حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده

١ حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده 1 سید ابوالقاسم نقیبی 2 چکیده محدودهای از عقاید، احساسات، رفتارها و ویژگیهای هر عضو خانواده که برای دیگر اعضا آشکار نباشد یا عل یرغم آشکار بودن، از افشای آن راضی نباشد و در مقابل ورود و نظارت دیگر اعضا واکنش نشان دهد، حریم خصوصی تلقی م یگردد؛ مانند حریم خلوت، حریم اطلاعات، حریم جنسی، حریم ارتباطات و حریم شخصیت. نگارنده در مقاله حاضر، دلایل عقلی، نقلی و فطری را برای اثبات حریم خصوصی در روابط خانوادگی بیان م یکند و با استناد به آیات، روایات و آرای فقها لزوم رعایت این حریم را بررسی م ینماید. سپس با اشاره به حمای تهای نظام حقوقی ایران از حریم خصوصی، ضرورت استخراج الزا مهای قانونی از الزا مهای اخلاقی را پیشنهاد م یکند و ضمانت اجرای معنوی (چون پاداش دنیوی و اخروی) و ضمانت اجرای مادی (مانند جبران خسارت و حد و تعزیر) را مطرح م یسازد. واژگان کلیدی حریم خصوصی، خانواده، اخلاق، شرع، قانون، تعزیر 1389/10/ 1389 ؛ پذیرش مقاله: 18 /7/ 1 تاریخ دریافت مقاله: 14 2 دکتری فقه و حقوق خصوصی؛ دانشیار مدرسه عالی شهید مطهری؛ معاون پژوهشی دانشگاه شهید مطهری 89/10/ 89 تاریخ چاپ: 5 /10/ دریافت اصلاحات: 5 89 ارسال به هیأت تحریریه: /10/ اصلاح تایپی: 20 89/12/ 89 اصلاح مجدد: 8 /12/ ارسال نظرات هیات تحریریه به سردبیر: دریافت از سردبیر: 7 89 اصلاح مجدد: /12/ اصلاح مجدد سردبیر: 9 ٢ مقدمه خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که تمایل جنسی زن و مرد و روابط عاطفی پدر ومادر به فرزندان زمینه شکل گیری آن را فراهم آورده است (کاتوزیان، 1368 ، ج 1، ص 4). بنابراین زوجیت و قرابت، عناصر اصلی سازنده خانواده به شمار میآیند. عواطف عمیق و همبستگی روحی حاکم بین اعضا، خانواده را به صورت نهاد ممتازی جلوهگر می سازد و این ذهنیت را در انسان پدید می آورد که شایدهیچ گونه حریمی برای ورود هر یک از اعضا در امور دیگر اعضا وجود نداشته باشد؛ ولی با امعان نظر در قواعد اخلاقی و حقوقی حاکم بر مناسبات خانوادگی در مییابیم که استحکام و بقای مناسبات عاطفی و اجتماعی منوط به کاربست همین قواعدی است که علاوه بر تأکید عناصر مشترک در تحکیم خانواده به نحوی حریم خصوصی را مورد شناسایی قرار داده است. حریم خصوصی در مناسبات اعضای خانواده امری است که شناخت دقیق ماهیت و قلمرو و مصادیق آن نیازمند پژوهش است. لذا سؤالات اساسی و مهمی در این زمینه مطرح می شود. اهم این سؤالات عبارت است از: مراد از حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی چیست؟ مصادیق آن کدامند؟ مبانی و ادله آن چیست؟ و تجاوز به حریم خصوصی چه مسؤولیت- هایی را به همراه دارد؟ و در پاسخ به سؤالات فوق، این نوشتار ضمن ارائه تعریف و مصادیق حریم خصوصی در مناسبات و روابط خانوادگی، مبانی اخلاقی و فقهی آن را مورد بررسی قرار می دهد و سپس ضمانت اجرای حریم خصوصی را در مناسبات اعضای خانواده ارائه م ینماید. مبحث اول حریم خصوصی 1 مفهوم حریم خصوصی: حریم خصوصی، گسترهای از عقاید، اعمال، رفتارها، ویژگیها و مختصات هر شخصی است که برای عموم مردم آشکار نیست و وی به افشای آن رضایت ندارد و به ورود و نظارت دیگران ٣ عکس العمل نشان م یدهد. و مراد از حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی قلمرو و محدود های از عقاید، احساسات، اعمال و رفتاری و ویژگ یها هر عضو خانواده است که برای برای دیگر اعضا آشکار نبوده یا در صورت آشکار بودن، او رضایت به آن ندارد و نسبت به ورود و نظارت دیگر اعضا واکنش نشان م یدهد. 2 مصادیق حریم خصوصی: یکی از مهم ترین مسائل در زمینه حریم خصوصی، بحث از مصادیق آن است. نویسندگان حریم خصوصی در شمارش مصادیق آن اتفاق نظر ندارند. برخی نویسندگان مصادیق حریم خصوصی را در چهار عنوان شمارش نمودهاند: 1 حریم خصوصی اطلاعاتی. 2 حریم خصوصی ارتباطی. 3 حریم خصوصی جسمانی. 4 حریم خصوصی منازل و اماکن ( اصلانی، 1384 ، ص 44 ) و بعضی دیگر در شش عنوان معرفی نمودهاند: 1 حریم منزل و خلوت افراد. 2 حریم جسمانی افراد. 3 حریم خصوصی متقاضیان کار و کارکنان. 4 حریم خصوصی در فعالیتهای رسانهای. 