ارزیابی محیط زیست

ارزیابی اثرات محیط زیستی EIA:

تاکنون تعاریف مختلف و متنوعی از EIA ارائه شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:

· EIA ابزاری جهت دستیابی به توسعه پایدار است.

· EIA ابزاری مدیریتی است که ارائه گر اطلاعات محیط زیستی در زمان مقتضی می باشد.علاوه بر آن تغییرات مکانی و طراحی را در جهت اجتناب یا کاهش اثرات مخرب تعیین می نماید.

· EIA مشتمل بر تحلیل و انتخاب گزینه های مناسب با هدف پرهیز از هر گونه اشتباه های پر هزینه در برنامه ریزی های توسعه است.

· EIA فرآیندی است که ذینفعان در تمام مراحل آن از تهیه گزارش ها گرفته تا تصمیم گیری دخیل هستند.

· EIA فرآیند و جریان بررسی مطالعات رسمی در جهت ارزیابی طرح های گذشته و یا پیش بینی اثرات فعالیت ها و عملکردهای یک پروژه ، طرح، برنامه و سیاست هابر محیط زیست، سلامت انسان ها و رفاه اجتماعی بوده یا به عبارت دیگر شناسایی یا ارزیابی سیستماتیک پیامدها و اثرات پروژه ها، برنامه ها و طرح ها بر اجزای فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی محیط زیست است.

تاریخچه تصویب ارزیابی اثرات در دنیا:

· تا قبل از سال ۱۹۷۰ قانونی درباره ارزيابی اثرات توسعه وجود نداشت . از اين زمان به علت افزايش آلودگی ها، كاهش كيفيت زندگی (با وجود رشد صنعتی ) و صدمات وارد ه به محيط زيست، لزوم اعمال محدوديت بر انواع توسعه احساس شد.

· در سال ۱۹۷۰ كنگره ايالات متحده قانونی را تصويب كرد كه طرح هايی با هزينه اجرايی بيش از ۵۰۰ هزار دلار، ملزم به انجام ارزيابی اثرات توسعه شدند.

· در سال ۱۹۷۲ در كنفرانس سران كشورها ضرورت انجام ارزيابی اثرات توسعه بسيار مورد توجه قرار گرفت.

· در سال ۱۹۸۰ سه ارگان برنامه عمران سازمان ملل متحد(UNDP)، برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد (UNEP) و بانک جهانی اعطای وام به پروژه های ا جرايی كشورها را در مورد طرح هايی كه بيش از ۵۰۰ هزار دلار هزينه داشتند، منوط به انجام ارزيابی اثرات توسعه نمود.

· در سال ۱۹۸۲ اتحاديه اروپا لزوم انجام ارزيابی اثرات توسعه را به تصويب رسانيد.

· در سال ۱۹۸۳ بانک ها و سازمان توسعه ايالات متحده و جامعه اقتصادی اروپا، اعطای وام به پروژه های دارای هزينه بيش از ۵۰۰ هزار دلار را منوط به انجام ارزيابی اثرات توسعه نمودند.

· در ايران در ۲۳ فروردین ۱۳۷۳ بنابر تصويب شورای عالی محيط زيست، لزوم انجام ارزيابی اثرات توسعه برای هفت طرح به تصويب رسيد و پس از آن تعداد اين طرح ها در سال ۱۳۷۶ به ۱۵ طرح افزايش يافت.

تاريخچه سير تكوين و تكامل ارزيابی پيامدهای محيط زيستی در جهان:

برای نخستين بار در خلال كنفرانس "حفاظت از محيط زيست "، رييس جمهور وقت ايالات متحده خواهان آتيه نگری در مورد كنترل آلودگی ها شد. پس از آن در اوايل دهه ۱۹۶۰ مقدمات تدوين قانون ملی سياست های محيط زيست فراهم شد و سرانجام به سال ۱۹۶۹ تصويب شد. اگر چه در ابتدا انتقادات زيادی بر اين قانون وارد و آن را عامل طولانی شدن بعضی از پروژه ها قلمداد كردند، اما امكان نظارت عمومی بر فرآيندهای تصميم گيری را ميسر ساخته و جهت اعمال اقدامات پيشگيرانه در قالب ارزيابی پيامدهای احتمالی راه را هموار نمود . در اين قانون برای نخستين بار بر لزوم انجام ارزيابی پيامدهای محيط زيستی قبل از تصويب پروژه ها تأکيد شد.

