پیش درآمد

برای مطالعه بیشتر «پیش درآمد», بهتر است قبلا درباره موسیقی ملی و طرز نواختن آن کمی صحبت شود.

موسیقی امروز ما از دوره آقا علی اکبر فراهانی (نوازنده تار) باقی مانده است که توسط آقا غلامحسین (برادر آقا علی اکبر) به دو پسر علی اکبرخان به نامهای میرزا حسینقلی و میرزا عبدالله, آموخته شد و در حقیقت آنچه از موسیقی ملی امروزه در دست ماست, بداهه نوازی این دو استاد می باشد که به نام «ردیف موسیقی» نامیده می شود.

پیش درآمد بیات ترک: علی اکبر شهنازی

مضاف به اینکه میرزا حسینقلی, قطعاتی از خود ساخته و در ضمن اجرای ردیف, آنها را نیز می نواخت (از قبیل خوارزمی و...) ولی میرزا عبدالله, جز مطالب اصیل ردیف, چیز دیگری نمی نواخت. از این جهت مطالب او را, ردیف اصیل ایرانی دانسته اند و به اصطلاح موسیقیدانان ایرانی, کتاب موسیقی ما, ردیف میرزا عبدالله است. البته این مطلب, به طور کامل می تواند مبحث مفصل و جالب توجهی باشد ولی در اینجا از بحث ما خارج است.

در قدیم, موسیقیدانان دارای جلسات و اجتماعات بخصوصی برای خود بودند و کمتر برای همه کس ساز می زدند, زیرا معتقد بودند که تا کسی از فن نوازندگی اطلاع نداشته باشد, مفهوم واقعی آن را درک نمی کند و از آن به اندازه کافی لذت نمی برد و در نتیجه, ارزش ساز استاد به خوبی معلوم نمی شود.

پیش درآمد ماهور: مرتضی نی داوود

نت پیش درآمد ماهور (از همساز شماره۱)

دسته موسیقیدانان که به دور هم جمع می شدند و به اصطلاح می خواستند که به اتفاق سازی بزنند, معمولا در قسمت اول چیزی با هم نمی نواختند, بلکه آنکه از همه استادتر بود, اول شروع به نواختن کرده و به ترتیب, بقیه نوازندگان به نوبه خود, دنباله ردیف را می نواختند و چنانچه خواننده ای در جمعشان بود, شروع به خواندن کرده و خوانندگان باز به نوبت جواب او را می دادند. ولی در قسمت آخر برنامه, قطعاتی ضربی از قبیل «تصنیف» و «رنگ» وجود داشت که نوازندگان, دسته جمعی به نواختن آن مشغول می گشتند. به خصوص رنگها چون مشخص و محل آنها معین بود, نوازندگان به خوبی از عهده اجرای آن به طور دسته جمعی بر می آمدند. وضعیت فوق را می توان به دوره آقا محمدصادق سرورالملک که رئیس موسیقیدانان زمان ناصری بود, منسوب نمود.

پیش درآمد دشتی: موسی معروفی

این اوضاع به همین طریق دوام داشت تا ظهور «ظهیرالدوله» بانی مکتب دراویش و صوفیه در ایران. این مرد پسر ظهیرالاسلام بوده و چون از مال دنیا بی نیاز بود و نیزعلاقه و اطلاعات زیادی درباره موسیقی داشت (چنانچه چند تصنیف از ساخته های او امرزوه باقی است), سعی نمود که موسیقیدانان عصر خود را به دور خود جمع کرده و به اصطلاح سر و سامانی به پراکندگی آنها بدهد. در حلقه او دراویش زیادی جمع شده بودند که از جمله میرزا عبدالله, میرزا حسینقلی, درویش خان و رکن الدین خان مختاری بودند.

بعد از دوره استبداد صغیر (به توپ بستن مجلس بوسیله محمدعلی شاه), خانقاه او نیز از چپاول مصون نمانده و زندگی او برباد رفت. بعدها منزلی در صاحبقرانیه تهیه و در آنجا مستقر گردید. در این تاریخ, ظهیرالدوله, انجمنی به نام «انجمن اخوت» در کاخ صاحبقرانیه تشکیل داد و همین عده را به دور خود جمع نمود و بوسیله عده ای از نوازندگان, کنسرتهایی به نفع بینوایان می داد.

برای اولین بار, این فکر به نظر رکن الدین خان مختاری می رسد (بنا بر گفته رکن الدین خان) که چطور است برای اجرای کنسرت وقتی که نوازندگان دور هم هستند, در مرحله اول قطعه ای به طور دسته جمعی نواخته و به اصطلاح گشایش و یا خلاصه ای از آنچه که می خواهند بعدا بنوازند, با هم شروع کنند و سپس به تکنوازی مشغول گردند. این نظر را وی با دیگران در میان گذاشته و روز بعد, قطعه ای را که شخصا معمولا در موقع تکنوازی به صورت ضربی می نواخته, به دسته موسیقیدانان ارائه می دهد و آن دسته پس از چند جلسه تمرین, آن را فراگرفته و به صور دسته جمعی نواختند. (البته لازم به ذکر است که در آن زمان موسیقیدانان ایرانی از نت ازاطلاعی نداشتند و تمام قطعات موسیقی را بوسیله گوش حفظ می کردند.)

پیش درآمد اصفهان: رضا محجوبی

نت پیش درآمد اصفهان (از همساز شماره ۱۹)

نام این قطعه را «مشیر همایون شهردار» (بنا بر گفته رکن الدین خان) «پیش درآمد» گذاشت. این نام متناسب است, به علت اینکه ردیف موسیقی ما همیشه از یکی از درآمدهای دستگاهها شروع می شود. به عبارت دیگر, گوشه ای از ردیف که در وحله اول نواخته می شود, «درآمد» نام دارد. بنابراین آنچه قبل از این قسمت نواخته شود می تواند به پیش درآمد خوانده شود.