5 حریم خصوصی ، اطلاعات شخصی. 6 حریم خصوصی ارتباطات خصوصی ( انصاری، 1386 ص 155 ). طرح حمایت از حریم خصوصی نیز مصادیق این حق را به شرح ذیل تقسیم بندی نموده است: الف حریم خصوصی منازل و اماکن خصوصی. ب حریم خصوصی جسمانی. ج حریم خصوصی محل کار. د حریم خصوصی اطلاعات. ه حریم خصوصی اطلاعات شخصی. و حریم خصوصی ارتباطات. مبحث دوم حریم خصوصی در خانواده 1 معیار مصداق انگاری حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی: مصداق انگاری حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی بر اساس معیار یا معیارهایی باید صورت پذیرد. بدون تردید مؤلفههای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در شناسایی مصادیق حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی بسیار مؤثرند. مع الوصف مصداقی از قلمرو زندگی فرد در خانواده میتواند حریم خصوصی تلقی شود که یک عضو متعارف خانواده انتظار دارد فارغ از مداخله دیگر اعضا ۴ باشد و دیگر اعضای خانواده نیز در فرایند زندگی مشترک در نهاد خانواده آن را به عنوان یک امر متعارف مورد پذیرش قرار داده باشند. 2 مصادیق حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی: اعضای خانواده در مناسبات خانوادگی در برخی امور برای خود حریم خصوصی قائلند که اهم آن به شرح ذیل می باشد: الف حریم خلوت: هر یک از اعضای خانواده برای تنظیم احساسات و آرامش فکری و روحی نیاز به مکان و حریم خلوت دارد. اتاق اختصاصی زن و شوهر حریم مکانی آن هاست. اتاق اختصاصی هر یک از فرزندان خانواده حریم خصوصی وی به شمار میآید. پیش بینی اتاق اختصاصی به معنای محدود ساختن دسترسی دیگر اعضای خانواده به آن اتاق است که از شناسایی حق خلوت در مناسبات خانوادگی حکایت دارد. حق خلوت تنها به اتاق اختصاصی محقق نمیشود؛ بلکه اختصاص بخشی از یک فضای مشترک که معمولاً امور شخصی عضو در آن بخش به انجام میرسد، میتواند حریم خلوت تلقی گردد. ب حریم جسمانی: جسم هر انسانی دارای حرمت است؛ یعنی او تفتیش بدن خود را از ناحیه دیگران بر نم یتابد. اعضای خانواده نیز برای برخی از اعضای بدن (عورت) حرمت قائلند و نگاه و واکاوی دیگر اعضای خانواده از آن مواضع را نمی پذیرند لذا باید آن را حریم خصوصی جسمانی به شمار آورد. ج حریم اطلاعات: مناسبات عمیق اجتماعی و عاطفی بین اعضای خانواده، امکان دسترسی به اطلاعات گوناگون اعضا از یکدیگر را به دست می دهد. مع الوصف اعضای خانواده چه بسا در برابر اطلاع یابی دیگر اعضا از برخی اطلاعات مالی یا اطلاعات مربوط به مناسبات بادیگران یا اطلاعات موجود در کامپیوتر شخصی، موبایل و مانند آن واکنش نشان میدهند؛ یعنی در حقیقت برای آن حریم خصوصی قائلند. د حریم جنسی: نحوه رفتار جنسی بین زوجین از مصادیق حریم خصوصی جنسی در خانواده به شمار میآید که دیگر اعضای خانواده باید حرمت فضای ۵ مربوط به مناسبات جنسی زناشویی را نگه داشته از نظاره و ورود به آن اجتناب نمایند. ه حریم ارتباطات: انسان موجودی اجتماعی است؛ لذا ارتباط اجتماعی از حقوق مسلم او به شمار میآید. ارتباطات پستی، تلفنی، اینترنتی از جمله مصادیق ارتباطات اجتماعی انسان بشمار میآیند. برخی ارتباطات اعضای خانواده از ویژگی اختصاصی بودن برخوردار است به نحوی که اطلاع عضو دیگر را بر نمی تابند؛ برای نمونه، استراق سمع مکالمات تلفنی را از ناحیه دیگر اعضا، ناپسند و غیرقابل قبول می دانند، یعنی برای خود در ارتباطات، حریم خصوصی می شناسند. و حریم شخصیت: اعضای خانواده در مناسبات خانوادگی معمولاً از خصوصیات شخصیتی، روحیات، عقاید و اسرار همدیگر آگاهی پیدا م یکنند، آن ها افشای اسرار و بازگو کردن ویژگیهای شخصیتی برای دیگران را لطمه و خسارت به شخصیت خود تلقی میکنند؛ لذا ورود دیگر اعضا را در قلمرو شخصیت خود بر نمیتابند و آن را مذموم م یدانند. مبحث سوم مبنای حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی هر عضو خانواده از ورود دیگر اعضا در قلمرو خلوت خود ناخشنود بوده، آن را ناپسند تلقی میکند. اخلاق، اعضای یک خانواده را به رعایت حریم خصوصی همدیگر فرا میخواند. پیوند وثیق و تعامل مؤثر اخلاق و حقوق و اصل تقدم اخلاق بر حقوق در مناسبات خانوادگی ایجاب مینماید که اخلاق، مهم ترین مبنای حریم خصوصی خانوادگی به شمار آید. اندیشمندان در زمینه الزام قواعد اخلاقی یکسان نمیاندیشند؛ برخی از جامعه شناسان، اعتبار و الزام احکام اخلاقی را تنها مبتنی بر آداب و رسوم می دانند (دورکیم، 1368 ، ص 47 ) و بعضی دو نیروی فشار اجتماعی و گرایش پر جاذبه درونی انسا نهای ممتازی را که از خداوند مدد میگیرند، اساس الزام های ۶ اخلاقی می شمارند ( برگسن، 1358 ، ص 65 ) بعضی دیگر وجدان اخلاقی انسان ها را علت التزام به ارزشهای اخلاقی تلقی می نمایند (روسو، 1360 ، ص 201 ) برخی نیز عقل را منبع الزام در گستره اخلاق دانستهاند (جسر، 1969 م، ص 104 ). واقعیت این است که فطرت، عقل، وجدان و بایدهای اخلاقی در تعالیم الهی ما را به التزام در برابر ارزش های اخلاقی رهنمون میشوند. لذا کاربست برخی الزام های اخلاقی در مناسبات خانوادگی و نهادینه شدن آن ها میتواند به عنوان بستر شناسایی حریم خصوصی خانوادگی در حقوق مورد توجه قرار گیرد. توجه به گذر الزامهای اخلاقی در مناسبات خانوادگی به قرارداد اجتماعی، شناخت مبنای حقوقی حق حریم خصوصی را به دست میدهد. 