فارسی سوم

فارسي سوم راهنمايي

فصل يك _ اسلام و انقلاب اسلامي
درس اول ، دوم و سوم

درس 1
ستايش خدا

معني شعر :

‌چه كسي مي تواند بخشش و نيكي خداوند راشمارش كند. يا از چه كسي برمي آيد كه يكي از هزاران نعمت خداوند را شكرگزاري كند؟
خداوند دريا، خشكي، درختان و انسان را آفريد. خورشيد و ماه و ستارگان و شب و روز را خداوند آفريده است.
تنها انسانها نيستند كه خداوند را ستايش مي كنند، بلكه هر دليلي كه بر شاخساري زمزمه مي كند خداوند را به يكتايي مي ستايد.
تمرين و پرسش 1 – براي هر يك از كلمه هاي زير هم خانواده بنويسيد

رحمت : رحيم ، مرحمت
سابقه :سبق، مسابقه
پرستيدن : بپرستند، پرستش

2 – سه كلمه مانند «پرهيزگار» بنويسيد كه جزء دوم آن ها «گار» باشد.

آموزگار ، خواستگار ،‌پروردگار

3 – در بيت زير كداميك از عناصر زيبايي سخن بكار رفته است؟
بحر آفريد و بر و درختان و آدمي خورشيد وماه و انجم و ليل و نهار كرد

شاعر با استفاده از كلماتي كه از نظر معني مخالف يكديگر هستند شعرش را آراسته است كه به اين كلمات «متضاد» مي گويند.
كلمات متضاد = بحر -> بر
ليل -> نهار

دستور زبان 1 – مروري بر درس هاي گذشته (سال دوم)

مهم ترين جزء جمله، فعل است. فعل كلمه اي است كه بر انجام گرفتن كاري يا داشتن يا پذيرفتن حالتي در زمان معين دلالت مي كند.
زمانهاي اصلي فعل سه تاست، ماضي ، مضارع و آينده هر يك از زمان هاي ماضي و مضارع ، خود انواعي دارند.
انواع ماضي بر انجام كار يا داشتن و پذيرفتن حالت در زمان گذشته دلالت دادند. انواع مضارع انجام كار را در زمان حال يا آينده بيان مي كنند و فعل آينده فقط از وقوع فعل ياداشتن و پذيرفتن حالت در زمان آينده خبر مي دهد.
حرف كلمه اي است كه خود به تنهايي معنايي ندارد اما براي ايجاد رابطه بين اجزاي سخن يا براي تعيين نقشه كلمه در جمله بكار مي رود. نوع اول را حروف ربط و نوع دوم را حروف اضافه مي نامند. بعضي حروف ربط واضافه با هم مشتركند.
صفت كلمه اي است كه يكي از ويژگيهاي اسم مانند بزرگي، كوچكي،‌نرمي و زبري و ... شكل و .... را بيان مي كند. اسمي كه صفتي براي آن ذكر مي شود موصوف نام دارد. قيد كلمه اي است كه فعل را به يكي از مفهوم هاي زمان، مكان،‌حالت ، تكرار ،‌كيفيت ، تأكيد و ... وابسته مي كند.

درس 2
بنيان گذار جمهوري اسلامي ايران

تمرين : 1 – براي هر يك از كلمه هاي زير هم خانواده بنويسيد:

مكتب : كاتب ، مكاتب
مقدمات :‌مقدمه ،‌اقدام
طلبه : طالب ،‌مطلوب

2 – در رديف «الف» تعدادي اسم و در رديف «ب» تعدادي فعل نوشته شده است. با استفاده از حرف اضافه (...) و تركيب اسم و فعل مناسب ، فعل ديد بسازيد.
مثال :
راه = اسم
افتاد = فعل
به راه افتاد = فعل جديد
الف : تدريس، شهادت، وحشت‌،گلوله ،‌عهده
ب : افتاد ، پرداخت ،‌رسيد ، گرفت ،‌بست

گروه كلمات
فعل جديد

به + تدريس + پرداخت

به + شهادت + رسيد

به + وحشت + افتاد

به + گلوله + بست

به + عهده + گرفت
به تدريس پرداخت

به شهادت رسيد

به وحشت افتاد

به گلوله بست

به عهده گرفت

3 – موصوف و صفت ها را از ميان تركيب هاي زير مشخص كنيد:
تحصيل طولاني – مجتهد دانشمند – كشور ما – كشورهاي استعمارگر – مبارزه آشكار – دشمن ظلم

موصوف
صفت
تركيب وصفي

تحصيل

مجتهد

كشورهاي

مبارزه
طولاني

دانشمند

استعمارگر

آشكار
تحصيل طولاني

مجتهد دانشمند

كشورهاي استعمارگر

مبارزه ي آشكار

نگارش يك

آن چه در نگارش مي آموزيم، پراكنده و جدا از هم نيستند. غالباً توجه به مجموعه ي آنها با هم، ما را در نوشتن ياري مي كند. مثلاً در بازسازي روي داده، به توصيف .... ،‌منظره و چهره ، كاربرد عناصر زيبايي سخن و ... نياز داريم

درس 3
سخني با جوانان :

تمرين و پرسش 1 – براي هريك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد.

گرداننده: گردش، گرديدن ، گردنده
استكبار : مستكبر ، مستكبرين
اتحاد : متحد، وحدت

2 – متضاد كلمه هاي زير را بنويسيد:

قوي # ضعيف
محكم # سست
مبدأ # مقصد
آغاز# پايان

3 – زمان فعل را در جمله هاي زير مشخص كنيد:

من همه ي شما جوانان و عزيزان را به خدا مي سپارم
مي سپارم :‌مضارع اخباري از مصدر «سپردن»
آيا نمي بينيد كه بيشترين توجه دشمن به اين محيط ها معطوف شده است؟
نمي بيند -> مضارع اخباري منفي از مصدر «ديدن» معطوف شده است -> ماضي نقلي از «مصدر مركب» معطوف شدن

4 – دولت ها در چه صورت قوي محكم خواهند بود؟

در صورتي كه متكي به مردم خود باشند

5 – چرا بيشترين توجه دشمن به محيط هاي آموزشي معطوف شده است؟

چون دشمن از اين محيط ها مي ترسد و احساس خطر مي كند

6 – درس 3 را به دقت بخوانيد و براي جواناني كه مخاطب اين درس هستند پنج صفت مناسب بنويسيد:
1 – جوانان انقلابي / جوانان مسلمان / جوانان مؤمن/ جوانان مبارز/ جوانان متدين/ جوانان متحد

