اصلاح نژاد گاوشيري

با استفاده از روشهای اصلاح نژادی ذکر شده و رعایت مسائل مدیریتی مطمئناً گله ای با تولید شیر خوب ٬ مقاومت بالا نسبت به استرس ها و بیماریهاو در نهایت با طول عمر اقتصادی مناسب خواهیم داشت و در نتیجه سوددهی عا لی عاید خواهد داشت .

مهمترین دلایل سود دهی گله شیری :

1-کم کردن مشکلات گله : از نظر عواملی که سبب کاهش حجم شیر و هزینه های اضافی درمان ٬ کاهش کیفیت شیر ٬ کاهش راندمانها و رعایت نشدن استانداردها میگردد .

2-افزایش کیفیت تلیسه ها و جوانه های گله :

نکته قابل توجه این است که برای دستیابی به چنین گله ای باید متحمل هزینه بیشتر شد . ولی مطمئناً با کار اصلاح نژادی صحیح آینده گله را تضمین و چند برابر هزینه های انجام شده را پاسخ خواهیم گرفت .

تنها راه رسیدن به اهداف تعیین شده اعمال مدیریت صحیح می باشد مدیریتی که :

1-آگاه به نوع کار باشد .

2-عاشق و صبور باشد

3-برنامه ریزی صحیح داشته باشد

4-وقت صرف کند

5-پشتکار داشته باشد

6-محیط کاری شاداب و پر شور و با انگیزه ایجاد نماید .

اهداف اصلاح نژاد

1-حذف دامهای نامطلوب

2-حفظ دامهای مطلوب با افزایش ارثی بالا ( تعین والدین برتر)

3-افزایش طول عمر اقتصادی گاوها (ماندگاری)

4-باروری بهتر

برنامه ریزی اصلاح نژاد و پرورش گاو شیری ممتاز:

1-ثبت مشخصات

2-رکورد گیری شیر

3-ارزیابی تیپ گاوها و تلیسه ها

4-انتخاب اسپرم مناسب

پرورش گاوهای شیری از لحاظ قابلیتهای ژنتیکی

1-مستلزم گذشت زمان

2-نیازمند سالها برنامه ریزی دقیق

3-نیازمند صبر و پشتکا ر فراوان

4-اندکی خوش اقبالی می باشد .

ارزیابی تیپ در گاوشیری :

تیپ:مجموعه ایده آل یا استاندارد خصوصیات فیزیکی بدن دام است .

قدم اول: شناخت تیپ ایده آل گاوشیری

سر: خصوصیات یک حیوان مونث را نشان دهد و قوی باشد

پوزه : عریض

گردن : ظریف و کشیده

شانه ها : چسبیده به بدن و در قسمت بالا باریک باشد .

قسمت جلوی بدن : قوی باشد

عرض بین دستها : زیاد (نه خیلی زیاد )

قسمت قلب: دارای فضای کافی

دندها: عمیق

قفسه سینه : فضای کافی داشته باشد

دنده ها در قسمت کمر عریض باشند .

نقش کمر حیوان مشابه سقف یک ساختمان است که وظیفه نگهداری قفسه سینه ٬ سیستم پستانی ٬ قسمت پاهاو دستگاه تناسلی و غیره را بعهده دارد .

قسمت کپل : برای آبستن شدن و زایش دارای اهمیت است . دارای شیب ملایم (3 +) باشد .

سیستم پستانی : چسبیده به بدن حیوان باشد ٬ ظرفیت بالایی داشته باشد ٬ اتصالات جلو وعقب قوی داشته باشد ٬ عرض,ارتفاع عقب پستان مناسب باشد ٬ سر پستانکها در محل مناسب در زیر کارتیه ها قرار داشته باشد.

در قسمت پاها و در مشاهده از عقب انتظار این است که کف سم سخت و قسمت بالای آن مدور و پاشنه آن عمیق باشد .

پاها باید دارای استخوانهای صاف بوده و قسمت مفصل خرگوشی نیز نباید متورم باشد .

