چگونه می توانم به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی کمک نمایم؟(محمد رضا قاسمی- جلیل یاری)

چکیده :

هدف این پژوهش چگونگی کمک به دانش آموزان جهت انتخاب رشته درست و تعیین عوامل موثر بر رضایت دانش‏آموزان‏ شاخه نظری دوره متوسطه در انتخاب رشته تحصیلی بوده است. جامعه پژوهشی شامل دانش‏آموزان‏ پسر سال اول دوره‏ی متوسطه هنرستان دارالفنون است که در سال تحصیلی 93-92 مشغول به تحصیل بودند. با روش نمونه‏گیری تصادفی خوشه‏ای تعداد 60 نفراز آنان به عنوان نمونه انتخاب گردیدند که در پرسشنامه ما مشارکت کردند. به منظور گردآوری داده‏ها‏ از یک پرسشنامه چهار گزینه ای شامل ده سوال، به همراه مصاحبه استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده‏ها‏ با استفاده از روش‏های آمار توصیفی شامل فراوانی و درصد ویژگی‏هاو عوامل موثر در انتخاب رشته را بخوبی برای ما نشان میدهد.همچنین نتایج بیانگر وجود ارتباط بین اولویت شغلی آینده و رضایت از انتخاب رشته بوده است. در این پژوهش عوامل موثر بر انتخاب رشته به ترتیب، علاقه شخصی واستعداد، بازار کار و توصیه مشاور و اولیاء بوده.

انتخاب رشته تحصيلي در پايان مقطع تحصيلي اول دبيرستان يکي از دغدغه هاي مهم دانش آموزان و والدين آن ها مي باشد زيرا انتخاب درست رشته تحصيلي يکي از دلايل موفقيت تحصيلي و شغلي دانش آموزان در آينده مي باشد.
دانش آموزان براي انتخاب رشته بايد کاملا آزاد باشند و خودشان شخصابراساس استعداد و علاقه دروني خودشان تصميم بگيرند و طوري نباشد که دانش آموزي فقط براي رضايت والدين و يا اطرافيانشان رشته خود را انتخاب کند.

در انتخاب رشته در دبيرستان علاقه و ميزان پيشرفت درسي و انگيزه خود جوش هر دانش آموز به درس هاي اصلي آن رشته تحصيلي است ، يعني دانش آموزان از خواندن و مطالعه درس هاي آن رشته شخصا لذت ببرد و احساس تسلط بر آن درس را در خود احساس کند.

رشته تحصيلي که مورد علاقه افراد نباشد باعث از بين رفتن بسياري از لذت ها و موفقيت ها در فرد مي شود و بسيار اتفاق افتاده است که دانش آموزان فعال و با استعداد به خاطر اينکه رشته تحصيلي مناسبي را در دبيرستان انتخاب نکردند در ادامه تحصيل و يا پيدا کردن شغل مرتبط با رشته خود ناکام ماندند.

شناخت رشته و سپس انتخاب رشته در هنگام انتخاب رشته تحصيلي بسيار مهم و موثر مي باشد و والدين ، دانش آموزان ، معلمان ، مشاوران و رسانه ها در شناخت و ارايه رشته هاي مختلف به دانش آموزان وظيفه سنگيني را بر عهده دارند.

انتخاب رشته تحصيلي در دروه دبيرستان مقدمه اي براي انتخاب شغل مي باشد .

پدر و مادر بايد رقابت هاي ناسالم و سليقه و علاقه ناسالم خود را در انتخاب رشته تحصيلي فرزندشان کنار بگذارند و براي انتخاب رشته تحصيلي فرزندشان شيوه مشارکتي را پيش گيرند و از افراد صاحب نظر بخصوص مشاور مدرسه استفاده کنند و جهت راهنمایی بیشتر ارتباط تنگاتنگی ایجاد کنند.

انتخاب رشته نبايد براي دانش آموزان به صورت تحميلـــي باشد زيرا باعث عدم رضايت شغلي و ترک تحصيــل دانش آموزان مي شود. ملاک اصلي در انتخاب رشته نمره ، سليقه و علاقه دانش آموزان مي باشد و والدين نبايد رشته اي را به فرزند خود تحميل کنند چون اگر دانش آموزي به اجبار وارد رشته اي شود در آينده دچار مشکل مي شود.

بهترين منبع براي هدايت دانش آموزان به سمت انتخاب رشته مشاوران تحصيلي مدارس هستند که در طول سال با برگزاري آزمون ها ی مختلف علاقه مندي و استعداد افراد را مي سنجند. مشاوران تحصيلي نظر دبيران ، نظر والدين و دانش آموزان را سوال مي کنند و شناختي که مشاوران تحصيلي از دانش آموزان دارند بهترين ملاک براي هـــدايت دانش آموزان به سمت انتخـاب درست رشته تحصيلي مي باشد.