معني شعر نصيحت بي عرض :
نصيحتي از من بشنو كه در آن هيچگونه سود مشخص نيست. اگر ميخواهي تصميم مهمي انجام دهي قبلاً آن را تمرين و آزمايش كن از دستورات خداوند پيروي كن و نسبت به مردم دلسوز و مهربان باش و هميشه اين دو هدف را پيشه و روش زندگي خود قرار بده از روي كرم زندگي را به كام جوانمردان شيرين و گوارا كن و دشمن را پيوسته و وحشت و نگراني قرار بده هميشه در برابر دولتمندان و ثروتمندان ابله متكبر و مغرور باش. اگر تواضع كردي، در برابر مردم تهيدست و فقير و متواضع و فروتن باش.
آگاهي و خداشناسي را از گفتار مؤمنين خردمند جستجو كن،‌و با دوستان و نزديكاني مشورت كن كه با احتياط و عاقبت انديش هستند. اگر كسي خواست در دلش را با تو در ميان بگذارد، به درد دل آن ناتوان دل شكسته، صميمانه گوش بده
بياموزيم :
قافيه هاي شعر در ستايش خدا چنين است :
در اين شعر مصراع اول بيت اول با تمام مصراع هاي دوم هم قافيه است و در ستايش خدا بخشي از يك قصيده است.
قصيده از جهت قرارگرفتن قافيه ها شبيه غزل ، بيت ، تعداد ابيات قصيده معمولاً بين دوازده تا هفتاد، هشتاد بيت است و موضوع آن غالباً ستايش ،‌نكوهش،‌وصف طبيعت يا مسائل اخلاقي است.
تمرين و پرسش درس 3 : نصيحت بي عرض :
1 – در جمله هاي زير حرف اضافه و متمم را مشخص كنيد :
الهي ، دانايي ده كه از راه نيفتيم و بينايي ده كه در چاه نيفتيم
حرف اضافه -> از – در / متمم -> راه – چاره
آب در خلق كريمان از كرم چون نوش ريز/موي بر اندام خصم از بيم هم چون نيش كن
حرف اضافه -> در – از – چون – بر – از – همچون
متمم -> حلق – كرم – نوش – اندام - بيم – نيش
2 – فعلي را كه در پايان جمله ها حذف شده است بنويسيد
الهي ! بود و نابود من تو را يكسان !‌از غم مرا به شادي رسان . يكسان (است)
3 – در عبارت زير سجع ها را مشخص كنيد.
الهي دانايي ده كه از راه نيفيتيم و بينايي ده كه در چاه نيفتيم
سجع ها -> دانايي – بينايي ،‌راه – چاه
الهي ، بنياد توحيد ما را خراب نكن و باغ اميد ما بي آب مكن
سجع -> توحيد – اميد ،‌خراب – بي آب
4 – درشعر نصيحت بي غرض، شاعر جوانان را به تكبر و تواضع در برابر چه كساني تشويق كرده است؟
تكبر، در مقابل خواجگان سفله و تواضع در مقابل مردم درويش

فصل دوم _ ‌آشنايي با طبيعت
درس چهارم ، پنجم و ششم

درس 4
شگفتي هاي طبيعت

‌تمرين و پرسش : 1 – براي هر يك از كلمه هاي زير چند هم خانواده بنويسيد

تراشه : تراش ،‌تراشكار
كشف : اكتشاف ،‌مكشوف
مخلوق :خلق ، مخلوق

2 – هر يك از كلمه هاي رديف «الف» را به بخش مناسب از رديف «ب» وصل كنيد و كلمه ي جديد بسازيد:

الف:زيست,بوته,كوه,شكار
ب:چي,ستان,گاه,زار
كلمه ي جديد:زيست گاه,بوته زار,كوهستان,شكارچي

3 – جمله هاي رديف «الف» را به جمله مناسب از رديف «ب» وصل كنيد.

«الف »
يك نوع كبك كوهي وجود دارد كه
كبك هاي چنان محو تماشاي تابلو مي شوند كه ....
لانه هاي زيرزميني موريانه ها داراي تأسيساتي است كه ...
درخشش بال هاي رنگين اين پروانه ها چنان مي نمايد كه ....
«ب»
شامل بخشهاي مختلف يك شهر است
درختي با شكوفه هاي طلايي از زمين روييده باشد
وجود شكارچي را در مقابل خود حس نمي كنند
شيفته ي تركيب بندي رنگ است

4 – پرستوي قطبي هنگام مهاجرت در چه نقاطي پرواز مي كند و چرا؟

در طول پرواز بر فراز اقيانوس از نقاطي كه مسير آب گرم است دور مي شود تا براحتي در نزديكي جريان هاي آب سرد كه انواع ماهي ها در آن فراوان ترند به طور عمود فرود بيايد و شكار را از آب گرفته باز اوج بگيرد.

دستور زبان 2
(اسم 1)
(ساده – غيرساده – مفرد و جمع – اسم جمع)

كلماتي مانند پر ، برگ ،‌كف ، صدف ،‌پاي كوبي ،‌شادي،‌دل ،‌مردم و معرفت و ... اسم هستند و براي ناميدن انسان يا حيوان و پاييز بكار مي روند. اما اگر وقت كنيم از جهات گوناگون با هم فرق دارند ، مثلاً اسم هاي كف، صدف، پر ، برگ و آواز تنها يك بخش يا جزء معني دار ساخته شده اند نمي توانيم آن ها را به دو جزء يا بيشتر قسمت كنيم. اينگونه اسم ها را اسم ساده مي گويند. اسم هايي مانند كتاب ،‌خانه، قلم، سر، آهن، آب ،‌همگي اسم ساده اند.
در برابر اسم هاي ساده اسم ها و كلمه هايي چون : درگاه، پاي كوبي و شادي كه بيش از يك جزء دارند و مي توانيم آن ها را به دو يا چند بخش تقسيم كنيم اسم غيرساده اند و كلماتي مانند
كتاب + خانه = كتابخانه
سرباز خانه = سرباز + خانه
قلم + تراش = قلم تراش و ... نيز اسم هاي غيرساده اند.
اسم هايي كه بر يك فرد يا يك چيز دلالت دارند،‌اسم مفرد ناميده مي شوند، مانند كف،‌درگاه،‌پر، صدف و ...
اسمهايي كه نشانه جمع مانند «ان» ، «ها» و ... به آخر آن ها افزوده مي شود و بر بيشتر از يكي دلالت دارند جمع مي نامند. مانند :درختان ، گل ها ،‌پروانهها علاوه بر «ها» و «ان» كه نشانه ي جمع فارسي هستند ، برخي از اسم هاي عربي با نشانه هاي جمع آن زبان،‌وارد زبان فارسي شده اند و بكار مي روند ، مانند اسم هاي زير :
1 – امتحانات ،‌ تحصيلات ،‌محصولات (اسم مفرد + ات)
2 – معلمين ، محصلين،‌مأمورين (اسم مفرد + ين)
3 – روحانيون ،‌انقلابيون (اسم مفرد + ون)
اما اسم هايي كه در صورت مفرد هستند اما در معني جمع هستند،‌اسم جمع ناميده مي شوند. مانند لشكر، طايفه ،‌قبيله ، گروه و گله زيرا كه برافراد زيادي دلالت دارند. صفت ها و قيدها نيز مثل ، اسم ها ممكن است ساده و غير ساده باشند. رنگين، هنرمندانه، طلايي

تمرين :
1 – از ميان اسم ها و كلمه هاي زير ساده و غير ساده را مشخص كنيد و بنويسيد كلمه هاي غيرساده از چه بخشي درست شده اند:
خيابان، نامه بر، پايان ، گل فروش ، دانشجو ، سخن گو،‌بي درد سر،‌سرتاپا

ساده :‌خيابان ،‌پايان
مركب : نامه بر،‌گل فروش،‌دانشجو ،‌سخن گو،‌بي درد سر ،‌سرتاپا
اجزاء تشكيل دهنده : نامه + بر ،گل + فروش ، دانش + جو (دان + ش+ جو)
بي + دردسر (بي + درد+سر)
سر+ تا + پا

2 – كداميك از اسم هاي بيابان،‌بي كاران ، بوستان،‌دوستان ، سينما،‌سيب ها ،‌قوم ،‌فريبا، كشتيبان‌، قهرمان ، سياه ،‌مفرد ،‌جمع و اسم جمع هستند.

