آزمون های هوشی (IQ tests)

آلفرد بينه آزموني طراحي كرد تا بهره‌ي هوشي كودكان را براي طرح‌ريزي آموزشي درجه‌بندي كند و ويليام اشترن شاخص ضريب هوش يا IQرا معرفي كرد كه نسبت سن عقلي به سن تقويمي ضرب در 100 است (100×IQ=MA/CA). سپس لويس ترمن كه شيفته‌ي اين آزمون شده بود،بازنگري آن را به نام «آزمون استانفورد- بينه» طرح‌ريزي كرد كه در سطح‌بندي هوش آموزشگاه‌هاي عادي و نظامي كاربرد فراواني يافت. اما برخلاف بينه، ترمن بر اين باور بود كه هوش امري سرشتي و قطعي است كه نژادهاي اروپايي و آمريكايي در برابر ديگر نژادها بهره‌ي بسيار بالاتري از آن دارند.

و اين باور ايده‌ي نژاد برتر انساني را در نازي‌هاي آلماني نهادينه كرد.

اكنون با هم مي‌بينيم كه آزمون استانفورد- بينه كه اين همه جارو جنجال بر سر آن برپا شده بود، چه خصوصياتي دارد و پس از آن به سراغ IQ خواهيم رفت و به بررسي و معرفي دقيق‌تر آن خواهيم ‌پرداخت.

غربال هوش انساني: آزمون استانفورد- بينه

آزمون استانفورد- بينه 4 زمينه از «توانايي‌هاي هوش» را مي‌سنجد، به‌ترتيب زير:

(آن‌چه در پرانتز مي‌آيد، نمونه‌اي از اين پرسش‌هاست.)

1- استدلال كلامي:

a. تعريف واژگان (پرگار چيست؟)

b. درك مطلب (چرا انسان غذا مي‌خورد؟)

c. ياوه‌يابي (مردطاسي كه سشوار مي‌كشد!)

d. رابطه‌ي كلامي (كدام‌يك به بقيه شباهتي ندارد: خودكار- مداد- پاك‌كن- خودنويس).

2- استدلال عددي:

a. مفهوم اعداد (انجام حساب‌هاي ساده به جمع 9 برابر است با: ؟+3+4)

b. سري اعداد (عدد بعدي چيست: ؟-12-9-6-3)

c. معادل‌سازي (با اعداد و علامات 9، ×، 3 و 27 يك معادله بسازيد: 27=9×3)

3- استدلال انتزاعي- ديداري:

a. تحليل الگو (كپي كردن يك طرح از مكعب‌ها)

b. كپي كردن (كشيدن يك مثلث يا لوزي از روي طرح)

4- حافظه‌ي كوتاه‌مدت:

a. حافظه‌ي مهره‌ها: بازسازي از حفظِ الگويي از مهره‌هاي يكسان در كنار هم

b. حافظه‌ي جملات: تكرار جملات و عبارات

c. حافظه‌ي ارقام: تكرار يك‌سري از اعداد به‌صورت مستقيم و وارونه.

البته آزمون‌هاي ديگري هم بر همين اساس طراحي شده‌اند كه تفاوت‌هايي با آزمون استاندارد استانفورد- بينه دارند مانند آزمون وكسلر يا آزمون SAT (كه دومي به‌صورت گسترده و روزمره در پذيرش دانشجو براي دانشكده‌هاي اروپايي و آمريكايي به‌كار مي‌رود).

مقياس هوش وكسلر

در سال 1939 ديويد وكسلرآزموني طراحي كرد كهبه «توانايي زباني» بستگي چنداني نداشته باشد. اينآزمون دو بخش مقياس كلامي و مقياس عملي دارد كه هر كدام هفت عنوان را مي‌سنجند.

در مقياس كلامي: اطلاعات عمومي، درك موضوع، واژه‌شناسي، شباهت‌ها و تفاوت‌ها و توالي و تكرار ارقام بررسي مي‌شود و در مقياس عملي: تكميل تصاوير ناتمام، طراحي با مكعب‌ها، تنظيم تصاوير براي بيان يك داستان، رمزجويي و ساخت جورچين (پازل) و ... سنجيده مي‌شود.

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4

همچنين مقياس هوش وكسلر براي بزرگسالان و كودكان جداگانه طراحي شده است

- Wechsler Intellignce Scale for Children (WISC)

- Wechsler Adult Intellignce Scale (WAIS)

- Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence(WPPSI)

مقياس هوش وكسلر امروزه پركاربردترين آزمون استاندارد شده در دنيا براي سنجش IQ است. آزمون‌هاي استانفورد- بينه (كه امروزه تجديدنظر پنجمين آن به‌كار مي‌رود) و وكسلر آزمون‌هايي «انفرادي» هستند يعني توسط «آزمونگر» روي يك فرد خاص («آزمودني») اجرا مي‌شوند. اما در آزمون‌هاي گروهي (مانند آزمون SAT) يك آزمونگر يك گروه از افراد را مورد سنجش قرار مي‌دهد.

