سیر صعودی جهیزیه از دیروز تا امروز!

به نقل از شبستان، جهیزیه به عنوان یکی از قدیمی ترین سنن ازدواج در ایران و بسیاری از کشورها مرسوم و از گذشته دور دادن اسباب و ابزار زندگی به زوج ها رواج داشته است. از مهم ترین فواید جهیزیه باید به تأمین مالی زوج ها در آغاز زندگی مشترک اشاره کرد. زوج ها برای شروع زندگی با کمک خانواده ها تلاش می کنند، روی پای خود بایستند و آرامش نسبی پیدا کنند. در بحث آسیب شناسی جهیزیه نیز باید به نداشتن الگوی صحیح مصرف اشاره کرد؛ این واژه برای جامعه تعریف نشده است و هنوز بسیاری از خانواده ها دقیقا نمی دانند چه چیزهایی باید تهیه کنند و نیاز به تهیه چه چیزهایی نیست.

جهیزیه رسمی مشترک در دنیا

اگر بخواهیم جهیزیه را به عنوان یک سنت مشترک از نظر تاریخی مورد بررسی قرار دهیم باید به این نکته اشاره کنیم که این سنت کهن ریشه در فرهنگ کشورهای آفریقایی دارد که با هدف تأمین سرمایه اولیه برای کسب و کار به داماد هدیه داده می شد و به این ترتیب داماد می توانست با استفاده از سرمایه اولیه ای که خانواده عروس در اختیار او قرار می داد، مسوولیت تأمین خواسته ها و نیازهای همسر و فرزندانش را برعهده گیرد.

حتی در قدیمی ترین گزارش موجود از گذشته های دور مانند قانون «حمورابی» که در قرن هجدهم قبل از میلاد تدوین شده از جهیزیه به عنوان یکی از رسوم رایج در آن زمان نام برده شده است. تا پیش از قرن پنجم قبل از میلاد یعنی در دوران «هومریک» یونان قدیم رسم بر این بود که خانواده عروس به خانواده داماد شیربها می دادند تا این که در اواخر دوران «کلاسیک» به تدریج جهیزیه جایگزین شیربها شد.

جهیزیه حتی در روم باستان هم متداول بود و به این ترتیب می توان گفت که این سنت از جمله رسومی است که نه تنها در کشورهای آسیایی، بلکه در کشورهای اروپایی هم وجود داشته است. در کشورهای اروپایی و به ویژه در کشور انگلیس جهیزیه در طبقات اشرافی به عنوان ارثیه در هنگام ازدواج از طرف پدر به فرزند دختر هدیه می شود و به این ترتیب فقط دخترانی که در زمان ازدواج از پدرشان جهیزیه نگرفته باشند، در ارث سهیم می شوند. البته امروزه در اغلب کشورهای در حال توسعه در اروپا و آمریکا این رسم کهن و دیرینه به دست فراموشی سپرده شده است و در اغلب خانواده ها عروس و داماد با هدایای نقدی که در مراسم جشن ازدواج خود از دوستان، اقوام و نزدیکانشان هدیه می گیرند، مقدمات اولیه زندگی مشترک را تأمین می کنند.

اما خانواده های سنتی همچنان به این سنت قدیمی پایبند هستند و خانواده دختر مسوولیت تهیه جهیزیه را برعهده می گیرد. البته باید به این نکته توجه داشت که در این کشورها برخلاف کشور ما جهیزیه تنها شامل ملزومات اولیه برای آغاز زندگی مشترک خواهد بود و بسیاری از کالاهای غیرضروری و لوکس تجملی که در خانواده های ایرانی بخشی از جهیزیه محسوب می شود، با استفاده از هدایایی که عروس و داماد در مراسم جشن ازدواجشان می گیرند خریداری خواهد شد.

در کشور هند تهیه کالاها و اجناس مورد نیاز و همچنین تأمین پول نقد و طلا از طرف خانواده عروس به عنوان جهیزیه نه تنها در زمان ازدواج بلکه در مناسبت های مختلف پس از ازدواج و حتی گاهی تا پایان عمر پدر و مادر برای فرزند دختر ادامه دارد، در واقع در خانواده های هندی جهیزیه به عنوان راهکاری برای گریز از فقر پسران است و حتی رسم بر این است که خانواده داماد با توجه به موقعیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانواده دختر در هنگام خواستگاری تقاضای خود را در خصوص جهیزیه مطرح کنند و خانواده عروس با توجه به موقعیت خود با این تقاضاها موافقت می کنند و به این ترتیب مقدار جهیزیه از قبل از برگزاری مراسم ازدواج در بین طرفین توافق می شود تا جایی که در برخی ازخانواده ها حتی یک وسیله نقلیه که گاهی یک اتومبیل آخرین مدل خارجی است و همچنین مسکن که گاهی یک ویلا در اروپاست نیز به عنوان بخشی از جهیزیه به داماد هدیه می شود.

