نقش مهر ورزي و محبت در آموزش و پرورش )ادامه مطلب قبلي(

فرآیندهای مدیریتی:

ترقی هر جامعه ای در گرو نوع وچگونگی فعالیتی است که در مدارس انجام می گیرد واثر مدیریت بعنوان رهبر آموزشی در مدرسه را نمی توان نادیده گرفت. بسیاری ازعوامل ازقبیل ایجاد انگیزه در معلمان وشاگردان ، ایجاد روحیه ی لازم برای ادامه ی همکاری در امرتعلیم وتربیت ، ایجاد ایجادنظم ورعایت حقوق افراد، جلب نظر والدین ، تصمیم گیری ،برنامه ریزی ، تشویق وتنبیه ،نظارت وکنترل ، ارزشیابی وپاداش را می توان از نقش های اساسی مدیریت آموزشی نام برد، که مدیر با اعمال نفوذ خود می تواند آنها را به بهترین شکل سازماندهی وباعث رونق آموزش وپرورش شود و بالعکس آن نیز صدق می کند.

(( اگر تعلیم تربیت امری ظریف وپراهمیت است واگرمدرسه باید باهمه ابعادوجودی ووظیفه ای خود باچند صد دانش آموز ،معلم وکارگزار به این امر مهم وحیاتی بپردازد،وجود فردی بعنوان ناظر، هماهنگ کننده ، راهبر ومدیر ضرورت دارد.مدیر آموزشی مانند مکانیسین وطبیبی است که با مشاهده علائم خرابی ویا بیماری پی بعلت آن می بردوفورا برای تعمیر یا بهبود آن دست بعمل می زند .))4

مدیریت آموزشی عبارت است از:(( فرآیندی است اجتماعی که با بکارگیری مهارت های علمی ، فنی وهنری کلیه ی نیروهای انسانی ومادی را سازماندهی وهماهنگ نموده وبا فراهم آوردن زمینه های انگیزش ورشد با تامین نیازهایمنطقی ،فردی وگروهی معلمان ،دانش آموزان وکارکنان بطور صرفه جویانه به هدف های تعلیم وتربیت برسد.))1

توانایی های مدیریت ورهبری آموزشی :

توانایی های عمومی :

(( منظور از توانایی عمومی ؛ آن دسته از توانایی هایی است که هر فرد عادی باید برای ادامه ی زندگی معمولی وهمراه با سعادت نسبی خود داشته باشد.که شامل سلامت جسمانی که ازدوجنبه یکی سلامتی جسمی که مترادف با بیمار نبودن می باشدودیگر قوی بنیه وخوش اندام بودن مدیر می باشد.سلامت روانی- سلامت عاطفی(عواطف معمولا به موضوعاتی مانند پذیرش عکس العمل ،علائق،انگیزه ها،خشم ،ترس ،امید ،یاس ، غم ،شادی وعشق برمی گرددوعواطف سازنده ی زندگی است وعاطفه نمک رفتار است .)-سلامتی عقلی – ایمان(که شامل ایمان توحیدی یعنی اعتقاد به خدای یگانه ،ایمان تشکیلاتی یعنی اعتقاد فردبه فلسفه ورسالت سازمانی که درآن کار می کند. ) -تقوی وتعهد.))2

توانایی های بلوغی :

1- دانش : که دارای دو نوع دانش برای مدیران است که یکی دانش عمومی که شامل اطلاعاتی در مورد تعلیم وتربیت ،روانشناسی عمومی وتربیتی ،و.. است ونوع دیگر دانش تخصصی است که شامل مهارت های فنی – ادراکی وانسانی است.))3

وظایف اساسی مدیریت آموزشی :

(( 1- تصمیم گیری : عد ه ی زیادی از صاحبنظران تصمیم گیری از پراهمیت ترین وظایف مدیریت دانسته اند .گریفیتس عقیده داردد که تصمیم گیری عصاره یا چکیده ی شغل مدیریت است . سایمون که نظریات پرارزشی در رابطه با تصمیم گیری دارد ؛مدیریت را برابر با فرایند تصمیم گیری می داند .صاحبنظران مختلف تعاریف متنوعی از تصمیم گیری ارائه داده اند که به سه نمونه آن اشاره می کنیم .بارنارد تصمیم گیری را فراگردی ناشی از سنجش ،محاسبه واندیشیدن که منجربه عمل می شود تعریف می کند. پیتر دراکر معتقد است که تصمیم گیری نوعی داوری است که از میان چند راه یک راه برگزیده می شود واز نظر دکتر میرکمالی تصمیم گیری فرایند انتخاب بهترین راه حل ممکن ازمیان راه حلهای موجود برای یک مساله است .صاحبنظران معتقدند که در سازمانهای آموزشی که هیات آموزش از نظر حرفه ای در سطح بالایی قرار دارند باید آنها رادرتصمیم گیری ها مشارکت داد..بهعقیده ی پژوهشگران مناسبترین سبک برای کارکردن با اعضای آموزشی با تجربه سبک مدیریت مشارکت جویانه است .علاوه برکادر آموزش اولیاء ودانش آموزان در تصمیم گیری مهم هستند.))4

2- برنامه ریزی:((بعضی از صاحبنظران طرح ریزی و برنامه ریزی را به جای هم بکار برده اند یا مشابه به هم گفته اندوبعضی برنامه ریزی را مرحله یبعد از طرح ریزی که در واقع مرحله ی تکمیلی آن است ذکر کرده اند . برنامه ریزی در تمام طبقات سازمان صورت می گیرد . ولی مدیران رده های بالا و عالی سازمان به لحاظ موقعیت ونگرش همه جانبه ای که نسبت به سازمان دارند باید وقت بیشتری را به برنامه ریزی اختصاص دهند..دربرنامه ریزی سیستماتیک مدیران آموزشی نقش یک استراتیژیست را ایفا می کنند. انتخاب هدف ، تعیین خط مشی ، تنظیم برنامه ، تهیه برنامه ،

تنظیم مراحل اجرای کار وروشهای وصول به هدف یا اهداف سازمان ازموارد اساسی است که باید در برنامه ریزی مورد توجه باشد.اگر برنامه ریزی درست و واقع بینانه انجام گیرد مدیران را قادر می سازد تا به شناخت نیروهای موثر

وپیش بینی های لازم امکان تحقق اهداف سازمان را فراهم سازند.

