کلیاتی در خصوص طراحی فرش - جهت مطالعه دانش آموزان سال دوم طراحی فرش

4- کدام نقوش زیر مجموعه آثار باستانی و انبیه اسلامی است ؟

مقبره شیخ صفی- مسجد شیخ لطف الله ، محرابی کوفی، مسجد کبود تبریز

5- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش شاه عباس اند ؟

افشان ،‌لچک ترنج، درختی و ...

6- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش اقتباسی است ؟

افغانی، اناتولی (ترکیه) ، گوبلن‌ (فرانسه)

7- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش بندی است ؟

مینا خانی (ورامین) ، کتیرایی ، شکسته

8- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش اسلیمی است ؟

بندی، شکسته ، تمام اسلیمی

9- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش افشان است ؟

ختایی، اسلیمی و ............

10- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش بوته ایی است ؟

جقه، قلمکار اصفهان و .........

11- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش درختی است ؟

جانوری، ترنج دار، گلدانی و ...........

12- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش درختی است ؟

چهار قاب، شکارگاه و ...........

13- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش قاب قابی (خشتی) است ؟

بختیاری

14- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش گل فرنگ است ؟

گل و بوته ای فرنگ

15- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش گلدانی است ؟

ختایی، محرابی و .........

16- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش ماهی درهم است ؟

ماهی هرات، بیرجند و ...........

17- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش محرابی است ؟

گلدانی، درختی و ...........

18- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش محرمات است ؟

سراسری ،‌هندسی و ............

19- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش هندسی (زاویه دار) است ؟

عشایری،روستایی و ترکمن و ...........

20- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش ایلیاتی است ؟

قشقایی، بختیاری و ..........

21- کدام نقوش زیر مجموعه نقوش تلفیقی (ترکیبی) است ؟

نقوشی که از دو نقش یا چند نقش ترکیب شده باشد .

22- ابزار اصلی طراحی کدامند ؟

1- کاغذ شطرنجی 2- کاغذ پوستی

23- انواع نقشه از نظر اجرای طرح کدامند؟

1- نقشه ربعی (4/1) 2- نقشه قدی (2/1) 3- نقشه تمام یا سراسری( 1/1) 4- نقشه واگیره ایی

24- قسمتهای مختلف یک فرش را نام ببرید ؟

1- لور 2- زنجیره یا حمیل 3- حاشیه پهن 4- لچک 5- ترنج 6- سر ترنج 7- تاج 8- حاشیه باریک (کوچک)

25- نقشه های فرش به چند روش تهیه می شود ؟

1- چاپی (کاغذ شطرنجی) 2- زیراکسی 3- کامپیوتری

26- علت شهرت و اعتبار فرش ایران چیست ؟

1- ویژگی های نقوش ایران 2- پیوستگی نقوش فرش با سایر هنرهای ایرانی 3- پیوستگی نقوش با فرهنگ اجتماعی ایران 4- رنگ بندی و رنگ آمیزی در فرش ایران

27- ویژگی های نقوش ایران در چیست ؟

1- نقاشی ذهنی و غیر واقعی 2- ریزه کاری و پُر کاری آن 3- دارای تقارن 4- نقاشی تزئینی داخل فرش 5- نوآوری و خلاقیت

28- پیوستگی نقوش فرش با سایر هنرهای ایرانی در چیست ؟

1- هنر تزئینی 2- چرخش اسلیمی و ختایی 3- الهام گرفته از روی نقوش سفال و ستونهای تخت جمشید 4- ظروف فلزی و بلورین زمان ساسانیان 5- تذهیب 6- تشعیر

29- پیوستگی نقوش فرش با فرهنگ اجتماعی ایران در چیست ؟

1- پیوستگی جغرافیایی 2- شرایط اقلیمی 3- مردمانی از نژادها و زبانها و اعتقادات مختلف 4- قلمزنی اصفهان 5- خاتم شیراز 6- سفال همدان

30- رنگ بندی و رنگ آمیزی در فرش ایران در چیست ؟

1- در رنگ بندی مناسب (توازن و هم آهنگی) 2- استفاده از رنگهای پخته (عدم استفاده از رنگهای تند و به اصطلاح فسفری) 3- استفاده از رنگهای گیاهی (روناس، نیل، اسپرک، برگ مو، پوست گردو) .