شاید برایتان جالب باشد بدانید که در کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز در گذشته برخلاف آنچه امروزه در این کشورها مرسوم است، موقعیت اجتماعی داماد ملاکی برای تعیین مقدار جهیزیه بود و از این رو افرادی که توانایی مالی چندان خوبی نداشتند هرگز نمی توانستند با افرادی از طبقات بالای اجتماع ازدواج کنند که امروزه هیچ اثری از این باور دیرینه در فرهنگ کشورهای اروپایی و آمریکایی یافت نمی شود، علی رغم این که این سنت در گذشته در کشورهای اروپایی بخشی از حقوق مدنی افراد محسوب می شد.

آنچه جامعه ما را از جوامع غربی متمایز می سازد این است که اگرچه امروزه در کشورهای اروپایی و آمریکایی جوانان خودشان مسوولیت تهیه لوازم ضروری برای آغاز یک زندگی مشترک را برعهده می گیرند، اما در مقابل در کشور ما جهیزیه قدم فراتر از آماده سازی لوازم ضروری و حتی غیرضروری گذاشته است، تا جایی که در بسیاری از خانواده ها حتی مارک کالاهای تهیه شده به عنوان جهیزیه نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به این ترتیب در برخی از خانواده ها هزینه اختصاص یافته برای تهیه جهیزیه گاه به بیش از ده ها میلیون تومان افزایش یافته و خانواده ها وسایلی را در جهیزیه دختران شان تهیه می کنند که بسیاری از خانواده های قدیمی تنها با بخش کوچکی از آن سال های طولانی به زندگی مشترک خود ادامه داده اند و این در حالی است که حتی برخی از این کالاها هیچ گاه مورد استفاده قرار نخواهد گرفت و قصد خانواده عروس از خرید این کالاهای غیرضروری این بوده که به همه نشان دهند جهیزیه کامل و بی نقصی را برای فرزندشان تهیه کرده اند.

جهیزیه و مشکل لاینحل خانواده ها

تهیه جهیزیه یکی از مشکلات اصلی بسیاری از خانواده های ایرانی به هنگام ازدواج فرزندان است. والدینی که با شور و شوق و پس از انتخاب عروس یا داماد مناسب، فرزند خود را برای زندگی مشترک آماده کرده اند، پس از مراسم دوران نامزدی یا عقد، به تکاپوی خرید جهیزیه برای فرزند خود می افتند. این مرحله، یکی از حساس ترین مراحل دوران عقد است و توافق و تفاهم دختر و پسر و خانواده ها در این برهه بسیار کارساز است. اما به عقیده بسیاری از کارشناسان، خرید جهیزیه که باید به منزله شروع زندگی ساده زوج های جوان باشد، طی سال های اخیر به معضل و مشکل اصلی تبدیل شده است. جوانان با توقعات بی جا و تقاضای اقلام غیرضروری خانواده ها را تحت فشار می گذارند و خانواده ها نیز با دامن زدن به توقعات آن ها، جوانان را پرتوقع و بی انگیزه می کنند.

در گذشته طبق رسم، مهریه برابر با جهیزیه بود. به عنوان مثال اگر می گفتند پنجاه هزار تومان مهریه عروس باشد، عروس همان قدر جنس به خانه بخت می آورد، در صورتی که الان این گونه نیست. خانواده ها باید برای زوج های جوان روشن کنند که شروع زندگی مشترک با حداقل امکانات میسر است و نباید توقع زندگی مرفه و بی دردسر و بدون مشکل را در سر بپرورانند.

پیرامون این موضوع بر آن شدیم تابا «محمدابراهیم رفیعی»، کارشناس پیشگیری از اعتیاد و عضو انجمن روان‌پزشکان اعتیاد آمریکا به گفت و گو بنشینیم تا در مورد این موضوع برایمان بگوید. آنچه در پی می خوانید گزیده ای از این گفت و گوست. وی معتقد است، افرادی که دارای تحصیلات عالیه بوده و یا وابسته به خانواده‌هایی هستند که ارزش‌های فرهنگی و واقعی آنها جزء ارزش‌های اجرایی‌شان است، نوع لباس پوشیدن‌، آرایش کردن و حتی مدل خودروی آنها بسیار ساده و معمولی است، در حالی که افرادی که از لحاظ اقتصادی در سطح پایینی قرار دارند، عکس موارد فوق در رفتارشان حاکم است، بنابراین می‌توان گفت، ساختار فرهنگی و ارزش‌گذاری افراد و خانواده‌ها نقش مستقیمی با موارد ذکر شده دارد که ما از آن با عنوان چشم و هم چشمی یاد می کنیم.

خودکم‌بینی از عواقب چشم و هم چشمی

وی با بیان اینکه خودکم‌بینی یکی از عوامل چشم و هم چشمی در جامعه است، اظهار کرد: در چنین شرایطی ما خود واقعی را که خداوند به ما عطا کرده نمی‌بینیم، بلکه با تجملات ظاهری سعی در تکمیل خود داریم تا این عارضه را جبران کنیم که این امر نیز عواقبی مانند کاهش سن ازدواج و افزایش توقع زن از همسرش را به دنبال دارد.

