اخبار آموزشیاران و سوادآموزی در ایران

مقاله(راهکار جذب و نگهداری سوادآموزان در کلاس های سوادآموزی - میکائیل باقری جمعه ششم اردیبهشت 1392 13:4

چكيده

درامر سوادآموزی و جذب و نگهداري سوادآموزان عواملی مختلفی تاثیردارند: یکی از این عوامل نحوه برخورد آموزشياران و نحوه اداره كلاس و محتواي آموزشي مي باشد.كه آموزشياران عزيز باید طوری برنامه ريزي كنند که زمینه علاقه را نسبت به یادگیری دروس درسوادآموز فراهم کنند.

محتوا هرچه ساده وروان نوشته شود. نتیجه بهتری خواهدداشت درموردنقش آموزشیارمی توان گفت که اگرآموزشیاری ازسوادمناسبی برای تدریس برخوردارباشدبهترمی توانددرارائه وتوضیح درس ایفای نقش کندومسلم است که اگرسوادآموزی دریادگیری بامشکلی مواجه نگردد ، باعلاقه مضاعفی سوادآموزی رادنبال خواهدکرد بطورمثال اگرآموزشیارنتوانست درس رابهترارائه دهدسوادآموزدیگرنمی خواهدکه درکلاسهای بالاترشرکت کندوممکن است که این شکست دریادگیری رادرضعف وناتوانی خودبداندوعلاقه ای به ادامه درس خواندن نداشته باشدبرعکس آموزشیاری که درتدریس مهارت داشته باشدسوادآموزعلاوه برتمرین وخواندن کتابهای خودبه روزنامه خوانی وکلابه مطالعه رغبت نشان می دهد.

امروز در مورخه 1/4/89 همكاري ادعا كرد كه سوادآموزان نيمه قبل اينجانب كه اكنون ايشان ثبت نام نموده اند توان يادگيري ندارند و از كلاس مقدماتي چيزي ياد نگرفته اند با بررسي كه از اسامي سوادآموزان داشتم متوجه شدم كه تنها 3 نفر از 12 نفر شاگردان من بوده اند كه پيشنهاد كردم تا آن 3 نفر را بررسي كنند تا چنين تهمتي به اينجانب نسبت ندهند ، متأسفانه آموزشيار مذكور عدم حضور در كلاس و تدريس و كم كاريش را مي خواهد با نسبت دادن دروغ به من بپوشاندو با مشاهده چنين رفتاري اينجانب ميكائيل باقري آموزشيار نهضت سوادآموزي شهرستان خوي بر آن شدم تا در اين مقاله راهكارهايي را جهت جذب و نگهداري سوادآموزان و حضور با علاقه آنها در كلاس هاي سوادآموزي با توجه به تجربيات شخصي ام ارائه نمايم . اميدوارم كه براي آموزشياران عزيز مفيد واقع شود.

كليد واژه ها : جذب و نگهداري – راهكار – سوادآموزي

اولین دوره کاری من در نيمه دوم سال 1383 در روستاي قيله ليق در 27 كيلومتري شهرستان خوي آغاز گردید. در اولين گام با نشان دادن ابلاغ صادره از اداره به شوراي اسلامي روستا با همكاري ايشان در کوچه های پست و بلند و کوهستانی قيله ليق به دنبال سواد آموز بودم 0 اولین در را که زدم فهمیدم اهالي این روستا قالی بافی می کنند و نیاز شدیدی به امرار معاش از این حرفه دارند . دانستم وقتشان خیلی برایشان اهمیت دارد و صبح ها نمی توانند در کلاس حاضر شوند بنابراين تصميم گرفتم كه كلاس را از ساعت 18 الي 20 داير نمايم و آنجا بيتوته نمودم و اين سرآغاز قدم گذاشتن در حرفه ي مقدّس آموزشياري بود .سپس سالها تدريس در روستاهاي حاجكتده و ديزج الند و بله سور عليا و قيله ليق و بدل آباد چيزهايي برايم آموخت كه اكنون از اينكه توانسته ام چشماني را با چراغ سواد نوراني كنم احساس شعف و خوشحالي مي كنم .