فهرست مطالب صفحه

مقدمه...................................................................................................................................................... 8

توصیف و ضعیت موجود........................................................................................................................ 9-8

بیان مسئله............................................................................................................................................... 10-9

تعریف وتوصیف واِگان..................................................................................................... ...................... 11-10

پیشینه علمی تحقیق ...............................................................................................................................14-11

جمع آوری اطلاعات (شواهد 1) ............................................................................................................18-14

تجزیه تحلیل..........................................................................................................................................21-18

اعتبار بخشی ................................................................................................................................... .......22

الگوی تفسیر.............................................................................................................................. ..............23

منابع................................................................................................................................ ......................25

مقدمه:

هر کس در زندگی بارها دست به انتخابهای کوچک وبزرگ بسیاری می‌زند. در این میان ،برخی انتخابها ،سرنوشت ساز و تاثیر گذار و برخی دارای اهمیت کمترند. انتخاب یکی از مهمترین فعالیت‌های انسان است. انسان باانتخاب‌های خود مسیر زندگی‌اش را تعیین می‌کنداز جمله انتخابهای سرنوشت سازی که در زندگی فرد نقش تعیین کننده ای دارد ،انتخاب همسر ،انتخاب رشته تحصیلی ،و انتخاب شغل هستند.

انسان آزاد آفریده شده است و به وی این اختیار داده شده است که در بسیاری از موارد آنچه را که مناسب می‌داند با استفاده از قوای فکری و ذهنی خود و گاه بسته به احساساتش، دست به انتخاب بزند .لحظات انتخاب، لحظاتی حساس هستند. چرا که با تصمیم گیری درباره روش‌ یا پدیده‌ای خاص، فرد سرنوشت خود را رقم می‌زند. انتخاب در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. با انتخاب درست می‌توان از منابع (مادی، مالی، انسانی و اطلاعاتی) به شیوه‌ای مناسب بهره برداری کرده و از اتلاف این منابع جلوگیری کرد. انتخابی که مبتنی بر اطلاعات و بینش باشد می‌تواند به تصمیم گیرنده در جلوگیری از ضایع شدن این منابع کمک کند. بنابراین انتخاب صحیح می‌تواند به مسئولیت پذیری شخص کمک نماید .
انتخاب رشته تحصیلی در دوره دبیرستان ،به این دلیل که مقدمه انتخاب رشته در تحصیلات عالی دانشگاهی و تعیین جایگاه فرد در بازار است .از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد. انتخاب رشته و هدایت تحصیلی در دوران دبیرستان باید با دقت و با سنجیدن و در نظرگرفتن تمامی جوانب – به ویژه علاقه دانش آموز – توسط شخص دانش آموز و بدون هیچگونه اجبار و تحمیل صورت گیرد. البته والدین نقش مهمی از لحاظ ارشاد و دادن آگاهی و حمایت دارند.(رضوی ،سید رضا )

موفقیت کلید شادی نیست، شاد ی کلید موفقیت است؛ اگر آنچه انجام می دهی دوست بداری، موفق خواهی بود. (هرمن کین)

در دوره متوسطه یک بار دانش آموزان انتخاب رشته تحصیلی را تجربه می‌کنند. در واقع این انتخاب یکی از سرنوشت سازترین انتخاب‌های دانش آموزان است. اگر در این انتخاب موفق باشد با این کار، آنان در راهی قدم می‌گذارند که زمینه دانش ، توانایی و موفقیت آنان را جهت آینده ی زندگیشان تعیین می‌کند.
توصیفوضعيتموجود:

پژوهشگر، 22سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش دارد. او فارغ التحصیل رشته برق –قدرت از دانشکده فنی شهید منتظری مشهد میباشد . او اکنون دانشجوی رشته کارشناسی حرفه و فن در پردیس شهید بهشتی مشهد میباشد .از این 22 سال خدمتی که پژوهنده در اموزش و پرورش دارد چهار سال آن را در شهرستان فردوس ،ده سال در ناحیه پنج و شش سال هم در ناحیه شش خدمت نموده است.

پژوهنده در سال 1390 به هنرستان فنی نمونه دولتی دارالفنون که یکی از مجهز ترین و زیباترین هنرستانهای کشور از لحاظ معماری سنتی وایرانی میباشد منتقل شد . اکنون سومین سال خدمت خودش را در این هنرستان ، با مدیریت آقای مهندس سرابی د ر پست معاونت فنی میگذراند .

هنرستان دارالفنون از نوع مدارس نمونه دولتی میباشد که در خیابان هنرستان روبروی بیمارستان جوادالائمه واقع شده ، این هنرستان در زمینی به مساحت حدود 5هکتار و زیربنای 5100 متر مربع با 16 کلاس ،8 کارگاه مجهز ، و سالن آمفی تئاتر ،سالن کتابخانه ، آزمایشگاه و زمینهای ورزشی با هزینه ای معادل سه ونیم میلیارد تومان در سال 1390احداث شده است .

هنرستان د رحال حاضر 470 دانش آموز در رشته های ،تربیت بدنی ،تاسیسات ،کامپیوتر، نقشه کشی معماری ، الکترونیک والکتروتکنیک میباشد .

این هنرستان تا کنون پذیرای بازدید کنندگانی از قبیل :

جناب آقای حاجی بابایی وزیر وقت آموزش و پرورش،آقای صلاحی استاندار وقت خراسان رضوی ، آقای فخریان مدیرکل وقت آموزش و پرورش خراسان رضوی ، مجمع خیرین مدرسه ساز خراسان ،مدیران کل و کارشناسان ادارات نوسازی و تجهیز مدارس از استانهای خراسان رضوی ،خراسان شمالی ،اصفهان، گلستان و نمایندگان مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی،و معاون وزیر و مدیر کل آموزش هرات از کشور افغانستان بوده که از قسمتها وبخشهای مختلف هنرستان بازدید و با شیوه های آموزش در هنرستان آشنا شده اند .