رفیعی اظهار کرد: بعد از طی مراحل فوق، وقتی زوجین وارد زندگی مشترک می‌شوند این خود‌کم‌بینی و احساس نیاز دائم به مدرن کردن تجهیزات، موجب رقابت منفی می شود به طوری که زن به همسان‌سازی خانواده خود با افراد مشابه می پردازد، سپس با ایجاد چالش در خانواده طلاق عاطفی را موجب می‌شوند.

طلاق عاطفی؛ منشاء انحرافات اخلاقی

وی با بیان اینکه طلاق عاطفی موجب انحرافات اخلاقی میان زوجین می‌شود، خاطرنشان کرد: در واقع یک مکانیزم جایگزینی یا فرافکنی ایجاد می‌شود و چون موفق به حل مشکل خود نمی‌شود آن را به ناتوانی همسرش ارتباط می‌دهد، در چنین شرایطی این‌گونه می‌پندارد که چون به خواسته‌های او توجه نشده پس به سمت فرد دیگری می‌رود که به خواسته هایش توجه کند، این در حالی است که آن فرد توجه اش ظاهری بوده و تنها برای بدست آوردن متاع به دنبال این شخص است ،این حلقه معیوب در زندگی آنها ادامه پیدا می کند و هر چه جلوتر می‌رود شدت بیشتری می‌گیرد.

خودشناسی و معرفت نفس عامل خوشبختی انسان ها
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا جهیزیه سنگین ضمانت اجرایی برای خوشبختی زوج‌ها دارد یا نه؟، یادآور شد: اگر از آموز‌ه‌های دینی خود استفاده کنیم، می‌بینیم که خوشبختی با جهیزیه حاصل نمی‌شود بلکه خوشبختی واقعی از طریق محتوای ذهنی و دانش افراد که همان خودشناسی و معرفت نفس است به وجود می‌آید. افراد دارای معرفت نفس در همه شرایط خوشبخت هستند، مانند حضرت زینب (س) که در شرایط سخت کربلا که تمام عزیزان خود را از دست داده بودند، فرمودند: «من همه چیز را زیبا می‌بینم»، بنابراین خوشبختی یک ابزار بیرونی نیست، بلکه در درون افراد بوده و به نوع تفکر و نگاه آنها به خداوند و جهان هستی برمی‌گردد.

رابطه مستقیم آموزش و ازدواج آسان

این روان‌شناس، آموزش و خودشناسی را از راهکارهای مهم ازدواج آسان خواند و اظهار کرد: اگر زوجین ارزش ازدواج و حیاتی را که خداوند به آنها عطا کرده، بدانند و پیرامون آن به مطالعه بپردازند و مقداری هم از ظواهر مادی دنیا فاصله بگیرند، متوجه می‌شوند که جهیزیه سنگین موجب خوشبختی نمی شود و آن را نیز با پول نمی‌توان خرید، بنابراین شناخت همراه آموزش (مسابقه، کتاب) مهم‌ترین راه حل مشکل جوانان در معرض ازدواج هستند.

رفیعی تصریح کرد: با توجه به اینکه ارزش‌های دینی و اخلاقی نفوذ زیادی در سطح جامعه ما دارند، اگر این ارزش ها تقویت شوند یک سپر حمایتی مهم در برابر هجوم وحشتناک تهاجم غرب خواهیم داشت.

عوارض تجهیزات خانگی ابتدا در کشورهای جهان سوم تست می شود

وی با اشاره به عوارض برخی از لوازم خانگی در زندگی افراد خاطرنشان کرد: بیشتر لوازمی که توسط کشورهای اروپایی و آمریکایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ابتدا برای تست و آزمایش به کشورهای جهان سوم ارسال می‌شوند و پس از نمایان شدن عوارض و مشکل، آنها را در کشورهای خود توسعه می‌دهند، حتی در فروش خودروهای ژاپنی به آنها گفته می‌شود که چه نوع خودروهایی را به کشورهای جهان سوم و چه نوع را به کشورهای اروپایی و آمریکایی صادر کنند، به طوری که در فروش تجهیزات خانگی نیز چنین سیاستی را به کار می‌برند.

به گفته این روان‌شناس، در کشور ما نیز هیچ تحقیقی بر روی عوارض محصولات وارداتی صورت نمی‌گیرد و واردکنندگان بیشتر به فکر سود محصولات هستند تا کنترل و نظارت بر آنها.

توجه به ارزش‌های معنوی در کنار ارزش‌های مادی، عامل موفقیت جوانان

رفیعی با بیان اینکه باید خانواده‌ها نسبت به مسایل فرهنگی و مذهبی دقت نظر بیشتری داشته باشند، گفت: فرزندان بیشتر از والدین خود، الگوبرداری می‌کنند، بنابراین آنها باید به ارزش‌های معنوی توجه داشته و در کنار این ارزش‌ها به ارزش‌های مادی هم اهتمام بورزند. این عمل از اعمال بزرگان است، اگر خانواده‌ها به طور یک‌جانبه فقط به مفاهیم دینی و معنوی بپردازند و از مفاهیم دنیایی و غریزی غافل، اگر هر دوی اینها با هم تلفیق شوند جوانان به راحتی می‌توانند پذیرای ارزش‌های دینی و اخلاقی شوند.