3-سازماندهی :وظیفه ی مهم دیگر مدیران را سازمان دادن می دانند .که چارچوب فعالیتهای کارکنان را با مشخص نمودن اختیارات ومسئولیت ها وروابط با یکدیگر تعیین می کنند . معمولا طرح سازماندهی توسط مدیران عالی و اجرای آن از طریق مدیران اجرایی می باشد . در سازماندهی میران آموزشی به تقسیم کار وطبقه بندی وظایف وتشریح اختیارات ومسئولیت های مربوط به شغل توجه دارند. سازماندهی در اصل یعنی هماهنگی عقلایی فعالیت های عده ای از افرادبرای حصول اهداف مشترک سازمان از طریق سلسله مراتب اختیارات ومسئولیت ها وتقسیم کار تعریف شده است . اگر سازماندهی بدرستی انجام شود باعث می شود که کاربصورت گروهی انجام شود –مسئول هر گروه مشخص می شود –هر فرد بنا به صلاحیت خود در جای مناسب خود می باشد – تقسیم کار بخوبی صورت می گیرد – در کارها نظم وانضباط ایجادمی شود – ارتباط افراد در چارچوب سلسله مراتب اختیارات مشخص می گردد- در زمان صرفه جویی

می شود – امکانات مادی وکوشش ها ومسائل نیروی انسانی بکار گرفته می شود- کارایی سازمان وتحقق اهداف آن بیشتر ومیسر می گردد.

4-رهبری یا هدایت سازمان: منظور از رهبری یا هدایت سازمان ایجاد انگیزه ها وفراهم کردن شرایط واسباب وبهره وری از روش هایی است که امور سازمان یا موسسه ی آموزشی بوسیله ی دیگران انجام گرفته ،تا اهداف هر سازمان آموزشی تحقق یابد.در واقع مدیران با استفاده از قدرت واختیاراتی که دارند واتخاذ تدابیر لازم هدایت جریان فعالیتهای افراد را برعهده دارند.بایستی توجه داشت که رهبری به معنی تاثیر واثرگذاری برروی دیگران است .

5- هماهنگی:اهمیت هماهنگی در اداره امور سازمان های مختلف بویژه سازمانهای آموزشی به اندازه ای است که بعضی از صاحبنظران مدیریت آنرا اساسی ترین وظیفه ی مدیران می دانند . هماهنگی عبارت است از همسو وهم جهت کردن وظایف و فعالیتهای واحدهای مختلف هر سازمان در جهت رسیدن به اهداف آن سازمان است .با استفاده یا ایفای این وظیفه مدیران اموزشی می تواننداز دوباره کاری ، اتلاف وقت وامکانات جلوگیری کنند.

6- نظارت وارزشیابی :نظارت را به مفهوم مقایسه وعملیات انجام شده با معیارهای تعیین شده در هر سازمان گفته اند از این طریق بتوان به اقدامات اصلاحی وبموقع برای جلوگیری از اشتباهات و انحرافات دست زد.ارزشیابی یک امر مستمر ومداوم است که باید مدیران در رده های مختلف سازمانی همواره از آن بهره گیرند.واز این طریق انحرافات را اصلاح کنند . ارزشیابی می تواند خود مرحله ی آخر مراحل مدیریتی تلقی شود وهم به لحاظ اثر بخشی آن آغازی برفعالیتها باشد. اعمال وظیفه ی مهم کنترل وارزشیابی در مدیریت بویژه مدیریت آموزشی موجب می شود که مدیران آموزشی نقاط قوت وضعف مراحل مختلف مدیریت را مشخص نموده ومداومت فعایتهای سازمان را در جهت اهداف مورد نظر میسر سازد. ))1

با توجه به مطالب ذکر شده متاسفانه مدیریت در نظام آموزشی ما علمی نشده است وبسیاری از مدیران ما رشته های غیر مدیریتی هستند ودر بسیاری موارد به وظایف خود آشنا نیستند .وشاید به جرات بتوان گفت درآموزش وپرورش ایران هنوز نقش مدیریت آموزشی وتاثیر او بر روند آموزش وپرورش مورد تردید است ومدیر بعنوان نماینده اداره و

مسئول کنترل جریانات قانونی مدرسه است نه بعنوان رهبر آموزشی واثر گذار در دیگران وفعالیت های تعلیم وتربیت.

بخش دوم :

نقش مهر ورزی ومحبت در فرآیندهای آموزش وپرورش :

مقدمه :

تعریف دو واژ ه ی مهرورزی ومحبت :

مهر ورزی:( محبت داشتن ، اظهار علاقه کردن.)2

محبت:(( دوست داشتن ،دوستی ، وآن عبارت است ازاتهاج شی ء یا از شی عمو افق ، اعم از آنکه عقلی باشد یا حسی ، حقیقی باشد یا ظنی ویا عبارت است از غلیان دل در مقام اشتیاق بلقاء محبوب.رودباری می گوید : (محبت عبارت است از موافقت.جنید گوید : ( محبت میل قلب است ومحبت صفتی است که میان مخلوقات ومیان بنده حق تعالی می باشد.)3

مهرورزی ومحبت از خصایص انسانی است که انسان آن را بطور فطری دارا است . و در طول دوران زندگی خود هم آنها را تجربه می کند وهم نیاز به آنها دارد . (( در سلسله نیازهای انسان در نظریه ی مازلوطبقه ی سوم آن عبارت است از نیازهای مربوط به محبت ،عشق وتعلق ))4پس برای انسان محبت ومهرورزیدن یک نیاز محسوب می شود وبدون برآورده کردن آن نمی تواند ، نمی تواند در جهت سعادت خود یعنی رسیدن به قرب الهی گام بردارد.

