از صندوقچه خاطرات 8 ( از كوزه هاي چهارشنبه سوری تا كوره هاي چهارشنبه سوزي)

از صندوقچه خاطرات 11

( از كوزه هاي چهارشنبه سوری تا كوره هاي چهارشنبه سوزي)

قبل از خواندن مقاله روي تيتر دقت كنيد با جابجا شدن يك نقطه از روي كوزه در مفهوم و انجام اين سنت ديرينه چه تغيير فاحشي ايجاد شده است . فرهنگ كشور ها ي دنيا همه به همين طريق تغيير هويت مي دهند . پس بهتر است به جاي هر گونه جبهه گيري در برابرآن سطح آگاهي جامعه خصوصا جوانان را در اين باره بالا ببريم . روزگاري ما شاهد جشن كودكان در كنار آتش و كوزه هاي چهار شنبه سوري بوديم و امروزه با ديدن كودكان سوخته شده به ياد كوره هاي آدم سوزي نازي ها مي افتيم .

اون روزها در تمام طول زمستان مردم خونه هاشونو با ذغال وهيزم و چوب گرم مي كردند . بنا بر اين منتظر معتدل تر شدن هوا بودند تا بساط آتش و منقل وكرسي كلك را برچينند از اوايل اسفند ماه كه بوي بهار و نسيم نوازشگر آن بر مشام مي رسيد مردم خونه تكوني هاشونو شروع مي كردند . در همين زمان با بساط وسايل زمستاني خداحافظي كرده و كليه وسايلي كه در اتاق داشتند بيرون مي آوردند و واقعا خونه تكوني مي كردند چون اون زمونا اسباب و اثاثيه چنداني نداشتند نه اينهمه وسايل الكتريكي بود و نه ازوسايلي كه با چشم وهم چشمي امروزه مي بينيم “ ازش در خونه ها اثري بود . چيزي هم دور ريختني نداشتند چون در بيشتر مواقع كفش و لباس افراد بزرگتر را با كمي تعمير به نفر بعدي خانواده مي دادند . همه اين كار ها از جمله چهار شنبه سوري بهانه اي بود براي وداع با فصل سرد و دلگير زمستان .

جداي از سابقه و علل بر پايي اين سنت ايراني شايد بر پايي رسم چهار شنبه سوري هم از اين قضيه آب مي خوره كه به اين طريق با آتش و دود خداحافظ كرده و با سبزه و گل رو بوسي كنند . براي انجام اين كار حتي پيش بيني هم مي كردند وخونواده ها مقيد بودند كه چند بوته هيزم براي اين كار در آخر سال كنار بگذارند . (بگذريم كه اين كار تبديل به كنار گذاشتن لاستيك ماشين و ترقه هاي خطر ناك و گاهي يك كوه آتش شده است ). در صورتي كه اونها با درست كردن چند آتش كوچك در هر كوچه خوشحال بودند و با صداقت از رويش مي پريدند و مي گفتند ( زردي من از تو سرخي تو از من ) انجام اين سنت هم مانند سنتهاي ملل ديگر هويت كشور ما بوده و هست . دركشور هند روز بخصوصي جشن رنگ پاشي به هم دارند و در شرق دور جشن اژدها و در كشورهاي ديگر با پرتاب پرتقال و گوجه وجشن بادكنكها و اسپانياييها با گاوبازي وعربها با عشق شتر و اين جور سنتها دلخوشند هر چند همه اين جشنها هم تغيير هويت داده اند .

از چهارشنبه سوری های قدیم آداب گوناگونی در شهرهاي كشور عزيزمان روایت شده است كه بيش و كم با آن آشنايي داريد . ولی شکستن کوزه در اين شب در شهرمان شهرضا در آن شبها برایم از همه خاطره انگیز تر است . چون مزه شادي هايي كه بچه ها در كنار اين كار انجام مي دادند از ذهن افراد ي كه شاهد آن بوده اند پاك نمي شود .(البته امروز هم كارهايي مي كنند كه اثرات زيانبارش از ذهن خانواده هايي زيادي پاك نمي شود .)