رفیعی با اشاره به وظایف مسئولان فرهنگی یادآور شد: واگذاری همه مسئولیت‌ها به دوش مراکز فرهنگی نه تنها کار درستی نیست بلکه نتیجه مثبتی هم نخواهد داشت. جامعه ما در شرایطی قرار دارد که تک‌تک افراد باید با توجه به توانایی‌های خود به رشد و تعالی بپردازند و الزاما اینکه منتظر اقدامات مسئولان فرهنگی باشیم، نتیجه‌ای جز شرایط حال حاضر را نخواهیم داشت.

تجمل‌گرایی جامعه و رفتار مسئولان

وی با بیان اینکه هر چند حساسیت خود مردم تأثیر بیشتری در حل مشکلات جوانان دارد، تصریح کرد: حضرت علی (ع) فرمودند: «مردم به دین رهبران و بزرگان‌ خود هستند و به آنها شبیه ترند تا به پدرانشان»، قطعا این تجمل‌گرایی که هم‌اکنون در جامعه ما رو به رشد است به طور مستقیم با نگاه مردم عادی به مسئولان مرتبط می‌شود، بنابراین بهتر است بزرگان و مسئولان ما به جای گفتن این حرف‌ها و توصیه‌ها با دقت بیشتری عمل کنند، بنده رئیس‌جمهورهای مختلفی را دیدیم ولی آقای احمدی‌نژاد هنوز پژوی 407، 12 سال پیش را سوار می‌شوند، اگر مسئولان دیگر جامعه ما از ایشان یاد بگیرند و مانند وی زندگی کنند قطعا تأثیر صریح‌تر و بهتری خواهد داشت.

رفیعی یادآور شد: با توجه به اینکه مردم جامعه ما، مردم مذهب‌گرایی هستند، خطبا و روحانیون می‌توانند در منبرهای خود و خطبه‌های نماز جماعت و مساجد تذکرات عینی را برای حل مشکلات خانواده‌ها و جوانان ذکر کنند.

«حجت‌الاسلام پوریانی»، مدیر مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز پیرامون فرهنگ جهیزیه در کشور به خبرنگار شبستان گفت: ارزش‌ها، آداب و رسوم، قوانین و عرف از جمله هنجارهای فرهنگی هستند، همچنین به احساسات عمیق و ریشه‌دار هر فردی نسبت به یک موضوع و مسئله، ارزش ها گفته می‌شود. امروزه در جامعه ما جهیزیه و آداب و رسوم آن به عنوان یک ارزش اجتماعی تلقی می‌شود نه به عنوان یک ارزش دینی ،حتی آداب و رسوم جهیزیه جزء عرف دینی ما هم محسوب ‌نمی‌شود، بلکه تبدیل به یک عرف غیر دینی شده که جنبه قانونی نیز ندارد و آسیب‌هایی را هم به همراه داشته است.

نقش محقق جهیزیه به نقش محول تبدیل شده است

وی افزود: نکته دیگر اینکه امروزه نقش محقق جهیزیه به یک نقش محول تبدیل شده است به این معنا که خانواده‌ها فکر می‌کنند تهیه جهیزیه به خانواده‌ها واگذار شده و همه آنها باید به این سمت حرکت کنند. وی با بیان اینکه نقش محقق این است که افراد بر اساس تلاش و کوشش به تهیه جهیزیه بپردازد، خاطرنشان کرد: فعلا این امر اتفاقی است که در جامعه ما رخ داده، بنابراین باید تلاش کنیم تا این نقش به نقش محقق تبدیل شود تا کارکرد مثبتی برای افراد جامعه داشته باشد.

ارائه الگوی مناسب ، مطابق با ارزش های دینی

حجت‌الاسلام پوریانی تصریح کرد: با توجه به اینکه جامعه ما یک جامعه دینی و اسلامی است، باید تلاش کنیم تا یک الگوی مناسب بر اساس ارزش‌های دینی و سنت‌ها خود ارائه دهیم و با برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت تفکر خانواده‌ها را به این سو، سوق دهیم.

وی با بیان اینکه تهیه جهیزیه در جوامع و فرهنگ‌های مختلف به اشکال متعدد صورت می‌گیرد، افزود: نوع کیفیت جهیزیه بر اساس آداب و رسوم مختلف، متفاوت و هزینه آن نیز از مبلغ 10 میلیون تا 100 میلیون در نوسان است که این امر نیز موجب تأخیر سن ازدواج جوانان و آسیب‌های اجتماعی فراوانی در جامعه شده است. اما ناگفته نماند که تهیه جهیزیه در برخی مناطق کشور مانند خوزستان، هرمزگان، خراسان رضوی و عشایر قشقایی غالبا بر عهده خانواده‌ داماد است.