عموماً ارزیابی یک حیوان به این دلیل انجام میشودکه ضعف ها و یا قوت ها در حیوان تشخیص داده بشودو از این اطلاعات برای آمیزش ٬ رتبه بندی ویا حذف حیوانات استفاده شود .

شخص ارزیاب همیشه باید برای ارزیابی یک تیپ ایده آل گاو شیری به عنوان مبنای مقایسه در ذهن خود داشته باشد .

صفات مورد ارزیابی:

1-قد Stature:

اندازه گیری قد در ناحیه جدوگاه انجام می شود (روش مرکز اصلاح نژاد ایران)قد با تولید رابطه مثبت دارد . با عمر اقتصادی حیوان رابطه مثبت دارد ولی نه صددرصد گاوهای پر تولید بلند قد هستند ٬ اما بلند شدن بیش لز حد سبب بیشتر شدن مشکلات دست و پا می شود

قد مناسب جهت تلیسه ها 128 تا 130 سانتی متر

قد مناسب جهت شکم اول 140سانتی متر

قد مناسب جهت گاوهای شکم سوم 145 تا 147 سانتی متر

وراثت پذیری قد 5/.- 4./. است .

2-عرض سینه chest width

در کاتالوگهای آمریکایی strength گفته میشود .

منطقه بین دو دست در کف سینه ٬ بسیار فاکتور مهمی است زیرا قلب و شش و غیره در این منطقه قرار دارند .

بهترین نمره (مطلوب ) نمره 7 می باشد (5-7)از انتخاب دامهایی با عرض سینه زیاد یا خیلی کم باید خودداری کرد . وراثت پذیری عرض سینه (4/. تا 3/.) می باشد .

3-عمق بدنBody depth:

فاصله بین منطقه پشت تا زیر شکم در ابتدای دنده های آخر عمق بدن تابعی از تولید حیوان نیست ٬ اگر گاوی قابلیت تولید بالا داشته باشد می توان با عمق بدن کم و با استفاده از کنسانتره بالا تولید بالایی داشته باشد .

عمق بدن با عمر اقتصادی حیوان رابطه مثبت دارد

نمره مطلوب عمق بدن9 می باشد وراثت پذیری (4/.-3/.) است .

4-اندازه (size) :

متوسط وزن متربا مترهای فلزی دور قفسه سینه (پشت دستهای حیوان ) اندازه گیری می شود .

در تلیسه ها اندازه مناسب 168 تا 170 سانتی متر می باشد (370 تا 390) کیلوگرم در شکم اول 190 تا 195 سانتی متر (معادل وزن 520 کیلو)شکم سوم 205 سانتی متر (650 تا 670) سایز متوسط مطلوب می باشد .

5-خصوصیات شیرواری Dairy ness یا زاویه دار بودن Angularityکه مجموعه ای از دیگر صفات ضاهری نظیر فرم سر – کشیدگی گردن – برجستگی دنده ها – فراخی دنده ها – کشیدگی بدن حیوان و فر به نبودن گاو (بخصوص در نواحی hip وpin را نیز شامل می گردد .

به گاوهای زمخت و فربه (گوشتی) کمترین امتیاز و به گاوهای خوش فرم و کشیده حداکثر نمره تعلق می گیرد .

این صفت در مقایسه با دیگر صفات بیشترین رابطه را با تولید شیر دارد

6-کمر (Loin)

کمر قوی و محکم در امتداد استخوانهای Hip و کمی بالاتر قرار دارد و نمره مطلوب (6-5) میباشد .

وراثت پذیری کمر 3/. می باشد .

کمر محکم گاورا در هنگام آبستنی در تحمل وزن گوساله یاری می دهد .

7- Pinset٬ گاهی Rump angle (زاویه کپل) نامیده میشود .اختلاف ارتفاع HiP و Pin را می گویند .

ایده آل pin نسبت به Hip 4-3 سانتی متر پائین تر می باشد اگر Hip بلند تر از pin باشد (بیش از 3 سانتی متر )اصطلاحاً low pin و اگر pin از hip بلند تر باشد High pin نامیده می شود

وراثت پذیری 33/. می باشد .