جذب و نگهداری یکی از مشکل ترین كارهاي یک آموزشیار می باشد آموزشیاری موفق و توانا است که این دو مرحله را با موفقیت اجرا کند . پس نکاتی برای این دو مرحله لازم است.

1- امکان سنجی از روستا؛ یعنی مشخص کردن تعداد مردان و زنان با سواد و بی سواد زیر 49 سال پس از این کار می توان گروه های هدف مورد نظر را در یک برگه مشخص کرد و با پرسش های مثبت و اساسی نیازشان معلوم می شود . مثلا از تعداد 15 نفر سواد آموز که در این روستا پیدا کرده و حائز شرایط می باشند.

الف) گروهی از سواد آموزان من به قرآن و احکام و ... علاقه وافری دارند لاجرم رفع شدن نیازهایشان در کلاس درس حتما حضورشان را مرتب می کند پس در بین دروس باید مطالبی در این زمینه گفته شود یا به پرسش های مذهبی تا اندازه ای که اطلاعات داشتم با استفاده از رساله و یا روحانیون این حوزه نیاز آنها را تا حدودی حل نمودم وزمينه حضور و جذب آنها را فراهم كردم .

ب) گروه دوم هدف را یادگیری اعداد بیان می کردند یعنی می خواستند اعداد را یاد بگیرند تا بتوانند بدون کمک دیگران با بستگان نزدیک خود تلفنی صحبت کنند . آموزشیار موفق کسی است که این گروه را نیز بین گروه اول با آموزش حساب و استفاده از گوشی تلفن تلفیق کند و هر دو را در کنار هم قرار دهد .

ج) سوادآموزانی که برای یادگیری درس توجه ندارند و تعداداینان کم هستند که همیشه در کلاس حاضر می باشند اگر خدایی نکرده ما غفلت کرده و کلاس را به حاشيه ببريم کلاس منحل خواهد شد ،

ما مي توانيم با گفتن جملاتي مثل : می دانم شما مشکلاتی دارید – می دانم وقتتان کم است – و ...

اما آمده ایم کمی راه حل مشکلات را کوتاه تر کنیم و از وقت کم نهایت استفاده را ببریم آنها را علاقه مند كنيم . ما با دادن فعالیت به سواد آموزانی که در کلاس از خود فعالیت نشان نمی دهند . زیاد غیبت می کنند آنها را به هدفمان نزدیک تر می کنیم مثل : شرکت در فعالیتهای فرهنگی و هنری – پیگیری غائبین – طرح خواندن با خانواده – پیگیری مشکلات اساسی روستا و ......

هر سه گروه برای کلاس های ما ضروری می باشد ما باید تلاش کنیم به طرق خاص و ابتکارات خودمان با زبان خوش و لحن شیرین و برادرانه و باهم رنگ شدن باروستائیان در امر جذب و نگهداری روز به روز موفق تر شویم . با حضور در جمع آنها مثل نماز جماعت فعالیت های مسجد – مجلس ترحیم – مرثیه خوانی – خود را هر چه بیشتر به آنها نزدیک گردانیم .

آموزشیاری موفق است که در بین سوادآموزان خود زندگی کند و با مشکلات آنها آشنا باشد .

در زمينه جذب و نگهداري سوادآموزان در كلاس بايد نكات زير مورد توجه قرار گيرد:

1- بیان واقعیت آموزش و جلوگیری از یاوه گویی – وعده های سرخرمن – مثل دادن هدیه و غیره بسیاری از آموزشیاران برای حضور سوادآموزان خود در کلاس وعده هدیه می دهند و تا حدودی موفق می باشند . اما این کار آموزشیار هدف کلی سازمان را زیر سوال برده و انگیزه مادی در سواد آموز می آفریند و حضور خود را ملزم به تشویق مادی می داند . همچنین توقعات را در حد بالائی تقویت می کند . پس سواد آموزی که بخاطر هدیه در سر کلاس حاضر شده زود انگیزه اش را از دست می دهد و این یکی از موانع نگه داری کلاس می باشد .