بیان مسئله:

هدایت دانش آموزان به مناسبترین شاخه یا رشته تحصیلی با توجه به استعداد و علاقه آنان به تناسب امکانات و نیازهای کشور از جمله اهداف نظام آموزش و پرورش متوسطه میباشد برای نیل به این اهداف و به منظور مواجه با مشکلات و انتخاب ، راه حل مناسب با عنایت به توسعه علوم ،تنوع رشته ها و تعدد مشاغل و میزان نیاز ، وزارت آموزش و پرورش را برآن داشت تا اجرای برنامه های مشاوره تحصیلی در مدارس را به مشاوران که با شرایط خاص انتخاب میشوند محول نماید و جهت بالا بردن سطح کیفی و کارائی آنان اقدام به تهیه و تدوین آئین نامه های هدایت تحصیلی و ارائه آموزشهای لازم کرده است. (برداشت از کلیات نظام جدید آموزش متوسطه -1373 )

توزیع نامناسب و ناهماهنگ دانش آموزان بین رشته های مختلف تحصیلی و مسائل و مشکلاتی که از این وضع پدید میآید در خور توجه و تعمق است واین وضعیت نقش کار آمدی نظام آموزشی را زیر سئوال برده است.لذاپژوهنده از آنجاکه بیشتر دوران خدمتش را در پست معاون فنی هنرستان گذرانده ، بیشتر به موضوعی برخورد،که همیشه ذهنش را به خودش مشغول کرده ، و آن این بود که چرا بعضی از هنرجویان و دانش آموزان دوم دبیرستان بعد از چند ماه از سال تحصیلی ، از رشته تحصیلی انتخابی خودپشیمان ، و در پی تغییر رشته میباشند . به همین خاطر بود که پژوهنده میخواست علل و یا عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان پایه اول متوسطه را جویا شود وراهی برای کمک و انتخاب مناسب رشته تحصیلی به دانش آموزان پیدا نماید .

لذا همیشه در ذهنش این سئوالات مطرح بود که:

1-چگونه میتوان به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی صحیح کمک نمود؟

2-چگونه میتوان علاقه و استعداد دانش آموزان را در انتخاب رشته مورد علاقه ی شان شناسایی نمود؟

3-چگونه میتوان اطلاعات و آگاهی والدین را در انتخاب رشته تحصیلی فرزندانشان بهبود بخشید؟

4-چگونه میتوان از عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در انتخاب درست بهره برداری نمود ؟

5-چگونه میتوان از مشاورین مدارس در انتخاب رشته صحیح بهره گرفت ؟

اینها و سئولات متعدد دیگری ذهنش را مشغول کرده ، تا با دانش آموزانی که متقاضی تغییر رشته تحصیلی خود میباشند هم صحبت ،و علت آنر را جویا شود.تا بتواند راهی درست در انتخاب رشته تحصیلی برای دانش آموزان پیدا نماید.

شاید بتوان با بررسی عوامل موثر در انتخاب رشته و تجزیه و تحلیل پاسخ سئوالات فوق ، و بهره گیری از مشورت با چند تن از مشاوران کار آزموده ، دانش آموزان را در انتخاب رشته صحیح کمک نمود. زیرا در صورت انتخاب رشته غلط ، احساسی و یا تحمیلی ،مشکلاتی از قبیل ،سرخوردگی و افت تحصیلی ،هدر رفتن وقت و زمان ،ضربه های روحی ،اتلاف سرمایه های انسانی و مالی پدید خواهد آمد البته مسائل فوق بیشتر در انتخاب رشته غلط در تحصیلات عالی و دانشگاهی رخ میدهند ،اما باید توجه داشت که هدایت تحصیلی در دوره متوسطه ،مقدمه انتخاب رشته آموزش عالی بوده و حتی در مواردی اشتباه در آن باعث میشود که فرد وارد دانشگاه نشده یا باز ده خوبی نداشته باشد.

موفقیت، نتیجه تشخیص درست است؛ تشخیص درست، نتیجه تجربه است؛ تجربه نیز اغلب نتیجه تشخیص نادرست است. (آنتونی رابینز)

تعریف و توصیف مفاهیم و واژگان:

از آنجا که موضوع مورد تحقیق : ≪چگونه میتوانم به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی مناسب کمک نمایم ≫ میباشد

میتوان مفاهیم و واژگان مربوط به موضوع را اینگونه بررسی نمود :

منظور از چگونه میتوانم یعنی تاچه اندازه ،چقدر،از چه طریقی واز چه راهی میتوان به دانش آموز در انتخاب رشته تحصیلی کمک نمود.

منظوراز ((مناسب)) این است که دانش آموز خود انتخاب رشته منمایند اما چه طوری انتخاب کند ،درست انتخاب میکند یانه آیا عوامل مزاحم اورا در انتخاب رشته دچار اشتباه نمیکنند.