در ابتدا، اجرای اين قانون به دليل ابهامات نحوه تهيه گزارش، با كندی پيش رفت اما به تدريج زمينه های لازم برای توسعه اين رويكرد فراهم شد و توانست در نظام برنامه ريزی ها و چگونگی ادغام ملاحظات محيط زيستی در پروژه های عمرانی به جايگاه مناسبی دست يابد به نحوی كه در حال حاضر اكثر كشورهای جهان ارزيابی اثرات محيط زيستی را به عنوان ا بزاری مهم برای كاهش پيامدهای سوء فعاليت های عمرانی پذيرفته اند.

جدول شماره ۱: سال تصويب قانون ارزيابی در چند كشور منتخب دنيا

نام كشور	سال تصويب
ايالات متحده	۱۹۶۹
ژاپن	۱۹۷۲
هنگ كنگ	۱۹۷۲
سنگاپور	۱۹۷۲
كانادا	۱۹۷۳
استراليا	۱۹۷۴
آلمان	۱۹۷۵
اتحاديه اروپا	۱۹۸۵
مالزي	۱۹۸۷
تايلند	۱۹۹۲
سريلانكا	۱۹۹۳
پاكستان	۱۹۹۳
هندوستان	۱۹۹۳
فنلاند	۱۹۹۳
بنگلادش	۱۹۹۳
اتريش	۱۹۹۳
نپال	۱۹۹۳
قزاقستان	۱۹۹۳
كره جنوبي	۱۹۹۳
تركيه	۱۹۹۳
ايران	۱۹۹۴

ماخذ : قوانين و مقررات مورد نياز ارزيابي زيست محيطي در ايران

اگرچه با قانون مند شدن موضوع ارزيابی محيط زيست در بسياری از كشورهای جهان ، بيش از گذشته برحفاظت از محيط زيست تاكيد شده است و تعهدات دولت ها در قبال اين مسئله بيش از گذشته مطرح شده است، اما هنوز مشكلات و تنگناهايی در اين مورد به ويژه در كشورهای در حال توسعه مشاهده می شود. از مهم ترين مشكلات و تنگناهای مرتبط با ارزيابی در كشورهای در حال توسعه، می توان به موارد زير اشاره كرد:

· كمبود دستورالعمل های ارزيابی پروژه های مختلف

· كمبود اطلاعات

· طولانی بودن مراحل تهيه و تصويب گزارش های ارزيابی و تأخيرهايی كه بر اجرای پروژه ها وارد می سازد

· كمبود متخصصين مجرب در اين زمينه

· عدم استفاده از نتايج ارزيابی پيامدهای محيط زيستی توسط تصميم گيران

· ضعف دستگاه های هماهنگ كننده

· ظرفيت محدود بازنگری گزارش های ارزيابی

· ضعف ضمانت های اجرايی در پيگيری و اجرای برنامه های پايش

· عدم تمايل دولت ها درخصوص مشاركت مردمی در فرآيند ارزيابی

· عدم مشاركت فعال گروه های ذينفع در ارزيابی

فرآيند مطالعات ارزيابی اثرات محيط زيستی:

مراحل ارزيابی اثرات محيط زيستی مشتمل بر مراحل زير است:

· غربال گری :(SCREENING)تصميم گيری در مورد لزوم انجام ارزيابی اثرات توسعه، سطح و عمق مطالعات مربوط به آن

· تعيين محدوده:(SCOPING) تعيين مسايل عمده و تعيين محدوده و شرح خدمات مطالعه

· تعيين و تحليل اثرات:(IMPACT ANALYSIS) پيش بينی اثرات طرح و تعيين اهميت آن

· اقدامات اصلاحی:(MITIGATION) اقداماتی در جهت جلوگيری، كاهش يا جبران اثرات

· تهيه گزارش :(REPORTING) آماده سازی اطلاعات لازم جهت تصميم گيری در مورد پروژه

· بازنگری :(REVIEWING) آزمون كيفيت گزارش تهيه شده

· تصميم گيری:(DECISION MAKING) پذيرش، رد و يا پذيرش پروژه مشروط به رعايت ضوابط محيط زيستی

· پيگيری :(FOLLOW UP) كنترل، مديريت و مميزی اثرات اجرای پروژه،

· مشاركت مردمی:(PUBLIC INVOLVEMENT) آگاه سازی و دخالت گروه های ذينفع و ذی نفوذ در فرآيند تصميم گيری.

اصول ارزيابی اثرات محيط زيستی:

ارزيابی اثرات محيط زيستی فعاليت های توسعه ای دارای اصول ۹ گانه می باشد كه شامل موارد زير می باشد:

· هدفمندی: برآورده سازی آرمان ها و اهداف EIA.