مفرد : بيابان ، بوستان‌، سينما، فريبا، كشتيبان ، قهرمان
جمع : بيكاران،‌دوستان ، سيب ها
اسم جمع :قوم ، سپاه

درس 5
اسرار درون زمين :

تمرين :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

مشغول : شاغل ، شغل
امن :‌تأمين، مأمن
گدازه : گدازنده ، گداخته

2 – در تركيب هاي زير به جاي هر يك از صفت ها، يك صفت مناسب ديگر بگذاريد
درياي مواج، قله هاي پربرف، كشتزارهاي فرم ،‌غارهاي تاريك، زمين سخاوتمند

درياي خروشان،‌قله هاي بلند،‌كشتزارهاي سرسبز، غارهاي مخوف، زمين بخشنده

نگارش 2 – نامه نگاري (1)‌، كليات :

نامه يكي از آسان ترين راههاي ارتباط است. در نوشتن نامه بايد به موارد زير توجه كرد:
1 – كاغذ نامه ،2 – قلمي كه با آن نامه نوشته مي شود. 3 – حاشيه گذاري ، 4 – نشانه گذاري ، 5 – پرهيز از كلمات محاوره ، 6 – دقت در انتخاب كلمات و عبارات مناسب

درس 6
تا سراپرده گل

خواجه شمس الدين محمد، حافظ شيرازي معروف به لسان الغيب، بزرگترين غزلسراي ايران است . وي در اوايل قرن هشتم در شيراز متولد شد. و در همان جا به تحصيل علوم و مطالعه قوانين ادب و ديوان شاعران پرداخت و چون قرآن را از برداشت در حافظ تخلص گرفت. ديوان اشعار او شامل غزليات و مثنوي ساقي نامه و چند قصيده است.

معني شعر :

باد بهاري همه جا را معطر و خوشبو خواهد كرد و با فرارسيدن بهار بار ديگر دنيا چهره تازه اي به خود خواهد گرفت.
در اينجا جام گل رنگ به شكل جام سرخ فام و سرفرنگ تشبيه شده است) عقيقي منسوب به عقيق كه سنگي است از كانيها ، رنگ آن غالباً سرخ است و براي ساختن نگين انگشتري بكار مي رود. با آمدن بهار ، گل ارغوان،رنگ سرخ و زيباي خود را به گل ياسمن مي دهد و گل نرگس متوجه شقايق شده و به آن نظاره مي كند.
اين ستمي كه بلبل در زمستان از دوري گل تحمل كرد با فرارسيدن فصل بهار فرياد كنان و دادخواه تا سرمنزل گل خواهد رفت.
گل ارزشمند و گرامي است، قدر همدمي با آن را بدان زيرا عمر گل كوتاه بود و از دري وارد و از در ديگر خارج خواهد شد.
شاعر خطاب به خداوند مي گويد : من به خاطر تو و به تشويق ديدار تو به جهان هستي آمدم، پس تو نيز عنايتي بفرما و در هنگام رفتنم از دنيا خود را در چشم جانم متجلي ساز.

تمرين و پرسش :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

هجران ، هجرت ، مهاجر
غنيمت ، غنايم، مغتنم
روان: رونده، روش

2 - «مشك فشان» و «سفره زنان» كه به ترتيب در بيت هاي اول و سم درس 6 بكار رفته ، از نظر ساختمان چه تفاوتي با هم دارند؟

مشك + فشان -> مشك + افشان -> (اسم + بن فعل) : صفت
نعره زنان -> نعره + زن + ان -> (اسم + بن فعل+ پسوندان) : قيد
مشك فشان در اصل مشك فشاننده بوده كه «نده» در آخرش حذف شده است. به اينگونه كلمه ها صفت فاعلي مركب خم مي گويند.
3 – موصوف و صفت ها ( تركيب هاي وصفي) را از ميان تركيب هاي زير مشخص كنيد. نفس باد،‌عالم پير، جام عقيقي، چشم نرگس ، غم هجران
عالم پير ، جام عقيقي / تركيب اضافي : نفس باد، چشم نرگس ،‌غم هجران
4- كدام كلمه دو بيت زير نهاد است؟
اين تطاول كه كشيد از غم هجران بلبل /تا سراپرده گل نعره زنان خواهد
الف: تطاول
ب: هجران
ج : بلبل
د: گل
«كننده» يا نهاد بلبل مي باشد.
بياموزيم :
هر يك از انواع شعر را مانند قطعه ، مثنوي ،‌غزل و قصيده‌، قالب مي گويند. در قالب هاي شعري بايد به سه نكته توجه كرد:
1 – طرز قرارگرفتن قافيه ها
2 – تعداد ادبيات
3 – موضوع
مثنوي به سبب امكان نوكردن قافيه در هر بيت، براي سرودن منظومه هاي بلند مناسب است. از قالب قطعه نيز غالباً براي پند و اندرز و بيان نكات اخلاقي استفاده مي كنند. قالب ها بسيار متنوعند.
تمرين و پرسش :
1 – در بند آخر درس «اسرار درون زمين» اسم ها و ساير كلمه هاي غيرساده را با تعيين اجزاي تشكيل دهنده ي آنها مشخص كنيد:

نام كلمه مركب
اجزاي تشكيل دهنده
كلمات مركب

صفت فاعلي مركب

صفت مركب

صفت نسبي

اسم مركب

اسم مصدر

حاصل مصدر

صفت مركب
آتش + نشان -> اسم + بن فعل

مرگ + بار -> اسم + بن فعل

معدن + ي -> اسم + پسوند

كشت+زار -> اسم «بن فعل» + پسوند

لرز+ ش-> بن فعلي «اسم» + پيوند

استوار+ ي -> صفت + پسوند

زيب + ا -> بن فعل + پسوند «ا»
آتش فشان

مرگبار

معدني

كشتزار

لرزش

استواري

زيبا

2 – در بند اول درس «آيات حق تعالي» اسم هايي را كه جمع بسته شده اند مشخص كنيد و توضيح دهيد چگونه جمع بسته شده اند؟
ستارگان -> ستاره + ان
پرنده + ان -> پرندگان
جوينده + ان -> جويندگان
شهرها ،كوهها – اسم + علات جمع «ها» جواهر ،‌معادن ،‌انواع (همه جمع مكسر هستند و از تغيير شكل كلمه مفرد جمع ساخته شده است. نباتات ،‌حيوانات ، علامت ،‌آيات ( جمع مؤنث سالم هستند و از اسم + ات -> جمع بسته شده اند.
3 – در بيت زير چند مسند وجود دارد؟
گل عزيز است غنيمت شمريدش صحبت / كه به باغ آمد از اين راه و از آن خواهد شد
مسند -> عزيز
4 – شعر «تا سراپرده گل» كداميك از عناصر زيبايي سخن بكار رفته است؟ آنها را مشخص كنيد.
تشبيه -> ارغوان جام عقيقي به سمن خواهد داد -> گل برگ هاي ارغوان كه سرخ رنگ هستند به جامي از عقيق قرمز تشبيه شده اند.
اقليم وجود -> تشبيه
تضاد / پيرو جوان
تشخيص / ارغوان جام عقيقي به سمن خواهد افتاد
ايهام -> قدمي نه به وداعش كه روان خواهد شد -> روان
مراعات نظير -> ارغوان، نرگس ،‌سمن ،‌شقايق

