نقش تاریخی معمـار؛ تحقیـق یا تقلیـد؟

ازمقلـد تا محقـق فـرق هـاست کاین چو داوودست و آن دیگرصداست
مـولـوی

"طاق دروازۀ" سـارینـِن (تصویربالا، راست) خود اقتباسی آشکار از طرح سردر ورودی" نمایشگاه بین المللی رم" اثر "آدالبـِرتولیبـِرا" (1963-1903(Adalberto Libera / است که قراربود درسال 1942 میلادی اجراء شود (تصویربالا، وسط).

رد پای این سهمی غول آسا را درعظیم ترین طاق آجری"تقویت نشدۀ" جهان یعنی " ایوان مدائن" (تصویربالا،چپ) نیز به وضوح می توان دید. آیا این به معنای" تقلید" و" کپی برداری" است؟ مسلمـاً خیـر! آزمون جسورانۀ "طاق کسری" در درخششی زودهنگام، پایداری فرمی "پوسته های بدون تنش سهموی" را به دنیای معمـاری آموخت.

متأسفانه قرن ها اقتدار جاهلیت فرهنگی و سلیقۀ سطحی و نازل حکام بنی امیـه و بنی عباس، معماری دوران اسلامی را از به کار بستن آموزه های این میراث فاخر و ارزشمند مهندسی محروم ساخت. ایتالیایی ها بروز جنگ بین الملل دوم را علت عقیم ماندن پروژۀ ملی خود می دانند هرچند که بعید به نظر می رسد "فضای خلاقیت تکنولوژیک"معماری ایتالیا (و نه توان طراحی و محاسباتی و حتی فن آوری اجرای آن) حتی امروز هم قادر به پدید آوردن اثری همچون "طاق سنت لوئیـز" باشد.

به هرحال لیبـرا درمراجعه ای کاملاً مشروع به "کانسپت طاق سهمی" ونه به پتانسیل فرمی آن، یادمانی ملی را درابعادی فراخور زمان خویش طراحی کرد. سـارینن اما، درفرآیندی از ایجاز و تلفیق،"دستـور" ریاضی سهمی (و نه صرفاً قالب شکلی آن) را اتخاذ و با تغییرهندسۀ مقطع و مشخصات سازه ای الگوی ایتالیایی از مربع به مثلث و از سازه ای بتنی وتوپر به کانالی فولادی و با تعبیۀ هم زمان دو رشته پلکان اضطراری، یک آسانسور(تا ارتفاع 91 متری) و یک سیستم کپسول انتقال دهندۀ بازدیدکنندگان به تاج قوس، نقش تاریخی خویش را به عنوان حلقه ای از زنجیر طلایی تکامل معماری بالنده به بهترین وجه ایفا نمـود؛ "طاق سنت لوئیـز" با 192 مترارتفاع هنوزبلندترین بنای یادبود امریکاست.

آری مـا می توانیـم! امـا . .

"هر هنـرمنـد امکانات بصری معینی را پیش رو دارد که محدودۀ [ آفرینش] اوست، همیشه همه چیـز امکان پذیرنیست."
هاینریش ولفلیـن (منتقدهنر / 1945-1864)

"ترین"های متعددی که تابه حال نثار این شاهکار ملی شده است، خواه ناخواه آنرا در معرض مقایسه باآثار مشابه دردیگر نقاط جهان قرارمیدهد. چه به لحاظ ظاهری و چه از نظر مشخصات فنی و عملکردی (که قبلاً ذکر آن رفت)، پل جوادیه شباهت های غیرقابل انکاری با پل "لابارکِـتا" دارد.

