فیبروم رحم

خانم ها و زگیلی بزرگ از جنس عضله رحم به نام فیبروم رحم

دردهای قاعدگی بین سیکل های عادت ماهانه، خونریزی های بی موقع، لکه بینی، خونریزی های شدید در دوره سیکل ماهانه و به دنبال آن کم خونی از شکایات شایع خانم های مبتلا به فیبروم است. این بیماری در ایران بسیار شایع است و بسیاری از خانم های جوان را با مشکلات باروری مواجه می سازد. اما فیبروم واقعا یک تومور خوش خیم است و خطر جانی برای فرد ایجاد نمی کند؟

زگیلی بزرگ از جنس عضله رحم!

رحم از ۳ لایه تشکیل شده است:

۱. لایه آندومتر که لایه پوشاننده است و هر ماه موقع عادت ماهانه ریزش می کند .

۲. لایه میانی که لایه عضلانی را تشکیل می دهد و هنگام زایمان و انقباضات رحم به زایمان کمک می کند.

۳. لایه سروزی که دور تمام لایه های داخل شکم از جمله رحم را می پوشاند. فیبروم رحم از جنس بافت عضلانی یا قسمت میانی رحم است؛ یعنی بافت عضلانی رحم به صورت موضعی، رشد زیاد از حد انجام می دهد و می توان گفت شبیه یک خال گوشتی یا زگیل خیلی بزرگ از جنس عضله رحم است. سایز فیبروم های رحمی ممکن است از چند میلی متر تا متاسفانه حتی در حد ۲۰ سانتی متر هم باشد. فیبروم های رحمی در ۳ حالت می توانند رشد کنند. در یک حالت فیبروم به طرف قسمت داخلی رحم رشد می کند و فیبروم «ساب آندومتریال» نامیده می شود؛ یعنی درست زیر قسمت لایه پوشاننده داخلی رحم که این فیبروم ها مقداری برای بارداری خطرناک تر هستند. نوع دیگری از فیبروم ها «اینترامورال» یا داخل عضلانی رحم هستند که اگر ابعاد بزرگی نداشته باشند، معمولا خطری ندارند. بعضی دیگر از فیبروم ها نیز «ساب سروز» نامیده می شوند؛ یعنی درست زیر لایه خارجی رحم قرار دارند و چون فشاری به رحم وارد نمی کنند و به قسمت داخلی رحم آسیبی نمی رسانند خوش خیم ترین وکم آزارترین نوع فیبروم برای بارداری محسوب می شوند.

احتمال سرطانی شدن کم است

احتمال سرطانی شدن فیبروم ها بسیار کم است اما یک نوع بسیار نادر آن (کمتر از یک تا ۲ درصد) به نام «سارکوم» رحم وجود دارد که باعث ایجاد سرطان می شود. به همین دلیل معمولا به بیمارانی که فیبروم دارند به خصوص در سن های بالا توصیه می شود هر ۶ ماه یک بار سونوگرافی انجام دهند. اگر سایز فیبروم در مدتی کوتاه افزایش ناگهانی داشته باشد برای مثال یک فیبروم ۳ سانتی یکدفعه ۶ سانتی شود حتما باید درآورده شود چون مشکوک به سارکوم است. به یاد داشته باشید احتمال ایجاد فیبروم در برخی افراد بیشتر است ازجمله کسانی که هورمون استروژن زیاد مصرف می کنند، افرادی که چاق هستند یا چربی زیاد می خورند (چون هورمون های جنسی در بافت چربی نگهداری می شوند) یا کسانی که سابقه فامیلی دارند؛ برای مثال مادر یا خواهرشان فیبروم داشته اند .