فصل سوم– جلوه هاي زندگي
درس هفتم،هشتم و نهم

درس 7
دانش نامه

تمرين و پرسش :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

مرجع = رجوع، مراجع
طبيب : طبابت ، طب
دربرگيرنده :دربرگير،‌در برگرفته

2 – از ميان تركيب هاي زير موصوف و صفت ها را مشخص كنيد:
كتاب لغت ، خواننده ي عادي َ، تلفظ صحيح ، كتاب كليله و دمنه ، افراد كتاب خوان،

خواننده ي عادي ، تلفظ صحيح ، افراد كتاب خوان

3 – تفاوت عمده لغت نامه و دانش نامه در چيست؟

تفاوت اساسي آن با لغت نامه در اين است كه لغت نامه ها در برگيرنده لغات و معني آنهاست و حال آن كه دانش نامه شامل موضوعاتي مختلف و بحث مختصري درباره آنهاست.

4 – هدف از تأليف دانش نامه چيست؟

چون اين گونه كتاب ها حاوي اطلاعات مفيد و مناسبي از همه رشته هاي انساني هستند لذا مي توانند به قصد آگاهي دادن به نيازمندان و دانش طلبان تأليف يافته باشند.

دستور زبان 3 – اسم (2) (كلمات مشتق)

برخي از واژه هاي غيرساده را «مشتق» مي گويند.
كلمه «دانش» با كلمه «مي دانم» هم خانواده است و اين دو با «دانستن» هم خانواده هستند.
در اين كلمات ، دان در همه ي آنها مشترك است. مي دانيم كه «دان» بن مضارع فعل است. «دانش» از بن مضارع فعل + -ِ ش ساخته شده است . مي دانيم كه –ِ ش و ندانست و كمله اي كه با وند ساخته مي شود، مشتق است. دانش يك كلمه ي مشتق است . دانش يك اسم است. دانش يك اسم مشتق است.
1 – گفتار و گفتن مشتق اند چون با بن ماضي گفتن «گفت» است.
گفتن –َ ن
گفت + ار
2 – پروردگار با بن ماضي «پروردن» ساخته شده است. بن ماضي پروردن ساخته شده است. بن ماضي «پروردن » ، «پرورد» است.
3 – از اين قبيل است كلمه هاي گرما، ديدني، ريشه، عروسك به ترتيب با وندهاي ا، ي، ه ، -َ ك ساخته شده اند.
تمام كلمات مشتق داراي «وند» هستند. استثناء : اين وندها مشتق ساز نيستند.
1 – ها، ان (نشانه جمع)
2 – ي (نشانه نكره)

تمرين :
1 – از ميان اسم ها و كلمه هاي زير مشتق آن ها را مشخص كنيد:
دست، توانا، رفتار، ديوار، گشايش، سقف، ديدار، خنده، تعميرگاه، هزاره، تاريخ، رابطه

مشتق : توانا ، رفتار، گشايش، ديدار، خنده، هزاره

تمرين درس 8
آدم آهني و شاپرك (1)

1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

اظهار = تظاهر، ظاهر
تحسين= احسنت، محاسن
گويا = گوينده، گويش
نظير= ناظر، نظارت

2 – اسم هاي ساده و غير ساده را مشخص كنيد:
قصه، نمايشگاه، آدم آهني، ديوار، پروانه

ساده : قصد، ديوار، پروانه
غيرساده: نمايشگاه ، آدم آهني

نگارش 3 : نامه نگاري (2)

هر نامه 3 بخش است :
1- عنوان
2 – متن اصلي
3- عبارت پايان نامه
واژه ها و عباراتي كه براي اين سه قسمت برمي گزينيم از جهت ميزان صميميت و احترام بايد متناسب با نوع ارتباط ما با گيرنده ي نامه باشد.در نامه هاي رسمي و اداري رعايت اختصار ضروري است.

درس 9
آدم آهني و شاپرك (2)

تمرين :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

كشيدن ؛ بكش ، كشش
نفس ؛ تنفس ، انفاس
خراب؛ تخريب،مخروبه

2 – بخش مشترك (بن مضارع يا ماضي) را در كلمه هاي زير مانند جدول مشخص كنيد.

مثال :

ز
ا
د
گ
ن
ا
ج

ه
د
ن
ز
ا
د
گ

ز
ا
د
گ
و
ز
و
س

گفت، خوش گفتار ، گفته

ت
ف
گ

ر
ا
ت
ف
گ
ش
و
خ

ن
ت
ف
گ

رونده – روا – تندرو

ه
د
ن
و
ر

ا
و
ر

و
ر
د
ن
ت

3 – اسم هاي مشتق را در اين درس مشخص كنيد.

بوسه،رفتار، درخشندگي،بستني،بازديد كنندگان،فشرده،گريه،برنامه ريزي شده،شكسته

بياموزيم :

مي دانيم شعر با نوشته اي كه عناصر تحليل در آن بكار رفته باشد خيال انگيز و داراي زيبايي ادبي است. بعضي از انواع اين عناصر عبارت است از تشبيه : جان بخشيدن به اشياء ، استفاده از تعبيرهاي مناسب، تضاد و سجع كه شما در كتاب هاي فارسي راهنمايي با آن ها آشنا شده ايد و بعضي را نيز در نوشته هاي خود بكار برده ايد. اين عناصر را در اصطلاح «آرايه هاي ادبي» مي نامند.
2 – كلمه هاي مشتق را مشخص كنيد هر كدام كه از بن فعل گرفته شده اند، بن آن ها را بنويسيد :
ميز، گزارش، گيره، ليوان، گوينده ، گذشته
گزارش : گزار /
گيره : گير /
گويند : گوي /
گذشته : گذشت
3 – با واژه هاي زير كلمه هاي مشتق بسازيد:
خور، خورد، بين، ديد، رس، رسيد، نمك، شب، شاد