3 نسبت بین حریم خصوصی و اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده محدوده حریم خصوصی اعضای خانواده باید با اصول دیگر حاکم بر روابط اعضای خانواده همخوانی داشته باشد؛ همان گونه که تربیت صحیح کودک اولین و مهم ترین وظیفه پدر و مادر است ( نهجالبلاغه، خطبه 399 ). قرآن کریم پدر را مسؤول نجات خود، فرزندان و خانوادهاش از آتش جهنم میداند 1؛ بنابراین نمی توان به بهانه حریم خصوصی از ورود پدر به فضای ارتباط کودک و نوجوان با دیگران که به قصد آگاهی از عدم مفسده انگیز بودن آن صورت میپذیرد، جلوگیری کرد. زیرا حریم خصوصی کودک تنها در چارچوب رعایت اصل تعلیم و تربیت قابل شناسایی است 2. همچنین قرآن کریم مرد را به عنوان سرپرست و مدیر اجرایی مکلف کرده تا مسؤولیت اجتماعی و اقتصادی خانواده را بر عهده بگیرد 3، و به نمایندگی از ناحیه خانواده در جامعه حضور یافته، در مقابل عملکرد خانواده پاسخ گو باشد. از این نقش مهم میتوان با عنوان اصل مدیریت خانواده یاد نمود. زیرا مرد با این مسؤولیت در جهت حفظ عزت، کرامت و سعادت خانواده و تحقق .( 1 قُوا اَنفُسَکُمْ وَ أَهلِیکُم نَارَاً ( تحریم، 6 2 برای اطلاعات بیشتر بنگرید به: اسدی، 1388 ، ش 50 ، ص 27 45 .( 3 الرِّجالُ قَوامُونَ عَلَی النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعضَهُم عَلَی بَعضِ وَبِمَا اَنفَقُوا مِن اَموَالِهِم ... ( نساء، 34 ٧ اهداف آن برنام هریزی مینماید، کانون خانواده را در مقابل دشواری ها مورد حمایت قرار میدهد و امنیت، رفاه و آرامش را برای خانواده به ارمغان میآورد. این مهم میسر نخواهد بود مگر با پذیرش مدیریت مرد در خانواده، بنابراین هیچ یک از اعضای خانواده نمیتواند به بهانه حریم خصوصی نظم حاکم بر خانواده را نادیده بگیرد. البته مرد نیز نمیتواند با سوءاستفاده از حق مدیریت بر خانواده به حریم خصوصی اعضای خانواده که در حیطه اعمال مدیریت خانواده قرار نمی گیرد، وارد شود برای نمونه، اصرار بر اطلاع یابی و افشای دارایی زوجه که از طریق فعالیت اقتصادی مستقل برای او حاصل شده است، ورود به حریم خصوصی اطلاعات اوست که قواعد اخلاقی و حقوقی آن را بر نمیتابد. به هر حال حریم خصوصی اعضای خانواده در چارچوب اصول حاکم بر روابط اعضا چون اصل تحکیم خانواده، اصل مودت و رحمت، اصل مصلحت، اصل تعلیم و تربیت، اصل مدیریت خانواده، اصل کرامت، اصل عفاف، اصل اطاعت از والدین و اصل احترام به والدین، قابل شناسایی است. لذا تنها در صورتی که حریم خصوصی در ارتباط با اصول دیگر در آن مورد توجه قرار گیرد سعادت و رستگاری اعضای خانواده ممکن و میسر خواهد بود. 4 ادله حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی ادله حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی را میتوان به دو دسته تقسیم نمود: دسته نخست ادله عام حریم خصوصی در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام الف ادله حریم خصوصی در قرآن کریم: آیه 11 سوره حجرات 1 بر منع تجسس در امور و احوال دیگران دلالت دارد. این منع از تجسس با شمول خود شامل همه مصادیق حریم خصوصی میشود که از آن جمله حریم خصوصی در 1 یاَ اَیُهَاالَّذِینَ ءَامَنُو اجتَنِبُوا کَثیِرَاَ مِّنَ الظَّنِّ اِنَّ بَعضَ الظَّنِّ اِثمُ وَلاَ تَجَسسُوا وَلاَ یَغتَب بعضُکُم بَعضَاً. ٨ مناسبات خانوادگی است. لذا تجسس اعضای خانواده در حریم خصوصی دیگر اعضای خانواده به حکم تکلیفی، حرام و مایه نکوهش شدید اخلاقی است. آیه شریفه همچنین بر منع از سوءظن که در حقیقت زمینه و مقدمات تجسس است، دلالت دارد. گمان بد و سوءظن به دیگران موجب تحریک حس کنجکاوی و مقدمه تجسس به شمار میآید. چنان که سوءظن زوج به زوجه یا زوجه به زوج منشأ ورود هر یک در حریم خصوصی دیگری می گردد و چه بسا همین سوءظن و ورود به حریم خصوصی به فروپاشی نهاد خانواده بینجامد. آیه شریفه همچنین بر منع از غیبت، و در حقیقت منع از بیان عیبهایی دلالت می کند که در دیگری هست و او از بیان آن ها کراهت دارد. در مناسبات خانوادگی معمولأ اعضای خانواده از عیبهای یکدیگر آگاهی دارند و نقل آن را برای دیگران نمیپسندند. لذا منع از غیبت را میتوان از ادله شناسایی حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی به شمار آورد. تشبیه غیبت کردن به خوردن گوشت برادر مؤمن در قرآن کریم در حقیقت از عمق زشتی و