منظور از ((انتخاب رشته)) این است که هر کسی در زندگی دست به انتخاب میزند و دانش آموزان نیز در ایام تحصیل دست به انتخاب رشته تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه میزنندو رشته تحصیلی خود را باتوجه به علاقه و استعداد شان انتخاب میکنند.

منظور از ((دانش آموزان))، دانش آموزان پسر سال اول دبیرستان میباشد. که به عنوان نمونه تعداد 120 دانش آموز مشغول به تحصیل در هنرستان فنی نمونه دولتی دارالفنون مورد ارزیابی قرار میگیرند.

منظور از((کمک نمودن)) از نظر کیفی و کمی میباشد که چه تعداد از دانش آموزان درست انتخاب رشته نموده و از انتخاب رشته تحصیلی خود راضی میباشند و چه تعداد درست اانتخاب رشته ننموده واز انتخاب رشته خود ناراضی و پشیمان هستند ومن چگونه میتوانم در انتخاب درست دانش آموزان مثمر ثمر باشم .

پیشینه علمی تحقیق

رضا به حكم قضا اختيار كن سعدي كه هر كه بنده فرمان حق شد آزاد است (سعدي)

ابو حامد امام محمد غزالی طوسی درکتاب احیاء علوم الدین معلمان راموظف به راهنمایی و هدایت شاگردان خود میکند و می گوید:«تا آنجا که میتواند شاگردان خود را راهنمایی کند و آنان را از گرفتن درجه و دانشنامه ، بی داشتن شایستگی جلوگیر باشد. به فضل دانش شاگردان تمرکز پیدا نکند بلکه توجه کاملی به هدایت و راهنمایی آنان هم داشته باشد.

ابن حکیم بزرگ در کتاب کیمیای سعادت پدران و مادران را مسئول مراقبت و راهنمایی کودکان خود میداند و میگوید:«بدان که کودک امانتی است در دست مادر و پدر، وآن دل پاک وی چون گوهری است نفیس و نقش پذیر است چون موم و از همه نقش ها خالی است چون زمینی پاک است که هر تخم در وی افکنی روید.»

شیخ سعدی در کتاب های گلستان و بوستان نکات دقیق تربیتی بیان نموده است ازجمله باب هفتم بوستان تاکید میکند «باید به فرزندان دانش و کاری آموخت که با وجودی که پدران و مادران دارای ثروت و مکنت باشند فرزندان بتوانند ار آن کار دست رنجی بیابند»

چوخواهی که نامت بماند به جای پسر را خردمندی آموز و رای

بیاموز پرورده را دسترنج وگر دست داری چو قارون با گنج

(فرشاد-1371)

همانطور كه کم و بیش درجریان هستید ، بعد از ايجاد تغييرات نظام آموزشي در دوره متوسطه از سال 71 تا كنون دانش‌آموزان سال اوّل تحت قانوني به رشته هاي تحصيلي هدايت مي‌شوند كه آن قانون مشهور به شيوه نامه هدايت تحصيلي در دوره روزانه مي‌باشد كه ابتدا آنرا دوره ترمي واحدي و سپس آنرا سالي واحدي ناميدند. البته از بدو بوجود آمدن اين شيوه نامه تا كنون تغييراتي در آن ايجاد شده است امٌا اين تغييرات جزئي بوده‌است و تحوّلي را در هدايت تحصيلي دانش‌آموزان به وجود نيآورده است .واضح است كه اكثر قوانين بوجود آمده توسط بشر با تحوّل اجتماع و پيشرفت علم بايد تغيير يابد،و من فكر مي كنم وقت آن رسيده است كه بعد از مطالعات عميق علمي و جمع بندي نظريات كارشناسان مختلف رشته هاي آموزش متوسطه در اين مساله تغييراتي ايجاد شود تا هم به نفع جامعه و هم به نفع افراد و هم به نفع علم و دانش بشري باشد.( راهبرد مدیریت ،فرم هدایت تحصیلی )

بررسي شيوه نامه هدايت تحصيلي حاكم بر نظام آموزش متوسطه اهداف هدايت نامه تحصيلي در دوره متوسطه قابل توّجه و دقّت است :

"ماده 96: هدايت دانش‌آموزان به مناسب ترين شاخه يا رشته تحصيلي ،بر اساس استعداد و علاقه وي و به تناسب امكانات و نيازهاي كشور "

طبق تعريف فوق چند مساله بايد در هدايت تحصيلي دانش‌آموزان مورد توجه واقع شود كه عبارت است از :

1- شناخت استعدادهاي دانش‌آموزان

2- شناخت علائق دانش‌آموزان

3- شناخت امكانات موجود در منطقه و كشور

4 -اعلام نيازهاي شغلي كشور و شناخت آنها

5 -هدايت دانش‌آموزان به رشته هاي تحصيلي مطلوب بر اساس فرم هدایت تحصیلی(راهبرد مدیریت فرم 4،فرم هدایت تحصیلی)

اگر كتاب هاي نوشته شده در باره انتخاب رشته يا انتخاب شغل را مطالعه كنيم مي بينيم كه همه نويسندگان در انتخاب شغل به نكات فوق معتقد هستند ،براي مثال:

دكتر مريم رئوفي در كتاب "راهنماي اطلاعات تحصيلي /شغلي "مي نويسند:"عوامل موثر در انتخاب شغل و رشته تحصيلي عبارت است از :

الف)عوامل فردي(استعداد و توانايي ذهني،علاقه و رغبت، شرايط بدني ،جنسيت، ويژگيهاي شخصيتي،معلومات و مهارت

ب)عوامل محيطي(خانواده،شرايط اجتماعي ،اقتصادي ، اقليمِي)

راهنماي اطلاعات شغلي/ تحصيلي. (1374، 1377). مريم رئوفي. تهران: انتشارات خجسته. ]شابك:2-08-6233-964[.

