
با دماي 60 درجه سانتيگراد استفاده ميشود تا از وارد آمدن شوك حرارتي و
شكستن شيشهها اجتناب شود. در مرحلهاي ديگر خنك كردن با آب 20 درجه
سانتيگراد انجام ميگيرد.
شيشههاي مربا پس از بيرون آمدن از دستگاه
سردكن براي حذف رطوبت از ميان جريان هواي گرم عبور كرده وارد ايستگاه
بازرسي چشمي ميشوند. برچسبزني و كارتنگذاري و شيرينك مراحل واپسين
مرباسازي در كارخانه هستند.
اجزای تشکیل دهنده ی مربا
- میوه .طبق استاندارد ایران حداقل 40 ٪ می باشد .بستگی به نوع میوه نیز دارد.اگر خشبی باشد (مثل هویج) مقدار کم تر و همچنین اگر آلبالو باشد , مقدار بیشتری لازم است .
- شکر . طبق استاندارد ایران 55٪ برای میوه های ترش (آلبالو) میزان بیشتری لازم است.
- اسید استیک . PH را کاهش می دهد .با ایجاد قند اینورت از شکرک زدن مربا جلوگیری می کند و هم چنین طعم شیرینی را به علت افزایش حلالیت افزایش می دهد . هم چنین از رشد میکروارگانیسم ها به علت کاهش فعالیت آبی جلوگیری می کند .
- آب. بسته به نوع میوه و روش تولید میزان متغیر است ولی اب باید میزانش حداقل باشد .
- پکتین. مهمترین جزو می باشد .پلی ساکاریدی از دی گالاکتورونیک اسید می باشد.به منظور ایجاد ژل و قوام در مربا استفاده می شود .البته BX را تحت تاثیر قرار نمی دهد .
انواع پکتین
High metoxy pectine که به دو دسته ی rapid set pectine و slow set pectin تقسیم می شود , که دسته ی اول در ph 2/3 تا 4/3 تا 50٪ متوکسی دارد و دسته ی دوم از ph 8/2 تا 2/3 , 50 تا 70 درصد متوکسی دارد. شایان ذکر است زیر Ph 8/2 مربا آب می اندازد.
عوامل تعیین کننده ی یک پکتین مناسب , یکی مقدار و دیگری ph مناسب برای تشکیل ِژل است .
از دیگر تفاوت های پکتین ها با یک دیگر یکی در میزان شکر مصرفی و هم چنین ph مورد نیاز برای تشکیل ژل است .که در high metoxt pectin ,ph کمتر ومیزان شکر بیشتر است . برای low metoxy pectin این امر برعکس می باشد .همچنین برای تشکیل ژل به یون کلسیم نیاز است.
تعیین میزان مواد اولیه
X × 45/100 = 914 X= 2031gr
کل مربا
میزان شکر
2031 × 55/100 = 1117.05 gr
1/3 + pectine
2/3 + 744.7 gr
میزان اسید سیتریک
2031 × 34 /100 = 6.9 gr
مراحل تولید مربای هویج در آزمایشگاه
هویج را شسته و پوست آن را با استفاده از روش سایشی جدا می کینم .هویج را تا رسید به بریکس 55 , حرارت می دهیم .سپس به آن اسید سیتریک اضافه کردیم .بعد از این کار پکتین را به همراه شکر به هویج افزودیم .بعد از افزودن پکتین و شکر , طعم دهنده اضافه می کنیم , که ما در ازمایشگاه از وانیل استفاده کردیم . سپس یک بار دیگر به آن شکر افزودیم و تا رسیدن به بریکس نهایی که 68 تا 72 درصد می باشد , حرارت مید هیم.
Pectine grade , مقدار سوکروز برای تشکیل ژل با یک کیلو گرم پکتین. مصرف پکتین در مربا به pectine grade بستگی دارد .
منبع
starters.blogfa.com
www.isiri.org
مطالب مشابه :
مقایسه تهیه مربا به روش سنتی و صنعتی
صنایع غذایی پکتین در حضور مواد قندی و محیط اسیدی قادر است ژل تشکیل
گزارش کار مربای هویج (تکنولوژی کنسرو)
مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران انجام پروژه های دانشجویی در وبلاگ مهندسی صنایع غذایی
ماشین های بسته بندی در صنایع غذایی
پکتین Pectin. اسید فولیک انواع مختلف ماشین های پر کن ، در صنایع غذایی و بسته بندی با استقبال
برخی از اصطلاحات اصول نگهداری مواد غذایی
مهندسی صنایع غذایی این وبلاگ جهت ارائه مطالبی در مورد صنایع غذایی میباشد. پکتین Pectin.
کاربرد پلیمرها در صنایع غذایی و بسته بندی
مهندسی صنایع غذایی کاربرد پلیمرها در صنایع غذایی و پکتین پلی ساکاریدی ساختمانی
برچسب :
پکتین در صنایع غذایی