كلمه جديد
پسوند
بن

خوراك

خورده -> صفت مفعولي

بينش -> اسم مصدر

ديدار -> اسم مصدر

رسانه -> اسم ابزار

رسيدن -> مصدر

نمكين -> صفت نسبي

شبانه -> اسم مصدر

شادان -> صفت فاعلي
+ اك

+ ه

+ ش

+ ار

+ انه

+ ن

+ ين

+ انه

+ ان
خور

خورد

بين

ديد

رس

رسيد

نمك

شب

شاد

4 – در شعر پرواز كدام آرايه ي ادبي به كار رفته است؟
ضمن، تعبير جالب -> تشخيص ، تشبيه
5 – در درس پرواز از بيت هايي كه «مرغ خانگي» و «كرم ابريشم» خطاب به يكديگر مي گويند. مشخص كنيد.
در پيله تا به كجا بر خويشتن تني؟ /پرسيد كرم را مرغ ازفروتني
تا چند منزوي در كنج خلوتي / در بسته تا به كي در محبس تني؟
كرم: در فرك رستنم پاسخ بداد كرم / خلوت نشسته ام زين روي منحني
هم سال هاي من پروانگان شد نرم / جستند از اين قفس گشتند ديدني
در حبس و خلوتم تا وا رهم به مرگ / يا پر برآوردم بهر پريدني
اينك تو را چه شد اي مرغ خانگي / كوشش نمي كني، پري نمي زني؟

فصل چهارم : مردم شناسي
درس دهم ، يازدهم و دوازدهم

درس 10
اي به هنر سرمه ي چشم جهان

1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

نوشته ؛ نوشتار، نوشتن
مدرسه ؛ دروس، تدريس
مطبوع ؛ طبع ، طبيعي
2 – در جمله هاي زير به جاي كلمه هايي كه زير آن ها خط كشيده شده، كلمه هاي مناسب ديگري بگذاريد:

اصفهان پيوسته مهد پرورش دانشمندان بوده است. آنان چراغ علم و هنر را در اين شهر فروزان نگاه داشته اند.

پيوسته =دائم

پرورش دانشمندان = تربيت علما

چراغ علم = مشعل دانش

فروزان = روشن

3 – از واژه هاي زير، كلمات مشتق بسازيد:
نيلوفر، دختر، فرهنگ، رسيد، پرخاش، گرفتن، شنيد، زرد، فراوان، بست

نيلوفر -> نيلوفرانه، نيلوفري
دختر-> دخترانه
فرهنگ-> فرهنگي
رسيد-> رسيده، رسيدگي
پرخاش-> پرخاشگرانه
زرد-> زرده
گرفتن -> گرفتني ، گرفته
شنيد -> شنيده، شنيدني
فراوان-> فراواني
بست -> بسته

4 – در سفرنامه ي ناصرخسرو درباره اصفهان چه مي خوانيم؟

ناصرخسرو نوشته است و مي خوانيم كه اصفهان «شهريست بر هامون نهاده، آب و هوايي خوش دارد و هر جا كه ده گز چاه فرو برند آب سرد خوش بيرون مي آيد».

5 – چه شرايطي در طول تاريخ مردم اصفهان را براي زندگي آماده ساخته است؟

اصفهان در طول تاريخ پر فراز و نشيب ايران دستخوش حوادث گوناگون شده است، گاهي پايتخت بوده و گاهي مورد هجوم اقوام وحشي و غارتگر قرار گرفته است. اين حوادث تلخ و شيرين كه بر نسل هاي مردم اصفهان گذشته، آنان را براي زندگي هوشمندانه آماده ساخته است.

بهار شيراز:
معني شعر:

وقتي كه باغباني، در كوچه و محله اي گلي را عرضه مي كند، بارديگر شيراز پر گل و زيبا را در خاطر من زنده مي كند.
در آن شهري كه اگر هوس كني يك شاخه گل بچيني – گل فروش (باغبان) يك توده گل به تو تقديم مي كند.
بنازم هواي خوب شيراز را كه به دليل معتدل بودن آن، درخت بادام در بهمن ماه (وسط زمستان) به شكوفه مي نشيند.
با فرارسيدن فروردين (آغاز بهار) كوكو و بلبل در باغ و بوستان هاي شيراز به آواز نغمه سرايي مي پردازند.
لكه هاي فراوان ابر گرداگرد تنه كوه را مي پوشاند گويي كه به شادي عظيم به طرف دشمن حمله ور مي شود.
من اندك زماني در كنار باغ به انتظار مي مانم تا محبوب من مرا از چگونگي داخل باغ آگاه سازد.
دوست و محبوب من شتابان برمي گردد و گلهاي فراوان و رنگارنگي كه از باغ در دامن جمع آوري نموده به من تقديم مي كند.

دستور زبان 4 – اسم (3) خاص و عام – معرفه و نكره

اسم هايي چون ايران، اسلام، صفويه، اسم هاي خاص هستند. همچنين آرش، فاطمه، دماوند و ... اسم خاص هستند، زيرا همگي بر فرد يا چيز خاصي دلالت دارند.
اما «كشور» به عموم كشورها دلالت دارند «پايتخت» بر همه پايتخت ها و هم چنين شهرت و اعتبارعموم شهرت ها و اعتبارها را مي رساند. اين اسم ها را اسم عامل مي نامند. سه اسم: مرد، كتاب و كتاب خانه در جمله ي نخست با سه اسم : مرد ، فروشگاه ، كتاب در جمله دوم چه فرقي دارند؟ سه اسم نخست را معرفه مي نامند. در قبال آن ها مرد، فروشگاه و كتاب را كه نمي شناسيم نكره مي نامند. اسم هاي معرفه را شنونده يا خواننده مي شناسد . ولي اسم هاي نكره براي خواننده آشنا نيستند. اسم هاي نكره هميشه همراه «ي» يا «يك» و يا هر دو آنها مي آيند.
اسم معرفه اسمي است كه خواننده يا شنونده آن را مي شناسد.
اسم نكره براي خواننده و شنونده آشنا نيست.
اسم نكره همراه «ي» يا «يك» يا هر دو مي آيد.

تمرين :
1- از ميان اسم هاي زير، خاص و عام را مشخص كنيد.

كوير،گلزار،وانك، رود، برج، احمد،ملاصدرا،سمنان،سيمان ،كرمان،فرمان ،شيراز، سعدي، فرمان خانه، تاريخ ، آرامگاه

2 – از اسم هايي كه در جمله ها و مثال هاي زير مشخص شده اند كدام معرفه و كدام نكره هستند.
در استان هاي سمنان يزد و كرمان قالي از صنايع دستي عمده به شمار مي رود. كودكي در گهواره مي خندد.
يك شب تأمل ايام گذشته مي كردم.

معرفه -> استان ها، قالي ، صنايع دستي، گهواره، ايام
نكره -> كودكي، يك شب

3 – براي هر يك از اسم هاي خاص و عام، معرفه و نكره يك مثال در جمله بنويسيد.

درس 11
همسايگان كوير:

1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد.
شمار، گويش، مانع

شمار: شمارش، بشمار
گويش: گويند، گويا
مانع: منع، ممنوع

2 – از ميان كلمه هاي زير آن ها را كه از جهت ساختمان به هم شبيه هستند در يك گروه قرار دهيد.
خندان، درختان، دوان، زرتشتيان، گريان

خندان، روان، گريان
درختان، زرتشتيان

3 – اسم هاي خاص و عام را مشخص كنيد:
صحرا، فرخي يزدي، اردكان، معدن، لهجه ، بسطام، قالي ، يزد

اسم هاي خاص -> فرخي يزدي، اردكان ، بسطام ، يزد
اسم هاي عام -> صحرا، معدن، لهجه ، قالي

4 – آتشكده ي يزدان چيست؟

آتشكده اي است كه در يزد قرار دارد و آتش مقدس اين آتشكده از حدود 700 سال پيش تاكنون بي وقفه و بدون خاموشي شعله ور است كه زرتشتيان در اين آتشكده به نيايش خداي يگانه مي پردازند و جشن هاي نوروز، مهرگان، سده و تولد زرتش را به آئين باستان برگزار مي كنند.