همانگونه که قبلا نیز ذکر شد ، انسان در ابتدا از خانواده بسیاری ازاعمال ورفتارها را فرا می گیرد وسپس وارد جامعه

می شود . بعد از خانواده مدرسه بعنوان خانه ی دوم بچه ها می تواند نقش بسیار مهمی در رشدو آموزش دانش اموز بر جای بگذارد . بچه در کانون گرم خانواده هرچند کم وزیاد مهرومحبت راچشیده ومی چشد وبا ورود به مرسه در ابتدای امر دچار اضطراب می گردد . مدرسه نیز باید این خلع را پر نماید زیراکه بچه ها در هر حال نیاز به مهر ومحبت دارند وحتی برای انجام سخت ترین کارها در صورت دیدن محبت آماده هستند.

در مبانی ده گانه ی آموزش وپرورش به این اصل مهم نیز اشاره شده است و یکی از این مبانی تحت همین عنوان

است وآن عبارت است از :((مبانی تقدم رحمت ومحبت وامیدواری برخشونت وبی مهری وناامیدی که یعنی : در اسلام معاشرت و برخورد افراد با یکدیگر بر رحمت ومحبت است .همچنین در اسلام امیدواربودن به رحمت واسعه ای خدا واجب وناامیدی از آن حرام است . رعایت این اصل دربرنامه ریزی ؛ تهیه ی کتب درسی ، دررفتار معلم ومربی با دانش آموزان تاثیر تمام می گذارد .برخوردها،آمیخته با مهر محبت ورحمت می شود وتنبیه ونکوهش از میان می رود .))1

مهر ومحبت براساس ادیان:

مهرورزی ومحبت همزاد با انسانها ست ونمی توان برای آن تاریخی ازگذشته بیان کرد .تمام ادیان الهی بر آن تاکید نموده اندو حتی ادیان دروغین نیز آن را مورد استفاده قرار داده اند .

آیین مهر پرستی :(( که براساس دستورات تربیتی خود مبنای آن بر وفای بعهد، خصومت با دروغگویان ومهرومحبت به یکدیگر بنا نهده شده است .))2

آیین زرتشت: بسیار یاز رسومات ایرانی از زرتشت به ما به ارث رسیده است وبسیاری از آنه بر محبت ودوستی تاکید داشته است از جمله : دلجویی از اقوام مرده ها ، مراسمات خاص عروسی وبخصوص آیین عید نوروز که جلوه ای از ابراز مهر ومحبت به یکدیگر است .

آیین مسیحیت : ((حضرت عیسی (ع) به پیروان خود توصیه می کرد ؛که بین نسبت واعمالشان وحدت برقرار نمایند ، مسائل اخلاقی را مقدم براعمال ظاهری وتشریفات دست وپاگیر بدانند، روح امیدواری وتلاش را درهمه ی فعالیتها ووظایف ومسئولیت های خود فراموش نکنند ، به آنچه ایمان دارند عمل کنند . محبت را اساس مناسبات خود قرار دهند.

ولی علیرغم مهر ومحبت وشفقتی که حضرت عیسی (ع) توصیه کرده است ، بسیاری از پیروانش مظهر کامل ظلم وستم وگمراهی وانتقام می باشند.))3

دین کنفوسیوس :(لائوتان از کنفوسیوس پرسید منظور شما از نیکوکاری ودرستی چیست ؟ او گفت : منظور اینست که در عمیق ترین باطن قلب خود نسبت به همه چیز محبت روا داریم ،همه ی مردمان را دوست بداریم وسخت از افکار خودخواهانه بپرهیزیم .ماهیت نیکوکاری ودرستی در جایی که محبت باشد ،جایی نیست

دین تائو (کان ینگ یین ): با همه به مدارا وحسن سلوک ومحبت رفتار کن .

رساله ی اول یوحنای رسول باب چهارم : ای حبیبان یک دیگر را محبت بنمائیم ،زیرا که محبت از خداست وهر که محبت می نماید از خدا مولود شده است وخدا را می شناسد وکسی که محبت نمی نماید خدا را نمی شناسد زیرا خدا محبت است .)4

اسلام دین محبت :

اسلام از همان ابتدا با مهر ومحبت آغاز شد .پیامبر اسلام (ص) خود نمونه بارز ازمهرورزی ومحبت به دیگران بود . وروایات فراوانی نیز در این مورد موجود است که اثبات می کند که پیامبر برای مردم بسیار رئوف ومهربان بوده است . وشاید با جرات بتوان گفت که عامل مهرورزی ومحبت پیامقبر باعث جذب تعاد زیادی از مردم به اسلام بوده است.

تمام سوره های شریفه ی قرآن کریم بجز توبه با (بسم الله الرحمن الرحیم ) شروع شده است که این عبارت زیبای قرآن کریم دال بر مهربانی وبخشنده بودن ،خالق انسانهاست .واین رحمت واسعه ای الهی شامل تمامی موجودات می گردد.