در زمينه‌ي روانشناسي اثر هيلگارد و اتكينسون اين‌گونه آمده است كه: يك آزمون يا شيوه‌ي سنجش بايد از «پايايي»(Reliability)خوبي برخوردار باشد، يعني بايد نتايج قابل تكرار و باثباتي داشته باشد و همچنين بايد «روايي» يا اعتبار (Validity) بالايي داشته باشد يعني ميزان سنجش آن‌چه موردنظر است در حد پذيرفتني باشد. مثلاً اگر در آزمون ترمي دانشگاه در يك واحددرسي از واژگان دشوار يا پرسش‌هاي دوپهلو و انحرافي استفاده شود، آن‌چه سنجش مي‌شود توانايي كلامي يا تيزبيني دانشجويان است نه پيشرفت درسي آنان، گرچه ممكن است يك گروه ديگر از دانشجويان گستره‌ي پاسخ مشابهي داشته باشند.

پس در اين‌جا پايايي مناسب و روايي نامناسب است.

ترازوي پيمايش هوش انساني: بهره‌ي هوشي يا IQ

هوش يك توانايي ذهني عمومي است كه شامل توانايي استدلال، برنامه‌ريزي، نظارت، حل مسايل، تفكر انتزاعي، درك افكار، يادگيري از آزمون‌ها و كسب تجربه است.

بر اين اساس اگر فردي ‌IQ بيشتري از ديگري داشته باشد به اين معنا نيست كه باهوش‌تر استبلكه به اين مفهوم است كه «توانايي شناختي» مشخص بيشتري دارد. پس IQ تماميت هوش افراد را اندازه نمي‌گيرد. پرسش اين است كه در انتها اين IQ چه چيز را اندازه مي‌گيرد؟!

از گفتار پيشين به‌ياد بياوريم كه بنا بر نظريه‌ي هوش هفت‌گانه‌ي گاردنر، در هر فرد تركيبي از هوش‌هاي مختلف (از قوي تا ضعيف) برآيند هوش و در نتيجه تفاوت‌هاي فردي را در اين زمينه تعيين مي‌كند.

اين هفت نوع هوش شامل اين موارد است:

1- هوش زباني

2- هوش منطقي- رياضي

3- هوش بدني- جنبشي

4- هوش فضايي

5- هوش موسيقايي

6- هوش ميان فردي

7- هوش درون فردي.

در واقع آزمون‌هاي IQ تنها سه مورد از اين هفت مورد (هوش زباني، هوش منطقي- رياضي و هوش فضايي) را مي‌سنجد در حالي كه ممكن است فردي در يك تا چهار نوع ديگر از هوش توان بيشتري داشته باشد كه به‌خاطر زاويه‌ي ديد محدود IQ در «نقطه‌ي كور» قرار دارند. (هوش زباني و منطقي- رياضي از مغز چپو هوش فضايي از مغز راستنتيجه مي‌شوند.) پس تفاوت است بين داشتن قابليت‌هاي پيشرفته‌يشناختي مشخص و توانايي استفاده از اين قابليت‌ها در تركيب و هماهنگي با بقيه‌ي ذهن در يك زندگي واقعي. (نابغه‌هاي ابله يا Autisic savant نمونه‌هاي ناهماهنگي بين IQ و نبوغ را نشان مي‌دهند.)

با اين همه آزمون‌هاي IQ «نماينده»‌اي از قابليت‌هاي شناختي و توانمندي‌هاي ذهني افراد هستند. آزمون‌هاي IQ توانايي تفكر را اندازه مي‌گيرند نه «دانسته‌هاي فرد» را. همچنين در پاسخدهي به اين آزمون‌ها «زمان» يك عامل مهم است پس «سرعت پاسخگويي به پرسش‌ها» يا به ديگر سخن «مهارت و چالاكي تفكر»نيز همزمان سنجيده مي‌شود. (كم نبوده‌اند بچه‌هاي باهوش كه با وجود ذخيره‌ي عالي دانسته‌هاي‌ خود، به‌خاطر كندي در پردازش ذهني و پاسخدهي، از رقابت‌هاي هوشي مانند آزمون كنكور دانشگاه‌ها، حذف شده‌اند.)