عدم پیروی از تعقل و تفکر، عامل رواج جهیزیه های سنگین در جامعه

حجت‌الاسلام پوریانی با اشاره به اینکه جهیزیه هیچ‌گونه پشتوانه شرعی و قانونی ندارد ولی مهریه دارد، اظهار کرد: تبعیت و پیروی از مد روز، چشم و هم‌چشمی‌ها، عدم پیروی از تعقل و تفکر، تبلیغات منفی تجاری ناصحیح، تنوع وسایل و جذابیت‌های آنها از جمله عوامل مهم رواج جهیزیه‌های سنگین در جامعه ما است، ولی راه صحیح این است که هر خانواده‌ای به اندازه امکانات و نیازهای خود اقدام به خرید جهیزیه کند، مثلا تهیه جهیزیه باید در جامعه دینی با منطق، عرف و آداب و رسوم دینی سنخیت داشته باشد.

وی ادامه داد: چون فرزندان هیچ تلاشی برای تهیه نیازهای خود در زندگی نمی‌کنند به آسانی هم آنچه را که بدست می‌آورند از دست می‌دهند و هیچ تلاشی هم برای حفظ آن نمی‌کنند. همین امر نیز به راحتی منجر به طلاق و ازهم‌گسیختگی خانواده‌ها می‌شود و از سوی دیگر چون آمال و آرزوهای افراد تمام‌نشدنی است، با وجود داشتن همه چیز طلب بیشتری می‌کند که این امر منجر به ایجاد فشارهای روانی مضاعف بر افراد و در نهایت متلاشی شدن بنیان خانواده می‌شود.

به جای فرهنگ‌سوزی، فرهنگ‌سازی کنیم

مدیر مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه ما باید به جای فرهنگ‌سوزی، فرهنگ‌سازی کنیم، یادآور شد: ما بایستی به جای فرهنگ‌های غلطی که امروزه در جامعه رواج پیدا می‌کند فرهنگ دینی خودمان را جایگزین کنیم تا خانواده‌ها با پیروی و تأسی از آموزه‌های دینی از زیر بار رفتن وام های سنگین برای تهیه جهیزیه رهایی یابند، در گذشته مهریه برابر جهیزیه بود یعنی اگر 50 هزار تومان مهر عروس می‌کردند به همان میزان خانواده عروس جهیزیه تهیه می‌کرد که این امر بسیار عاقلانه و منطقی بود ولی امروزه این دو هیچ ارتباطی به هم ندارند.

مدیر مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد: ولی امروزه خانواده‌ها از شکل گسترده به شکل هسته‌ای تغییر پیدا کرده. در گذشته خانواده‌ها با امکانات کافی و به راحتی در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند و به این اندازه غرق در مشکلات نبودند، به هر حال هم‌اکنون شرایط تغییر کرده و این امر نیز طبیعی است و ما هم نمی‌خواهیم بگوییم که به زندگی گسترده برگردیم ولی با همین زندگی هسته‌ای و صنعتی هم زن و شوهرها می‌توانند با ایجاد یک شرایط عاقلانه زندگی خوبی برای هم مهیا کنند.

وی با تأکید بر الگوگیری از زندگی حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) یادآور شد: جهیزیه این دو انسان بزرگوار در حد نیازهای ضروری زندگی‌شان بود .اگر خانواده‌ها بتوانند با پیروی و تأسی از زندگی انبیا (ع) به تهیه جهیزیه و ازدواج ساده جوانان بپردازند؛ نقش مهمی در خوشبختی و سعادت آنها خواهند داشت، اگر چه در تاریخ گذشته ایران این‌گونه بوده ولی در دو دهه اخیر تحت تأثیر شرایط مختلف قرار گرفته و از آن حالت خارج شده است.

جوانان دم بخت قربانی‌ جهیزیه می شوند

حجت‌الاسلام پوریانی با اشاره به اینکه بر اساس آمارهای گردآوری شده در 10 سال گذشته حاکی از آن است که شش هزار نفر در کشور هندوستان به دلیل جهیزیه کشته شدند، تصریح کرد: این معضل دارای قربانی‌های فراوان و مختلف در جوامع دیگر است که تأخیر سن ازدواج یکی از مهم‌ترین قربانی‌های این مسئله بوده که به هیچ وجه با اندیشه‌های دینی و اسلامی ما سازگار نیست، بنابراین مسئولان باید به دنبال راهکار جدی برای حل این مشکل در جامعه باشند.

مدیر مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به جایگاه فرهنگ جهیزیه در کشورهای عربی تصریح کرد: فرهنگ جهیزیه در جوامع عربی به این شکل نبوده، بر اساس آمارهای بدست آمده تهیه جهیزیه در جوامع عربی بیشتر بر عهده خانواده داماد است ولی در کشور هندوستان بر عهده خانواده عروس می باشد و در کشور ما به دلیل دیدگاه فقهی نسبت به این مسئله که جهیزیه با توجه به میزان مهریه عروسی تهیه می‌شود، هر چند امروز تغییر کرده، صورت می‌گیرد و مسئولیت تهیه جهیزیه بر عهده خانواده عروس است.

