فارس گردی - قسمت چهلم: مناره شیخ دانیال خنج

     اين بطوطه سياح مراكشي از مقبره شيخ دانيال ديدن كرده ازآن به نيكي ياد ميكند در صفحه 272 سفرنامه ابن‌بطوطه آمده است كه «اين قطب در نواحي لار مشهور ـ و سخت مورد احترام است و بر روي قبر او بفرمان قطب‌الدين تهمتن گنبدي بنا شده است».

     دركتاب لارستان كهن(2) نوشته شده است: «شيخ دانيال خنجي از صلحا و مرشدين بنام عصر خود بود و آرامگاه او مورد نذورات است. قطب‌الدين تهمتن بن عزالدين گردانشاه بن سلغور، بين سالهاي 718 تا 747 گنبد بزرگي بر روي آرامگاه و مسجد دانيال ساخته اما مناره مسجد بعدأ گويا درسال 789 هجري ساخته شده است» گنبد مقبره شيخ دانيال بكلي ويران شده و اثري ازآن باقي نيست تنها محل مدفن و قسمتي از ايوانهاي اطراف آن بارتفاع دومتر برجاي مانده است. سردر مخروبه و قسمتي از مناره باقيمانده مقبره دانيال بصورت استوانه برپايه هشت ضلعي قرار دارد. نماي خارجي پايه هشت ضلعي دارد و از سنگ ساخته شده است. درپاي مناره هشت كتيبه بدنبال هم بخط ثلث نصب شده است.

     مناره از آجر ساخته شده و روي آن باكاشي بطور گل جعفري تزئين شده است. روي مناره يك حاشيه آجر و كاشي بطور متداخل وجود دارد و سپس روي آن با آجر و كاشي بطور پيچ خطوط كوفي نقش شده است.

     مناره در سمت شمالي بقعه شيخ قرار دارد و در حدود 25 متر آن باقي است ـ قسمت فوقاني مناره فروريخته و ازبين رفته است.

     تزئينات مناره را از قسمت فوقاني بررسي مينمائيم.

     درقسمت فوقاني كتيبه‌هاي موربي از كاشي با خط كوفي نصب شده كه چنين خوانده ميشود:

            «لااله الاالله».

     درتمام كتيبه‌هاي اطراف اين قسمت، اين كلمات شريفه با همان خط تكرار ميشود. درقسمت دوم كه بصورت حاشيه‌اي دور مناره ميگردد، مربعهائي از گوشه بدنبال هم قرار دارند كه با خط بنائي كوفي از قسمت شمال روي آنها چنين نقش شده است.

     اللهّم صلّ علي محمدالمصطفي و ابوبكر الصديق وعمر الفاروق و عثمان‌بن عفان و علي‌بن ابيطالب و امام حسن‌المجتبي و امام‌الحسين الشهيد و امام زين‌العابدين و امام محمدالباقر و امام جعفرالصادق و امام موسي‌الكاظم و امام علي‌موسي‌الرضا و امام محمدتقي و امام علي‌النقي و امام حسن العسكري و امام محمد مهدي.

     مدخل مناره در گوشه جنوبي رو ببقعه شيخ باز ميشود. داخل مناره يك ستون سنگي استوانه‌اي وجود دارد. راه پلكان مناره كه آجري است ستون سنگي را دور ميزند. قطعات سنگ تراش پايه مناره با بست‌هاي آهني بيكديگر متصّل شده‌اند.

     دربالاي مدخل ورودي مناره كتيبه‌اي با خط ثلث بر روي سنگ نقش شده كه سازندگان مناره رامعرفي ميكند، با اين عبارات: «استادان مناره محمود استادخان والد حاجي‌محمد ابن‌استاد حاجي كلاه سياه محمد».

     كتيبه‌اي با خط ثلث تزئيني كه در پاي مناره هشت‌گوش نصب شده و از گوشه جنوب غربي شروع ميشود اين جملات را ميخوانيم: «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم قال‌الله تعالي في بيوت اذن الله ان ترفع و يذكّر فيها اسم يسجد لي‌الله فيها بالغدو وال وصال».