پاسخ به آزمون در يك فرد ممكن است در آزمون‌هاي مختلف در شرايط متفاوت تا 15 نمره بيشتر يا كمتر باشد! در اين‌جا عوامل بسياري همچون يكسونگري طراح پرسش‌ها و شرايط پاسخگويي فردي و محيطي دخالت دارند. براي نمونه بهره‌ي هوشي جرج بوش (پسر) را از 115 تا 125 محاسبه كرده‌اند. (IQ جرج بوش پدر فقط 95 است!)

هر 15 نمره تفاوت امتياز يك انحراف معيار استاندارد از جمعيت كلي مردم است بنابراين گستره‌ي 85 تا 115 اولين انحراف معيار استاندارد است كه شامل 68% از جمعيت مي‌شود و گستره‌ي 70 تا 130 دو انحراف معيار استاندارد و شامل 95% از جمعيت عمومي است.به بهتر سخن، 68% مردم IQ بين 85 تا 115 دارند و 95% مردم در گستره‌ي IQ بين 70 تا 130 قرار مي‌گيرند. بنابراين نمره‌ي IQ برابر يا كمتر از 70 تشخيص كم‌تواني ذهني را محرز مي‌كند و نمره‌ي بالاي 130 بدون ترديد درجاتي از نبوغ را آشكار مي‌سازد.

آزمون وکسلر

خرده آزمون های کلامی:

1- اطلاعات عمومی :

مشخصات: شامل نمونه هایی ازانواع اطلاعاتی است که یک شخص معمولی بابرخورداری از فرصت های متوسط باید بتواند آن ها راکسب کند

برمواد و مطالب عادی وبیش آموخته شده به ویژه کودکان مسن تروبزرگسالان استواراست.

مانندگنجینه ی لغات دربرابر نقایص عصبی واختلال مانند اضطراب روانی به شدت مقاوم است .(آزمون پایا)

شاخص مناسبی از هوش کلی بوده است.

باسطح تحصیلی آزمودنی وبا هوشبهر مقیاس کلی همبستگی دارد.

می تواند نمره های مدرسه رابه دقت پیش بینی کند.

عوامل تاثیر گذار: 1-حافظه ی 2-هوشیاری نسبت به محیط 3-رویارویی با تجارب محیطی زیاد در گذشته

نمره ی بالا نشان دهنده ی: 1-حافظه ی دراز مدت خوب 2-توانایی لازم برای توجیه عقلی (رایج ترین مکانیسم دفاعی)

نمره ی پایین نشان دهنده ی : 1-علایق سطحی 2-فقدان کنجکاوی عقلی 3-محرومیت فرهنگی 4-فقدان آشنایی بافرهنگ

شکست در سوال های آسان وموفقیت درسوال های مشکل نشان دهنده :

1-اشکال در بازیابی دربازیابی 2-تمارض احتمالی 3-ضعف انگیزش

2- فراخنای ارقام

مشخصات: یک آزمون حافظه ی کوتاه مدت وتوجه به شمار می رود.

آزمودنی باید اطلاعات شنیداری رابه ترتیب به یاد آورد و تکرار کند.

پاسخ های درست مستلزم یک فرایند دومرحله ای است : 1-دریافت اطلاعات که مستلزم توجه ورمزگردانی است.2- یادآوری درست اطلاعات ، درنظرگرفتن ترتیب وتوالی آن ها و

بعد بیان آن ها

ارقام مستقیم پایا ومقاوم ارقام غیر مستقیم حساس وناپایا است .

عوامل تاثیر گذار:1- اضطراب یا تنش 2- آسیب مغزی 3- عقب ماندگی ذهنی 4-ناتوانی های یادگیری 5-آسیب پراکنده که براثرقرارگرفتن درمعرض حلال های شیمیایی ایجاد شده است.

نمره ی بالا نشان دهنده ی : 1-پذیرش باز وآزادانه ی اطلاعات ورودی 2-حافظه ی کوتاه مدت شنیداری خوب 3- توجه عالی 4- کمترین تاثیر گذاری در برابراضطراب

نمره ی پایین نشان دهنده ی: 1- فقدان توانایی تمرکز

اگرنمره ی ارقام مستقیم نسبت به ارقام غیر مستقیم بیشتر باشد :

1- نشانه ای از وجود یک آسیب عضوی است .2- با آسیب پراکنده یاضایعه ی نیمکره ی راست پیشانی ارتباط دارد.

اگرنمره ی ارقام غیرمستقیم نسبت به ارقام مستقیم بیشتر باشد:

1-انعطاف پذیری 2-تمرکز 3- شکیبایی دربرابر فشار روانی 4- به توانایی ساختن ، نگهداری

ووارسی تصویرهای ذهنی دیداری که از محرک های شنیداری ساخته شده است مربوط است

5-توانایی عددی عالی

3-گنجینه ی لغات :

مشخصات:1- آزمون یادگیری کلامی متراکم است.2-نمایش گر توانایی فرد برای بیان سهل و انعطاف پذیر دامنه ی گسترده ای از افکار است.3- نشان گر غنای افکار، حافظه بلند مدت ، مفهوم سازی و رشد زبان شخص است.4-پایاترین خرده آزمون کلامی است. 5-دربرابرآسیب عصبی واختلال روانی به شدت مقاوم است.6- نمره ی گنجینه ی لغات با افزایش سن بالا می رود.7- بهترین شاخص هوش عمومی است و...