(( پیامبر اسلام (ص) در روایتی مردم را برای حل مشکلاتشان به سوی آراستگان وبه مهر ومحبت راهنمایی می کند ومی فرمایند:نیازمندی ها وحوئج خود را در میان امت من از آرستگان به مهر ومحبت بخواهید تا به رزق و روزی دست یابید وکامیاب ورستگار شوید ، زیرا خدای عزوجل می فرماید : مهر ورحمت من درمیان بندگانم نزد آراستگان به مهر ومحبت است. ))5

پیامبر گرامی تاکید فراوانی برمهرورزیدن به کودکان ودوست داشتن آنها داشت ومی فرمود :(کودکان را دوست بدارید وبا آنها رحیم ومهربان باشید .)

مهرورز ی در سیره ی امیرالمومنین :

حضرت علی (ع) در نهج البلاغه در خطبه ی23چنین می فرماید :((مبادا ازبستگان تهیدست خود روبرگردانی وازآنان چیزی را دریغ کنید....وکسی که بال وپر محبت رابگستراند ، دوستی خویشاوندانش تداوم خواهد یافت. ))1

(( سیره ی حکومتی امیر المومنین (ع)کلید تحقق اصول چهارگانه دولت جدید کارگزاران نظام جمهوری اسلامی با نهدینه نمودن سیره ی حکومتی پیامبر و حضرت علی خواهند توانست ،تحقق بخش حکومت دینی واهداف وآرمانهای

مقدس نظام باشند .که این اصول که براساس مهرورزی است شامل موارد زیر است :

الف – مهرورزی با مهربانی ، محبت ولطف قلبی : (( واشعر قلبک الرحمه للرعیه واللطف بهم .))

(دلت را با مهربانی ومحبت ولطف واحسان نسبت به مردم بپوشان .)

اشعار به معنای پوشاندن وشعار به معنی زیر پیراهن اسات وکنایه از این است که رحمت ومحبت ولطف تو نسبت به مردم ظاهری وبراساس منافع ومصالح نباشد،بلکه باید قلبی باشد وهمه جان توآکنده از مهربانی ومحبت ولطف نسبت به آنها باشد ونگذاری در دل تو ذره ای خشونت ، بغض ویا بی لطفی نسبت به آنها وجود داشته باشد.

ب) امانت دانستن پست ومقام اساس مهرورزی است .

مراتب محبت :

(( مراتب نه گانه ی محبت آلوسی در تفسیر روح المعانی ازکتاب اسرارالبلاغه را اینچنین ذکر کرده است : نخستین ماتب محبت همان (هوی) به معنی تمایل است ،سپس (علاقه) یعنی محبتی که ملازم قلب است وبعد آن ،(مکلف ) به معنی شدت محبت وسپس (عشق) وبعد آن (شعف) یعنی حالتی که قلب در آتش عشق می سوزد وازاین سوزش احساس لذت وبعد از آن (لوعه ) وسپس (شعف ) یعنی که مرحله ای که عشق به تمام زوایای دل نفوذ می کند وسپس (تولد)وآن مرحله ای است که عشق عقل انسان را می رباید وآخرین مرحله (هیوم ) است وآن مرحله ی بی قراری مطلق است که شخص عاشق را بی اختیار به هر سو می کشاند.))2

محبت ومهرورزی ازدیدگاه واندیشمندان :

(( امام خمینی (ره ) محبت را بردونوع می داند .محبت نوع اول؛ محبت به دنیا است واین محبت نتیجه ی ودو قوه ی (شهویه )و ( التذاذیه ) است. وی محبت به دنیا را مانند آب دریا تشبیه می کند که هر چه انسان تشنه ،ازآن بنوشد ،تشنه تر می شود وتا مایه هلاکت وی شود.نوع دوم محبت ،محبت الهی است که این محبت به پاکان وخالصان ارزانی می شود.

کنفوسیوس : یک جوان هنگامیکه در خانه است باید نسبت به پدر ومادر ودر خارج نسبت به بزرگتران با محبت واحترام باشد، بایستی مشتاق ودرستکار باشد ، بایستی محبت او نسبت به همه جوشان بوده ودوستی نیکو رادر خود پرورش دهد.

چارلز داروین : بزرگترین کمال که موجودات جاندار در سیر تحولی وتکاملی به آن رسیده اند پدید آمدن عواطف واحساسات قلبی است ، که در انسان بوجود آمده است وانسان اگر می خواهد حیوان نباشد باید رحم ومروت وکرم وشجاعت ونوع پرستی وخیر خواهی را در خود بپرورد .))3

حال که با محبت ومهرورزی ومبانی آن از دیدگاههای مختلف آشنا شدیم ؛حال می خواهیم نقش وتاثی رگذاری آنرا در فرآیندهای آموزش وپرورش ایران بررسی کنیم :

نقش وتاثیر عامل مهرورزی ومحبت در تعیین ارزشها واهداف تعلیم وتربیت ایران :

همانطورکه قبلا اشاره شد ارزشها واهداف تعلیم وتربیت ایران برگرفته از فلسفه ی اسلامی و فرهنگ ایرانی –اسلامی است .وهمچنانکه اشاره شد این اهداف وارزشها هرکدام به نوبه ی خود برگرفته از فطرت پاک انسانی است .

(( مبانی تعلیم وتربیت اسلامی همگی برمبنای انسان بنا شده است .که این مبانی عبارتند از:

1- مبنای فطرت: که اشاره به انسان خداگرای ،دارای استعدادشناخت، حقیقت جو ، فضیلت خواه و..دارد.

2-مبنای کرمت ذاتی انسان : تکریم ووجب التکریم بودن انسان است .

3- مبنای اختیار وآزادی : که براساس تکلیف یپذیری انسان است .

4- مبنای مسئولیت انسان : یعنی برای عمل خود مسئول است .

5- مبنای ابعاد وجودی انسان : یعنی انسان مرکب از نفس وبدن است .

6- مبنای اجتماعی بودن انسان : یعنی انسان شخصیتش در اجتماع شکوفا می شود.

7- مبنای برابری همه ی افراد بشر در آفرینش: همه ی افراد بشر از یک اصل هستند.