2- جلوگیری از بیچاره نشان دادن آموزشیار :

بسیار دیده می شود آموزشیار برای حضور سوادآموزان هنگام جذب خود را بیچاره – درمانده و غمگین نشان می دهد تا شاید سوادآموز دلش به حال او سوخته و در سر کلاس حاضر شود . با جملاتی مانند :

الف) اگر می توانی فقط هنگام حضور راهنما به سر کلاس من بیا !

ب) فقط به خاطر من بیا تا دوره ام را تمام کنم .

ج) دعا کن من از بدبختی خلاص شوم .

سوادآموزان خود را عامل بدبختی آموزشیار می دانند او را حقیر می دانند و با جملاتی مانند :

الف) وقت ندارم وقتی راهنما آمد زنگ بزن بیام .

ب)کارم زیاد است اما به خاطر تو که ار نون خوردن نیفتی می آیم .

ج) برایت دعا می کنم . خدا به دادت برسد . اگر درس هم بخوانم ، می شوم مثل تو و من نمی خواهم .

راهكارها ي اجرايي توسط آموزشيار :

1- تشریح صحیح فعالیت های سازمان نهضت سوادآموزی در دوره های قبل

- شناساندن سوادآموزان موفق دوره های قبل

- نظر خواهی از سوادآموزان برای مکان و ساعات کلاس گذاری

- نشان دادن خود به شکل مودب . موقر و همچنین علاقمند به حرفه خود

- حضور به موقع و قبل از سواد آموزان در کلاس

ما باید همیشه عادت داشته باشیم قبل از سوادآموزان در کلاس حاضر شده و همچنین کلاس را برای حضور آنان مرتب کنیم . نه اینکه توقع داشته باشیم آنان کلاس را برای ما آماده کنند . همچنین وسایل کمک آموزشی – دفتر حضور و غیاب و وسایر وسایل مثل گچ و ... در کلاس حاضر باشد . در آخر بعد از آنها و از کلاس خارج شویم و آنها را برای حضور گرم و صمیمی در کلاس بعدی تشویق کنیم و از سوادآموزان غایب نیز پیگیری به عمل آوریم .

فرض می کنیم که بستگان نزدیک یکی از سوادآموزان فوت کرده است – ما با حضور دسته جمعی با سوادآموزان دیگر در مجلس ترحیم شرکت و در غمش شریک باشیم. سوادآموزان دیگر با دیدن این صحنه آموزشیاران را غم خوار و همدرد اهالی روستا می دانند .

2- دقت در وضعیت جسمی خود آموزشیار :

اکثر آموزشیاران خیلی ژولیده و افتاده و داغون در سر کلاس حاضر می شوند سوادآموزان نیز مانند دانش آموزان در وضعیت جسمی و پوشش آموزشیار دقت می کنند و تنوع را دوست دارند . همه از چهره بشاش و شاداب و برخورد و صمیمی و امیدوار لذت می برند حال اینکه بسیاری از ما افسرده . غمگین با لباسهای چوروکیده در کلاس حاضر می شویم . مرتب و منظم بودن روحیه سوادآموز که کمی از کار فارغ شده شاداب می کند . و سوادآموز می خواهد آموزشیار خود را از خود سرحال تر ببیند .

3- همچنین امکانات و احتیاجات بزرگسالان ایجاب می کند در آموزش آنها غیر از روش های که متداول استفاده شود و برنامه آموزشی آنها هم فشرده منسجم و مربوط به مساله یا مشکل خاص باشد .

4- ما آموزشیاران نه تنها به انتقال دانش و اطلاعات به ذهن بزرگسالان می پردازیم بلکه راهنما و مشاور او هستیم . چون بزرگسال رشد یافته و شکل گرفته است و کلاس او و اطلاعات او بیش از یک کودک می باشد.

5- آموزش بزرگسالان توجه به حال دارد پس بزرگسالان را برای زمان حال – یا آینده ای نزدیک باید آموزش دهیم زیرا او با حال زیاد زندگی می کند و می خواهد مشکلاتی که در حال دارد را تا حدودی حل کند.