عوامل تاثیرگذار : 1- فرایندهای تفکر 2-زمینه وسوابق قبلی 3-تجارب زندگی 4-واکنش دربرابر ناکامی آزمودنی5-تفکرعینی 6-استدلال بیش فراگیر

نمره ی بالا نشان دهنده ی: 1-هوش عمومی بالا 2-آزمودنی می تواند به درستی افکار گذشته رابه یاد آورد.3-دارای علایق گسترده اند.4-ازاندوخته ای ازاطلاعات عمومی برخوردارند.5-نیاز به پیشرفت دارند.

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-زمینه ی محدود تحصیلی2- پایین بودن هوش عمومی3- ضعف در رشدزبان.4- فقدان آشنایی بازبان5- ضعف انگیزش

4-محاسبه:

مشخصات: مستلزم تمرکزودقت ومهارت های اساسی ریاضی وتوانایی به کاربستن این مهارت هاست .

این آزمون ممکن است چالش انگیزتراز اطلاعات ولغات باشد وفشارروانی بیشتری ایجاد کند

علاوه بردشواری وقت آن نیزمحدود است.

مجموع نمره های محاسبه و اطلاعات برابر پیشرفت تحصیلی است.

چه کسانی نمره ی بالا می گیرند:1-افرادی که اززمینه ی اجتماعی و اقتصادی بالاتربرخوردارند 2-دانش آموزان مطیع ومعلم گرا 3-افراددارای گرایش های توجیه عقلی

چه کسانی نمره ی پایین می گیرند:1-شخصیت های جامعه ستیز 2-شخصیت های نمایشی 3-کسانی که معمولا ازپذیرفتن مسئولیت رفتارخودسرباز می زنند.

نمره ی بالانشان دهنده ی: 1-هوشیاری 2-قابلیت تمرکز 3-رهایی ازحواس پرتی

4-برخورداری ازحافظه ی شنیداری کوتاه مدت خوب 5-به کاربستن مکانیسم های دفاعی مبتنی برتوجیه عقلی

نمره ی پایین نشان دهنده ی: 1-ضعف دراستدلال ریاضی 2-فقدان قابلیت تمرکز

3-ضعف در حافظه ی شنیداری کوتاه مدت 4-حواس پرتی 5-زمینه ی تحصیلی ضعیف

5-درک وفهم :

مشخصات: اغلب به عنوان منعکس کننده ی میزان طرف داری آزمودنی ازمعیارهای قراردادی،برخورداری ازفرصت های فرهنگی گذشته داشتن وجدان رشد یافته تلقی شده است

درک وفهم تنظیم تصاویر باشاخص های هوش اجتماعی هبستگی دارد.

ازبرخی جهات نوعی آزمون اطلاعات است.

نمره پایین ترازاطلاعات یعنی دانش آموزدانش خود رابه طورموثربه کار نمی بندد.

نمره ی بالانشان دهنده ی:1-آگاهی از قضاوت 2-استعداد همنوایی اجتماعی 3-قضاوت خوب 4-به کاربستن مناسب اطلاعات

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-قضاوت ضعیف وتکانش گری 2-خصومت دربرابر محیط

3-ممکن است دارای اختلال روانی باشد4-نشان دهنده ی ادراک های مختل 5-تفکرانفرادی محض6-تکانش گری 7- گرایش های ضداجتماعی

6-شباهت ها :

مشخصات: مستلزم توانایی مفهوم سازی کلامی و استلال انتزاعی است.

مستلزم به کاربستن حافظه ی دراز مدت است.

هرقدرتوضیح ها دقیق تر وانتزاعی ترباشند آزمودنی نمره ی بیش تری می گیرد.

سیالی کلامی دراین خرده آزمون تعیین کننده است.