اما ماجراي كوزه شكستن در اون شب ها چه بوده . اون روزا مردم یخچال نداشتند و آب سرد را فقط از کوزه می خوردند. خصوصیت کوزه اینه که به دلیل وجود منافذ روی آن بدنه کوزه مرتب نمناک می شد و اين انتقال دما باعث خنکی آب داخلش می گرديد . ولی بعد از چند ماه به دلیل وجود املاح آب این منافذ مسدود مي شد و به دليل عدم وجود اين منافذ بر روي كوزه ها (كه در شهرضا به ان دَرَبي مي گفتند) دیگر آب داخلش خنک نمی شد .

بنا بر این هر کوزه بیشتر از یک سال قابل استفاده نبود البته قابل استفاده بود ولي آب در آن خنك نمي شد . شب عید بهانه خوبی برای خرید کوزه نو بود . برای خلاصی از دست کوزه قدیمی منتظر شب هاي چهارشنبه سوری مي ماندند . شب آخرين سه شنبه سال هرسال که می شد از دست كوزه هاي كهنه خلاص مي شدند . به همين دليل بزرگتر ها كوزه هاي كهنه خود در مراسم شادي كودكان مي آوردند و با اين كارخود را در شادي بچه ها شريك مي كردند . به اين منظور چند سکه دهشاهي و يك ريالي و دوريالي در کوزه می ریختند و در حالي كه بچه ها با شادي از روي آتش هاي كوچك چهارشنبه سوري مي پريدند ( درست بر عكس آتش هايي كه امروزه مثل كوه به پا مي كنند ) کوزه را در کنار شادی و شعف بچه های محله محکم بر زمین می زدند تا بشكنه .

شکستن کوزه همان و هجوم بچه ها برای پیدا کردن پول خرد های دهشاهی و یک ریالی و دو ریالی همان . آنهم در کو چه هایی خاکی و نیمه تاریک قدیمی كه بوي كاهگل و آب پاشي هاي عصر ها در آن ايام كوچه ها صفاي خاصي داشت . بزرگتر ها از شادی بچه ها لذت می بردند و بچه ها از پیدا کردن پول خرد های روی زمین از خوشحال به هوا مي پريدند . ( هر چند متاسفانه آن کوزه های سفالی امروزه تبدیل به ترقه های بمب مانند شده وئ پير و جوان از اين همه صدا هاي وحشتناك به هوا مي پرند . ) بعد از انجام اين رسم و شور و شادي كودكان زنان محل كف كوچه ها با كمك يكديگر جارو و آب پاشي مي كردند بعد دورهم مي نشستند و به كار گيوه چيني خود ادامه مي دادند .بچه ها هم به حاتلكي و هفت سنگ خود شون مشغول مي شدند .

يك نكته در پايان قابل ذكر است درمورد ترقه هايي كه امروزه توسط بعضي از نو جوانان و جوانان بر زمين زده مي شود تا با صدايش لذت ببرند . جوانان فكر مي كنند قديمي ها از داشتن اين وسايل محروم بودند و احساسي نسبت به اين كار ندارند . به همه جوانها عرض كنم آنروز ها هم از ترقه و فشفشه استفاده مي شد ولي فقط در مراسم عروسي ها آنهم از نوع بي خطر" در صورتي كه آنچه امروزه از آن استفاده مي شود بايد به آن لقب بمب داد نه ترقه هاي شادي آفرين .

پيشاپيش فرارسيدن سال نورا به همه همشهريان و هموطنان عزيز تبريك و تهنيت عرض نموده آرزومندم با رعايت اعتدال در تمام مراحل زندگي موفق و مويد باشيد

اندازه نگه دار كه اندازه نكوست هم لايق دشمن است هم لايق دوست

مصطفي جهانمردي _ وبلاگ دلنوشته هاي يك بازنشسته

از صندوقچه خاطرات 8 ( از كوزه هاي چهارشنبه سوری تا كوره هاي چهارشنبه سوزي)

مطالب مشابه :

کوزه گری

آموزش سبز کردن سبزه عید

دون یسیدرو / بروس راجرز/ترجمه مهناز دقیق نیا

هنر سفال سازي

هنر سفال سازي

از صندوقچه خاطرات 8 ( از كوزه هاي چهارشنبه سوری تا كوره هاي چهارشنبه سوزي)

2- مشاغل خانگي (قلمزني)

کتاب هایم را ورق میزنم-2: نامه های غلامحسین ساعدی

تاريخچه هنر سفالگري در ايران