8- مبنای تقدم رحمت ومحبت وامیدواری بر خشونت وبی مهری وناامیدی : که یعنی : در اسلام معاشرت و برخورد

افراد با یکدیگر بر رحمت ومحبت است .همچنین در اسلام امیدواربودن به رحمت واسعه ای خدا واجب وناامیدی از آن حرام است . رعایت این اصل دربرنامه ریزی ؛ تهیه ی کتب درسی ، دررفتار معلم ومربی با دانش آموزان تاثیر تمام می گذارد .برخوردها،آمیخته با مهر محبت ورحمت می شود وتنبیه ونکوهش از میان می رود .

9- مبنای ضرورت توام ساختن علم وعمل

10- مبنای فضیلت علم ،تدبر و..))1

از آنچه گفته شد معلوم می شود که مبنای تعلیم وتربیت ایران اسلامی همگی بروجود انسان ورابطه ی او با ذات بار ی تعالی است . پس محبت ومهرورزی نقش اساسی در آن دارد .همچنانکه یکی از مبانی آن تحت عنوان رحمت ومحبت می باشد ومی بایستی محبت ومهرورزی در تمامی فرایندهای آموزش وپرورش از جمله برنامه ریزی ، محتوای کتب درسی ، رفتار معلم وشاگرد و..رعایت گردد.

وفرهنگ ایرانی اسلامی کاملا با محبت ومهرورزی عجین است . مردم ایران همچنانکه اشاره شد ، به آیین اسلام گرویدند هرچند در آیین های قبلی خود مانند زرتشت نیز به مهرورزی ومحبت به دیگران دعوت شده بودند . واز بارزترین نوع دوستی مردم ایران می توان به حب ومهرورزی آنان به پیامبر وخاندان پاکش اشاره کرد . وحتی در آیین خانواده داری ،عید نوروز و... محبت ومهرورزی کاملا چشمگیر وعیان است .

پس می توان گفت که تعیین ارزشها واهداف تعلیم وتربیت در ایران هیچ تضادی با مهرورزی ندارد بلکه این عامل در آن کاملا به چشم می خورد .

نقش وتاثیر عامل مهرورزی ومحبت در فرایندهای آموزشی :

فرایندهای آموزشی به موارد گوناگونی تقسیم کردیم . که به پاره ای از آنها و رابطه ی آنها با محبت ومهرورزی مورد بررسی قرار می دهیم :

الف)رابطه ی مهرومحبت با برنامه ریزی آموزشی ودرسی :

همانگونه که اشاره شد برنامه ریزی آموزشی وبخصوص در برنامه ریزی درسی می بایستی توجه کافی به امر محبت ومهرورزی شود ودر تهیه ی کتب درسی توآموزشی حتما این مقوله مورد توجه جدی قرار گیرد . ود رضمن آموزشهای سخت وسنگین علمی ، داستانها،مطالب آموزشی تاکید بر مهر ورزی لازم است واز اشاعه ی خشم ،خشونت ،ترس و..که مانع محبت می شود خوداری گردد. در کتب درسی ما متاسفانه توجه زیادی به آن نشده است ویا حداقل مطالب کمی در مورد آن وجود دارد واکثر دروس حتی در مقطع ابتدایی نیز به اشاعه مهرورزی ومحبت پرداخته نشده است

وهمچنانکه قبلا اشاره شد قرآن کریم پیامبر را الگوی مسلمانان می داند ولی در کتب ما در مورد اخلاق نیکوی پیامبر ما بخصوص مهربانی ومهرورزی آن بزرگوار مطالب بسیار جزیی ارائه شده است ودر اکثر کتب از فرهنگ ناب ایرانی در خصوص محبت ومهمانوازی وسایر شاخصه های خوب فرهنگ ایرانی مطلبی ذکر نشده است.

ب)رابطه مهر و محبت با نقش معلم :

معلم یکی از اساسی ترین ارکان آموزش وپرورش است . وبدون شک همگی به این امر صحه می گذارند ومی دانیم که محبت ومهرورزی که عاملی انسانی است و روابط را به هم نزدیک می نماید ،لذا رفتار معلم تاثیر فراوانی بر پیشرفت تحصیلی ، اخلاقی ،اجتماعی و..دانش اموزان دارد . از آداب ووظایف معلم برشاگرد ((یکی مهربان بودن با شاگردان وپرهیز ازاهانت به آنها است .))2

درس معلم ار بود زمزمه ی محبتی جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را

نقش محبت در تعلیم و تربیت در این بیت به خوبی عنوان شده است . فلذا درس معلم زمانی اثرگذار ومفید است که با زمزمه ی محبتی همراه باشد . ((شهید ثانی در این مورد می گوید : از آداب معلم وشاگرد اینستکه معلم آنچه را که برای خود نمی پسندد برای شاگرد نپسندد و خوش خلق ومتواضع باشد ودر اظهار محبت و توجه به شاگردان تبعیض قائل نشود . ))3

احمد نراقی می گوید:(( معلم باید با شاگردانش رئوف ومهربان وبا گذشت باشد و پیوسته تا می تواند آنان را پند واندرز دهد .))4

در نظام تعلیم وتربیت ایران در مدارس ابتدایی مقداری به عامل مهر ومحبت توجه می شود وآن هم نه به طور کامل . اما در مقاطع تحصیلی بالاتر معلمان به این عامل توجه چندانی ندارند در حالیکه عامل مهر ومحبت سن وسال

نمی شناسد وانسان در تمام مراحل به آن نیاز دارد . وشاید وجود مشاوران در مدارس کنونی ما برای پر کردن این خلع می باشد و امید است که معلمان از عامل مهر ومحبت در انجام وظیفه یخود بیشتر استفاده نمایند تا دانش آموزانی با محبت وعاشق مهر ورزی به دیگران در آینده تحویل جامعه نمایند.

