معرّفی مكتب خانه ها ومدرسه ی ملّی«آستارا»

«بعد ازانعقاد قراردادننگين«تركمان چاي»در سال 1243ه ق/1207ه ش/1828م و واگذاري هفده شهر«قفقاز»به«روسيه تزاري»،تعدادي از فرماندهان و بزرگان و اعيان و اشراف و روحانيون نامدار شهرهاي« قفقازيه» كه سال ها با«روس هاي تزاري» دليرانه جنگيده واغلب هم در اين نبردها پيروزبودند،حاضرنشدندزيرپرچم دشمن زندگي كنند.بنابراين از خانه وكاشانه و املاك واموال خود،دست برداشته و به سوي كعبه ی آمال خود سرزمين«ايران»مهاجرت كردند.ازاين عدّه،تعدادي پس از رسيدن به «آستاراي ايران»،در مرز«ايران» و«روسيه»،در همين جا اقامت گزيدند.در واقع كلّيه ی مهاجرين اوّليه ی«آستاراي ايران»،از خانواده هاي مسلمان متعهد و تحصيل كرده ی«تالش شمالي»ومنطقه ی «اران»و«مغان»بودند[که]در ميان آنها تعداد قابل توّجهي روحاني و عالم ديني هم وجود داشت[که در رشد فرهنگ عمومی محل بسیار تاثیر گذار عمل نمودند].

[براین اساس]در«آستارا»از قديم الايّام،مكتب خانه هاي آبرومندي در سطح شهر و روستا وجود داشته است.درآغاز جنبش «مشروطه» در اين شهر،چند مكتب خانه ی معروف داير بوده [که] اغلب در مساجد و يا خانه هاي شخصي تشكيل و توسط معلّمين روحاني اداره مي شدند. از جمله ی مكتب خانه هاي پسرانه ی«آستارا»در آن زمان مكتب خانه ی «ملّا رحيم طاير(ضياء)» درساختمان دو مرتبه ی «وهاب زاده ها» و مكتب خانه ی «ملّا محمود(نياي محموديان)» در«خيابان حكيم نظامي» در خانه ی شخصي او و مكتب خانه ی «ميزا جعفرقلي نعمت اللهي» در«مسجد آبروان(حسينيه ميرزا)»ووابسته به [آن] مسجد كه بعدها مسجد مستقلي شد فعّال بودند.علاوه بر مكت خانه هاي پسرانه،چند مكتب خانه ی مخصوص دختران هم در اين شهر داير بود كه مديره ی آن جا را «ملّا باجي» مي ناميدند.اغلب اين مكتب خانه ها در ابتدای آموزش به طور مختلط پسر و دختر تشكيل مي شد.مكتب خانه ی«ملّا باجي مش خجه (مشهدي خديجه)» كه در«كوچه ی مجتهدي» مكتب خانه داشت .مکتب خانه ایی که به دلیل قرابت مکانی با خانه ی«شيخ عبدالحميد مجتهدي»مجتهد آن زمان«آستارا»موجب گردیده بود تا آقاي «جليل بزرگ مهر» فرزندایشان نیز از سن هفت سالگی در آن تحصیل نماید. مكتب خانه ديگر مكتب خانه ی خانم «سيّده بيگم»مادر بزرگ آقايان «ميرايوب سيّدي مقدم»و«يعقوب بصير»است که در«كوچه ی عبّاسيه» داير بود.مدير و معلّم مكتب خانه ی ديگر مرحومه« فاطمه شاهين»معروف به «ملّا نقل» بود.اين بانوي باسواد كه در مدارس«باكو» تحصيل كرده بود،[به عنوان]ملّاي مخصوص بانوان در آن موقع در خانه هاي اعيان و ثروتمندان مانند يك روحاني، در حالي كه روي صندلي نشسته و از روي كتاب براي بانوان فاميل و همسايه كه در اتاقي جمع مي شدند،روضه مي خواند،از روي كتاب مسائل شرعي نیز برای آنان مي گفت که از اين جهت او را «ملّا نقل» مي ناميدند.