نقش رسانه ها در تجمل‌گرایی جامعه
وی با بیان اینکه عوامل مختلفی در تهیه جهیزیه سنگین نقش دارند و چشم و هم چشمی‌ها یکی از مهم‌ترین آنها است، خاطرنشان کرد: بعد از این عامل، رسانه ملی با ساخت فیلم‌هایی با محتوای لوکس و جذاب موجب تأثیرات منفی بر زندگی زوج‌های جوان شده است، زیرا جوانان با دیدن چنین فیلم‌هایی دچار وسوسه شدند که چرا آنها چنین زندگی نداشته باشند، در نهایت این امر موجب افزایش سن ازدواج از 18 تا20 سال به 30 تا 35 سال شده و علاوه بر موارد فوق باعث پیامدهای منفی دیگر از جمله افزایش آسیب‌های اجتماعی در جامعه می‌شود.

90 درصد جوانان خواستار زندگی لوکس و تجملی هستند

حجت‌الاسلام پوریانی با بیان اینکه میانگین هزینه‌های ازدواج جوانان در شهر تهران 50 میلیون تومان است، اظهار کرد: این امر موجب کاهش 70 درصدی گرایش جوانان به ازدواج در ایران شده است، بر اساس تحقیقات به عمل آمده فقط 10 درصد از جوانان بدون چشم و هم‌چشمی و هزینه‌های تشریفاتی ازدواج می‌کنند و 90 درصد مابقی خواستار زندگی لوکس و تجملی هستند که عدم پیروی از آموزه‌های دینی یکی از عوامل مهم ایجاد چنین مشکلاتی در جامعه است.

وی فرهنگ‌سازی پیرامون ازدواج آسان، اعطای وام‌های کم‌بهره، آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی و آشنایی با فلسفه جهیزیه را از جمله راهکارهای حل مشکلات جوانان در امر ازدواج و زندگی مشترک آنها برشمرد و افزود: تقویت کالاهای اساسی جهیزیه نیز نقش مهمی در حل مشکلات جوانان دارد.

مدیر مرکز مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نقش خانواده‌ها را در فرهنگ‌سازی ازدواج آسان مهم خواند و اظهار کرد: آموزش و پرورش، آموزش علمی، مراکز فرهنگی وسایل ارتباط جمعی هم نقش بسزایی در فرهنگ‌سازی و تبلیغ زندگی ساده برای زوج‌ها دارند. وی گفت: علاوه بر آموزش‌های لازم در خانواده‌ها اگر عقلانیت و منطق نیز در زندگی زناشویی حاکم باشد زوج‌ها می‌توانند در رسیدن به زندگی ارزشی و دینی موفق شوند.

مهریه‌های سنگین عاملی برای کسب کار

وی با بیان اینکه امروزه مهریه‌های سنگین عاملی برای کسب و کار شده است اظهار کرد: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «مهر آن است که سبک‌تر باشد»، ولی متأسفانه امروزه مهریه‌های سنگین عاملی برای کسب و کار شده است این در حالی است خانواده‌هایی با مهر 5، 12 و 14 سکه و یک جلد کلام‌الله مجید بهترین زندگی را تشکیل دادند.

ساخت خانه رویایی عروس روی پایه چشم و هم چشمی

وی در پاسخ به سؤال مبنی بر اینکه آیا جهیزیه سنگین ضمانت اجرایی برای خوشبختی جوانان دارد یا نه، گفت: ما خانواده‌هایی را می‌شناسیم که با وجود جهیزیه سنگین دایم در زندگی زناشویی خود دچار کشمکش و گرفتاری‌های خانوادگی هستند، به عنوان مثال عروس خانم می‌گوید من این جهیزیه را آوردم شما چه امکاناتی فراهم کردید در صورتی که خانواده‌هایی هم هستند که با جهیزیه اندک و تلاش و کوشش یکدیگر زندگی خوبی برای هم مهیا کردند.

حجت‌الاسلام پوریانی با اشاره به اینکه برخی تجهیزات خانگی مانند بخارپز، مایکروفر، دارای عوارض و اثرات جانبی برای خانواده‌ها است، یادآور شد: برخی از این لوازم حتی در سال یک بار هم مورد استفاده قرار نمی گیرد ولی به دلیل چشم به هم‌چشمی خریداری می‌شوند، در معنا و مفهوم زندگی مسالمت‌آمیز که زن و شوهرها باید 50 درصد با هم تفاهم و توافق داشته باشند، جز در پاس داشت زندگی اجتماعی حاصل نمی‌شود، اگر آن معنا و مفهوم واقعی زندگی برای خانواده‌ها تفهیم شود بسیاری از مشکلات موجود حل و یا کاهش پیدا می‌کند.

وی در توصیه به جوانان گفت: اگر آنها می‌خواهند با صلح و صفا و با پیروی از سیره و سنت انبیای الهی زندگی کنند، باید با یک نگاه خوش‌بینانه و با همکاری و همدلی یکدیگر زندگی موفقی را در پیش بگیرند.