پس از یائسگی فیبروم خود به خود کوچک می شود

خوشبختانه فیبروم معمولا بعد از ۴۰ تا ۴۵ سالگی بروز می کند و چون بیمار در عرض ۵ تا ۱۰ سال آینده یائسه می شود با کاهش سطح هورمون های جنسی سایز فیبروم کاهش می یابد. در این صورت نیازی به جراحی نیست و با دارو می توان ضخامت رحم را کاهش داد؛ از جمله داروی مدروکسی پروژسترون که باعث کاهش خونریزی ماهانه می شود و نیز داروهای ضد التهابی مثل دیکلوفناک، مفنامیک اسید و ایبوپروفن که سنتز پروستاگلاندین را کاهش می دهند و نیز داروهایی که باعث افزایش افزایش انعقادپذیری می شوند از جمله ترانکسامیک اسید یا همان ترانسید (کپسول های قهو ه ای و کرم رنگی که هر ۸ ساعت یک بار خورده می شوند). اگر هم این داروها جواب ندهند در مرحله بعد می توان از آمپول هایی استفاده کرد که باعث قطع عادت ماهانه به مدت محدود ۳ ماه یا ۶ ماه می شود و یائسگی کاذب ایجاد می کند ازجمله آمپول دکاپپتیل یا دیفرلین که یک نوع آن ماهانه و یک نوع دیگر آن ۳ ماه یک بار تزریقی است . این دارو باعث می شود بیمار یائسه کاذب شود و سایز فیبروم ثابت بماند یا کوچک شود. به این ترتیب خونریزی های شدید تا مدت زیادی کنترل خواهد شد. حتی ۳ تا ۶ ماه بعد از قطع این آمپول ها نیز معمولا بیماران راضی هستند و خونریزی زیادی ندارند. با این کار می توان وضعیت بیمار را تا زمان یائسگی کنترل کرد و جراحی انجام نداد.

بارداری با فیبروم امکان پذیر است؟

فیبروم های رحمی برحسب اینکه کجا واقع شده باشند و اندازه شان چقدر است اثرات شان روی بارداری متفاوت است. درمورد فیبروم هایی که در قسمت داخلی آندومتر هستند اگر جنین درست روی قسمتی که فیبروم وجود دارد بنشیند ممکن است سقط شود اما اگر جنین در قسمت روبه روی آن باشد و فیبروم کوچک باشد، معمولا هیچ اتفاقی نمی افتد و بارداری به طور طبیعی ادامه پیدا می کند. فیبروم های اینترامورال یا داخلی متاسفانه به طرف داخل رحم برجسته می شوند طوری که بیشتر از دوسوم فیبروم به قسمت داخل حفره رحم نفوذ می کند و برآمده می شود. این فیبروم ها نیز می توانند برای بارداری خطرناک باشند و احتمال سقط را بالا می برند با این حال همیشه باعث سقط نمی شوند. فیبروم هایی که در قسمت بیرونی قرار دارند تنها مشکلی که ایجاد می کنند این است که ممکن است با توده ها یا کیست های تخمدانی اشتباه گرفته شوند. همچنین این کیست ها دارای یک پایه هستند که اکثرا ضخیم است اما اگر خیلی نازک باشد ممکن است فیبروم به دور خودش بچرخد یا داخلش خونریزی کند که در این صورت بیمار را با درد شدید به بیمارستان می کشاند. این حالت «نکروبیوز» فیبروم نامیده می شود که بسیار دردناک است و ممکن است گاهی اوقات باعث شود بیمار بی دلیل تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