وجود«گمرك »در«آستارا»سابقه اي ديرينه داردولي تشكيل«اداره ی گمرك» به شكل سازماني جديد دراين شهر در سال 1250ه ش /1289/ ه ق 1872م اتفّاق افتاده است.دراين سال«مسيو مرنار بل‍ژيكي»كه بعدها خزانه دار«ايران»شد،به سمت «رئيس گمرك آستارا »منصوب شد و كارمنداني تحصيل كرده كه اكثرا فارغ التحصيل مدارس خارجيان در« تهران» مانند«سن لويي» و«آليانس» بودند براي اشتغال در «گمرك آستارا» از «تهران» اعزام نمود. رفت و آمد مستمر مردم «آستارا» به« قفقازيه» و آشنائي با فرهنگ جديد،ورود روزنامه ها از«باكو» و «عثمانی»به اين شهر مرزي و تبليغات فراوان تجدد خواهي نیز موجبات تنوير افكار عمومي مردم اين شهر را فراهم نموده ولذا بزرگانی چون:

«1- ميرزا پاشا اسماعيل زاده (بهزادي)، 2- ميرزا صفر نوعي، 3- ميرزا رحيم آستارايي (ملّا محمّد رحيم طاير ضياء)،4-ميرزا غلام خان محمّدي (روئين دژي)، 5-كربلائي حسين ستارزاده،6- ميرزا محمّد آخوند زاده ،7- مشهدي كريم علي زاده (تبريزي)، 8– حاجي صفرعلي،9- شيخ عبدالحميد مجتهدي ،10- ميرزا ابوالحسن خان بهجت»،

اقدام به تشكيل انجمني به نام «انجمن معارف انجمن ولايتي آستارا» نمودندکه به پيشنهادوتصویب این«انجمن»مقرر شدتا مبلغي از در آمد«گمرك آستارا»براي تامين بخشي از هزينه ی «مدرسه نوبنياد ملّي» تخصيص یافته و براي تامين كادر آموزشي مدرسه هم از ميرزا هاي محلي و افسران تحصيل كرده ی مرزباني و كاركنان با سواد«گمرك آستارا»كمك گرفته شودكه با استقبال آنان نیزروبه رو گردید.

بدين ترتيب با تامين كادر آموزشي وهزينه ی اداره ی مدرسه،وپیگیری«انجمن معارف انجمن ولايتي آستارا» در سال 1287 ه ش/1327ه ق/1909م تاسيس يك واحد مدرسه ی ابتدائي جديد در شهر«آستارا»انجام شدکه البته همانندمدارس ملّي جديدي كه در «تهران» بعد از«مشروطيّت» داير شده بودند،با مكتب خانه ها چندان تفاوتي نداشته و فقط كمي تميزتر و آبرومندتر بوده است».(1)،(2)

پی نوشت ها:

(1) نگ به:

http://www.e-astara.com/index.aspx?siteid=81&pageid=736

(2)ویرایش وتنظیم:بابک زمانی پور.

معرّفی مكتب خانه ها ومدرسه ی ملّی«آستارا»

مطالب مشابه :

آموزش و پرورش آستارا و پایه ششم

مسابقه طناب کشی بین دانش آموزان پسر مجتمع خواجه نصیرالدین شهرستان آستارا

پیشنهاد جالب برای آموزش و پرورش

برگزاری کارگاه آموزشی کیف و کوله پشتی دانش آموزان ویژه همکاران تربیت بدنی

یک دوره مسابقه دارت توسط هیات انجمن های ورزشی برگزار شد

معرّفی مكتب خانه ها ومدرسه ی ملّی«آستارا»

اداره پست آستارا از استان گیلان

آموزش و پرورش تالش سرباز معلم مي پذيرد

اعضای ستاد مرکزی گروه مشاوران جوان وزارت نیرو

مدرسه 2 نوبته حشمت لوندویل تعطیل شد