6- دانستن ویژگی های جسمی بزرگسالان نیز برای جذب بیشتر اهمیت بسزائی دارد. .

مثل نیازهای (بینائی و شنوائی ) که فضای کلاس را از نظر نور کافی و محیط آموزشی را مناسب گرداند و همچنین سرعت عمل و واکنش آنها که نحوه برخورد ما را باید تغییر دهد و حوصله زیادی را به این امر تخصیص دهیم چون آنها سرعت عمل کند تر دارند

7- نیازهای جسمانی – نیازهای امنیتی - نیاز به محبت و تعلق – نیاز به احترام – نیاز به شکوفائی – نیاز به دانش و آگاهی – نیازهای زیبا شناختی همه از نیاز هایی است که یک آموزشیار موفق باید به آنها توجه کامل داشته باشد و نه اکثریت لااقل کمی از آنها را برطرف گرداند .

8- دقّت كافي در گروهبندي سوادآموزان

در گروهبندي سوادآموزان بايد قوميت و فرهنگ و نوع رابطه سوادآموزان در بيرون از كلاس در نظر گرفته شود .چرا كه وقتي علت غيبت يكي سوادآموزان منظمم را بررسي كردم دريافتم كه علت غيبت تمسخر همگروهيش مي باشد .كه با جابجايي گروه بازم حضور در جدي كلاس دارد .

9- نکته دیگراینکه سطح فرهنگ سوادآموزان رابایدبالابردچون بعضی ازآنان به خاطراینکه دیگران آنان رامسخره می کنند به كلاس نمي آيند . بایدآموزشیارسوادآموزرابه این حدازفرهنگ برساندکه هرکس سوادرابرای خودمی خواندواگرآموزشیاردرتدریس ازنظرات سوادآموزان کمک بگیردوآنان رادرتدریس سهیم سازدنتیجه بهتری دریادگیری آنان دارد .

با توجه به موارد و اقدامات انجام شده توسط آموزشيار در بعضي از موارد كه آموزشياران موفق نمي شوند لازم است مسئولين اداره نيز حضور داشته باشند .

راهكارهاي پيشنهادي براي اجرا توسط مسئولين اداره

1- تشكيل گروه بهبود كيفيت و حضور آنها در جذب و پيگيري سوادآموزان

در اين مورد از آقايان پناهي آزاد و صادقي تشكّر مي كنم كه در بازديد مورخه 30/3/89 با پيگيري غيبت يكي از سوادآموزان و مراجعه حضوري و صحبت با سوادآموزان زمينه حضور ش را در كلاس فراهم نمودند .

2- سازماندهي آموزشياران موفق با توجه به شناخت آنها از روستاها

اغلب آموزشياران در روستاهاي قبلي خدمت خود به علت مقبوليت و شناخت ويژگي ها و خلق و خوي اهالي روستا مي توانند در امر كلاس گذاري موفق تر باشند بنابراين در سازماندهي اين نكته بايد مورد توجه قرار گيرد .

3- هماهنگي با نهاد هاي دولتي از جمله بخشداري ها و دهياريها وسازمان نظام وظیفه و......

در اين زمينه هم از هماهنگي رياست محترم وقت اداره آقاي شرفخاني و تشكيل جلسات متعدد با اين نهادها كمال تشكّر را دارم .

4- نقش راهنمایان تعلیماتی

اگر راهنمایان و معاونین سوادآموزی درهربارحضورخوددرکلاس ازثمرات سوادومضرات بی سوادی سخنانی بیان کندسوادآموزبیشتربه سوی علم راغب ترمی شودراهنمایان می توانندتجارب خودرادراختیارآموزشیاران قراردهندچنانچه ازعنوان راهنمایان تعلیماتی مشخص می شوداین است که بایددرهرزمینه ای هدایت کننده آموزشیاران وسوادآموزان باشندراهنمایی است که باهربارحضورخوددرکلاس مشوق آموزشیاروسوادآموزاست وبرعکس راهنمایی است که باحضورخودموجب ایجاداضطراب وتشویش درفضای کلاس می گرددومسلم است که بازده مطلوبی راازنظریادگیری شاهدنخواهیم بود .