ج) رابطه ی مهرو محبت با روشهای تدریس :

معلم باروش تدریس خود می تواند مهر ومحبت را بروز دهد. ومهرومحبت وی در زمان تدریس وپس از آن مشخص وعیان می شود .در تمامی روشهای تدریس عاملی تحت عنوان رابطه وجود دارد . ارتباط بین شاگرد ومعلم در هنگام تدریس بسیارمهم واساسی است .همچنانکه قبلا ذکر شد ،روشهای تدریس فراوانی در ایران رواج یافته است و چونکه نقش معلم در این روشهای تدریس بیشتر از دانش آموزان خودنمایی می کند،فلذا محبت ومهرورزی معلم نیز حتما نقش اساسی در هنگام تدریس وتفهیم مطالب به شاگردان دارد.ودانش آموزان با معلمان بامحبت رابطه ی بهتر برقرار می کنند ومعمولا مطالب درسی این معلمان را سریعتر درک وجذب می نمایند. یکی از روشهای تدریس که در ایران رواج بیشتری دارد ،روش سخنرانی است ودر این روش استفاده از کلمات محبت آمیز ومهر اگین در حین تدریس می تواند ،

دانش آموزان را به گوش دادن بهتر تشویق وترغیب نماید.ودر روشهای گروهی وهمیاری نیز چون معلم نقش راهنما را دارد لذا محبت کردن به شاگردان برای رفع اشتباهات آنها مهم است .

اما معلمان ما در هنگام تدریس ،به شدت سختگیر هستند واگر دانش آموزی به هر علتی نظم کلا س آنها را بهم بریزد

با او برخورد سختی می نماید .

رابطه ی مهرو مهرورزی با فرایند پرورشی:

((با تمسک به حدیث شریفه ی پیامبرگرامی اسلام که فرمودند :انی بهعثت لاتمم مکارم الاخلاق .در واقع همه عناصر در دین اسلام در مکارم اخلاقی تجلی یافته است. وبا توجه به اینکه اقدامات پرورشی وآموزشی در جهت پرورش انسانهایی

با فضائل اخلاقی است از این رو مدرسه محل مناسبی پس از خانواده برای تحکیم پایه های اخلاق وشخصیت در کودک است . اهمیت درس هایی چون خویشتن داری ، نظم جویی ، تواضع وفروتنی ، مهرورزی ومهر جویی ،قانون گرایی، شکیبایی، نوع دوستی، بلندنظری ،فداکاری ، گذشت ،قناعت ،عزت نفس ،گشاده رویی، مدارا ، انتقادپذیری ،تحمل آرا دیگران ، استقلال رای و... کمتر از درسهای ریاضی ،هندسه وتاریخ و..نیست .مدسه ی پویا وخلاق تنها محل دانش اندوزی وانبوه سازی اطلاعات وانباشت معلومات نیست ،بلکه کانون خودیابی است .))1

پس با توجه به مطالب بالا ومطالبی که قبلا در مورد فرایندهای پرورشی ذکر شد ؛ چنین نتیجه گرفته می شود که امورات پرورشی با ابراز مهرومحبت عجین وآمیخته است وبا استفاده از عامل مهرورزی می توان بسیاری ازاخلاقیات حسنه را به شاگردان تلقین نمود .

اما در مدارس ایران از مهربانی ومهرورزی در تقویت مبانی اخلاقی به ندرت استفاده می شود وبیشتر به امر ونهی در القاء امورات اخلاقی بسنده می شود وآن هم گاهی با لحن تند ویا بوسیله ی افرادی که دانش آموزان آنها را به دلایلی دوست ندارند ، انجام می پذیرد.

رابطه ی مهرورزی ومحبت با فرایند روانشناختی :

همچنانکه در قبل اشاره شد فرایندهای روانشناختی تماما انسانی وبه ذات انسان برمی گردند. ازجمله انگیزه ، ادراک ، انگیزش و..ودر هر حال چون از خصوصیات ذاتی انسانها هستند فلذا نقش محبت ومهر در آنها عیان است .

فردی که به او محبت می شود ؛ انگیزه ی بیشتری برای انجام کار وتلاش از خود نشان می دهد تا فردی که به او محبت کمتری می شود ، همان فرد را درنظر بگیرید وی ادراکش درباره ی سازمان وکارش صحیح وخوشبینانه است .

در آموزش وپرورش ایران در اکثر موارد ذکر شده ، از عامل مهر ومحبت به نوعی استفاده می شود .اما در مورد معلمان بیشتر از این عامل بهره گرفته می شود تا شاگردان .

رابطه ی مهرورزی با فرآیندهای مدیریتی :

معلمان و دانش اموزان از اقشار پر اهمیت هر جامعه ای هستند . ومدیر مدرسه و مدیریت اموزش با توجه به رابطه خود با عوامل مختلف اموزش و پرورش نیاز به مدیریت روابط انسانی در همه برخوردهای انسانی دارد .روابط انسانی انقدر اهمیت دارد که بسیاری از صاحبنظران علم مدیریت مدیریت را علم هنر یا فن برقراری روابط با انسانهای داخل سازمان تعریف کرده اند . روابط انسانی زمینه های نگرش انگیزش ورشد را فراهم می سازد وهمین احساس رشد سبب رضایت و خشنودی افراد میشود .روابط انسانی صرفا ارتباط ظاهری در یک محیط ویا تحت شرایط فیزیکی خاص نیست

1- کریمی،عبدالعظیم.شکل گیری اخلاق در کودک.ص14.

