|
مقدمه :
از
ديرباز حشرات و جانوران موذي به سبب ايجاد مزاحمت براي انسان و ساير
موجودات زنده مورد توجه قرار گرفته اند .اين موجودات با گزش و نيش خود
مزاحمت بسياري براي انسان فراهم مي آورند و گاه نيش سمي آنان مرگ موجودات
را به همراه داشته و مشكلات عديده اي پيامد اين گزش مي باشد .گاهي اوقات
نيش و گزش باعث تحريك و آلرژي شديد مي شود .انتقال عوامل بيماري زا به
روشها و به صورت مختلف توسط حشرات و جانوران موذي و ايجاد اپيدمي هاي چندان
بزرگ جان هزاران انسان را با خطر جدي مواجه نموده و گاهي سبب مرگ مي شود .
در ادامه سعي گرديده به معرفي چند نمونه از حشرات و جانوران موذي از لحاظ اهميت پزشكي و راههاي مقابله با آنها پرداخته شود .
پشه ها :
اهميت پزشكي :
بيماريهاي
مالاريا ،وشرريا بانكروفتي ،تب زرد ،تب دانگ ،بروگيا مالائي ،آربوويروسها و
ويروسهاي مولد آنسفاليت بيماريهايي هستند كه توسط پشه ها منتقل مي شود .
راههاي مبارزه :
الف )مبارزه با لاروها
1- مبارزه بيولوژيك :استفاده از ماهيها مانند آفانيوس و گامبوزيا
2- مبارزه
فيزيكي :زهكشي اراضي ،از بين بردن آبهاي راكد ،جلوگيري از ورود فاضلابها
به اراضي كشاورزي ،پركردن گودالها و چاله ها ،ايجادتغيير شكل درلانه هاي
لاروي،كندن و از بين بردن گياهان آبزي
3- مبارزه شيميايي:استفاده از حشره كشهايي كه خاصيت لارو كشي دارند مانند Abate ،استفاده از روغنهاي معدني مانند نفت و گازوئيل
4- مبارزه تلفيقي :تلفيق دو يا چند راه مبارزه مانند تلفيق مبارزه بيولوژيك و شيميايي
ب )مبارزبا بالغين
1-
محافظت شخصي :مسدود كردن در و پنجره با استفاده از توريها –استفاده از پشه
بندو پشه كشهاي برقي –استفاده از آئروسل ها(اسپري) –استفاده از دور كننده
ها (پمادهاي حاوي دي متيل فتاليت)
2-سم پاشي ابقايي :استفاده از حشره كش ها مشروط بر اينكه مقاومت نسبت به آنها مشاهده نشده باشد .
مگس خانگي :
اهميت
پزشكي :در انتقال بسياري از عوامل بيماريزا از طريق مكانيكي (برگرداندن
غذاي خورده شده ،مدفوع ،موهاي موجود بر روي پاهاي بدن بر روي سطوح و مواد
غذايي )نقش دارد از جمله :
-ويروسها (از قبيل فلج اطفال،تراخم،هپاتيت )
-ريكتزياها و باكتريها (از قبيل تب كيو ،وبا ،حصبه ،سل ،جذام ،سياه زخم)
راههاي مبارزه
الف )بهسازي محيط
-قراردادن مواد زائد و زباله داخل كيسه زباله پلاستيكي و بستن زدن آنها ،سوزاندن و دفن زباله
ب)مبارزه فيزيكي
-نصب توري بر روي درب پنجره و هواكش ساختمان ها
-نصب تله هاي نوري ماوراءبنفش در فروشگاههاي مواد غذايي و رستوران ها
ج)مبارزه شيميايي
-استفاده از اسپري حشره كش
-سم پاشي اماكن داخلي و خارجي با استفاده از حشره كشهاي ابقائي به شرط نداشتن مقاوت نسبت به آنها
-استفاده از طناب هاي آغشته به حشركشها
-استفاده از طعمه هاي جامد يا مايع :مخلوط شكر يا سبوس با حشره كش به غلضت 1تا2 درصد و قرار دادن آنها در دسترس مگس ها
-سم پاشي مرتب محل جمع آوري زباله ها
ساس تختخواب =ساس رختخواب
اهميت پزشكي :
آزار نيش و گزش ،ايجاد آلرژي و ناراحتي مي كند .