· تمركز: توجه به اثرات موضوع مورد مطالعه ·

· سازش پذيری: مطابقت با مسايل و حقايق موجود

· مشاركت: درگيركردن افراد در فرآيند ارزيابی و تصميم گيری

· شفافيت: وضوح موارد با قابليت فهم آسان

· انعطاف پذيری: استفاده از كارآمدترين متدولوژی

· كاربردی بودن: قابليت انجام اقدامات اصلاحی

· موثق بودن: انجام بی غرضانه و اصولی

· مناسب بودن: تحميل حداقل هزينه بر مجريان كار

ويژگی های ارزيابی اثرات محيط زيستی :

يک گزارش ارزيابی محيط زيست از ويژگی های بسيار مهمی برخوردار است كه شامل موارد زير است:

همواره بايد با استانداردهای زيست محيطی هماهنگ باشد. EIA يكپارچگی: فرآيند

بايد اطلاعات موثق جهت تصميم گيری را فراهم نمايد. EIA كارآيی: فرآيند

بايد با هدف حفظ و حراست از محيط صورت پذيرد. EIA پايداری: فرآيند

اهداف ارزيابي اثرات محيط زيستي:

اهداف ارزيابي اثرات محيط زيستي را مي توان در زمينه هاي زير خلاصه كرد:

· كاهش و ترميم خسارات وارده بر محيط زيست

· افزايش سطح آگاهی جامعه

· استفاده از نظرات مردمی در فرآيند تصميم گيری

· شناخت مسايل و مشكلات خسارت بار محيط زيستی كه احتمال وقوع آ نها وجود دارد

· پيش بينی بروز اثرات محيط زيستی مهم و پايدار فعاليت ها

· تقويت جنبه های اجتماعی

· تضمين استفاده مناسب از منابع

· تغيير و بهبود طرح

· تعادل بخشی ميان اهداف بلندمدت توسعه و ضرورت برخورداری اكثريت مردم از منابع توسعه در راستای حفاظت محيط زيست

· ازدياد سطوح همكاری و هماهنگی ها ميان سازمان های دولتی و خصوصی

· بكارگيری و تلفيق معيارهای محيط زيستی در برنامه ريزی های عمرانی

· مشخص نمودن وظايف هر يک از ارگان های دولتی جهت حفظ محيط زيست

· برقراری تعادل ميان جمعيت و منابع محيط زيست

· حفظ كيفيت منابع تجديدپذير برای بهره برداری بيشتر

· فراهم آوری زندگی سالم و فعال در جامعه

· شناساندن روش های صحيح استفاده از محيط زيست

· شناخت مسايل و مشكلات بحران زای محيط زيست كه نيازمند بررسی، مطالعه، كنترل و مراقبت می باشند

منافع ارزيابی اثرات محيط زيستی:

عمد ه ترين منافع ارزيابی به شرح زير خلاصه می شوند:

· رفع نارضايتی جامع

· برقراری تفاهم و هماهنگی بين افراد جامعه و ارگان های دولتی

· بهبود كيفيت محيط زيست

· اعتبار بخشيدن به دولت در سطوح بين المللی

· ايجاد برنامه ريزی مناسب

· افزايش آگاهی و دانش محيط زيستی در سطوح مختلف جامعه، مسئولين و تصميم گيران

· افزايش قدرت اجرايی قوانين و مقررات

· حفظ سرمايه و هزينه های كاربری

· كاهش زمان و هزينه اجراي پروژه

· افزايش مقبوليت پروژه و تطابق آن با استانداردها

· حمايت و حفاظت بهتر از محيط و بهداشت عمومی

مشكلات و تنگناهای ارزيابی اثرات توسعه در ايران:

· محدود بودن اعتبارات و عدم تخصيص منابع مالی كافی

· عدم دسترسی به اطلاعات مورد نياز

· عدم كفايت علمی و تخصصی تهيه كنندگان گزارش های ارزيابی

· قابليت های سازمان های مربوط

· سطحی نگری در كاربرد متدولوژی ارزيابی

· فرآيند بازنگری گزارش ها و نارسايی آن ها

· مقیاس پروژه ها

· پایش محیط زیستی

· ابهام در قوانین و مقررات

· ضعف مشارکت های مردمی

ارزیابی محیط زیست

مطالب مشابه :

ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی و نقش آن در توسعه پایدار

بررسی روند ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران

ارزیابی محیط زیست

رئوس وسرفصل گزارشات ارزیابی اجمالی طرح ها و پروژه های مشمول ارزیابی زیست محیطی

استانداردهاي

ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه ها

حسابرسی محیط زیست

مکان یابی شهرکهای صنعتی ، ملاحظات و ضرورت ها

ارزیابی خسارات زیست محیطی آبزی پروری