حساس به آسیب های وارده به نیمکره چپ گیجگاهی وپیشانی

نمره ی بالا نشان دهنده ی:1-توانایی مفهوم سازی خوب 2-بازتابی از گرایش های عقلی 3-قدرت انتزاع بالا 4- درون نگری بالاوخوب

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-توانایی انتزاع ضعیف 2-گرایش به تکرارطوطی وار و تحت اللفظی مطالب 3-تفکرانعطاف ناپذیر 4-اشکال دراستدلا و مفهوم سازی کلامی

مقیاس های عملی

مشخصات: کمترازآزمون های کلامی اززمینه های آموزشی تاثیر می پذیرد

اگرعملکرد عملی بالاتراز عملکرد کلامی باشداحتمال های مختلفی را می توان به عمل آورد:

1-کسانی که توانایی های ادراکی –سازمانی برتردارند.2-توانایی کارکردن تحت فشارزمان دارند.3-گرایش به پیشرفت تحصیلی پایین 4-برون ریزی احتمالی 5-فردی اهل عمل تاتفکر

6-شخص زمینه ی اجتماعی –اقتصادی نسبتا پایین دارند و...

متغیرهایی که بانمره ی عملی بیشتراز کلامی تعامل دارند:

سن:اختلاف این نمره درمورد بزرگ سالان دارای ضایعه ی نیمکره ی چپ نسبتا کوجک است .

جنس: رابطه ی اثر این اختلاف درمورد جنس مذکربیشترازمونث است.

تحصیلات:هوشبهر عملی کسانی که تحصیلات پایین ترازمتوسطه دارند2تا3نمره بالاتراز هوش کلامی است.

4-نوع ومحل آسیب مغزی :احتمال مشاهده این اختلاف درمورد آسیب های نواحی خلفی نیمکره ی چپ بیشتر است ودر نواحی جلویی وجود ندارد.

خرده آزمون های عملی:

1-تکمیل تصاویر:

مشخصات:شاخصی ازتمرکزدیداری ویک آزمون اطلاعات عمومی غیرکلامی است.

باتجربه های فرهنگی شخص ارتباط دارد.

کسی که نمی تواند ازنظر هیجانی خودراازآزمون جداکند دچاراشتباه می شود.

نمره ی بالا نشان دهنده ی :

1-توانایی تشخیص اطلاعات دیداری اساسی 2-هوشیارند 3-دقت بینایی بالا

نمره ی پایین نشان دهنده ی:

1-ضعف درتمرکز2-ضعف درسازمان دهی دیداری

2-تنظیم تصاویر:

مشخصات: آزمون توانایی طرح ریزی ،تفسیر وپیش بینی دقیق رویدادهای اجتماعی دربافت فرهنگی معین است.

آزمودنی باید هوش عمومی خودرادرموقعیت های اجتماعی غیرکلامی به کاربرد.

به متغیرهای فرهنگی بستگی دارد.

دربرابرعوارض آسیب مغزی تااندازه ای حساس است.

نمره ی بالانشان دهنده ی:

1-افرادی دقیق وماهرند2-هوش اجتماعی بالادارند3-پیامدعمل را می توانندپیش بینی کنند

نمره ی پایین نشان دهنده ی:

1-محدودیت فکری آزمودنی 2-عدم توانایی برنامه ریزی کارها3-دردرک ولذت بردن از لطیفه هاضعیف هستند 4-درروابط میان فردی وبرقراری ارتباط بادیگران مشکل دارند.

3-طراحی مکعب ها:

مشخصات: شامل مهارت درحل مساله های غیر کلامی است.پایا وباثبات است.

باهوش عمومی همبستگی بالادارد. مستقل ازفرهنگ است. باسطح تحصیلی همبستگی پایین دارد. بیماران آلزایمرپایین ترین نمره رادراین خرده آزمون می گیرند.و.

نمره ی بالانشان دهنده ی :1-توانایی ادراک دیداری-حرکتی-فضایی2-توانایی تمرکز

3-سرعت دیداری-حرکتی4-مفهوم سازی غیرکلامی

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-توانایی های ادراکی ضعیف 2-دشواری دریکپارچه کردن

ادراکات دیداری3-اشکال درحفظ وتداوم کوشش

4-الحاق قطعات:

مشخصات: آزمون خوبی برای سنجش هماهنگی وکنترل حرکتی است. شاخص متوسطی ازهوش کلی است. همبستگی آن باسایر خرده آزمون هاپایین است. ازنظرروان سنجی ضعیف ترین خرده آزمون است.به ضایعه نیمکره ی راست به ویژه ناحیه خلفی آن حساس است.

نمره ی بالانشان دهنده ی:1-هماهنگی دیداری-حرکتی خوب2-سازمان دیداری برتر

3-ذهنی انعطاف پذیر

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-درهم ریختگی دیداری-حرکتی2-گرایش به امورعینی و محسوس 3-دشواری درمفهوم سازی

5-نمادارقام:

مشخصات:مهمترین کارکردبرای گرفتن نمره ی بالاسرعت روانی-حرکتی است. دربرابر

اثرهریک ازاختلال های عضوی یاکارکردی به شدت حساس است. دربرابرافزایش سن حساس ترین خرده آزمون هاست. مستقل ازسایرخرده آزمون هاست.یکی از حساس ترین خرده آزمون هادربرابراثرهرگونه ضایعه عضوی است.