همچنبن عفت يحيايي در كتاب گامها و مراحل انتخاب رشته مي نويسد:

توجّه به اهداف هدايت نامه تحصيلي و مسائل علمي در انتخاب رشته مارا متوجّه اين نكته مي‌كند كه هدايت نامه تحصيلي بايد يك مساله كاملاٌعلمي و مطابق با علوم روز باشد و به همين علّت بايد تحولاتِ در آن صورت بپذيرد ،در حالي كه مشاهده مِي‌شود در مدت 17 سال بوجود آمدن اين شيوه نامه تحولاتي مطابق علم روز پيدا نكرده‌است.

در زير جدول هاي هدايت نامه تحصيلي آن قسمتي كه دانش‌آموزان به رشته ها وشاخه هاي مختلف تحصيلي هدايت مي شوند به ترتيب اولويت چنين نوشته شده‌است :

"دانش‌آموز عزيز با توجه به سوابق تحصيلي و مطالعات انجام شده پيشنهاد مي شود در يكي از شاخه ها يا رشته هاي آموزش متوسطه با در نظر گرفتن اولويت هاي زير به تحصيل خود ادامه دهيد."6

فرم انتخاب رشته در هدایت تحصیلی یکی از دانش آموزان :

اولويت اول	اولويت دوم	اولويت سوم	اولويت چهارم	اولويت پنجم	اولويت ششم
علوم تجربي	ادبيات	كار دانش	فني و حرفه اي	رياضي	معارف اسلامي

در هدايت نامه فوق مشا هده مي شود كه دانش‌آموز و مسئولين ثبت نام مدرسه به اولويت ها توجه ننموده و دانش‌آموز در پنجمين اولويت ثبت نام شده با توجه به معدل دانش آموز که عدد 25/11 میباشداحتمال موفقيت او دراین اولويت خیلی بعید به نظر مي رسد .

گامها و مراحل انتخاب رشته تحصيلي -شغلي ، عفت يحيايي ،چاپ 1، 1383،مهر دامون ، وزيري (شوميز)

جمع آوری اطلاعات (شواهد 1)

به منظور گردآوری داده‌ها جهت توصیف وضع موجود، از شاخص‌های کمی وکیفی استفاده‌ شده‌است که داده‌های به دست آمده از آن، به اقدام‌پژوه در پی بردن به دلایل بروز مسأله‌ی موجود یاری میرساند.

محقق بعد از بیان مسئله به بررسی علل بروز مشکل میپردازد و ابتدا به یادداشتهای روزانه خود در سال جاری و سالهای قبل مراجعه می کند . واز آنجا که محقق بیشتر دوران خدمتش را در پست معاونت فنی هنرستان سپری نموده و یکی از اولیاء مدرسه میباشد که نقش اساسی در انتخاب رشته دانش آموزان دارد .لذا برآن شد تا عوامل موثر در انتخاب رشته و همچنن عوامل مزاهم در انتخاب رشته درست را شناسایی نماید تابتوتند به دانش آموزان در این مهم کمک نماید .اودر عین مطالعه متوجه شد که تاکنون امور زیر برای انتخاب رشته دانش آموزان انجام شده است.

* حضور مشاور در کلاس و بیان رشته های مختلف

*برگزاری آزمونهاو تستهای رغبت سنج که از طرف هسته مشاوره برگزار می شود

*نظر والدین در ارائه رشته انتخابی به دانش آموزان

*صحیتهای مدیر مدرسه در مراسم صبحگاه جهت انتخاب رشته در رشته های خاص

الف) شاخص‌های کمّی وضع موجود

برای تبیین وضع موجود می‌توان از اعداد و ارقام نیز استفاده کرد که در این بخش در قالب شاخص‌های کمّی به شرح زیر ارائه می‌گردد.

استفاده از روش مشاهده مستقیم

اقدام‌پژوه با استفاده از روش مشاهده‌ی مستقیم برای بررسی دقبق تر موضوع پرسشنامه ای را در دو برگ تنظیم نمود و در اختیار هنرجویان قرار داد تا عوامل موثر در انتخاب رشته را رتبه بندی نمایند (، پیوست 1 )

همچنین در برگه دوم از دانش آموزان خواست تاعوامل مزاهم در انتخاب رشته خودشان را رتبه بندی و بیان نمایند .

(پیوست 2 )

پژوهشگر بعد از جمع آوری و مرتب نمودن ، نظرات هنرجویان را به شرح ذیل دسته بندی نمود .