31- شهرت رنگهای ایران در چیست؟ 1- در درجه اول مدیون مهارت، تجربه، دقت رنگرزان 2- وفور رنگهای گیاهی

32- نقشه ي قالي عبارتست از: نماي قالي بر روي كاغذ شطرنجي

33- كاربرد نقشه قالي در امر چله كشي چيست؟ به ازاي هر خانه نقشه، در يك رديف عرضي چله كشي، تعداد يك جفت (دوعدد) تار در نظر مي گيرد.

34- به ازاي هر خانه از نقشه قالي مي بايد دو عدد تار در نظر گرفته شود .

35- يك ذرع تعداد 16 گره دارد و هر گره ذرعی 5/6 يا 7 سانتيمتر است .

36- مقدار ذرع در مناطق مختلف را ذكر نماييد؟

در آذربايجان112 سانتيمتر، درمناطق فارسی باف104 سانتيمتر است.

37- رجشمار چيست؟

تعداد گره هاي بافته شده در اندازه يك گره ذرعی را رجشمار گويند.

38- مهمترين رجشمارها براساس عرض قاليبافي ايران را ذكر نماييد؟

20،25، 30،35، 40،45، 50، 55، 60، 65، 70 كه به صورت 20 رجي، 25رجي و ..... خوانده مي شوند.

39- واحد قبال چيست؟

واحد شمارش رج در منطقه آذربايجان كه 14000 ريشه يا ايلمك را يك قبال گويند.

40- واحد مقاط چيست؟ واحد شمارش رج در منطقه خراسان كه 12000 ريشه يا المك را يك مقاط گويند.

41- كاربرد نقشه قالي در امر چله كشي چيست؟

به ازاي هر خانه نقشه، در يك رديف عرضي چله كشي، تعداد يك جفت (دوعدد) تار در نظر مي گيرند.

42- ابزار اصلی طراحی کدامند ؟ 1- کاغذ شطرنجی 2- کاغذ پوستی

43-رگ کاغذهای شطرنجی به ترتیب عبارت است از:

100،120،140،160،180،200و.......که برابراست با 25رج،30رج،35رج،40رج،45رج،50رج و..........

با توجه به طبقه بندی که توسط شرکت سهامی فرش صورت گرفته است ؛ نقوش فرشهای ایران در 19 گروه اصلی با زیر مجموعه های آن قرار می گیرد که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد .

گروه 1 – طرحهای آثارباستانی و ابنیه اسلامی :

برای ایجاد این طرحها از ساختمانها و کاشیکاریها و اشکال هندسی و تزئینی بنا ها الهام گرفته شده است . در طول تاریخ طراحان فرش در طرحهای اصلی دخل و تصرفاتی کرده و طرحهای فرعی از آنها بوجود آورده اند . معروفترین آثار از این قبیل عبارتند از : طرح مسجد شیخ لطف ا... - محرابی کوفی – مسجد کبود – مقبره شیخ صفی – سر در امامزاده محروق – گنبد قابوس- مسجد شاه اصفهان – تخت جمشید – طاق بستان – طاق کسری .

گروه 2 – اساس این طرحها را گلهای طراحی شده خاصی تشکیل می دهند که به نام شاه عباسی مشهور شده اند . این گلهای تجدید یافته ضمن شاخه و برگها و گاه اسلیمی ها و ختایی ها در متن و حاشیه فرش ، نقشه اصلی را تشکیل می دهند . به گروههای فرعی طرح شاه عباسی ، نام های : افشان – لچک ترنج – ترنجدار – درختی – جانوری – شیخ صفی – طره دار سلسه ای – شاه عباسی تصرفی – ترنجی طره دار – بوته ای و لچک ترنج کف ساده داده شده است .