بعد از رکن الدین خان, درویش خان نیز دست به ساختن پیش درآمد و رنگ زد (و بنا بر گفته رکن الدین خان) پیش درآمد ابوعطا, اولین قطعه درویش خان در همان اوان بود و چون درویش در مدرسه نظام تحصیل موسیقی کرده بود و به علاوه شخصا مردی با ذوق و مبتکر بود, به نحو احسن از عهده انجام این کار برآمد. به طوریکه امروزه ساخته های او, به عنوان بهترین و اصیلترین نمونه های موسیقی ملی ما محسوب می شوند. (البته میرزا حسینقلی که استاد درویش خان بود, از ساخت چنین قطعاتی به عنوان پیش درآمد بوسیله درویش راضی نبود)

پیش درآمد ابوعطا: درویش خان

نت پیش درآمد ابوعطا (از کتاب آثار درویش خان)

باید دانست که قطعات ضربی در ردیف موسیقی ما قبلا موجود بوده, از قبیل: قطار, ضربی طوسی, گرایلی و... و همان طور که گفته شد, مرحوم میرزا حسینقلی از خود ابتکارا قطعاتی ضربی ساخته و در ابتدا و اواسط و انتهای ساز خود آنها را می نواخته است, اما قطعه ای به عنوان پیش درآمد با خصوصیات فوق یعنی نواختن آن به طور دسته جمعی وجود نداشته است, به علاوه به طوری که بعدا شرح داده خواهد شد, پیش درآمدها قطعات کاملی هستند که از تمام گوشه های مهم ردیف الهام گرفته اند و ضربی های میرزا حسینقلی این خصوصیات را نداشته اند. (تاریخ ساخت اولین پیش درآمد معلوم نیست اما گویا در همان سالهای استبداد صغیر بوده است.)

فرم پیش درآمد

فرم پیش درآمد را باید از روی ساخته های این دو نفر که مبتکر ساختن پیش درآمد در ایران بوده اند, استنباط و استخراج کرد. فرم پیش درآمد را از دو نظر می توان مورد توجه قرار داد. یکی ریتم و دیگر ملودی.

۱- ریتم پیش درآمدها, معمولا از وزنهای همان تصنیفهای نواخته شده, گرفته شده است و معمولا به ضرب شش هشتم سنگین و یا شش چهارم می باشد. بعدها رکن الدین خان, تحت تاثیر موزیک نظام (چون شخصا نظامی بود) برای اولین بار, ریتم دو ضربی (دو چهارم تند) را با ساختن پیش درآمدی در دستگاه چهارگاه معمول و متداول نمود. بعدها چون این ریتم, نشاط انگیز بوده, به علاوه به علت اینکه تندی, قدرت و تکنیک نوازنده را نیز ظاهر می ساخت, ساختن این نوع پیش درآمدها نیز متداول گشت و شاید بیش از پیش درآمدهایی از نوع سنگین, مورد توجه قرار گرفت.

پیش درآمد چهارگاه: رکن الدین مختاری

۲- از لحاظ ملودی, پیش درآمد تابع ردیف بوده و همیشه سعی شده که گوشه های مهم ردیف, به طور ضربی در پیش درآمد گنجانیده شود. در حقیقت همانطور که قبلا نیز گفته شد, خلاصه ردیف را در پیش درآمد اجرا می کردند, منتها چون منظور اجرای دسته جمعی بوده, اجبارا آن را با ضرب معینی می نواختند.

به جای پیش درآمد, گاهی اشتباها لفظ «مقدمه» نیز به کار برده می شود. در حالیکه این دو واژه با هم متفاوتند. در حقیقت مقدمه, قطعه ای ضربی است که فقط شامل یک دستگاه, آواز و یا گوشه می شود و در آن به دستگاهها و گوشه های دیگر اشاره نمی شود. به طور مثال اگر گفته می شود مقدمه حجاز, منظور قطعه ای است که تنها در حیطه موسیقایی گوشه حجاز اجرا می شود. در ضمن معمولا مقدمه ها با سرعت تندتری نسبت به پیش درآمدها اجرا می شوند.

مقدمه بیداد همایون: فرامرز پایور

نت مقدمه بیداد (از کتاب مجموعه پیش درآمد و رنگ)

از بزرگترین کسانی که در وادی ساخت پیش درآمد قدم نهادند, علاوه بر رکن الدین مختاری و درویش خان می توان به: ابراهیم منصوری, علی اکبر شهنازی, رضا محجوبی, سعید هرمزی, یوسف فروتن, مرتضی نی داوود, موسی معروفی, فرامرز پایور, پرویز مشکاتیان و حسین علیزاده اشاره کرد.

پیش درآمد نوا: پرویز مشکاتیان

منبع : http://www.4mezrab.blogfa.com

پیش درآمد

مطالب مشابه :

پیش درآمد شور-جلیل شهناز(به همراه نت)

پیش درآمد

پیش درآمد

استاد پرويز مشکاتیان (خزان - پيش در آمد ابوعطا - افشاري - همايون)

233 نت برای سنتور

دانلود نت سنتور(راز آشكار-ناشكيبا-ماهي براي سال نو-موج-ترانه كردي-كرانه-افسوس-چهار مضراب-بهاران-بيات

پیش درآمد ابوعطا ساخته فرامرز پایور