پلیدی ورود به حریم خصوصی شخصیت در آموزهها و تعالیم اسلامی حکایت دارد. ای اهل ایمان هرگز به خان های غیر از » : آیه 27 و 28 سوره نور م یفرماید خانه خودتان وارد نشوید مگر آن که با اهل آن خانه انس گیرید و [چون رخصت یافتید داخل شوید]، به اهل آن خانه سلام کنید و این برای شما بهتر است که متذکر شوید و اگر در خانه کسی را نیافتید وارد خانه نشوید، تا به شما اجازه داده شود و اگر گفتند برگردید، برگردید که این برای پاکی شما بهتر است و خدا .1« به هر چه میکنید، داناست آیه شریفه بر شناسایی خانه و خانواده به عنوان حریم خصوصی دلالت دارد. از ماده انس و باب استفعال است. مفسران در معنای آن دو وجه « تَستَأنِسُوا » کلمه 1 یاَ اَیُّهَاَالَّذیِنَ آمَنوُا لاَ تَدخُلوُآ بُیوُتأ غَیرَ بُیوُتِکُم حَتَّی تَستَأنِسُوا وَتُسَلِمُوا عَلَی اَهلِهَا ذلِکُم خَیرُُلَّکُم لَعَلَّکُم تَذَکَّرُون * فَاِن لَّم تَجِدُوا فِیهَا اَحَدأَ فَلَا تَدخُلُوهَا حَتَّی یُؤذَنَ لَکُم وَاِن قِیلَ لَکُمُ ارجِعُوا هُوَ اَزکَی لَکُم وَاللّه بِمَا تَعمَلوُن عَلیمَُ. ٩ است؛ زیرا کسی « استیحاش » مقابل « استیناس » را مطرح نمودهاند. نخست این که که در خانه دیگری را میزند، نمیداند که به او اجازه خواهند داد یا نه. لذا هراسناک است که به او اذن ورود داده نشود وقتی به او اجازه ورود داده می شود، آرام میگیرد. بنابراین معنای آیه این است که (داخل نشوید) تا وقتی که بکار رفته « اذن گرفتن » به شما اجازه داده شود پس در آیه، استیناس به معنای است. گرفته شده، یعنی آن را آشکارا دید. پس « آنس الشیء » دوم این که استیناس از معنای آیه این است که به این مکان ها داخل نشوید تا وقتی که خوب بدانید و حقیقت مطلب برای شما کشف شود که آیا ورود شما خواسته شده است یا خیر؟ چیست؟ فرمود: « استیناس » ابو ایوب انصاری میگوید: به رسول خدا عرض کردم هنگامی که انسان میخواهد به خانهای وارد شود به ذکر خدا مشغول میشود، صدایش را به سبحان الله و حمد و تکبیر بلند میکند و سرفهای میکند تا به این روش از اهل خانه اذن بگیرد، و معنای تسلیم آن است که سه مرتبه بگوید: اگر اجازه دادند «؟ سلام علیکم آیا اجازه هست وارد شوم » ؛ « السلام علیکم أأدخل » داخل شود و اگر نه، برگردد. یعنی این اجازه گرفتن و سلام دادن از تحیّت دوران جاهلیت بهتر « ذلکم خیرلکم » زنده » :« حییتم صباحأ و مساء » : است. چون آنان هر گاه به هم می رسیدند میگفتند ، و همچنین از دخول بدون اذن بهتر است (طبرسی، 1423 ه، ج 2 « باشید صبح و شب ص 613 ). ملاک حکم مذکور در مناسبات خانوادگی، چنانچه هریک از اعضای خانواده دارای اتاق اختصاصی یا فضای اختصاصی باشد، قابل تعمیم است؛ یعنی ورود دیگر اعضا باید با سلام و انس همراه باشد. ای رسول به مردان مؤمن بگو تا چشم ها » : آیه 30 و 31 سوره نور م یفرماید (را از نگاه ناروا) بپوشانند . . . و به زنان مؤمن بگو تا چشم ها را (از نگاه ناروا) برخی قسمت های بدن و زیبایی آن از حریم خصوصی به شمار میآید .« بپوشانند که ورود دیگران در آن با نظر و نگاه مورد نهی شارع قرار گرفته است. آیه ١٠ شریفه در مقام تشریع حریم خصوصی در مناسبات افراد نامحرم است، مع الوصف در مناسبات و روابط میان اعضای خانواده به غیر از مناسبات زوج و زوجه، نگاه برادر به برخی از مواضع بدن خواهر و نگاه خواهر به برخی از مواضع بدن برادر بنا به حکم آیه شریفه ممنوع م یباشد. آنان که دوست دارند در میان اهل ایمان کار » : آیه 19 سوره نور م یفرماید منکری را اشاعه دهند، آن ها را در دنیا و آخرت عذاب دردناک خواهد بود و خدا آیه شریفه مسلمانان را از .« (فتنهگری و دروغشان را) میداند و شما نمیدانید اشاعه فحشا در بین دیگران بر حذر میدارد. بنابراین اگر عضوی از اعضای خانواده بر ارتکاب گناه از ناحیه عضو دیگر اطلاع پیدا کند، نباید آ نرا افشاء کند زیرا افشای آن از مصادیق اشاعه فحشا و ورود در حریم خصوصی دیگران است و موجب عذاب دنیوی و اخروی خواهد بود. در زمینه احترام به  ب ادله حریم خصوصی در روایات: از نبی اکرم حریم خصوصی، آموزههای متنوعی بیان شده است از جمله در زمینه ممنوعیت از گمان و ظن » : تجسس و حریم خصوصی اطلاعات و شخصیت فرموده است بپرهیزید، چرا که گمان بد، سخن را به دروغ می کشاند، از تجسس و جستجو در ای گروهی که به زبان اسلام » ؛( مجلسی، 1403 ه، ج 2، ص 195 ) « امر دیگران پرهیز کنید آوردهاید و ایمان در قلب شما جای نگرفته است، از مسلمانان غیبت نکنید و در جستجوی عیب های آن ها نباشید؛ زیرا هر کس در عیب جویی آنان باشد خداوند در جستجوی عیوب او خواهد بود و آن که خدا با او چنین کند، رسوایش خواهد من مأمور نشدهام » ؛( اردبیلی، 