عوامل موثر در انتخاب رشته

نوع متغییر	علافه	استعداد و توانایی تحصیلی	شرایط اجتماعی و بازار کار	مشاور	اولیاء
درصد دخالت	30درصد	25 درصد	20درصد	10درصد	10درصد

نمودار توزیع فراوانی عوامل موثر د رانتخاب رشته تحصیلی

از نظر سنجی به عمل آمده دلایل ذیل را میتوان به عنوان عوامل مزاحم یا موانع انتخاب رشته درست نام برد.

* عدم آگاهی از رشته های تحصیلی

* وضعیت فیزیکی مدارس ، کادر آموزشی و تجهیزات مدارس

* القاء نظرات مدیر، معاون و مشاور مدارس ( اولیاء مدارس ) به دانش آموزان جهت پرشدن ظرفیت کلاسها

*عدم رشته مورد نظر در مدرسه دلخواه

* تلقین نظر اولیاء به دانش آموزان

بعداز بیان نظرات و بررسی آنان ، پژوهنده نظرات فوق را بدین گونه دسته بندی نمود .

نوع متغییر

عدم آگاهی

وضعیت فیزیکی وکادر آموزشی

اولیاء مدارس

عدم رشته

مورد نظر

تلقین نظر اولیاء به دانش آموزان

درصد دخالت

10درصد

25درصد

20 درصد

25درصد

20درصد

نمودار توزیع فراوانی عوامل مزاحم د رانتخاب رشته تحصیلی صحیح

ب) شاخص‌های کیفی وضع موجود

مصاحبه با مشاور هنرستان آقای حسین عباسپور :

اقدام پژوه در ادامه گرد آوری اطلاعات با مشاور هنرستان دارالفنون آقای عباسپور مصاحبه نمود و ضمن جمع بندی صحبتهای آقای عباسپور ، به این نتیجه رسید . عواملی همچون (علاقه ،استعداد علمی ،اولیاء ، مدرسه،و بازار کار در انتخاب رشته دانش آموزان موثرند و جهت کمک به دانش آموزان جهت انتخاب رشته صحیح باید این موارد اجرایی شود. (پیوست 3)

*شرکت درآزمونهای رغبت سنج و تجزیه و تحلیل نتایج آن توسط مشاور

*برگزاری بازدید های علمی از ادرات ،شرکتها،کارخانجات،و هنرستانها

*تشکیل جلسات آموزش اولیاء دانش آموزان و آگاهی دادن در باره رشته های مختلف

* توجه به استعداد و علاقه دانش آموزان در رابطه با انتخاب رشته های خاص

*پررنگ نمودن نقش رسانه ها در انتخاب دانش آموزان

*سخرانی مسولین درابطه با اعلام نیاز به رشته هایی که در آن کشور با کمبود مواجه میباشد

مصاحبه با هنرجو مصطفی عدالتی رشته تربیت بدنی:

مصطفی عدالتی هنرجوی رشته تربیت بدنی هنرستان فنی نمونه دولتی دارالفنون ناحیه 6 مشهد است او ابتدا در رشته نقشه کشی معماری ثبت نام نموده و بعد از یک سال مجبور به تغییر رشته شد ه و در حال حاضردر رشته تربیت بدنی هنرستان مشغول به تحصیل میباشد .پژوهشگر در مصاحبه با او در باره علت تغییر رشته اش سوال ، که او اینگونه جواب میدهد .

من زمانی که سال اول متوسطه را به پایان رساندم به رشته عمران علاقه مند بودم ولی چون رشته عمران در هنرستانی بود که ساختمانهای آن فرسوده و هنرجویان از نظم و انظباط کافی برخوردار نبودند . لذا مجبور شدم به هنرستان دارالفنون مراجعه نمایم که این هنرستان رشته عمران نداشت . اما با اسرار پدرو مادرم، مدیر و معاون هنرستان که فرمودند رشته معماری زیر گروه رشته عمران هست . مجبوربه ثبت نام در این رشته شدم . اما از آنجا که خود به این رشته علاقه کامل نداشتم در سال گذشته مجبور به تغییر رشته شده ، و اکنون در رشته مورد علاقه ام ،یعنی تربیت بدنی مشغول به تحصیل میباشم که تاکنون راضی وموفق

میباشم .(پیوست 4)

تجزیه و تحلیل

باتوجه به شواهد ارائه شده ،ومطالب پیشینه تحقیق میتوان گفت که دانش آموزان برای انتخاب رشته باید کاملا آزاد باشند و خودشان شخصا" براساس استعداد و علاقه درونی تصمیم بگیرند و طوری نباشد که دانش آموزی فقط برای رضایت والدین و یا اطرافیانشان رشته خود را انتخاب کنند.