«امان قرائی مقدم»، از اساتید دانشگاه نیز می گوید: مشکلات اقتصادی جامعه، هزینه‌های زیاد آیین ازدواج، گرفتن وام و نظایر آن سبب می‌شود تا زندگی نوجوانان با تنش فکری، رفتاری، نگرانی و بدهی آغاز شود؛ که نه تنها خوب نیست، بلکه نگران‌کننده است.

وی با بیان اینکه سدهای ازدواج امروز جوانان، بیشتر فرهنگی است، تصریح کرد: در این سال‌ها، سن جوانان بالاترین سن جمعیتی است که باید برای پیش‌گیری از آسیب‌‌های اجتماعی و فرهنگی، در راستای پیوند جوانان کشور، فرهنگ‌سازی شود.

قرائی مقدم افزود: برای تحقق پیوند بهنگام جوانان، باید زمینه فرهنگی‌ فراهم شود تا ازدواج‌ آسان شود. همه خانواده‌ها باید به جمع و جور و ارزانتر برگزار کردن آیین ازدواج کمک کنند و برای هم سخت نگیرند، همچنین در کنار کارهای فرهنگی جدی، زمینه‌سازی در اعطای وام کم‌بهره با اقساط طولانی مدت ازدواج انجام گیرد.

الگوسازی قبل و بعد از ازدواج

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: اگر فرهنگ و الگوسازی درست و آموزه‌های لازم مهارت‌ زندگیِ قبل و بعد از ازدواج داده نشود، افزون بر آسیب مجرد ماندن بخشی از جوانان با آسیب اجتماعی و خطرناکتر دیگری به نام جدایی(طلاق) روبه رو خواهند بود. در 10سال گذشته، باید سالی یک میلیون و 98 هزار نفر از جوانان ازدواج می‌کردند، ولی کشور با چنین رخدادی مواجه نبود و هنوز خیل عظیمی از جوانان ازدواج نکرده‌اند.

به گفته وی، بسیاری از اوقات اختلاف نظرها در خرید جهیزیه به اختلافات شدید خانوادگی تبدیل می شود که ناشی از نبود الگوی خرید جهیزیه است. به عبارتی جهیزیه حد معینی ندارد و هر خانواده ای برای خود الگویی دارد. هم چنین خرید جهیزیه در بسیاری از نقاط کشور ما بعهده خانواده دختر است و این فرهنگ، مشکلات بسیاری را روی دوش خانواده ها می گذارد.

تهیه جهیزیه ساده بر عهده کیست ؟

قرائی مقدم با بیان اینکه نداشتن امروزه عدم تمکن مالی پدر خانواده عروس، برای تهیه جهیزیه، مشکل بسیاری از خانواده های ایرانی است، افزود: این فرهنگ نادرست که وظیفه پدر عروس، تهیه تمام لوازم زندگی زوج هاست، باید تغییر کند. هم چنین توقعات بیجا، چشم و هم چشمی، تکبر و غرور یکی از طرفین، تحقیر خانواده کم بضاعت از دیگر مشکلات تهیه جهیزیه توسط خانواده دختر است که گاه زمینه ساز مشکلات بعدی در زندگی خانوادگی می شود.

ماحصل ازدواج، رشد فکری و عملی جوانان

«سیدمحمدرضا اکرمی»، نماینده مجلس نیز پیرامون پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ازدواج‌های امروزی با بیان اینکه دین مبین اسلام تأکید فراوانی نسبت به ازدواج و خانواده داشته است به خبرنگار شبستان گفت: خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند: «ما همه موجودات را جفت قرار دادیم تا پاسخگوی این امر باشند.»، ازدواج و زندگی مشترک باعث رشد فکری، عملی و اندوختن تجربه برای انسان‌ها می‌شود، اما امر به این مهمی و گران‌شأنی گاهی تحت تأثیر مسایل غیراصولی قرار گرفته به طوری که اصل آن را خدشه‌دار می‌کند.

وی با بیان اینکه مهریه و هزینه‌های جنبی و تشریفاتی از جمله عواملی هستند که اصل ازدواج را مورد خدشه قرار می‌دهد، اظهار کرد: جشن شب زفاف و دادن ولیمه در این شب تنها جشنی است که مستحب بوده و مورد تأکید قرار گرفته است ولی این هزینه‌ها توسط خانواد‌ه‌ها به تدریج افزایش پیدا کرده تا جایی که در اکثر مواقع در کوتاه‌ترین زمان منجر به طلاق و ازهم‌گسیختگی خانواده‌ها شده است.

تفهیم فلسفه ازدواج برای جوانان

اکرمی خاطرنشان کرد: ما باید فلسفه ازدواج را برای جوانان مشخص و اصل ازدواج را برای آنها تسهیل کنیم تا بتوانند با ازدواج به موقع و آسان زندگی مشترک خود را آغاز کنند و از بسیاری آسیب‌های اجتماعی نیز از این طریق جلوگیری کنیم.