گروه 3 - طرحهای اسلیمی :

شکل اصلی این طرح را شاخه های دورانی در میان برگها تشکیل می دهد . این شاخه های تجدید یافته طرح درخت می باشد . اسلیمی انواع بسیار زیاد دارد و معمولاً در بیشتر قالیها این طرح تکرار می گردد . منتهی در بعضی فرشها این طرح مسلط است . معروفترین اسلیمیها اسلیمی دهن اژدری است . در این نوع اسلیمی انتهای هر شاخه به دو شاخه متقارن منشعب می گردد و به صورت فکین اژدها نشان داده می شود و روی ساقه شاخه ها جوانه هایی در نقاط مختلف تزئین شده است که بیشتر این جوانه ها را اسلیم می نامند . شاید کلمه اسلیمی از اسلیم به معنای جوانه باشد و شاید هم این لغت مصغر اسلامی باشد و می دانیم که در هنرهای اسلامی از این طرح بسیار استفاده شده است . این طرح نیز به لحاظ تغییرات و دخل و تصرف ها به گروه های فرعی بسیاری تقسیم شده است . مانند تمام اسلیمی – اسلیمی بندی – اسلیمی شکسته – اسلیمی دهان اژدری – اسلیمی لچک ترنج – اسلیمی ترنج دار و اسلیمی ماری .

گروه 4 – افشان :

در طرحهای فرش معمولاً کلیه اجزاء و اشکال به هم پیوسته و مرتبط هستند . گویی قلم نقاش از هنگام شروع طرح تا پایان آن تحرک و ارتباط خود را قطع نساخته است . ولی طرح افشان به این صورتست که گل و برگها و شاخه ها به طور پراکنده و بدون پیوستگی با یکدیگر در متن فرش افشانده شده اند ؛ به همین علت است که اصل چنین طرحی را افشان نامیده اند . اما در طرح افشان نیز تنوع و تغییر زیادی داده شده است و طرحهای فرعی بسیاری از آن منشعب شده گشته مانند افشان اسلیمی – افشان ختایی – افشان بندی – افشان شکسته – افشان گل اناری – افشان شاه عباسی – افشان شاخه پیچ – افشان دسته گل - افشان حیوان دار و افشان ترنج دار .

گروه 5 – اقتباسی :

بعضی از این طرحها به نقشه های محلی و بومی مناطق مرزی ایران شباهت دارند و گاه از مناطق سر حدی گذشته از کشورهای دور دست الهام می گیرند . اما اگر دقیقاً بررسی کنیم در می یابیم که بیشتر این طرحها دارای ریشه ایرانی هستند . معروفترین طرحها از این گروه عبارتند از افغانی – آناتول – قفقاز – گوبلن .

گروه 6 – بندی :

منظور از استعمال واژه بندی اینست که یک قطعه کوچک از یک طرح در سرتاسر فرش ، چه از جهت طول و چه از سمت عرض تکرار می گردد . چون این قطعات در مرحله تکرار به هم می پیوندند آنرا بندی یا واگیره ای می نامند . نام های فرعی این گروه عبارتند از : بندی اسلیمی – بندی پیچیک – بندی شکسته – بندی کتیبه ای – بندی مستوفی – بندی ورامین یا مینا خانی – بندی قاب خشتی یا لوزی – بندی ترنج دار – بندی درختی - بندی قابقابی – بندی شیر و شکری یا بازوبندی – بندی سروی – بندی آدمکی یا ملانصرالدین – بندی بختیاری – بندی مجلسی – بندی خوشه انگوری – بندی شاخه گوزن حیوان دار – بندی خاتم شیرازی و بندی دسته گل .

گروه 7 – بته ای :

طرح بته ای تجزیه یافته درخت سرو است یعنی همان بته های سر کجی که به بته جقه شهرت یافته است . علاوه بر ایران این طرح در شبه قاره هند نیز از دیر باز رواج داشته است . در طرحهای بته ای فرش ایران اندازه ها و اشکال مختلف به چشم می خورد . معروفترین طرحهای بته ای عبارتند از : بته جقه – بته شاخ گوزن – بته ترمه – بته سرابندی – بته خرقه ای – بته قلمکار اصفهان – بته کردستانی یا هشت بته – بته میر شکسته – بته لچک ترنج – بته سنندج – بته افشاری و بته بازوبندی .