نگارش 4 – خلاصه نويسي

خلاصه نويسي يكي از راه هاي كسب مهارت در نويسندگي است.
خلاصه نويسي در زندگي روزانه مثلاً در خلاصه پردازي از درس نقش مهمي دارد.
در خلاصه نويسي بايد مطالب اصلي ادا شود و از نوشتن جزئيات چشم بپوشيم.

درس 12
گام به گام با آفتاب :

تمرين و پرسش:
1 – براي همه كلمه هاي زير دو كلمه هم خانواده بنويسيد:

حرم : احرام ، محرم مفاهيم: مفهوم ، تفهيم پي‌ريزي: پي‌ريز، پي ريزنده
2 – به جاي كلمه هايي كه زير آنها خط كشيده شده است كلمه ي مناسب ديگري بگذاريد:
دانش مردان و فرزانگاني در زمينه هاي گوناگون معارف بشري، از شهرهاي فرهنگ پرور خراسان بزرگ برخاستند.
مردان اهل و دانشمنداني در زمينه هاي مختلف علوم بشري ، از شهرهاي فرهنگ پرورخراسان بزرگ بلند شدند.
3 – شهرهاي مهم خراسن قديم را در زمينه هاي دانش و فرهنگ نام ببريد.
نيشابور، مرو، بلخ، هرات
همه جاي ايران سراي من است .
تمرين و پرسش:
1 – از ميان كلمه هاي زير اسم هاي خاص و عام را مشخص كنيد.
ابوموسي، خليج، سرزمين، هرمزگان، ميهن ، استعمار
خاص -> ابوموسي، هرمزگان
عام-> خليج ، سرزمين، ميهن، استعمار
2 – در عبارت زير نهاد، مفعول و زمان فعل را مشخص كنيد.
خاك دوستان با صفاي باطن و مناعت طبق ساكنانش و بناهاي رفعيش ، تاريخ را در سينه ي خود ثبت كرده است.
نهاد : خاك دوستان
مفعول : تاريخ
زمان فعل : ماضي نقلي (ثبت كرده است)

3 – تك نگاري چه نوشته اي است ؟
نوشته يا اثري كه نويسنده آن با مسافرت خود به منطقه يا شهري گردآوري مي كند. يعني : با بررسي و تحقيق همه جانبه از آداب و رسوم و فرهنگ و منابع اقتصادي به طور كلي در ابعاد گوناگون اثري فراهم مي آورد كه خواننده با مطالعه آن، گويي به همان مكان سفر كرده و آنجا را ديده است.

4 – قافيه ها را در«شعر بهار» مشخص كنيد:
«برزن ، من، خرمن، بهمن، بربط زن، دشمن، گلشن، دامن».

5 – سبك نوشته ي آل احمد را با درس (همسايگان كوير) مقايسه كنيد و چند ويژگي براي سبك نوشته هاي آل احمد بنويسيد.
1. به سبك ساده و روان نوشته است
2. كلمات مترادف در آن چشمگير است.
3 . در برداشتن اطلاعات كافي در مورد ويژگيهاي مناطق مختلف
4. داراي محتواي وطن دوستي است.

فصل پنجم : اخلاق
درس چهاردهم ، پانزدهم و شانزدهم

درس 14
نامه به دوستي درد آشنا:

تمرين و پرسش:
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

استدلال :‌دليل،‌دلالت
سنجش : سنجيدن ،‌سنج
محاصره، حصار ، محصور

2 – در عبارت زير به جاي كلمه هايي كه زير آنها خط كشيده شده، كلمه هاي مناسب ديگري بنويسيد.
دانشمندان همين ممالك پيشرفته معترفند كه ريشه هاي تمدن درخشان فعلي را بايد در تاريخ كشورهايي مانند كشور تو جستجو كنند.

ممالك پيشرفته : سرزمين هاي مترقي
تمدن : پيشرفت
فعلي :‌كنوني
جست و جو كنند : بيابند

3 – چرا نويسنده ي نامه‌، نوميدي مخاطب خود را از كارهاي ناكرده بيهوده مي داند؟

زيرا هر مشكلي با صبر و كوشش برطرف مي شود در كارهاي مشكل و دشوارتر آزمايش بهتري براي سنجش مرد است. پس كار و كوشش با غيرت و شدت نوميدي را به اميد مبدل مي كند.

4 – غير از حرص و آز طبيعي افراد، چه چيز ديگري ثروت كشورهاي در حال توسعه را تهديد مي كند؟

انديشه هاي استعمار اقتصادي كشورهاي قدرتمند و بي رحم كه پيوسته در فكر غرات و ثروت و منابع و معادن كشورهاي در حال توسعه هستند. لذا به هر وسيله ممكن به اين عمل اقدام مي كنند.

عمر عزيز: معني شعر:

اگر سب سفيد افسار طلايي در اختيار نباشد، پياده مي توان به راه ادامه داد و قدم زنان به مقصد رسيد.
و اگر ظرف آب «آبخوري» از زر خالص مقدور نباشد، به جاي آن مي توان از كف دو دست براي آب خوردن استفاده كرد.
اگر جامه گرانبهاي ابريشمين براي تو ممكن نباشد مي تواني با جامه پشمين كهنه جسم خود را بپوشاني.
همه چيزهايي را كه مشاهده مي كني جانشين و بدلي دارند كه با اين جانشينان هدف و آرزو ميسر برآورده مي شود.
اي انسان آگاه چيزي كه جانشيني ندارد و قابل جبران نيست همانا عمر گرامي است پس آن را گرامي بدار و بيهود از دست مده.

دستور زبان 5 – ضمير(1)

كلمه هايي را كه به جاي اسم مي نشينند ضمير مي گويند. ضمير را براي آن مي آوريم كه اسم را تكرار نكنيم. وقتي كه درباره خودمان صحبت مي كنيم، ضمير بكار مي بريم «من» ضميري است كه گوينده سخن وقتي درباره ي خودش حرف مي زند، بكار مي برد. من ،‌تو ،‌او و ضميرهاي شخصي اند. اگر اين ضميرها را درباره اشخاص بيشتري بكار مي بريم، يعني جمع ببنديم مي گوئيم . ما ،شما ، ايشان (با آن ها و آنان) ضمير كلمه اي است كه به جاي اسم مي نشيند. ضمير را براي آن مي آوريم كه اسم را تكرار نكنيم.
ضمير كلمه اي است كه به جاي اسم مي نشيند ضمير را براي آن مي آوريم كه اسم را تكرار نكنيم.
ضميرهايي كه به جاي اسم گويند (اول مشخص) ،‌مخاطب (دوم شخص) و غايب (سوم شخص) مي آيند ضمير شخص نام دارند.