نماینده مجلس با اشاره به راهکارهای ازدواج آسان خاطرنشان کرد: راهکار اول این است که با توجه به اینکه خداوند متعال تمام موجودات از جمله انسان را جفت قرار داده نباید نسبت به اصل ازدواج اشکال‌تراشی کرد، بلکه باید گام اول را برای زندگی مشترک برداشت و مابقی را به خداوند سپرد.

وی تصریح کرد: راهکار دوم این است که زندگی برای جوانان تفهیم شود، آنها باید بدانند زندگی به فرش، مبل و لوازم خانگی نیست بلکه زندگی به فهم و فکر، اخلاق، انسانیت و تحمل یکدیگر است که بهترین عاملش ازدواج موفق است.

انبیا بهترین الگو برای زندگی جوانان

اکرمی یادآور شد: راهکار سوم برای ازدواج جوانان، توجه به الگوهای اسلامی و موفق است، تا با سرمشق‌گیری از آنها زندگی موفقی برای خود داشته باشند، خداوند متعال، پیامبر اکرم (ص) را بهترین اسوه و مقتدا برای انسان‌ها معرفی کردند. بهتر است جوانان با رعایت اصول زندگی چنین الگوهای الهی زندگی خوبی را برای خود رقم بزنند و از وارد شدن در حاشیه پرهیز کنند، زیرا این امر موجب تحت تأثیر قرار گرفتن متن زندگی می‌شود.

به گفته این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، امروزه در شهر تهران و شهرستان‌ها مؤسساتی به نام مؤسسه خیریه راه‌اندازی شده است که جوانان را در امر ازدواج یاری می‌کنند، بنابراین افراد می‌توانند با مبلغ اندک و همکاری این مؤسسات اقدام به ازدواج و آغاز زندگی مشترک کنند.

پرهیز از خرید وسایل غیر ضروری

وی خاطرنشان کرد: برخی از تجهیزات خانگی که در جهیزیه عروس‌خانم‌ها گنجانده می‌شود نیازی به استفاده از آنها در آغاز زندگی وجود ندارد، بلکه در زمان بچه‌دار شدن بیشتر برای این لوازم مورد استفاده قرار می گیرد، پس بهتر است از خرید این وسایل اضافی و غیرضروری در ابتدای زندگی پرهیز شود که نه بار اقتصادی برای خانواده‌ها داشته باشد و نه موجب مشکلات دیگر در زندگی شود.

اکرمی با بیان اینکه زندگی اشتراک دو روح، دو فکر، دو فهم، دو استعداد و دو خواسته است، تصریح کرد: اگر این موارد در زندگی زناشویی پررنگ شوند، زوج‌های زندگی موفقی خواهند داشت.

افزایش یک ششمی طلاق در جامعه

وی با بیان اینکه آمار طلاق در جامعه به یک ششم رسیده است، اظهار کرد: باعث و بانی اصلی افزایش طلاق در جامعه منصرف شدن از اصل زندگی به دلیل مسایل حاشیه‌ای و بی‌اهمیت است، به اعتقاد بنده ما باید متن زندگی را از دید قرآن کریم برای مردم بازگو کنیم تا بیش از این شاهد افزایش مشکلات نباشیم.

اکرمی با اشاره به اینکه مبلغ وام‌های ازدواج بعد از هدفمندی یارانه‌ها افزایش پیدا کرده است، افزود: ولی باز هم افزایش وام‌های ازدواج با این هزینه‌های حاشیه‌ای و تشریفاتی جوابگوی نیازهای جوانان نیست، بلکه باید اقدامات اساسی‌تری صورت گیرد.

وی یادآور شد: سؤال بنده از خانواده‌ها این است، زمانی که آنها زندگی مشترک خود را آغاز کردند چه چیزی داشتند؟ پس چرا این قدر هزینه‌های ازدواج را برای فرزندانشان سنگین و بالا می‌گیرند؟ دیگر اینکه این جهیزیه‌ها و هزینه‌های جنبی باعث مخدوش شدن اصل ازدواج می‌شود که این خود جفا در حق آنها است، ما باید کاری کنیم که اصل ازدواج مقرون به صرفه و صلاح نباشد.

حرف آخر

با شنیدن این سخنان می توان گفت، متأسفانه الگوی جهیزیه اسلامی در جامعه ترسیم نشده است از این رو برای خرید جهیزیه گرفتار الگوهای غربی شده ایم. جا دارد تا کارشناسان علوم دینی و جامعه شناسان به ترسیم این الگو بپردازند و زمینه ازدواج آسان را فراهم کنند.

سیر صعودی جهیزیه از دیروز تا امروز!

مطالب مشابه :

وام-جهیزیه

لیست کامل برای خرید وسایل جهیزیه عروس

احکام وام بانکی

جهیزیه

شرایط جدید وام ازدواج اعلام شد

سیر صعودی جهیزیه از دیروز تا امروز!

شرايط اعطاي تسهيلات در بانك ملت

دعوای استرداد جهیزیه