گروه 8 – درختی :

با وجودی که در طراحی فرش اساس کار را شاخه و برگها تشکیل می دهند ولی در طرحهای درختی سعی شده است وجه تشابه زیادی با طبیعت حفظ گردد . طرحهای فرعی معروف درختی این طور نامگذاری شده اند : درختی جانوری یا حیواندار – درختی سبزیکار یا آبنما – درختی ترنجدار – درختی سروی و درختی گلدانی .

گروه 9 – ترکمنی (بخارا) :

طرح فرشهای ترکمنی از لحاظ شکل هندسی و شکستگی خطوط در ردیف طرحهای ایلی و خاص مردم کوچ نشین است که بطور ذهنی و بدون نقشه بافته می شوند . شاخه های فرعی این گروه شامل : ترکمنی قاب یموتی – ترکمنی شانه ای – ترکمنی غزال گز ( آهو چشم ) – ترکمنی آخال – ترکمنی چهار قاب – ترکمنی خورجین و ترکمنی قاشقی .

گروه 10 – شکارگاه :

مشخصاتی که در مورد طرحهای درختی ذکر شد در طرحهای شکارگاه نیز وجود دارد ، منتهی در اغلب طرحهای شکارگاه ، حیوانات وحشی در حال شکار نقش شده اند . گروههای فرعی این طرح عبارتند از : شکارگاه درختی – شکارگاه ترنجی – شکارگاه قابی – شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری .

گروه 11 – قابی :

این طرح از قابهای چند ضلعی بوجود آمده است و از گروههای فرعی آن به قاب اسلیمی – قاب قرآنی کرمان یا ستوندار می توان اشاره کرد .

گروه 12 – گلفرنگ :

طرح گلفرنگ ترکیبی است از طرحهای اصیل ایرانی با گلهای طبیعی ، مخصوصاً گل سرخ . در این نوع قالی از رنگهای تند و روشن مخصوصاً رنگهای سرخ استفاده می شود . گروههای فرعی این طرح را گل سرخ ( لچک ترنج ) – گلفرنگ بیجار – گلفرنگ مستوفی – گلفرنگ ترنجدار – گلفرنگ دسته گل و گل فرنگ گل و بلبل تشکیل می دهند .

گروه 13 – گلدانی :

در طرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازه های مختلف به چشم می خورد . گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را می پوشاند . گاه چند گلدان کوچک به طور متقارن در اطراف متن و یا به دنبال هم سر تا سر متن را فرا می گیرد . گروههای فرعی این طرح عبارتند از : گلدانی ختایی - گلدانی دو طرفه – گلدانی محرابی – گلدانی سراسری – گلدانی ظل السلطان ( گل و بلبل ) – گلدانی حاج خانمی – گلدانی تکراری – گلدانی لچک ترنج و گلدانی یک طرفه .

گروه 14 – ماهی در هم :

این طرح در ردیف طرحهای ایلی است . بافت آن مانند سایر طرحهای هندسی ذهنی است و از روی نقشه موجود نیامده است . خوشبختانه زیبایی این طرح ، طراحان فرش را بر آن داشته که آنرا به صورت یک طرح منظم و مدون و با حفظ ویژگیهای قدیمی آن پیاده نمایند . این طرح در بیرجند بافته می شود که به تدریج به سایر مناطق فرشبافی ایران راه یافت چنانکه امروز از شرق به غرب و همچنین در نواحی مرکزی ایران یعنی از خراسان تا آذربایجان و همدان و اراک رواج پیدا کرده است . گروه فرعی منشعب از آن عبارتند از : ماهی هرات – ماهی فراهان و زنبوری – ماهی سنه یا کردستان – ریزه ماهی یا خرده ماهی و ماهی در هم بندی .

گروه 15 – محرابی :

طرح اصلی محرابی از طرح محراب یعنی جای نماز امام در مسجد الهام گرفته شده و تزئیناتی از قبیل قندیلها و ستونها و سر ستونها و گل و برگها به آن اضافه شده است . گروههای فرعی این طرح به نام های محرابی درختی – محرابی گلدانی ستونی – محرابی قندیلی – محرابی گلدانی و محرابی دور نما شهرت دارند .