Pinset در تلیسه ها (.)بهترین است .یعنی High pin باشند .

در low pin : پاهاداسی می شوند .

پاشنه سم ضعیف میشود٬ پشت دام بطرف عقب کشیده میشود ٬ استرس به گاو افزایش می یابد .

درHigh pin سخت زایی راست شدن پاها ٬ کشیده شدن دم به طرف بالا ٬ فشار به کمر ٬ استرس به گاو را خواهیم داشت .

ارتفاع پین از زمین – ارتفاع هیپ از زمین : pinset

8- Pin width (عرض پین ها ) :

در تلیسه ها فاصله پینها 16 سانتی متر باید باشد .شکم اول 18 تا 20 سانتی متر ٬ شکم سوم 23 تا 24 سانتی متر مناسب است .

9- Rump length(طول کپل) :

در تلیسه ها 43 تا 45 سانتی متر

شکم اول 49 تا 50 سانتی متر و شکم دوم 54 سانتی متر به بالا می باشد .

10 – صفات دست و پا feet & leg :

تا قبل از سال 94 صفات مربوطه به دست و پا بعنوان بخشی از مشخصات ظاهری دام محسوب می شد اما در سال 94 متخصصین اصلاح نژاد موافقت به دادن 15 امتیاز از 100 امتیاز به دست و پا نمود (و در کانادا 20 امتیاز )

گاوهایی که دچار لنگش شده اند :

65% کاهش تولید دارند .

10% به هزینه کارگری اضافه می شود .

9% کاهش وزن

8% حذف

5% مشکلات تولید مثلی

3% تامین دارو و درمان

11-زاویه سم (foot angle) :

زاویه سم 45 درجه باید باشد

بهترین امتیاز نمره 5 میباشد – البته در شکم اول نمره 7 مناسب است و راثت پذیری بسیار پائین است (15/.-1/.)

بیشترین نقش در اصلاح سم مدیریت می باشد . بااسپرم خیلی دیر می توان سم را اصلاح کرد .

12 – استقرار پاها از دید پهلو Rear legs side view :

منظور میزان انحنای پاها در ناحیه مفصل خرگوشی است . پاها یا داسی شکل هستند یا راست یا بین این دو که بهترین می باشد نمره 5 بهترین است – (عمودی کمتر از 5 و داسی بیشتر از 5 ) وراثت پذیری این صفت (3/. – 25/.)

13- استقرار پاها از دید عقب Rear legs Rear view :

پاها باید موازی باشند و عمود به شخص ناظر ٬ وراثت پذیری 11%

14- سیستم پستانی mammary system :

بالاترین نمره به سیستم پستان تعلق می گیرد 40 %

مجموعه سیستم پستانی مربوط میشود به صفات متعدد پستانی مثل

- اتصال پستان جلو

- اتصال پستان عقب

- ارتفاع پستان عقب

- عرض پستان عقب

- عمق پستان

- طول سر پستانکها

- استقرار سر پستانکهای جلو

- استقرار سر پستانکهای عقب

15 – اتصال پستان جلو Fore udder attachment:

برای ارزیابی این صفت به قوی بودن عضلات و رباطهائی که پستانکهای جلو را به شکم متصل می کنند توجه میشود .

اتصال قوی پستانها ی جلو سبب میشود که گاو دیر تر حذف شود

نمره مطلوب برای این صفت 8و9 می باشد .

16-اتصال پستان عقب (نگهدارنده میانی )SUSpensory ligament (udder cleft) :

لیگامانی که وسط پستان را به بدن وصل می کند ٬ در وسط پستان شکافی ایجاد میکند که هرچه این شکاف عمیق باشد نشانه قوی تر بودن اتصال است .

نمره مطلوب 9 می باشد (8 تا 9 سانتی متر یا 4 انگشت عمق شکاف)

17 –ارتفاع پستان عقب Rear udder height :

فاصله از زیر ناحیه فرج تا شروع اتصال چین خوردگی پستان هرچه این فاصله کمتر باشد مطلوب تر است .