"نکته مهم: در انتخاب رشته دبیرستان علاقه و میزان پیشرفت درسی و انگیزه خود جوش هر دانش آموز به درس های اصلی آن رشته تحصیلی است ، یعنی دانش آموزان از خواندن و مطالعه درس های آن رشته شخصا لذت ببرد و احساس تسلط بر آن درس را در خود احساس کند"

با درک شواهد ارائه شده عوامل موثر در انتخب رشته صحیح عبارتند از :

عوامل بیرونی

1- خانواده

2- محيط آموزشي

3- افراد اثرگذار در زندگي فرد

4- گروههاي همسالان

5- رسانه ها ووسايل ارتباط جمعي

6- پيشرفت علم وتكنولوژي

7- زمينه هاي اقتصادي – فرهنگي – اجتماعي

عوامل درونی

1- هوش واستعداد

2- علاقه و رغبت

3- جنسیت

4- توانايي و مهارت

5- ويژگي هاي شخصيتي

6- اهداف وانگيزه هاي فردي

استعداد : به معناي مهيا و آماده شدن وتوان انجام كاري را داشتن است.دانش آموزان بايد ظرفيت هوشي خود را در نظر گرفته و با توجه به آن تصميم گيري كنند. پایه اول دبیرستان به خاطر اینکه دانش آموزان از یک دوره تحصیلی وارد دوره تحصیلی دیگر،آنهمدر سن نوجوانی میشوند بیشترین افت تحصیلی رادر این پایه خواهد داشت .لذا با درس خواندن و شرکت در کلاسهای تقویتی در پایه اول دبیرستان ،میتوانند با معدل بالا قبول شده و هر رشته ای که علاقه داشته باشد انتخاب نماید .

علاقه: يكي از مسائلي كه مشكلات رواني وروحي بسياري ايجاد مي كند نداشتن علاقه به رشته تحصيلي است .علاقه را مي‌توان به ترجيح ميان اشيا مختلف هنگام انتخاب تعبير نمود. گرچه انگيزه و علاقه ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند، و شايد بتوان علاقه را نوعي انگيزه بالفعل و عينيت يافته قلمداد نمود، ولي بهتر است در مسائل حساسي مانند انتخاب رشته كه به آينده داوطلب مربوط مي‌شود هر كدام را در جايگاه ويژه خود قرار دهيم. بدون آنكه ربط مستقيم آنها را ناديده بگيريم.. چنانچه علاقه بر اساس انگيزه واقعي شكل بگيرد، از آن بايد به عنوان يكي از مهمترين عوامل موثر در انتخاب رشته ياد كرد.

افرادي كه اهداف بزرگي در ذهن خود مي پرورانند و از اصول صحيح هدف گذاري پيروي مي كنند بسيار موفق تر از كساني هستند كه يا هدفي ندارند يا اهداف شان كوچك و دست نيافتني است.برای درک بهتر وانتخاب صحیح تر رشته باید دانش آموز خود را درموقعیت شغل مورد نظر قرار دهد به عنوان مثال بگوید من در آینده یک پزشک جراح خواهم شد آیا میتوانم به کارم ادامه دهم یا یک مهندس برق ویا یک مهندس کشاورزی ، با قرار دادن خود در موقعیت مشاغل مختلف میتواند انتخاب آگاهانه تری داشته باشد.

لذا باید همواره اين پرسش را در نظر داشته باشند که.

هدف من از انتخاب رشته چيست؟

اولیاءدانش آموزان :مسئله بعدی آگاهی دادن به اولیاء دانش آموزان به عنوان یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار در انتخاب رشته تحصیلی میباشد .که با جلسات متعدد میتوان برآن فائق آمد.

امکانات و شرایط اجتماعی:دانش آموز باید تاحدی امکانات تحصیلی محل زندگی و شهر،امکانات مالی در صورت نیاز به خود اشتغالی و شرایط منزلت اجتماعی رشته و به طبع آن شغلش را نیز در نظر بگیرد.

عوامل مزاهم درانتخاب رشته مناسب ودرست:

خرابکاری مدیر، معاون و دبیران در هدایت تحصیلی!!!

متأسفانه گاهی مدیر،معاونان و دبیران،از روی دلسوزی ولی ناآگاهی با اظهار باورهای غلط در زمینه انتخاب رشته باعث اشکال در هدایت تحصیلی درست و صحیح دانش آموز(که شاید در خانواده و دوستان طرف مشورت مناسبی نداشته باشد.)می شوند.ویا به خاطر اینکه ظرفیت کلاسهای مدرسه راپرکنند . دانش آموزان را به اجبار هدایت به رشته دلخواه مدیر مدرسه می نمایند . واز ورود دانش آموزی مستعد و علاقه مند و آشنا با علوم انسانی به رشته علوم انسانی ویا دانش آموز علاقه مند به کارهای فنی، به رشته های فنی، جلوگیری می کنند یا می کوشند دانش آموز خواهان ادامه تحصیل در رشته تجربی را از این کار منصرف کنند.که با این کار ضربه بزرگی به دانش آموزان وارد خواهند کرد..(رضوی رزاقی مشاوردبیرستانهای مشهد)

بهترين منبع براي هدايت دانش آموزان به سمت انتخاب رشته ،مشاوران تحصيلي مدارس هستند که در طول سال با برگزاري آزمون ها ی مختلف علاقه مندي و استعداد افراد را مي سنجند. مشاوران تحصيلي نظر دبيران ، نظر والدين و دانش آموزان را سوال مي کنند و شناختي که مشاوران تحصيلي از دانش آموزان دارند بهترين ملاک براي هدايت دانش آموزان به سمت انتخاب درست رشته تحصيلي مي باشد.