     ونيز اين عبارات:

     بعدفان المناره في‌الااسلام ...... وقد صّح اوّل بناء‌منارةفي‌الاسلام عمربن عبدالعزيز رضي‌الله عنه و تلاتلوه انصار الدّين و صحّ عن‌التقات حضرت سلطان الاولياء و الاقطاب ولي‌الله المتعال شيخ الركن الحق و الولايه و الدّين دانيال (نام صاحب بقعه) قدس‌الله سرهّ العزيز و اشاره ببناالمناره ـ في هذالمحل بخمسين سنه و اكثر قبل و حدوثها اخوانه يعنوبجانب سلاطين هرمز (سنگ يك كتيبه افتاده است) اليهم السلطان السعيد ركن الحّق والدّين گردانشاه بناها من حاكف (يك سنگ افتاده است) .......

     مايحتاج اليه عماره وتوجّه الي‌الدوله السلطنه‌مجلس الحضرة‌الاعلي السلطان الاعظم ما ثمرة شجرة شاه كردان ... 

     توران شاه ابن تهمتن ابن محمدبن تهمتن‌ابن محمدبن تهمتن ابن گردانشاه خلدالله ملكه و سلطانه و سفارين لسنة عشر احدي وسبع مائه 711 – ترجمه كتيبه چنين است:

     بدرستي كه مناره در اسلام ....

     به‌تحقيق صحيح‌ترين آنها،‌اولين كسي كه مناره‌اي در اسلام بناكرد عمربن عبدالعزيز است كه خداوند از او راضي باشد. جانشينان وياران دين و به تحقيق راستگويان و متقّيان. بعد از او حضرت پادشاه اولياء و قطب مانماينده پروردگار متعال،‌شيخي كه ستون و عمود حق و جانشين دين بود، دانيال (نام صاحب بقعه) پاك بگرداند. خداوند چهره او را و اشاره نمود به ساختن اين مناره دراين محل در پنجاه سال بعد و خيلي قبل از وقوع مناره، برادران او عنايت كردند. ازطرف پادشاهان هرمز ايشان بودند پادشاه سعادتمند ستون حق و دين گردانشاه بنا نمود آنرا از سنگ  ......... كه مورد نياز او بود. ساختماني و توجه نمايد بسوي دولت سلطنت مجلس پادشاه بزرگوار سلطان بزرگ كه از نوادگان شاه گردان بوده است. ........ توران شاه فرزند تهمتن پسر محمد تهمتن پسر گردانشاه ..... بهشت بگرداند خداوند پادشاهي و سلطنت و همراهان و نوادگان اورا .

     درون مقبره شيخ دانيال يك قطعه سنگ مرمر وجوددارد كه اين كلمات بر روي آن نقش شده است: الي‌الله في‌الارضين سيد مجدالدين (پسردانيال) ابن ركن‌الملل والدين دانيال قدس‌الله سره ـ سنگ مزبور قسمتي از سنگ قبر سيدمجدالدين پسر دانيال است و ترجمه آن چنين است:‌«بسوي خدائي كه در دو دنيا سيد مجدالدين فرزند ركن ملل و ستون ملتها و دين‌ها، دانيال پاك بگرداند خداوند اورا ».

        آنچه از مقبره شيخ باقيمانده، ازنظر معماري جالب است و از قطعات سنگ قرمز رنگ چهارگوش تشكيل شده است. مناره قابل تعمير است ولي مقبره شيخ بصورت ويرانه‌اي درآمده كه مرمت و احياي آن مشكل بنظر ميرسد.

پاورقي‌ها: 

     1- فارسنامه ناصري. تأليف: حاج ميرزا ابوالحسن فسائي. صفحه 197.

     2- لارستان كهن. تأليف: احمد اقتداري. صفحه 167.

برگرفته از: http://www.ichodoc.ir/p-a/CHANGED/128/html/128-77.HTM