این شباهت ها برخلاف تصور اولیه، تنها در حوزۀ ترمینولوژی عناصرو اجزاء استاندارد نیست. هیچکس یک طراح خودرو را به دلیل استفاده ازچهارچرخ و یا یک فرمان درطرح خود به " کپی برداری" از سایرخودروها متهم نمی کند. در" تعریف نوعی" (Universal definition) ، عناصراصلی هر محصول اجزاء "ژنریک" آن محصول هستند و استفادۀ مجدد و مکرر ازآنها درمحدودۀ مشخصات فرمی و عملکردی ِمتعارف، امری پذیرفتنی است چرا که ایجاد اثردراین، سطح فرآیندی تألیفی (Synthetic) و عملی در سطح "پیشه وری" است که اساساً جنبۀ ابداع ندارد؛

عقل جـزوی عقل استخراج نیست جـز پذیرای فن ومحتاج نیست
مـولـوی

اما درمقام "ابداع واستخراج" و درساحت "ورای حداقل هـا" کوچکترین خروج ازقالب های موجود می بایست با اشراف به رویدادهای مشابه و با فاصله گرفتن عمدی وآگاهانه از نمونه های گذشته باشد. تخلف ازاین اصل اخلاق حرفه ای، لاجرم "استقراردرموضع تهمت" تقلید را به دنبال خواهد داشت.

(لااقل تا آنجا که حافظۀ تصویری حقیر یاری می کند) طرح بالا که دراطلاع رسانی های اولیه به عنوان "آوان پروژۀ" معماری پل جوادیه ارائه شده بود، درقیاس با طرح اجراء شده از مزیت بزرگ عدم تشابه با پل های موجود برخوردار بود ودرصورت عینیت یافتن میتوانست به حق شایستۀ بسیاری ازتعریف وتمجید های فعلی باشد.

بی ارتباط دانستن طرح پل جوادیه با پل "لابارکِـتا" اولاً نشانۀ تجاهل پدید آورندگان این اثرنسبت به تاریخچۀ طراحی آثاری ازاین دست و"عذری بد تر ازگنـاه" است وثانیاً این اصرار برحضور در"باشگاه برترین های جهان" (به هرقیمت)، بدان میماند که "محسن پنجه طلا" با ادعای بی اطلاعی از وجود اتوموبیل BMW مدل 650i سقف بازشو (تصویر پایین سمت راست) و تنها با بهره گیری از چکش و قالب تنه و سایر"تجهیزات پیشرفتۀ ! صافکاری"، ظرف مدت دوسال "سمنـد"اقساطی خود را به "برترین اتوموبیل اسپرت خاورمیانه" تبدیل کند! (تصویر پایین سمت چپ)

یا فلان نخبۀ کانال سازانتظارداشته باشد درنمایشگاه بین المللی بعدی اتوموبیل درژنو، محصول "کاملاً ابتکاری" وی (تصویر پایین سمت چپ) گوی سبقت از"مشابه خارجی" خودیعنی رولزرویس مدل Silver Ghostبرباید!(تصویر پایین سمت راست)

و بالاخره انسان باید خیلی بیسواد، بی وطن و اجنبی پرست باشد که متوجه نشود "مرسدس اسمارت" (تصویر پایین سمت راست) چیزی نیست مگرکپی بزک شده ای ازطرح "منحصر به فرد" یک کابینت ساز مبتکرگرمساری که تنها با بهره گیری از دستگاه خم کن و قیچی ورق بر به خلق این "اثرشاخص" نائل آمده است! (تصویر پایین سمت چپ)

همۀ این خودروها چهارچرخ، یک فرمان، یک موتور و. . . دارند اما تشابه ها کجا وتفاوت ها کجا!!

"خداوند این کشور را از دشمن، ازخشکسالی،[ و ازمهندسی معکوس!] محفوظ دارد."

معمار نیووز: منبع

نقش تاریخی معمـار؛ تحقیـق یا تقلیـد؟

مطالب مشابه :

حق طراحی

معرفی رشته مهندسی تکنولوژی معماری

سوگندنامه مهندسی

نقش تاریخی معمـار؛ تحقیـق یا تقلیـد؟

سیستم سازه‌ی فولادی سبک سردنورد شده(LSF)

صنعت و بازار كار رشته مهندسی معماری

تبلیغات جالب و زیبای یک شرکت مصری