امکانات و تجهیزات آموزشی مدارس

دربیشتر مواقع به علت عدم امکانات و تجهیزات کافی در مدارس یا به علت فضای فیزیکی نامناسب مدارس دانش آموزان مجبور به ادامه تحصیلی در رشته ای غیر از رشته مورد علاقه اشان میشوند که این خود باعث هدر رفتن سرمایه انسانی و افزایش دانش آموزان در رشته های خاص خواهد شد.

عواقب انتخاب اگر مثبت باشد = خشنود و راضي

عواقب انتخاب اگر منفی باشد = پشيمان و ناراضي

اعتبار بخشی :

به منظور دقت بخشیدن به نتایج تحقیق و اعتبار بخشی به آن الگوی مربع را انتخاب نموده و برای رسیدن به نتایج دقیقتر این الگورابه صورت کمی و کیفی طبق شکل ذیل انتخاب نمودم.

نحوه صحیح انتخاب رشته

تحصیلی

عوامل تاثیر گزار

الگوی تفسیر -روش شش پرسش:

نمودار تفصیلی شش پرسش:

سئوالها	جوابها
چرا تعدادی از دانش آموزان نسبت به رشته تحصیلی خود بی علاقه اند؟	1-عدم تطابق تصویر ذهنی دانش آموز و واقعیت موجود 2-یکسان نبودن استعدادعلمی دانش آموزان با رشته انتخابی
چگونه میتوان به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی مورد علاقه ی شان کمک نمود؟	1-استفاده از تستهای رغبت سنج توسط مشاوران کار آزموده 2-استفاده از نظرات کارشناسان دربرنامه های تخصصی صدا و سیما با توجه به رشته های شغلی موردنیاز کشور 3-استفاده از بازدید های علمی از مراکز صنعتی و خدماتی جهت انتخاب بهتر
چه کسانی میتوانند در انتخاب رشته تحصیلی صحیح دانش آموزان نقش موثری داشته باشند؟	1-استفاده از دبیران کار و فن آوری ومشاوران در کلاسهای فوق برنامه 2-اولیاءمدرسه 3-اولیاء دانش آموزان
چه جیزهایی دانش آموزان را به سوی انتخاب رشته درست هدایت میکند؟	1-استفاده از کتابهای تخصصی انتخاب رشته مناسب 2-استفاده از نظر متخصصین بازار در رشته های مختلف 3-استعداد تحصیلی واستطاعت مالی و توان جسمی
در چه مواقعی دانش آموز میتواند انتخاب رشته صحیح داشته باشد؟	1-زمانی که از نظر مشاوران استفاده درست را بنماید 2-زمانی که با آگاهی و بینش کامل انتخاب رشته نموده باشد 3-دربدو شروع ثبت نام به موقع اقدام نماید
چه مکانهای در انتخاب رشته تحصیلی مناسب موثر ند؟	1-محل تحصیل 2-محل زندگی و رفت و آمد 3-مکانهایی که در اوقات فراغت در آنجا حضور دارد 4-محیط کاری اولیاء و خویشاوندان دانش آموز

راه حلهای پیشنهادی:

1- استفاده از تستهای رغبت سنج که توسط مشاوره انجام گیرد.

2 -برگزاری جلسات توجیهی جهت انتخاب رشته برای اولیاء دانش آموزان در مدارس

2- انجام بازدیدهای علمی برای دانش آموزان و آشنایی آنها با مراکز صنعتی ،خدماتی و اقتصادی

3- استفاده از برنامه های صداوسیما و دعوت کارشناسان اقتصادی در این برنامه ها و اعلام نیاز کشور به رشته های موردنیاز آینده

4- یکسان سازی تجهیزات مراکز آموزشی برای انتخاب رشته دلخواه توسط دانش آموزان

منابع:

1-اردبیلی ،یوسف.(1378).راهنمایی ومشاوره حرفه ای وروشهای کسب و کاربرد اطلاعات شغلی.موسسه نشر ویرایش.

2-شفیع آبادی،عبدالله.(1379).راهنمایی ومشاوره تحصیلی و شغلی(مفاهیم و کاربردها).تهران :انتشارات سمت

3-رازی،محمود.(75-72). بررسی دیدگاههای دانش آموزان نظام جدیدآموزش متوسطه در خصوص موفقیت مشاوران در هدایت تحصیلی دانش آموزان

4-رضوی رزاقی ،محمود

5-رئوفی ،مریم.(1377-1374).انتشارات خجسته

6-یحیایی ،عفت.(1383)، گامها و مراحل انتخاب رشته تحصيلي –شغلي.مهر دامون

7-اینترنت:

http://www.qec.blogfa.com

www. reshteha.roshd.ir

چگونه می توانم به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی کمک نمایم؟(محمد رضا قاسمی- جلیل یاری)

مطالب مشابه :

بازخوانی تاریخ هنرستان سید جمال الدین اسدآبادی

چگونه می توانم به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی کمک نمایم؟(محمد رضا قاسمی- جلیل یاری)

ادرس مدارس

توزیع دفترچه راهنمای ثبت‌نام آزمون‌ ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی از فردا

دانش آموزان برتر دبیرستان حافظ در خرداد 90

اعلام نتايج آزمون ورودی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد)و نمونه دولتی در سال91 سایر استانها

اعلام نتايج آزمون ورودی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد)و نمونه دولتی در سال91 استان زنجان