تمرين :
1 – در جمله هاي زير ضميرها را مشخص كنيد:
1 – پدران ت دين و فلسفه و هنر و دانش داشتند
2 – من و تو نبايد فراموش كنيم كه خداوند تنها از راه كار و كوشش به ما كمك مي كند.
3 – در ضمن شهري اگر سربازان را مأمور كنند در مقر فرماندهي كل كاري كنند يا براي زنان زر و زيور بسازند، نسبت به نجات شهركوتاهي كرده اند.
4 – تنها حرص و آز نيست كه آنها را وا مي دارد ثروت خود را بيهوده تلف كنند.

1. ضمير -> تو (دوم شخص مفرد)
2. ضمير : من -> (اول شخص مفرد)
ما -> (اول شخص جمع)
تو -> (دوم شخص مفرد)
4.ضمير : آنها -> ضمير اشاره (جمع)
خود -> ضمير مشترك

درس 15
اسوه زهد و تقوا

تمرين و پرسش:
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

عبارت : عبد، تعبد
خاصمه: خصم، خصومت
گرفتار : گرفته ،‌گرفتني
مزرعه : مزرع ، زراعت

2 – «به راه بياورد» از اين اجزا تشكيل شده است . به + راه + بياورد
(حرف + اسم + فعل) مانند اين چهار مثال يا پنج نمونه ي ديگر در متن اسوه زهد و تقوي بيايد و اجزاي آنها را مشخص كنيد:

به نظر مي رسد _ به + نظر+ مي رسد _ حرف+ اسم + فعل
به طول انجاميد _ به + طول + انجاميد _ حرف + اسم + فعل
به ياد دارم _ به + ياد + دارم _ حرف+ اسم + فعل
به پا ايستاد _ به + پا + ايستاد _ حرف+ اسم + فعل

3 – با توجه به جمله هاي زير براي حاج آخوند 6 تا 8 صفت بنويسيد

مرحوم حاج آخوند در همه ي عمرش با كسي دعوا نكرد، كسي را دشنام نداد، به روي كسي فرياد نكشيد، هرگز از احدي غيبت نكرد. هرگز دروغ نگفت هرگز خلف وعده نكرد. كمترين تجاوزي به حق احدي نكرد و آزاري به كسي نرساند.
حاج آخوند مهربان و فهميده و صبور و پاكدل و مردي راستگو و وفادار و انساني قانع و دلسوز بود.

سيرت زيبا : معني شعر:

روزگار بسيار چرخيده و سال هاي فراوان ديگر نيز دگرگون خواهد شد. لذا انسان آگاه و انسان آگاه و زرنگ هرگز به دنيا اعتماد نكرده و به آن دل نمي بندد.
اي انساني كه توان انجام كار خير را دادي، قبل از فرارسيدن مرگ كار نيكي از خودت به يادگار بگذارد.
اگر از انسان نام نيك باقي و پايدار بماند، شايسته تر از آن است تا كافي گرانبها يا خانه اي طلاكاري شده (براي آيندگان) از او باقي بماند.
ظاهر زيبا و آراسته و پوچ و نابودشدني است. پس اي انسان روش و اخلاق پسنديده از خودت نشان بده از آه دل دردمندان و ستمديدگان و همچنين از نفرين و دعاي پرهيزگاران بترس با افراد بد به بدي و با انسان هاي خوب به نيكي رفتار كن و هنگام مهرباني دلشوز و زمان سخت گيري ديگران جدي و تيز باش.

نگارش 5 – گزارش نويسي

گزارش نوعي نوشته است كه در آن نويسنده اطلاعاتي در مورد موضوعي خاص در اختيار كساني مي گذارد كه از آن مطلع نيستند.
در تهيه گزارش بايد به دقت به مشاهده و جمع آوري اطلاعات پرداخت. ثبت واقعيات در گزارش نويسي ضروري است.

درس 16
آزادي و آزادگي

تمرين و پرسش :
1 – براي هريك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد

اسارت = اسير، اسرا
رهايي = رهيدن ، رها
موانع = امتناع ،‌ممنوع

2 – خودشناسي چنين تركيب يافته است، خود + شناس (بن مضارع) + ي، سه مثال ديگر پيدا كنيد و اجزاي آن را مشخص كنيد.

پسوند
+
بن ماضي
+
ضمير مشترك

ي
+
ساز
+
خود
خودسازي

ي
+
خواه
+
خود
خودخواهي

ي
+
بين
+
خود
خودبيني

ي
+
جوش
+
خود
خودجوش

3 – در دو بيت زير ضميرهاي شخصي را مشخص كنيد
اي كه دستت مي رسد كاري بكن/ پيش از آن كز تو نيايد هيچ كار
نام نيك گر بماند ز آدمي / به كزو ماند سراي زرنگار
بيت اول : ضمير –َ (ت) در دستت -> ضمير متصل شخصي / ضمير تو -> ضمير منفصل شخص
بيت دوم : ضمير -> او -> ضمير منفصل شخصي (كز و مخفف كه از او )
4 – آزادگي با آزادي چه تفاوتي دارد؟
آزادگي رهايي از اسارت خويشتن است اما آزادي رهايي از اسارت و ديگران است. آزادي وقتي حاصل مي شود كه كسي بر انسان تسلط نداشته باشد اما آزادگي با تسلط انسان برخويشتن بدست مي آيد.
آزادي با رفع موانع از محيط بيرون و سامان بخشيدن بدان فراهم مي آيد اما آزادگي نتيجه ي خودشناسي و خودسازي و سامان بخشيدن به نيروها و انگيزه هاي عالم درون است.
بياموزيم
نوشته هايي را كه گيرنده خاصي ندارند نامه سرگشاده مي گويند يا نامه هاي سرگشاده را پست نمي كنند زيرا مخاطبان آن گروه وسيعي از جامعه هستند. نامه سرگشاده يك قالب ادبي است كه نويسنده در آن افكار و عقايد خود را درباره موضوع خاصي بيان مي كند.نامه هاي ادبي گاه كوتاه و در حد يك مقاله يا گزارش چند صفحه اي باشد. گاه نيز ممكن است يك كتاب چند صفحه اي در قالب نامه ي ادبي نوشته شود.
تمرين و پرسش :
1 – ضميرهاي شخصي را در جمله هاي زير مشخص كنيد:
دوست عزيزم ، از نامه ي تو بوي نوميدي مي آيد و اين مايه ي تأسف من شد.
(م) در عزيزم ،‌ضمير متصل يا پيوسته ي مشخص(اول شخص مفرد)
تو -> ضمير منفصل شخصي -> دوم شخص مفرد
من -> ضمير منفصل يا جدا (ي) شخص -> اول شخص مفرد
2 – زمان افعال را بنويسيد:
آورده اند كه چند بار در صحبت ابراهيم ادهم بودند.
محاسن بر خاك نهاده بود و در آتش مي دميد.