1411 ه، ص 77 ) « ساخت، هر چند درون خانهاش باشد ؛( نهج الفصاحه، 1356 ، ص 194 ) « قلوب مردم را بشکافم و از درون آن ها با خبر گردم هر کس در راه جستجوی عیوب و کشف لغزشهای برادرش گام بردارد، پای در » « آتش دوزخ نهاده است و خداوند عیوب او را بر همگان آشکار خواهد کرد از دین مردم » : نیز فرموده است  (حرعاملی، 1391 ه، ج 12 ، ص 294 ). امام صادق در  کلینی، 1365 ، ج 2، ص 652 )؛ پیامبر اکرم ) « تفتیش مکن که بدون دوست می مانی ١١ زمینه شناسایی حریم خصوصی منزل در قضیه ثمره بن جندب و ممنوعیت ورود به منازل بدون استیذان صاحب آن به قلع نخل او در منزل مرد انصاری حکم کرد حرعاملی، 1391 ه، ج 12 ، ص 364 )؛ امام ) « لاضرر و لاضرار فی الاسلام » : و فرمود در زمینه ممنوعیت ورود به حریم خصوصی با نگاه و نظر فرموده  صادق همانا هر کس بر خانه همسایه خویش دسترسی داشته باشد و به عورت » : است مرد منزل یا موی زن خانه یا قسمتی از بدن زن نگاه کند، بر خداست که او را با منافقانی که در دنیا در پی نظاره بر بدن زنان بودهاند، داخل جهنم نماید و از دنیا نمیرود مگر آن که خداوند وی را در میان مردم ضایع گرداند و در روز قیامت مامقانی، 1344 ه، ص 507 ). این ) « نیز زشتیهای او را بر مردمان آشکار م ینماید روایت به روشنی بر گنا هانگاری نظر به خانه دیگری و نگاه به عورت نامحرم و شناسایی حق حریم خصوصی منزل و حریم خصوصی جسمانی دلالت دارد. هر کس که » : در زمینه ممنوعیت استراق سمع فرمودند  همچنین رسول اکرم به مکالمات دیگران در حالی که راضی نیستند، گوش دهد روز قیامت در گوش حرعاملی، 1391 ه، ج 12 ، ص 221 ) و در زمینه ) « وی سرب گداخته ریخته میشود همانا خداوند متعال جان و مال مسلمان را محترم » : ممنوعیت سوءظن فرمودند مجلسی، 1403 ه، ج 72 ، ص 201 )؛ از امام ) « شمرده و از سوءظن به او منع کرده است امر برادر (دینی) خود را بر شکل احسن » : نیز نقل شده است که فرمود  علی آن حمل کن، مگر آن که خلافش بر تو ثابت شود. بر سخن بدی که بر زبان برادرت جاری شده و تو میتوانی محملی برای حمل آن به خیر بیابی، ظن سوء مجلسی، 1403 ه، ج 72 ، ص 200 ). نهی از سوءظن و دعوت به حسن ظن در ) « مبر حقیقت پیشگیری از تجاوز به حریم خصوصی اشخاص است. و نیز در زمینه ممنوعیت نمیمه، افشا و هتک سری که دارنده آن افشای آن را برای دیگران نمی- پسندد. در ممنوعیت غیبت، روایات فراوانی از امامان معصوم علیهمالسلام نقل ای » : نقل شده است که در وصیت به ابوذر فرمود  شده است و از پیامبر اکرم اباذر، از غیبت بر حذر باش که همانا غیبت شدیدتر از زناست؛ زیرا غیبت بخشیده ١٢ نمیشود مگر آن که کسی که از او غیبت شده ببخشد. اباذر میگوید پرسیدم: ای غیبت چیست؟ پاسخ دادند: این که پشت سر برادرت حرفی بزنی که او ، پیامبر خوشش نمیآید. گفتم حتی اگر آن حرف حقیقت داشته باشد؟ فرمودند: بدان که اگر شخصی را به گونهای یاد کنی که در خصوص او صدق میکند مرتکب غیبت « شدهای، اما اگر آنچه گفتهای در خصوص او صادق نباشد مرتکب بهتان شدهای (حر عاملی ، 1391 ه، ج 8 ، ص 559 ). نهی از غیبت، در واقع ایجاد مصونیت لازم برای حریم خصوصی شخصیت افراد است و روایاتی که از سب، هجو، قذف منع کرده اند نیز برای حفظ حرمت انسان است. چنان که دشنام دادن مؤمن، فسق به شمار آمده است (هما نجا). همچنین روایات متضمن ممنوعیت اشاعه فحشا و هتک ستر بر شناسایی حریم خصوصی دلالت دارد چنان که پیامبر گرامی اسلام فرمود: همانا کسی که اشاعه فحشا میکند، همانند کسی است که آن را به وجود .( موسوی خمینی، 1368 ، ص 294 ) « آورده است برخی از مصادیق حریم خصوصی در آموزههای اخلاقی اسلام از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی با رضایت دارنده حریم خصوصی نمیتوان به آن وارد شد زیرا اشاعه فحشا به شمار میآید و با اصل کرامت انسانی سازگاری ندارد. لذا آموزههای فراوانی در زمینه وجوب ستر عیب ها و لغز شهای خود از دیگران و همچنین وجوب ستر عیب ها و لغزش های دیگران دلالت دارد. چنان که از هر کس از گناه مؤمنی اطلاع یابد و آن » : نقل شده است که فرمود  امام صادق را افشا کند و آن را مستور نکند و از خداوند برای او آمرزش نخواهد، مجازاتی همانند مجازات گناهکار برای او ثبت خواهد شد؛ ضمن این که به مجازات افشای .