روابط انسانی دوست داشتن واقعی انسانهاست .درگذشته تصور می شد که مسایل مادی بیشترین تاثیر را بر رضایت و

وجود جو دوستانه ورضایت شغلی تولید افراد را بالاتر می برد .ازمایش های معروف به هاثورن که به تقاضای صاحبان کارخانه وسترن الکتریک برای تایین اثر شرایط فیزیکی محیط کار به تولید کارگران بود نشان داد که برقراری روابط انسانی وجو دوستانه مشارکت و ...باعث بازدهی بیشتر می شود .خانم فالت درباره روابط انسانی در اموزش و پرورش می گوید :روابط انسانی عبارت است از توان برقراری ارتباط انسان با معلمان و دانش اموزان از طریق پذیرفتن وجود وشخصیت وویژگیهای فردی و همه ی تفاوتهایی که احتمالا با شخص دارند .))1

یکی از شاخص های روابط انسانی دوست داشتن یا محبت به دیگران است که از موضوعات مهم در روابط انسانی است که خود دوست داشتن و محبت کردن یک نوع مهارت خاص خود را می طلبد .((همانگونه که رمز موفقیت در مدیریت موفق شدن در کار کردن با انسان ها است در کار با انسانها نیز دوست داشتن و محبت کردن به همکاران و انسانهایی که با انها کار می کنیم میباشد . مدیر باید نسبت به همکاران خود نوعی علاقه وخیر خواهی داشته باشد وانها را از صمیم دل دوست داشته باشد وتا زمانیکه ما کسی را بدلایلی دوست نداشته باشیم ؛نمی توانیم با او روابط حسنه برقرار کنیم.سنگ زیر بنای دوست داشتن دیگران ، ارزش قائل شدن برای آنهاست . به عقیده ی کیمبل وایلز رهبر آموزشی باید نسبت به ارزش وجود وشخصیت معلمان مومن باشد.مدیر باید معتقد باشد که هرمعلم یا دانش آموزی دارای شخصیت است ،ومی تواند در مدرسه منشا خدمتی گردد.دوست داشتن در مدیریت آموزش وپرورش مفهوم ژرفی دارد تا کسی نتواند کودکان ونوجوانان را دوست داشته باشد در آنها نفوذ نخواهد کرد.کودکان از افرادبگانه وناآشنا فرار می کنند. وبه آنچه خوشایند وخوش منظر باشد روی می آورند .کودکان به کسی می گرایند که آنها را دوست داشته باشند واین دوستی هم جنبه ی ظاهر وهم جنبه ی باطنی دارد.))2

در مدیریت آموزش وپرورش ایران مدیران از عامل محبت ومهرورزی به اندازه ی کافی استفاده می نمایند وشاید معلمان به مدیرانی که بیشتر به آنها محبت ومهر نشان می دهند ، جذب وحاضر به کار کردن با آنها باشند .تهنا عامل قانون نمی تواند مدرسه را اداره کند بلکه عامل محبت علاوه بر کنترل افراد ،باعث بهره وری بیشتر نیز می شود.

خلاصه:

این فصل به دوبخش تقسیم گردید که در بخش اول آن به فراینهای آموزش وپرورش از جنبه هایی مانند فن شناختی، روان شناختی،مدیریتی ،آموزشی ، پرورشی پرداخت شده وهر کدام به اجزای کوچکتری تقسیم وتوضیح داده شد و آن را با نظام آموزشی کشورمان تبیین کردیم . دربخش دوم این فصل ،ابتدا توضیحاتی در مهر .محبت داده شد ودر ادامه رابطه وتاثیر عامل مهر ومحبت را با فرایندهای آموزش وپرورش بررسی نمودیم .

نتيجه:

در تدوین وتعیین اهداف در آموزش وپرورش ایران به اندازه ی کافی به مهرورزی ومحبت توجه شده است.

در فلسفه ی آموزش وپرورش ایران اسلامی محبت ومهرورزی به دانش آموزان و..مورد تاکید است.

در فرهنگ ایرانی اسلامی در تربیت وتعلیم توجه خاصی به مهرورزی ومحبت به دانش آموزان شده است.

معلمان ایران از مهرورزی ومحبت در امر آموزش وپرورش کمتر استفاده می کنند.

در روشهای تدریس مورد استفاده ی معلمان در ایران عامل مهرورزی ومحبت مورد توجه معلمان نیست.

در برنامه ریزی های آموزشی در ایران به عامل مهرورزی ومحبت توجه چندانی نشده است.

درتدوین ومحتوای کتب درسی ما به عامل مهرورزی ومحبت توجه زیادی نشده است.

در رشد اخلاقی دانش آموزان در ایران از عامل مهرورزی ومحبت استفاده ی چندانی نمی شود.

انجام فعالیتهای تربیت بدنی که باشکل کنونی در مدارس ما انجام می گیرد ، آنچنان نمی تواند باعث گسترش مهرومهرورزی بین شاگردان شود وفقط فعالیتها یک رقابت هستند.

در مراقبت از بهداشت فردی وبخصوص روانی دانش آموزان از عامل مهرورزی ومحبت در جهت رفع مشکلات دانش آموزان استفاده لازم نمی شود.

درساختار متمرکز ورسمی کنونی آموزش وپرورش در ایران بعلت گرایش تمام امورات به مرکز، مهرورزی ومحبت بعلت سلسله مراتبی بودن دستورات ورده های سازمانی ارزش چندانی پیدا نکرده است.

بااجرای مدرسه محوری عامل مهروزی ومحبت در مدارس بعلت همفکری های همه ی اعضاء در حل مسائل ومشکلات گسترش بیشتری می یابد.

مدیران ارشد نظام آموزش وپرورش در ایران از عامل مهرومهرورزی در رسیدن به اهداف آموزش وپرورش کمتر استفاده می نمایند.

مدیران واحدهای آموزشی ایران از عامل مهرورزی ومحبت در پیشبرد اهداف آموزشی وپرورشی استفاده کافی نمی برند.