گروه 16 – محرمات :

طرح محرمات به طرحهایی اطلاق می گردد که قطعاتی از یک نقشه در طول فرش تکرار می گردد و عرض فرش در متن به چند ردیف تقسیم می گردد و هر ردیف آن از رنگ و طرح مشخصی از ابتدا تا انتهای فرش ادامه پیدا می کند و به طور راه راه ترسیم می گردد . این طرح در بعضی از نقاط ایران به نام قلمدانی نیز مشهور است . گروههای فرعی طرح محرمات عبارتند از : قلمدانی سراسری – گل ریز با زمینه یکرنگ و بته با زمینه الوان .

گروه 17 – هندسی :

در این طرح از انواع اشکال هندسی استفاده می شود ، معمولاً خطوط زاویه دارند و به طور دورانی و قوسی شکل حرکت می نمایند . گروههای فرعی این طرح عبارتند از : هندسی بندی قابی – هندسی ترنجدار – هندسی محرمات – هندسی لچک ترنج ( شاخه شکسته ) – هنذسی کف ساده – هندسی ختایی – هندسی ستاره

( موزائیک ) – هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی .

گروه 18 – طرحهای ایلی :

این طرحها از قدیمی ترین و اصیل ترین طرحها در فرشبافی ایران بوده است و مخلوق ذهن قالیبافان بومی است . طبیعت و محیط زندگی آنها به ساده ترین وجهی در طرح این فرشها منعکس شده است . از نقشه های منظم و مدونی پیروی نمی شود اما دارای زیبایی دلپسندی است . طراحان فرش این طرح را از منطفه ای به منطقه دیگر منتقل کرده اند . چنانکه از غربی ترین نقطه ایران به شرقی ترین منطقه راه یافته است . گروههای فرعی این طرحها اغلب منسوب به مناطقی است که طرح ابتدا در آنجا رواج پیدا کرده است و یا به نام اشخاصی است که دارای نفوذ محلی بوده اند و یا سفارش بافت آنرا داده اند . نام های معروف و قدیمی این گروه با عناوین : هیبت لو ( مربوط به فارس و آباده ) – قشقایی بته – افشاری – خاتونی – اردبیل – مزلقان – خمسه – ساوه – تفرش – هریس – مهربان – گوراوان – زنجان – مشکین شهر – بختیاری – کردی – یلمه – گبه ( خود رنگ ) – سیستان – فردوسی – سالار خانی – یعقوب خانی – سنگ چوبی – علی میرزایی – جان بیگی – جا نمازی – جوین – موسی آباد – بلوچستان – ویس – قرجه – سنه و دسته گل خوانده می شوند .

گروه 19 – تلفیقی :

علاوه بر طرحهای نامبرده که هر یک برای خود دارای نام های مشخص و معینی می باشند ؛ و تاریخچه قابل توجهی دارند ، به مرور زمان طرحهای دیگری نیز از این ترکیب و یا تلفیق دو یا چند طرح بوجود آمده اند . از گروههای فرعی این گروه طرحها می توان طرحهای شاخه پیچ ترنجدار – سلسله ای ترنجدار – تلفیقی – لچک ترنج – گلدانی بند اسلیمی – تلفیقی قابقابی – تلفیقی دور نما – تلفیقی ترنجی دسته گل - تلفیقی سبزی کار – تلفیقی ترنجدار – تلفیقی ترنجی کف ساده – تلفیقی لچک ترنج کف ساده – تلفیقی لچک ترنج سبزی کارکف ساده و تلفیقی بندی دسته گل را نام برد .

کلیاتی در خصوص طراحی فرش - جهت مطالعه دانش آموزان سال دوم طراحی فرش

مطالب مشابه :

بودجه بندی درس طراحی فرش

طراحی فرش به کجا میرود؟

روش استفاده از اسکنر جیبی

کلیاتی در خصوص طراحی فرش - جهت مطالعه دانش آموزان سال دوم طراحی فرش

50 نمونه سوال رشته طراحی و نقاشی فرش کاردانش

معرفی دو شاهکار : قالیهای شکارچرخ و بشریت

طرح فرش رو از جيبم بيرون می‌يارم!