نمره ی بالانشان دهنده ی:1-توانایی دیداری-حرکتی عالی2-کارامدی ذهنی3-استعدادیادگیری طوطی وارمطا لب جدید4-واکنش های روانی-حرکتی سریع

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-استعدادیادگیری تداعی دیداری پایین2-کارکرددیداری حرکتی مختل3-هوشیاری ذهنی ضعیف

6- مازها:

مشخصات:اختیاری است وبه طورگسترده استفاده نمی شود. همبستگی زیادی با هوشبهر مقیاس کلی ندارد. شاخص خالصی ازنوانایی برنامه ریزی ادراکی به شمار می رود

نمره ی بالانشان دهنده:1-توانایی کارآمدبرای برنامه ریزی آینده2-جهت گیری ذهنی

انعطاف پذیر3-توانایی به تعویق انداختن اعمال تکانشی

نمره ی پایین نشان دهنده ی:1-تکانش گری2-هماهنگی دیداری-حرکتی ضعیف

3-ضعف درجهت یابی واقع گرایانه 4-اختلال عضوی مغزبه ویژه درمناطق پیشانی

آزمون هایی که نسبت به مغزوآسیب آن حساس هستندوناپایاخوانده می شوند:

1-فراخنای ارقام2-رمزنویسی ارقام3-شباهت4-طراحی مکعب ها

آزمون هایی که نسبت به مغزوآسیب آن حساس نیستندوپایاخوانده می شوند:

1-اطلاعات عمومی2-الحاق قطعات3-تکمیل تصاویر4-واژه ها

دیوید وکسلر در دهه 1930 مطالعه تعدادی از آزمون‌های استاندارد را آغاز کرد.[1] او معتقد بود که آزمون استنفورد – بینه بیش از حد به توان کلامی تکیه دارد و برای بزرگسالان مناسب نیست. به همین دلیل دست به ساختن آزمون تازه‌ای زد[2] و برای ساختن مجموعه اولیه مقیاس خود، 11 خرده‌آزمون را انتخاب نمود. چند تا از خرده‌آزمون‌هایش را از بخش‌های مختلف آزمون تجدیدنظرشده 1937 استنفورد – بینه گرفت. بقیه خرده‌آزمون‌ها را از امتحانات گروهی ارتش، طراحی مکعب‌های کهس، آزمون ارتش آلفا، آزمون ارتش بتا، آزمون تکمیل تصاویر هیلی و آزمون پینتر – پاترسون گرفت. این خرده‌آزمون‌ها را با هم ترکیب کرد و در 1939 با عنوان مقیاس هوشی وکسلر – بلویو(Wechsler- Bellevue) منتشر ساخت.[3]

مقیاس اولیه وکسلر – بلویو برای بزرگسالان ساخته شده بود که شامل دو بخش بود: مقیاس کلامی و مقیاس عملکردی که علاوه بر نمره‌های جداگانه دارای نمره هوشبهر کلی نیز بود.[4] اما در 1949 وکسلر، مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان(WISC) را تدوین کرد به طوری که با این آزمون، هوش کودکان از 5 سال به بالا با همان روش بزرگسالان سنجیده
می‌شد.[5] آخرین فرم تجدیدنظرشده آزمون وکسلر در 1981 منتشر شد. این آزمون دارای سه فرم مختلف است.[6]

الف. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای بزرگسالان

این مقیاس از 11 خرده آزمون تشکیل شده است که 6 تای آن مقیاس کلامی و 5 تای دیگر مقیاس غیرکلامی یا عملی را تشکیل می‌دهند.

مقیاس هوش کلامی

1- اطلاعات عمومی: این خرده‌آزمون 29 ماده دارد که جنبه تخصصی یا تحصیلی ندارند. انتظار می‌رود که هر فرد بزرگسال بهنجار بتواند به آن‌ها پاسخ‌های درست بدهد. با این خرده‌آزمون دامنه دانش و اطلاعات عمومی آزمودنی اندازه‌گیری می‌شود. گرچه سوال‌های این مقیاس برای اندازه‌گیری اطلاعات عمومی ساخته شده‌اند. اما میزان کنجکاوی، علاقه به کسب اطلاعات و عامل فرهنگی ممکن است در نمره این خرده‌آزمون تاثیر بگذارد.