در شکم اول 18 تا 23 سانتی متر

شکم سوم 28 تا 30 سانتی متر

18 – عرض پستان عقب Rear udder width :

فاصله بین دو چین خوردگی پستان در دو طرف پاهای حیوان مورد نظر است هرچه این فاصله بیشتر باشد بهتر است .

شکم اول 17 تا 18 سانتی متر

شکم سوم بالای 22 سانتی متر

19 – عمق پستان udder depth :

فاصله انتهای کف پستان را از مفصل خرگوشی در نظر می گیرند . بهترین فاصله 5 تا 7 سانتی متر بالای مفصل خرگوشی است .نمره مطلوب 5 می باشد .

عمق پستان تابع :

1- قد 2- دوره شیرواری 3- لیگامانها 4- عرض پستان

20 – طول سر پستانکها :

طول ایده آل در حدود 5 تا 6 سانتی متر است معمولاً سر پستانکهای جلوکمی بلند تر از عقب است

21- استقرار سر پستانکهای جلو Front teat placement :

فاصله مناسب 15 تا 16 سانتی متر می باشد – نمره مطلوب 5

22- استقرار سر پستانکهای عقب Rear teat placement :

فاصله مناسب 6تا 8 سانتی متر می باشد – نمره مطلوب 5

فاصله سر پستانکهای جلو تا عقب 12 سانتی متر مطلوب است .

ارزیابی تلیسه ها

بر اساس فاکتورهای زیر ( قد – وزن – عرض پین ) و ارزیابی صفات مربوط به دست وپا – ظرفیت – خط پشت – کپل ) تعیین اسپرم شده و تلقیح صورت میگیرد .

قد : 128 تا 130 سانتی متر

وزن : 365 کیلو حداقل

عرض کپل : 16 سانتی متر

تاریخ ارزیابی گاوها :

25 تا 30 روز پس از آخرین زایش

زمان مناسب ارزیابی :

4 ساعت بعد از شیر دوشی ( سه بار دوشش ها )

6 ساعت بعد از شیر دوشی ( دوبار دوشش ها )

دوره ی شیر واری : شکم اول

در شکم سوم و پنجم برای مشاهده روال پیشرفت اصلاح و یا انتخاب اسپرم و یافتن نقایص حیوان انجام می گیرد .

- گاوهای دم باریک شیر بیشتری دارند .

- گاوهای lowpin تولید بیشتری دارند .

- گاوهای highpin تیپ بهتری دارند .

تشریح کارت امتیاز گاوهای شیری هلشتاین ایران :

از چهار بخش تشکیل شده است :

1- پر کردن مشخصات دامدار و گاو شیر ده

2- پرکردن مشخصات ارزیاب ٬ تاریخ ارزیابی ٬ ساعت ارزیابی ٬ ساعت آخرین دوشش

3- ارزیابی صفات

4- معایب

وراثت پذیری

ارزیابی تیپ معایب و محاسن یا نقاط قدرت و ضعف هر دام را مشخص می کند ولی وراثت پذیری سرعت اصلاح پذیری را برای هر صفت اعلان می دارد که با توجه به آن طول مدت رفع نقص و بهبود آن قابل تخمین می شود بطور مثال چندین نسل طول می کشد تا زاویه سم نامطلوب را درگله ای دفع نمود ولی قددام در مدت کوتاهی قابل اصلاح است .

اصلاح نژاد گاوشيري

مطالب مشابه :

آشنایی تصویری با 6 نژاد شاخص گاو بومی در ایران

معرفی 6 نژاد از گاو ایرانی(+عکس)

نژاد اصیل گاو کوهستان در سراب

گاو بومی

معرفی 6 نژاد شاخص گاو بومی در ایران

نکاتی در مورد نژادهای گاو شیرده

اصلاح نژاد گاوشيري

انواع نژاد گاو

پرورش گاو