( مفید، 1404 ه، ص 34 ) « سر نیز خواهد رسید هر کس عیب دیگری را » : نقل شده است که آن حضرت فرمود  از نبی اکرم سجستانی، ) « بپوشاند، مانند کسی است که زنده به گوری را نجات داده باشد در نامه خود به مالک اشتر به ضرورت ستر  1410 ه، ج 2، ص 454 ). امام علی عیوب شهروندان اصرار میورزند ( نه جالبلاغه، ص 977 ). با امعان نظر در روایات ١٣ مذکور و روایات فراوان دیگر درمییابیم که روایات از تواتر معنوی در اعتبار حق حریم خصوصی برخوردارند و شارع در برخی از این روایات با لسان نهی و الزام به ترک و در بعضی دیگر با ادبیات اثباتی و ارشادی بر رعایت حریم خصوصی تأکید ورزیده است. چنان که اکثر مدارک قاعده ستر با ساختار اثباتی و ارشادی بر رعایت حریم خصوصی تأکید دارند. این روایات بر شناسایی حریم خصوصی به صورت عام دلالت دارند؛ ولی با احراز ملاک، بر بسیاری از مصادیق حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی نیز قابل انطباق میباشند. ج فطرت و حریم خصوصی: آدمی در آموزههای قرآنی در آفرینش خویش از گوهر کرامت برخوردار است 1 و باید از این کرامت آفرینشی و ذاتی خود و دیگران پاسداری نماید. تعالیم اخلاقی و حقوقی دین با عنایت به کرامت ذاتی انسان، حقوقی را برای او به رسمیت شناختهاند. از جمله این حقوق، حق حریم خصوصی است. شناسایی حریم خصوصی یکی از روش های پاسداری و حفاظت از کرامت ذاتی انسان است. حکم حرمت هتک ستر، غیبت، هجو، قذف، افشای سر و مانند آن در راستای حفظ کرامت انسانی پیش بینی و جعل شده است. انسان شناسی اسلامی فطرت و آفرینش ویژه آدمی ایجاب میکند که او از حریم خصوصی بهرهمند باشد. بدین جهت حریم خصوصی را میتوان از حقوق اساسی بشر به شمار آورد که هدف آن، حمایت از شأن و کرامت انسان است. د اصل عدم ولایت انسانی بر انسان دیگر و شناسایی حریم خصوصی: وجوب حفظ اعراض مسلمین و اسرارشان مطابق اصل عدم ولایت انسانی بر انسان دیگر است. یعنی قاعده این است که هیچ کس بر دیگری ولایت و سلطه نداشته باشد. در حالی که زیر نظر گرفتن افراد و جستجو کردن درباره آن ها و افشای عیوب و اسرار آنان نوعی تصرف درباره آن ها به شمار میآید. همچنین .( 1 و لَقَد کَرَمنَا بَنِی آدَم ( اسراء، 70 ١۴ ، اصل بر عدم جواز ورود و مداخله در شؤون دیگری است (منتظری، 1411 ه، ج 2 ص 539 ). بنابراین از مهم ترین نتایج اصل عدم ولایت انسانی بر انسان دیگر و اصل عدم جواز ورود به شؤون دیگری، وجوب حفظ حرمتهای مسلمین یعنی حریم خصوصی آن هاست. ه دلیل عقل و حریم خصوصی: عقل، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و افشای اطلاعات و عیوب آن ها را ظلم و قبیح میداند. به استناد قاعده ملازمه هر آنچه را که عقل ظلم و قبیح میداند شرع نیز آن را قبیح و حرام میشمرد. بنابراین شرع تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و افشای اطلاعات و عیوب آن ها را قبیح و حرام میشمرد. چگونه ممکن است عقلاً و شرعاً » : مرحوم شیخ انصاری در این زمینه مینویسد آنچه از میان رفتن ارزش مؤمن و از چشم مردم افتادن او می شود، اشکالی انصاری، 1428 ه، ج 1، ص 345 ). بدون تردید عقلاً و نقلاً، پخش و افشای ) « نداشته باشد آنچه که سبب خواری مؤمنان و از دست رفتن حیثیت اجتماعی ایشان میشود حرام است. و اجماع و حریم خصوصی: برخی فقیهان بر لزوم رعایت برخی مصادیق حریم خصوصی اجماع دارند چنانچه امام خمینی (ره) حرمت غیبت را فی الجمله اجماعی دانستهاند (موسوی خمینی، 1371 ، ص 303 ). همچنین با استقراء در آرای فقیهان در زمینه حرمت نظاره بر منازل، افشای اسرار و عیوب میتوان به اجماع آنان در وجوب رعایت برخی مصادیق حریم خصوصی فی الجمله اذعان نمود. دسته دوم ادله اختصاصی حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام آیات و روایاتی را مییابیم که بر حریم خصوصی در مناسبات اعضای خانواده دلالت دارند که به برخی از آن ها اشاره میشود: الف حریم خصوصی جنسی: خداوند متعال در آیه 58 سوره نور دستور ١۵ می دهد که غلامان و کودکان نابالغ شما در شبانه روز سه وقت باید با اجازه قبلی به اتاق شما وارد شوند : قبل از نماز صبح، و نیمه روز که جامههای خود را برای استراحت از تن بیرون آوردهاید و پس از نماز عشا که برای خواب مهیا شدهاید. این سه وقت برای شما به منزله عورت و سر و حریم خصوصی است. غلامان و کودکان نابالغ در این اوقات که اغلب نیمه عریان و گاهی عریان هستید، نباید سرزده وارد اطاق خواب شما شوند. صاحب جواهر به نقل از مجمع البیان در تفسیر آیه مزبور مینویسد که لزوم اذن در اوقات سه گانه اختصاص به اطفال دارد؛ لذا به مجرد ای نکه طفل از طفولیت خارج گردد و بالغ شود، باید در تمامی اوقات مانند افراد بزرگسال اذن بگیرد و لزوم اذن در تمامی اوقات از اموری است که مردم از آن غفلت دارند و .