تخصصی کردن مدیریت می تواند عامل مهر ومهرورزی را در نظام آموزشی ما رونق دهد.

برای ادارک صحیح اولیا ء ، دانش آموزان و معلمان از آموزش وپرورش از عامل مهرورزی ومحبت استفاده نشده است.

در ایجاد انگیزه در دانش آموزان برای فراگیری علم وتربیت ومعلمان برای بهبود وضعیت آموزش وپرورش از عامل مهرورزی ومحبت کمترین استفاده شده است.

در فنون ودانش های مورد استفاده در مدارس به نقش وتاثیر گذاری مهرومحبت در آنها توجه زیادی نشده وبیشتر برمحتوای رسمی دروس تاکید شده است.

پيشنهادات

1- پیشنهاد می شود که برای آشنایی ویادآوری به معلمان هرساله فلسفه و اهداف آموزش وپرورش ایران گوشزد شود وبرای آن کلاسهای ضمن خدمت ویا اجرای امتحانات غیر حضوری برگزار گردد.

2-پیشنهاد می شود که مبانی مهرورزی در مدارس اجرایی وبه آن بها داده شود.

3-پیشنهاد می شود که محققان عزیز ایرانی جنبه هایی از فرهنگ ما که به مهرورزی تاکید دارند استخراج وآنها را در اختیار برنامه ریزان درسی برای تدوین کتب ،قراردهند.

4- پیشنهاد می شود که همکاران گرامی ، از عامل مهر ومحبت در کلاسهای درسی بجای خشونت و بی لطفی به دانش آموزان بهره گیرند.

5- پیشنهاد می شود که همکاران عزیز ، در هنگام انتخاب روشهای تدریس برای ایجاد انگیزه ورغبت در دانش آموزان

از عامل مهر ومحبت استفاده ودر راهنمایی به شاگردان در هنگام تدریس به مهر ومحبت توجه داشته باشند ومانند یک پدر یا مادر دلسوز در رفع اشتباهات دانش اموزان با مهربانی برخورد نمایند.

6- پیشنهاد می شود که در رشد اخلاقی دانش آموزان در مدارس بجای تنها تذکر و استفاده از الفاظ ،ضمن الگو بودن تمام عوامل مدرسه برای دانش آموزان ،از مهرورزیدن ودوست داشتن دانش آموزان استفاده شود .

7- پیشنهاد می شود در اجرای مسابقات ورزشی یا حتی در زنگ های ورزش به دانش آموزان دوست داشتن ومهرورزیدن به همدیگر را در ضمن ورزش آموزش داد.

8- پیشنهاد می شود در مراقبت از بهداشت فردی و روانی دانش آموزان وبخصوص در مورد دانش آموزانی که نقصانی دارند ، با آنها مهر ومحبت بیشتری توسط عوامل مدرسه نشان داده شود.

9-پیشنهاد می شود که وزارت آموزش وپرورش به مدرسه محوری توجه بیشتری مبذول نماید زیراکه با مدرسه محوری ضمن همفکری همه ی عوامل مدرسه باهمدیگر در خصوص مسائل مدرسه ، مهرومحبت بین آنها بیشتر واز تبعات این مهرورزی دانش آموزان نیز بی بهره نخواهند شد.

10- پیشنهاد می شود که مدیران گرامی وزارت خانه تا مدرسه هیچگاه عامل مهر مهرورزی را فراموش نکنند زیرا که

دوست داشتن می تواند روابط را صمیمانه و کارایی وبهره وری بالاتر رود.

11- پیشنهاد می شود که مدیران آموزش دیده در امر مدیریت ، بعنوان مدیر انتخاب شوند زیراکه آنها به خوبی می توانند از مهرورزی واجرای مدیریت روابط انسانی استفاده نمایند.

12-پیشنهاد می شود که برای ایجادانگیزه در معلمان وشاگردان حتما عامل مهرورزی ومحبت وآن هم بطور واقعی نه دروغین ، ااستفاده شود زیرا که با مهربانی می توان خیلی از نقص ها را پوشش داد زیرا که مهربانی مانند حلقه ایست

که به گردن هرکس افکنده شود ،گشودنش جزء با بی مهری ،گشودنی نخواهد بود.

13-پیشنهاد می شود برای اینکه معلمان دانش آموزان و..نسبت به آموزش وپرورش درک مناسبتر واحساس بهترونگرش مثبت تری داشته باشند ، بایستی مدارس ما مملو از مهر ومهربانی شود .

پیشنهادات براساس نظر شخصی:

1- تا جاییکه امکان دارد به آموزش وپرورش از طرف مسئولان مملکتی مهر ومحبت شود تا معلمان نیز به تبع احترام مسئولان به خود مهر ومحبت خود را به شاگردان روا دارند.

2-رفع مشکلات مادی معلمان وآزادی فکر آنها حتما باعث رونق مهرورزی آنها به دانش آموزان خواهد شد.

3-اجرای اردوهای دانش اموزی با حضور معلمان می تواند مهرومحبت را بین معلمان وشاگردان زیاد نماید ،پس آموزش وپرورش با دادن بودجه ی لازم به مدارس این زمینه را فراهم نماید.

4-مدیران عزیز توجه داشته باشندکه

نقش مهر ورزي و محبت در آموزش و پرورش )ادامه مطلب قبلي(

مطالب مشابه :

مهر و محبت

طلسم محبت ، دعای محبت

دعا برای مهر و محبت برای شوهر:

نتايج مهر و محبت

مهر و محبت با مربي از ديدگاه اسلام

چگونه مهر و محبت ديگران را به خود جلب کنیم؟

نقش مهر ورزي و محبت در آموزش و پرورش )ادامه مطلب قبلي(

طلسم جلب محبت

دعاي مهر محبت و تحبيب قلب