شخص
زمان
فعل

سوم شخص جمع

سوم شخص جمع

سوم شخص مفرد

سوم شخص مفرد
ماضي نقلي

ماضي ساده

ماضي بعيد

ماضي استمراري
آورده اند

بودند

نهاده بود

مي دميد

3 – شعر «عموي عزيز» در چه قالبي سروده شده است؟
مثنوي

فصل ششم : هنر
درس هفدهم ، هجدهم و نوزدهم

درس هفدهم
راهي از تئاتر به سينما

تمرين و پرسش :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زير دو هم خانواده بنويسيد:

تابش = تابيدن‌، تابنده
هم حسي = هم حس بودن، هم حس
بيننده = بينش ، بينايي
قدرتمند = مقتدر، اقتدار

2 – از ميان كلمه هاي زير آن ها را كه بن دارند، مشخص كنيد و اجزاي تشكيل دهنده ي آن ها را بنويسيد.
تابش، آتش، نگرش،‌نمايش،‌معاش
مثال : لرزش -> لرز (بن مضارع) + -ِ + ش

اسم مصدر
ش
-ِ
+
تاب (بن مضارع)
تابش

اسم مصدر
ش
-َِ
+
نگر(بن مضارع)
نگرش

اسم مصدر
ش
-َِ
+
نماي (بن مضارع)
نمايش

اسم مصدر
پسوند

بن مضارع
مصدر

گويش
-ِ ش
+
گوي
گفتن

نوازش
-ِ ش
+
نواز
نواختن

جهش
-ِ ش
+
جَه
جستن

3 – در يونان قديم نمايش نامه ها چگونه بودند و به چه صورت اجرا مي شدند؟

نمايش در يونان قديم به اوج اعتلا و برتري خود رسيد، مردم در سالن هاي نمايش جمع مي شدند و بازي هايي را مي ديدند كه بر اساس نوشته هاي بزرگترين نمايش نامه نويسان يونان اجرا مي شدند.

4 – درباره اين جمله توضيح دهيد: در تئاتر هم حس قوي است.

چون تماشاگران در نمايش تئاتر بسيار به هنرمند و بازيگر از نظر مكاني نزديك هستند ضمن تأثير پذيري از مفهوم نمايش چه بسا خود را جاي بازيگر و يا كنار او حس مي كنند و در حقيقت محو و غرق اعمال نمايشگر مي شوند و خود را از ياد مي برند.

دستور زمان 6 – ضمير (2)

-َ م ، -َ ت ،‌- َ ش، نيز مانند من و تو «او» ضمير شخص هستند.
- َ م را گوينده بكار مي برد. من تكليفم را زود نوشتم.
-َ ت را براي طرف صحبت بكار مي بريم. علي تكليفت را كي نوشتي؟
-َ ش براي شخص غايت بكار مي بريم. زهرا تكليفش را بعد از ظهر نوشت.
اگر اين ضميرها را درباره اشخاص بيشتري بكار ببريم، يعني جمع ببنديم، مي گوئيم: جان،‌تان،‌شان
ضميرهاي پيوسته ي شخص دو دسته هستند:
1 – ضميرهاي پيوسته براي اول شخص، دوم شخص و سوم شخص مفرد: -َ م ،‌-َ ت ، -َ ش
2 – ضمير پيوسته براي اول شخص، دوم شخص و سوم شخص جمع به ترتيب مان ، تان ، شان

تمرين :
1 – ضميرهاي شخصي را در جمله هاي زير مشخص كنيد:

پدر و مادرش بازيگوش بودند.
ش -> در مادرش ضمير متصل شخص -> سوم شخص مفرد
پس از مدتي فيلم نامه هايش را خودش نوشت
ش -> نامه هايش -> ضمير متصل شخص -> سوم شخص مفرد
سعي كنيد، نوشته هايتان را حداقل يك بار بخوانيد و اشتباهاتش را اصلاح كنيد.
تان -> نوشته هايتان -> ضمير متصل شخص -> دوم شخص جمع
بايد آينده ي كشورمان را با دست هاي تواناي خود بسازيم :
مان -> كشورمان -> ضمير متصل شخص -> اول شخص جمع

درس 18
شعر ماندگار

تمرين :
1 – براي هر يك از كلمه هاي زيردو هم خانواده بنويسيد:

مظهر ،‌اظهار،‌تظاهر
سرگذشت ، گذشتن ،‌گذرنده
اصالت ، اصيل ،‌اصل
مصداق، صادق، مصاديق

2 – در ميان كلمه هاي زير آنها را كه نسبت به هم متضاد هستند، دو به دو كنار هم بنويسيد.
زودگذر، شهرت، ناشناخته ، عمومي، گمنامي، معروف، خصوصي ، ماندگار، نياز

زودگذر # ماندگار
شهرت # گمنامي
ناشناخته# معروف
عمومي # خصوصي
بي نيازي# نياز

3 – در جمله هاي زير ضماير شخصي را مشخصي كنيد و نوع آنها را بنويسيد.
تأمل در آثار گذشتگان و آنان كه سخنانشان باقي مانده و قبول عام يافته است اين نكته را روشن مي كند كه ممكن است شعري مدتها ناشناخته بماند و رواجي پيدا نكند و بعد بدرخشد و قوت تأثيرش پايدار باشد. مقصود آن نيست كه نبايد كسي مطلقاً احوال و تجارب مشخص خود را در شعرش بياورد.

ضماير-> شان در سخنانشان -> ضمير شخص پيوسته _ سوم شخص جمع
ش در تأثيرش -> ضمير شخص پيوسته _ سوم شخص مفرد
ش در شعرش -> ضمير شخص پيوسته _ سوم شخص مفرد
ضماير ديگر : آنان – آن – خود

4 – در بندل اول درس «شعر ماندگار» دو فعل ربطي و يك تركيب وصفي (موصوف و صفت) بيابيد.

افعال ربطي -> است ،‌شود – گردد / تركيب وصفي -> عمر زودگذر – كاري دشوار

نگارش 6:

تهيه روزنامه ديواري يك فعاليت گروهي نگارش است كه براي روز استعدادهاي گوناگون دانش آموزان در نويسندگي ، فرصت مناسبي است يك روزنامه ديواري شامل مقاله ،‌داستان، شعر ، گزارش ، يا مصاحبه ،‌اخبار مدرسه، لطيفه ادبي، معما و جدول كلمات متقاطع است. براي تهيه روزنامه ديواري بايد قبلاً نوع همكاري افراد گروه مشخص شود.

درس 19
از بلخ تا قونيه ، از خامي تا سوختگي

تمرين :
1_ براي هر يك از كلمه هاي زير و هم خانواده بنويسيد:

مهاجم = تهاجم ، هجوم
خواهش = خواهان،‌خواه
صلاح = مصلح ،‌اصلح

2 – كلمه هاي ستون الف را به وسيله خطي به كلمه ي مناسب از ستون ب وصل كنيد و كلمه ي جديد بسازيد:

كلمه ي جديد
ب
الف

جان آشوب

خانمان سوز

سوخته جان

صافي ضمير

رهسپار
جان

فروش

زا

آشوب

سپار
جان

خانم

فارسی سوم

مطالب مشابه :

درباره طلا

دایناسور ها

چاشت هاي جالب بچه ژاپني ها

اسلام و راههای شاد زیستن!

نوروز و اسلام

دهه فجر انقلاب اسلامی مبارک

دانلود ترانه ، سرود ، مداحي و تواشيح مبعث پيامبر گرامي اسلام(ص)

راهنمایی از دیدگاه اسلام

فارسی سوم

نقش تنبیه در تربیت از دیدگاه اسلام