( در نزد آنان مانند شریعت منسوخ است ( نجفی، 1394 ه، ج 26 ، ص 24 صاحب جواهر الکلام به وجوب استیذان تصریح نمود، وی معتقد است آیه مورد بحث بر ایجاب دلالت دارد و نیز از اطلاق نهی در آیه 27 سوره نور که ای کسانی که ایمان آوردهاید در خانههایی غیر از خانه خود وارد » : می فرماید میتوان وجوب استیذان را « نشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن خانه سلام کنید در ذیل  استظهار نمود. علاوه بر آن، روایت صحیحه ابن قیس از امام صادق هر کدام از شما که به سن بلوغ رسیده » : آیه اخیر آمده است که حضرت فرمود همچنین .« باشد، نباید بر مادر، خواهر، دخترش و غیر ایشان جز با اذن وارد شود و روایت صحیحه ابو ایوب حزار بر وجوب  خبر جراح مدائنی از امام صادق اذن برای ورود به حریم خصوصی اعضای خانواده دلالت دارند. سؤالات طرح شده در روایت مذکور بیانگر این مطلب است که سائل از وجوب اذن سؤال کرده است که امام بدان پاسخ داده است نه جواز آن. در مجمع البیان در حدیثی نقل پرسید: آیا ورود به مادرم نیاز به اذن دارد؟  است که مردی از رسول خدا حضرت فرمود: بله، عرض کرد: مادرم خادمی جز من ندارد، آیا برای هر ورود بر او نیاز به اذن است؟ فرمود: آیا میل داری او را لخت و برهنه ببینی؟ اظهار ١۶ داشت: خیر؛ حضرت فرمود: پس برای ورود به حریم او اذن بخواه ( نجفی، 1394 ه، .( ج 26 ، ص 24 در روایات نیز به رعایت حریم خصوصی از ناحیه زوج و زوجه و دیگر اعضا به خدا سوگند اگر مردی با » : میفرماید  تأکید شده است. چنان که رسول اکرم همسر خود بیامیزد و در اطاق، کودک بیداری آن دو را در حال آمیزش ببیند و سخنان آن ها و همچنین صدای تنفسشان را بشنود، آن کودک هرگز رستگار « نخواهد شد، اگر دختر باشد یا پسر سرانجام به زنا کاری آلوده میشود نقل شده است که فرمودند:  (حرعاملی، 1372 ، ج 5، ص 16 ). همچنین از امام صادق موقعی که در اطاق، کودکی حضور دارد، مردان با زنان یا کنیزان خود نیامیزند، » « زیرا وی چنان درک میکند که قادر است به خوبی برای دیگران توصیف نماید .( (همو، ص 16 با تأمل در این روایات در مییابیم که حریم خصوصی جنسی پدر و مادر در محیط خانواده برای تربیت صحیح کودک است؛ یعنی والدین مکلفند شرایط پنهان ماندن غریزه جنسی اطفال و کودکان را مهیا کنند و آن ها را از فضای محرک و مهیج نیروی شهوت جنسی بر کنار نگاه دارند. در تعالیم اخلاقی اسلام، حریم خصوصی جنسی در راستای اصل عفاف و اصل تعلیم و تربیت حاکم بر روابط اعضای خانواده مورد شناسایی قرار گرفته است. بدیهی است اگر حریم خصوصی جنسی در محیط خانواده رعایت نشود کودک به بلوغ زودرس دچار میشود که عوارض نا مطلوبی را برای جسم و روح او به همراه خواهد داشت. انحراف جنسی، واپس زدگی تمایلات و بی بند و باری جنسی پس از بلوغ، از جمله آثار منفی ناشی از عدم رعایت حریم خصوصی جنسی به شمار میآید. بدین جهت اسلام در برنامههای تربیتی خود بر حریم خصوصی در این زمینه  بستر اعضای خانواده تأکید میورزد چنان که رسول اکرم بستر خواب پسر بچه با پسر بچه و پسر بچه با دختر بچه و دختر » : می فرماید همو، 1391 ه، ج 5، ص 28 ) و ) « بچه با دختر بچه در سن ده سالگی باید از هم جدا شود ١٧ باید بستر خواب پسر بچه ده ساله را از زن ها » : می فرماید  همچنین امام باقر .( طبرسی، 1372 ، ص 223 ) « جدا کنید زمانی که فرزندان شما هفت ساله » : منقول است که فرمود  از نبی اکرم مجلسی، 1403 ه، ج 3 ، ص 114 ). در ) « شدند بستر خوابشان را از یکدیگر جدا کنید حدیث دیگری آمده است که بستر خواب کودکان در شش سالگی از هم جدا نقل شده است  می شود (طبرسی، 1372 ، ص 223 ). در روایت از موس یبن جعفر در هفت سالگی فرزندان خود را به نماز وا دارید و در ده سالگی بستر » : که فرمود نوری طبرسی، 1408 ه، ج 2، ص 558 ). فراوانی ) « خواب آن ها را از یکدیگر جدا کنید روایات به روشنی بر اهمیت حریم خصوصی جنسی در روابط اعضای خانواده در تعلیمات اخلاقی و تربیتی اسلام حکایت مینماید. ب حریم خصوصی شخصیت: در آموزههای اخلاقی به تکریم اولاد سفارش فرزندان خود را محترم بدارید و » : فرمود  شده است؛ چنان که رسول اکرم همو، ص 625 ). احترام و ) « آنان را با آداب خوب و صفات پسندیده پرورش دهید تکریم کودک به جهت شناسایی شخصیت او از ناحیه پدر و مادر است. تحقیر و بی احترامی به کودک و نوجوان و به رخ کشیدن عیوب وی در نزد دیگران در حالی که وی آن ها را مخفی نگه میداشته و برای خود حریم خصوصی قائل بوده است، موجب جریحه دار شدن عواطف و ناکامی در رشد و ستیزه جویی و ناسازگاری در مناسبات او با دیگر اعضای خانواده میشود. لذا رعایت حریم خصوصی شخصیت کودک در راستای تربیت او باید مورد توجه قرار گیرد. آیه 187 سوره بقره نیز بر پوشش عیوب زن و مرد از یکدیگر دلالت دارد. زوج بر اساس این آیه لباسی است که نقصها و عیوب پنهان زوجه را پنهان تر و عیوب آشکار او را پنهان میکند و از حریم خصوصی شخصیت او نگهبانی