راههاي مبارزه :
-دقت در هنگام خريداري لوازم چوبي دست دوم
-مبارزه
شيميايي (استفاده از مالاتيون 2 درصد –استفاده از ديازينون 5/0 درصد
–استفاده از پريمفوس متيل 1درصد –استفاده از پروپكسور=بايگون 1 درصد
–استفاده از كارباريل 1 درصد(سوين ) –استفاده از بنديو كارب 24/0
درصد(فايكام) –استفاده از دلتامترين 005/0 درصد –استفاده از بيوزرمترين
توجه
:بايد كليه شيارها ،شكافها، درز لوازم چوبي و كف اطاقها سم پاشي شود
.براي هر 25 تا 50 متر 1 ليتر حشره كش كافي است .فاصله 2 سم پاشي كمتر از
دو هفته نباشد .
شپش سر و بدن
اهميت پزشکي :
انتقال
بيماريهاي پديکولوزيس ‘ تيفوس اپيدميک و آندميک ‘تب خندق ‘تب راجعه
اپيدميک ‘تيفوئيد ‘تب ولگردان توسط شپش بدن مي گردد و بيماري زرد زخم توسط
شپش سر ايجاد مي شود .
راههاي مبارزه :
1-شپش سر :
-رعايت بهداشت شخصي و آموزش بهداشت در مدارس
-شستشوي مرتب سر با آب گرم و صابون يا شامپو
-شانه کردن موها با استفاده از شانه هاي فلزي يا چوبي دندانه ريز
-استفاده از شامپوهاي اختصاصي مانند شامپو پرمترين 1 درصد
-استفاده از گرد حشره کشها مانند پرمترين 5/0 درصد ومالاتيون 1 درصد
2-شپش بدن :
-تعويض لباسها
-عدم استفاده از لباسهاي ديگران
-شستشوي لباسها و ملحفه ها در حرارت 60 درجه سانتيگراد
-اطو کشيدن لباسها خصوصا درزها و چين هاي لباسها
-عدم استفاده از ملحفه ها و لباسهاي آلوده به مدت 1 ماه
-استفاده
از گرد حشره کشها ‘مانند استفاده از کارباريل (سوين ) 5 درصد
‘پروپکسور(بايگون ) 1 درصد ‘تمفوس 2 درصد ‘و ساير حشره کشهايي که شپشها
نسبت به آنها مقاومت نشان نداده اند مشروط بر اينکه مورد مورد تاييد وزارت
بهداشت و درمان باشد
ککها :
اهميت پزشکي
1- آزار نيش و گزش ککها
2- طاعون
3- تيفوس آندميک
4- سستودها
5- سالمونلوزيس
مبارزه :
1-حفاظت شخصي
استفاده از مواد دور کننده مانند بنزيل بنزوات ‘دي متيل فتالات و دي اتيل تولاميد
2-حيوانات خانگي
-گردپاشي حيوان :مالاتيون 5-2 درصد ‘کارباريل 5-3 درصد و پرمترين 1 درصد
-سم پاشي محيط زيست :مالاتيون 2 درصد ‘ديازينون 5/0 درصد (سم پاشي هر دو هفته يکبار تکرار شود .
3-اماکن مسکوني
-سم پاشي منازل و مسير حرکت جوندگان :مالاتيون 5 درصد ‘ديازينون 2 درصد و کارباريل 5-3 درصد
-گردپاشي کف منازل :بنديوکارب(فايكام ) 1 درصد ‘کارباريل 5(سوين ) درصد ‘پروپکسور(بايگون ) 1 درصد ‘دلتامترين 005/0 درصد
پرمترين 5/0 درصد ديازينون 2 درصد ‘مالاتيون 5 درصد و پريمفوس متيل 2 درصد
سوسريها (سوسکها )
اهميت پزشکي :
عوامل
بيماري زا را بطور مکانيکي منتقل مي کند مانند:ويروسها (ويروس فلج اطفال
)‘تک ياخته ها ‘ باکتريها ‘کرمها و نماتدها ‘دفع مواد آلرژي زا
مبارزه :
1-بهسازي محيط و کنترل مکانيکي
-جلوگيري
از ورود سوسريها به داخل ساختمانها ‘نصب توري بر روي دربها و چاههاي
فاضلاب ‘کنترل لوازمي که وارد منازل مي شود مانند :گوني هاي برنج ‘شانه هاي
تخم مرغ ‘و سبزيجات
-جمع آوري پس ماندهاي غذا
-نگهداري غذا در ظروف در بسته
-قراردادن زباله در کيسه هاي پلاستيکي و بستن درب آنها و يا ظروف سربسته و دفع به موقع آنها
-درزگيري شکافها
2-مبارزه شيميايي
-استفاده
از طعمه ها (مواد غذايي حاوي قند ، چربي و نشاسته به علاوه يك حشره كش يا
استفاده از اسيد بوريك به علاوه ماده نشاسته دار و زرده تخم مرغ)
-استفاده از سموم مختلف مشروط بر اينکه نسبت به اين سموم مشاهده نشده باشد .