در زمينه نقش راهنمايان تعليماتي از كليه راهنمايان بخصوص آقايان مطلبي ، بهرام عباس زاده ، محمو پنجي كمال تشكّر را دارم .

سخن آخر

یکی از مواردی که آموزشیاردررابطه بابزرگسالان درنظرداشته باشداین است که به مسائل ومشکلاتی که سوادآموزان درزندگی باآنهاروبروهستند باکمال دقت وعلاقه گوش دهدودرحدتوانایی خوددرحل مشکلات آنان نقش داشته باشدوبه عبارتی سنگ صبورآنان باشدودرهرفرصتی ازفوایدعلم آموزی برای آنان مطالبی بگویدوبه آنان یادآورشودکه بااین علم اندوزی به معلومات وآگاهـــی های آنان افزوده می شودچون سوادآموزان به یادگیری قرآن علاقه وافری دارندآموزشیارمی تواندبایاددادن قرآن ومقدساتی چون زیارت عاشوراو...آنان رابه سمت باسوادی سوق دهدوبابیان کردن احکام شرعی می تواندبه بسیاری ازابهامات وسوالات آنان دررابطه بااحکام جواب دهدویا آموزشیاربایاددادن مهارت های زندگی ازقبیل سيم كشي و...سوادآموزان رادرتوانمندساختن برای امورات زندگی یاری دهدوبه این باورمی رسدکه برای موفقیت در سيم كشي بایدازسوادبیشتری بهره مندباشدچون دربعضی مواقع امکان تشکیل کلاس سوادآموزی درمدارس ومساجدوجودنداردآموزشیارمجبوراست که کلاس رادرمکانهای دیگری تشکیل دهدپس بایددرانتخاب مکان دقت زیادی داشته باشد .يك آموزشيار موفق و خوب بايد در هنگام تدريس با توجه به سطح اطلاعات سوادآموزان مطالب درسي را ارائه نمايد و از بكار بردن كلمات دشوار و پيچيده پرهيز كند . در اغلب موارد سوادآموزان شدیدا به اندیشه های سنتی خود عادت کرده اند ،باید اعتماد شان را جلب کرد تا بعد بتوان عقاید تازه را جایگزین افکار آنان کرد . بزرگسالان معمولا در برابر انتقاد حساس تر هستند و موقع انتقاد حالت دفاعی به خود می گیرند و کلاس را ترک می کنند ، پس بايد آموزشيار بايد با توجه به سن و سال سوادآموزان با آنها برخورد كند البته بيشتر در حد راهنمايي و مشاوره .

از افکار و تجربیات مشخص بزرگسالان به عنوان یک وسیله آموزشی به مراتب بیشتر می توان استفاده کرد گاهی تجربه هایشان بیش از آموزشیار است .بزرگسالان بی سواد برای کسب تجارب عینی آمادگی بیشتری دارند تا تجارت تجریدی .اگر در امر آموزش پی در پی شکست بخورند کلاس درس را ترک می کنند. و به علت پیشگیری از شکست است که گاه در برابر پدیده های جدید مقاومت می کنند و تنها مایلند مطالبی را یاد بگیرند که در تقویت وضع موجودشان دخالت داشته باشد .بنابراين لازم است با پرسش از مطالب آسان احساس پيروزي در آنها را تقويت كنيم . وقتی بزرگسالان نتوانند خوب ببینند و خوب بشنوند حس اعتماد به نفس آنها صدمه پذیر می شود و احتمال اینکه که عقاید منفی درباره خود پیدا کنند زیاد می شود .

نوشته شده توسط میکائیل باقری | لینک ثابت |
سایت سواد آموزی ایران

اخبار آموزشیاران و سوادآموزی در ایران

مطالب مشابه :

اخبار آموزشیاران و سوادآموزی در ایران

مدیرکل آموزش وپرورش فارس:

روش های نوین تدریس برای بزرگسالان

محدوديت‌هاي جديد دولت براي بي سوادان

جزئیات برنامه‌های هفته سوادآموزی+جدول

ضرورت و اهمیت آموزش بزرگسالان