2- فراخنای ارقام: آزمایش‌کننده فهرستی از ارقام از سه تا نه‌تایی را با آرامش و با صدای بلند می‌خواند و آزمودنی پس از گوش دادن به هر فهرست باید به همان ترتیب آن‌ها را بازگو کند. این آزمون که یکی از متداول‌ترین شاخص هوش است، مستلزم آن است که آزمودنی بعضی از فهرست‌های ارقام خوانده‌شده را به همان ترتیب و بعضی دیگر را به صورت وارونه بازگو کند. در حالت اول، حافظه برای ارقام مستقیم و در حالت دوم، حافظه برای ارقام وارونه اندازه‌گیری می‌شود. این خرده‌آزمون، حافظه شنیداری کوتاه‌مدت را اندازه‌گیری می‌کند. اما باید دانست میزان دقت و تمرکز و یا حواس‌پرتی و اضطراب آزمودنی نمره او را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

3- گنجینه لغات: فهرستی از 35 کلمه به صورت شفاهی و کتبی به آزمودنی ارایه می‌شود و او باید آن‌ها را تعریف کند و یا معنای آنها را توضیح دهد. این آزمون یکی از شاخص‌های مهم هوش به شمار می‌رود، از عامل اضطراب و حواس‌پرتی و اختلال‌های عاطفی کمتر تاثیر می‌پذیرد.

4- محاسبات: این خرده‌آزمون شامل 14 مساله ساده است که معمولا بدون استفاده از کاغذ و مداد می‌توان آنها را حل کرد. این خرده‌آزمون بیشتر به عنوان آزمون استدلال تلقی می‌شود تا عملکرد محاسبات عددی. در اجرای این آزمون عواملی مانند حافظه، دقت و تمرکز حواس و استعداد ریاضی و استدلال مورد سنجش قرار می‌گیرند.

5- درک و فهم: این آزمون 16 ماده دارد که سوال‌های آن به صورت باز – پاسخ تدوین شده‌اند. این سوال‌ها سه دسته‌اند. در نوع اول آزمودنی در موقعیتی قرار داده می‌شود و او باید بگوید که در آن موقعیت چه کاری باید انجام دهد. مثال: اگر یک شخص زخمی را که در خیابان افتاده است ببینید، چه کار می‌کنید؟ و در نوع دوم آزمودنی باید برای بعضی قواعد یا پدیده‌ها دلیل بیاورد. مثال: چرا مردگان را دفن می‌کنند؟ و در نوع سوم باید معنای ضرب‌المثلی را بیان کند. با این آزمون عمدتا عقل سلیم، سطح درک و بینش آزمودنی سنجیده می‌شود.

6- شباهت‌ها: این آزمون 14 سوال باز – پاسخ دارد که در هر سوال آزمودنی باید شباهت موجود بین دو چیز را بیان کند. این آزمون بیشتر درک روابط و تفکر انتزاعی را اندازه‌گیری می‌کند.

مقیاس هوش عملی

1- تکمیل تصاویر: این آزمون شامل 20 کارت است. در هر کارت تصویری دیده می‌شود که یک بخش مهم آن حذف شده است. آزمودنی باید بگوید کدام بخش تصویر حذف شده است. زمان پاسخ دادن به هر سوال 20 ثانیه است.

2- تنظیم تصاویر: این آزمون شامل 10 مجموعه کارت‌های از سه تا شش‌تایی است. هر دسته از کارت‌ها به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌شود، او باید آنها را به گونه‌ای منظم و مرتب کنار هم بگذارد تا داستانی را نشان دهد. این خرده‌آزمون توانایی آزمودنی را در توجه به اجزای مربوط و مناسب، برنامه‌ریزی دقیق و درک روابط علت و معلول و استدلال کلامی اندازه‌گیری می‌کند.

3- طراحی با مکعب‌ها: ابزارهای این آزمون شامل 12 مکعب چوبی با ابعاد 5/2 سانتی‌متر است. بعضی از رویه‌های مکعب‌ها سفید، بعضی قرمز و بعضی رویه‌ها نیمی قرمز و نیمی دیگر سفید است. علاوه بر این، 9 کارت وجود دارد که طرح‌های هندسی به رنگ‌های سفید و قرمز روی آنها کشیده شده است. آزمودنی باید با استفاده از 4 تا 10 مکعب آنها را طوری کنار هم بچیند که هر بار یکی از طرح‌های روی کارت‌ها را بسازد. به نظر رپاپورت(Rapaport) با این آزمون استدلال، درک روابط فضایی، هماهنگی بینایی حرکتی، مفهوم‌سازی غیرکلامی و تفکر انتزاعی اندازه‌گیری می‌شود.

4- الحاق قطعات: این خرده‌آزمون از چهار قطعه مقوای ضخیم که هر یک نشان‌گر تصویر یک شی ناآشناست و به قطعه‌های مختلف بریده شده‌اند تشکیل شده است. آزمایش‌کننده هر بار قطعه‌های یکی از تصاویر را به طور نامرتب به آزمودنی ارایه می‌دهد و او باید در محدوده زمانی تعیین‌شده قطعه‌ها را طوری کنار هم قرار دهد که شی مورد نظر شاخته شود. با این آزمون، توانایی آزمودنی در درک رابطه جز و کل سنجیده می‌شود.