-استفاده از مالاتيون 5 درصد ‘ديازينون 2 درصد ‘دوراسبان 2 درصد ‘بايگون 1 درصد و سايپرمترين
-استفاده از نفت و گازوئيل(به ميزان 1تا2 قاشق ) در مناطق آلوده به سوسري آمريكايي داخل چاههاي فاضلاب (دقت شود لوله پليكا نباشد )
عقربها :
اهميت پزشکي
گزش
عقربها مشکلاتي براي انسانها ايجاد مي نمايد که از يک واکنش موضعي جزئي تا
دگرگونيهائي که منجر به مرگ مي شود متغير است .علائم کلينيکي بستگي به نوع
گونه عقرب ‘مقدار سم دريافت شده ‘قواي جسماني ‘موقعيت سني ‘تعداد
نيش و فصل گزش متفاوت است .
ماده
سمي در نيش عقربها بستگي به اندازه آنها ندارد .تعدادي از عقربهاي بزرگ
بدون خطر مي باشند و نيش آنها فقط باعث تورم و التهاب و سوزش مي شود در
حالکه اغلب گونه هاي کوچک خطرناک هستند .سم عقرب داراي موادي است که روي
اعصاب تاثير مستقيم داشته و علائم مسمويت را ايجاد مي کند که شامل عرق زياد
‘تنفس سريع ‘تهوع ‘استفراق ‘تشنج ‘و افزايش ترشحات بدن مي باشد .مرگ غالبا
به علت فلج دستگاه تنفس و نارسائي قلب پيش مي آيد .
مبارزه با عقربها
1-داخل اماكن
-استفاده از امولسيون حشره کشهاي :بنديو کارب(فايكام ) 48/0-24/0 درصد ‘پروپکسور 2 درصد ‘ليندين 5/0 درصد
-استفاده از گرد حشره کشهاي :بنديو کارب (فايكام )1 درصد ‘کارباريل(سوين ) 5-2 درصد ‘پروپکسور(بايگون ) 2 درصد ‘ليندين 1 درصد
2-در خارج ازاماکن
-استفاده
از حشره کشهاي فوق ‘دقت شود قسمتهايي از ساختمان که با خاک تماس دارند
مانند پي ها و ستون هاي لااقل تا 60 سانتي متري سم پاشي شود .
اقدامات احتياطي
-پوشيدن کفش در مناطق آلوده ‘خصوصا شبها
-دقت درهنگام پوشيدن لباسها
-قراردادن يخ در محل عقرب گزيدگي تا رساندن بيمار به مراکز بهداشتي
مارها :
اهميت پزشكي :
هر
ساله تعدادي از مردم(به ويژه كودكان) در اثر نيش مار جان خود را از دست مي
دهند .اين افراد بيشتر افرادي هستند كه در بوته زارها و علف زارها تردد مي
كنند .
علائم محلي مارگزيدگي :
الف )علامت نيش يا دندان مار بر روي پوست ،جاري شدن خون ،ورم ،درد شديد ،احساس سوزش ،وجود لكه ،درمحل گزيدگي
ب)علائم
عمومي :تهوع ،استفراغ ،عرق شديد ،تب و لرز،سرد شدن پوست ،رنگ پريدگي
،سردرد ،سر گيجه ،احساس سستي و ضعف ،اشكال در بلع غذا ،اشكال در تكلم وتنفس
،كند يا تند شدن نبض ،تيرگي ديد و افتادگي پلك چشم ،خونريزي عمومي ،اضطراب
و شوك
ج)علائمي كه با تاخير به وجود مي آيد :سستي ،بي حسي ارگانهاي بدن ،سوزش ،شل شدن ماهيچه ها ،اشكال در تنفس ،بهم ريختن افكار ،فلج
مبارزه با مار :
1-استفاده
از چسبهاي نظير آترارت و تله هاي محتوي ماده چسبناك (مقداري از اين چسبها
را بر روي تكه سنگ يا كاشي ريخته و آن را در محل رفت و آمد مار بيشتر در
كنار و حاشيه ديوار قرار دهيد )
2-استفاده از طعمه هاي محتوي سموم
اقدامات احتياطي :
جلوگيري از تجمع لوازم اسقاطي ،الوار ،سنگ و خاك نزديك اماكن مسكوني
|