اکثر موارد جراحی نمی خواهد

اثرات فشاری فیبروم یکی دیگر از مشکلات مربوط به آن است. از آنجایی که حالب ها از دو طرف رحم رد می شوند و به سمت مثانه می روند اگر فیبروم خیلی بزرگ باشد ممکن است روی حالب یک طرف یا ۲ طرف فشار بیاورد. اثر فشاری فیبروم روی کلیه ممکن است فعالیت کلیه را مختل کند یا در اجابت مزاج و دفع ادرار مشکل ایجاد کند بنابراین اگر فیبروم به علت ایجاد اختلال در تخلیه کامل کلیه ها از حالب به مثانه باعث افزایش سایز کلیه شود یا خونریزی زیادی ایجاد کند که به درمان جواب ندهد یا درد شدید آن بیمار را مستاصل کند بهتر است از بدن خارج شود. البته نازایی هم یکی دیگر از دلایل مهم خارج کردن فیبروم به حساب می آید. در غیر این صورت می توان گفت حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از کسانی که فیبروم دارند احتیاجی به عمل جراحی ندارند چراکه بیشتر این علائم را ندارند. عمل جراحی فیبروم و خارج کردن آن «میومکتومی» نام دارد. در مورد کسانی که بچه دار نشده اند یا می خواهند دوباره بچه دار شوند این عمل طوری انجام می گیرد تا در صورت امکان به رحم آسیبی وارد نشود. کسانی که سن بالایی دارند و دیگر بچه نمی خواهند و بیشتر از ۴ یا ۵ سال به یائسگی شان مانده است و تحمل خونریزی و درد را ندارند می توانند با جراحی باز شکم یا لاپاروسکوپی رحم شان را خارج کنند.

احتمال عود فیبروم پس از درمان چقدر است؟

فردی که رحمش فیبروم ساخته مسلما مانند کسی که کیست ساخته این پتانسیل را دارد که بعد از درمان یا برداشت فیبروم مجددا فیبروم تولید کند. البته این موضوع بستگی به این دارد که فیبروم در عرض چه مدتی بزرگ شده باشد. اگر فیبرومی باشد که در عرض ۳ تا ۴ سال سریع بزرگ شده باشد و در خانواده نیز سابقه آن وجود داشته باشد احتمال عودش خیلی زیاد است اما اگر برای مثال یک فیبروم ۲ سانتی در عرض ۱۰ سال تبدیل به یک فیبروم ۴ تا ۵ سانتی شده باشد به احتمال زیاد دوباره ۱۰ سال طول می کشد تا آن رحم یک فیبروم جدید بسازد و آن فیبروم بزرگ شود.

درد و خونریزی زندگی تان را مختل کرده است؟!

به غیر از موضوع بارداری، فیبروم ها معمولا ۲ مشکل برای خانم ها ایجاد می کنند. اگر فیبروم به طرف داخل رحم برجسته شده باشد با افزایش سطح رحم باعث افزایش خونریزی ماهانه می شود. حتی به علت عوامل رشدی که از این فیبروم ها ترشح می شود لایه پوشاننده مقابل آنها نیز بیشتر دچار خونریزی می شود بنابراین خونریزی ماهانه کسانی که فیبروم دارند اکثرا افزایش می یابد که این افزایش گاهی اوقات می تواند به دلیل نکروبیوز یا خونریزی در داخل فیبروم باشد. همچنین از آنجایی که رحم، فیبروم را به عنوان یک جسم خارجی تلقی می کند درست مانند زمان زایمان، می خواهد از شر چیزی که داخلش است خلاص شود و این موضوع باعث ایجاد دردهای کرامپی شبیه دردهای موقع عادت ماهانه یا زایمان می شود. این درد ممکن است بیمار را مستاصل کند و به بیمارستان بکشاند.

روش درمانی خاصی که در ایران انجام می شود

یکی از روش های درمانی فیبروم، بستن رگ های خونرسان به فیبروم است. این روش که توسط رادیولوژیست ها انجام می شود «آمبولیزیشن» نام دارد و در ایران نیز در بیمارستان امام خمینی انجام می شود. آمبولیزیشن بیشتر برای کسانی در نظر گرفته می شود که دیگر بچه نمی خواهند چون بستن عروق رحم بعدها ممکن است باعث سقط، زایمان زودرس یا مرگ داخل رحمی جنین شود اما برای افرادی که دیگر نمی خواهند بچه دار شوند و در عین حال دوست ندارند رحم شان را خارج کنند این عمل گزینه مناسبی محسوب می شود. در این عمل موادی را به داخل عروق تزریق می کنند و عروق بسته می شود. به این ترتیب خونرسانی به فیبروم کم می شود و سایز آن کاهش می یابد.