5- نماد ارقام: این آزمون در اصل یک آزمون رمزگردانی است و یکی از انواع قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین آزمون‌های روانی است. در این آزمون، آزمودنی باید رمز هر عدد را مطابق الگوی داده شده روی برگ خاصی ثبت کند. پس از یک تمرین کوتاه روی چند نمونه 90 ثانیه به آزمودنی فرصت داده می‌شود تا هر اندازه که می‌تواند رمز یا نماد مربوط به اعداد را در فرمی که در اختیارش گذاشته شده است وارد کند. این خرده‌آزمون عواملی مانند توانایی یادگیری تکالیف ناآشنا، چابکی بینایی حرکتی، پشتکار و سرعت عمل را اندازه‌گیری می‌کند.

ب. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای کودکان

مقیاس هوش کودکان در سال 1972 مورد تجدیدنظر قرار گرفت. این مقیاس، هوش کودکان گروه‌های سنی 6 سال تا 16 سال و 11 ماه و 30 روز را اندازه‌گیری می‌کند. این مقیاس از 12 خرده‌آزمون تشکیل شده است. مقیاس کلامی کودکان شامل خرده‌آزمون‌های اطلاعات عمومی، درک و فهم، محاسبات، شباهت‌ها، خزانه لغات و حافظه اعداد می‌باشد و مقیاس عملی کودکان شامل خرده‌آزمون‌های تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، طراحی با مکعب‌ها، الحاق قطعات، رمزگردانی(که همتای رمزهای عددی بزرگسالان است) و مازها می‌باشد.[8] در مقیاس هوش وکسلر کودکان، خرده‌آزمون‌های حافظه عددی و مازها به عنوان آزمون‌های تکمیلی به حساب آمده است. اگر آزماینده وقت کافی در اختیار داشته باشد می‌تواند آنها را اضافه کند یا اگر به نتیجه یک آزمون بنا به عللی اعتماد نکند، می‌تواند آنها را به عنوان یک آزمون جانشین مورد استفاده قرار دهد.[9]

ج. مقیاس تجدیدنظرشده هوش وکسلر برای کودکان پیش‌آموزشگاهی

مقیاس هوش وکسلر برای کودکان پیش آموزشگاهی((WPPSI برای سنجش هوش کودکان بین سنین 4 تا 6 سال تدوین شد. فرم تجدیدنظرشده آن(WPPSI_R) این امکان را فراهم کرده است که می‌توان به وسیله آن هوش کودکان 3 تا 7 ساله را اندازه‌گیری کرد.

تقریبا نصف ماده‌های WPPSI از آزمون WISC گرفته شده است. آزمون WPPSI_R نیز دارای تعدادی خرده‌آزمون است که به صورت دو مقیاس هوش کلامی و هوش عملی گروه‌بندی شده‌اند. برخی از ویژگی‌هایی که در طراحی آزمون WPPSI_Rبه کار رفته‌اند موجب شده‌اند که اجرای آن در مورد کودکان خردسال آسان‌تر باشد. یکی از این ویژگی‌ها تاکید بر دستورالعمل ساده‌تر کلامی و پاسخ‌های کلامی است و دیگری رنگی و جذاب بودن مواد آزمون برای کودکان خردسال است.

در آزمون WPPSI_Rسه خرده‌آزمون متفاوت وجود دارد که عبارتند از: خانه حیوانات، طراحی هندسی و جمله‌ها(آزمون ذخیره). بدین‌ترتیب آزمون تجدیدنظرشده وکسلر کودکان پیش‌آموزشگاهی نیز دارای یک مقیاس کلامی و یک مقیاس عملی است. مقیاس کلامی دارای 5 خرده‌آزمون به علاوه یک خرده‌آزمون ذخیره(جمله‌سازی) و مقیاس

آزمون های هوشی (IQ tests)

مقياس هوش وكسلر

آزمون وکسلر

مطالب مشابه :

هوش

آزمون های هوشی (IQ tests)

هوش،استعداد،خلاقیت

استعداد یابی کودک و راه دشوار زندگی...

<< تست وکسلر >>

تاثیر IQ بر موفقیت دانش آموزان2 (چگونه هوش را بسنجیم؟)

آکادمی فیزیک کودکان و نوجوانان جهرم

تست هوش کودک آری یا نه؟!

هوش و تاريخچه آن

داستان‌ها و داستان‌واره‌های قرآنی؛ راهی برای انس كودكان با قرآن