و حفاظت میکند. همچنین زوجه لباسی است که عیوب آشکار زوج را پنهان و عیوب پنهان او را پنهان تر میکند و از حریم خصوصی شخصیت او حفاظت م یکند. ستر و لباس بودن زن و شوهر از عیوب یکدیگر از مصادیق معاشرت به معروف ١٨ . (اصل معروف) به شمار میآید 1 ج حریم خصوصی جسمانی: عورت در جسم انسانی و وجوب ستر و عدم جواز رویت آن از ناحیه اعضای خانواده در آموزههای فقهی بر شناسایی حریم خصوصی جسمانی حکایت دارد. مصادیق دیگر حریم خصوصی در روابط اعضای خانواده نیز از پشتوانه لازم در تعالیم اخلاقی و احکام شرعی برخوردار است که تبیین تفصیلی هر یک نوشتار دیگری را ایجاب مینماید. مبحث چهارم ملاک جواز ورود در حریم خصوصی شناسایی حریم خصوصی نباید این توهم را ایجاد کند که به هیچ وجه نمی توان به حریم خصوصی وارد شد. در حقوق موضوعه تشخیص موارد مداخله و ورود به حریم خصوصی به عهده مقام قضایی سپرده شده است؛ چنان که ماده 96 آیین دادرسی کیفری با التفات به این اصل هر گونه تفتیش و بازرسی از منازل و ظن قوی به کشف متهم یا اسباب یا » اماکن را در صورتی جایز دانسته است که وجود داشته باشد. در فقه امامیه نیز علی رغم اهمیت حکم « آلات و دلایل جرم حرمت غیبت، در برخی موارد ورود به حریم خصوصی شخصیت با غیبت جایز ملاک و » : دانسته شده است. شیخ انصاری در زمینه ملاک جواز غیبت مینویسد ضابطه در تشخیص جواز غیبت، وجود مصلحت برتر از مفسده هتک حرمت مؤمن است و تشخیص این مصلحت و مفسده در موارد مختلف، متفاوت انصاری، 1428 ه، ص 306 ). شیخ انصاری جرح شهود، دفع ضرر از مغتاب و از ) « است بین بردن ماده فساد را از جمله موارد جواز غیبت میداند ( انصاری، 1428 ه، ص 304 ). بدیهی است باید بین نحوه و مقدار مداخله و ورود در حریم خصوصی با مصلحت و ضرورت، تناسب وجود داشته باشد. در حریم خصوصی اعضای ، 1 برای اطلاعات بیشتر بنگرید به: عظی مزاده اردبیلی، 1387 ، ش 48 ، ص 5 27 ؛ اکبر یراد و مل کزاده، 1388 ، ش 51 . ص 70 85 ١٩ خانواده نحوه و مقدار ورود باید با عنایت به اصول حاکم بر روابط اعضای خانواده مانند اصل مدیریت، اصل عفاف، اصل تعلیم و تربیت و اصل معروف صورت پذیرد. مبحث پنجم حریم خصوصی در حقوق ایران قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصل 22 حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص را از تعرض مصون دانسته است که از جمله حقوق مصون از تعرض، حق حریم خصوصی است. اصل 25 نیز بازرسی و نرساندن نامهها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکسی، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آن ها، استراق سمع و هرگونه تجسس را ممنوع اعلام میتوان مصادیق فراوانی از نقض حریم « تجسس » نموده است که با احراز مفهوم 104 از جمله مواد قانون ، 43 ، 27 ، خصوصی را تجسس به شمار آورد. مواد 23 آیین دادرسی کیفری در زمینه شناسایی حریم خصوصی است. قانون مجازات 648 حریم ،694 ، 691 692 ،604 ،582 ،580 ، 572 575 ، اسلامی، در مواد 570 خصوصی را مورد حمایت قرار داده است. بنابراین، حمایت از حریم خصوصی از جمله قواعد حقوقی پذیرفته شده در حقوق ایران است. اما شناسایی حقوقی مصادیق گوناگون حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده نیازمند گذر بخشی آن از آموزههای اخلاقی به الزامات حقوقی است که باید با دقت و ظرافت متناسب با نهاد خانواده و استواری آن صورت پذیرد. مبحث ششم ضمانت اجرای حریم خصوصی در مناسبات اعضای خانواده چنان که در مباحث پیشین یادآور شدیم، بیش تر آموزهها در تعالیم اسلامی برای شناسایی حریم خصوصی در روابط اعضای خانواده آموزههای اخلاقی هستند. لذا ضمانت اجرایی غالب موارد آن ضمانت معنوی پاداش و کیفر دنیوی و ٢٠ در زمینه پاداش دنیوی و اخروی کسی که  اخروی است. چنان که امام صادق هر کس عیوب مؤمنی را » : حرمت حریم خصوصی دیگری را رعایت نماید، فرمود « بپوشاند، خداوند هفتاد عیب از عیوب دنیایی و اخروی وی را خواهد پوشانید .( (کلینی، 1365 ، ج 2، ص 200 فرموده  همچنین در زمینه کیفر تجاوز به حریم خصوصی رسول اکرم هر کس در راه جستجوی عیوب و کشف لغز شهای برادرش گام نهد، پای » : است « در آتش دوزخ گذارده است و خداوند عیوب او را بر همگان آشکارا خواهد کرد .( (صدوق، 1368 ه، ص 288 در حقیقت انسانی که به حریم خصوصی دیگران احترام می گذارد، در این دنیا با تحصیل کمالات روحی و معنوی به پاداش رفتار خود دست مییابد و در صورت تجاوز به حریم خصوصی دیگران، با سقوط اخلاقی به مجازات اعمال خود خواهد رسید، پاداش و کیفر جهان دیگر نیز با عنایت به اعمال این دنیا خواهد الاعراف، 147 )؛ یعنی عمل، خود پاداش عامل است ) «َ هَل یُجزَونَ اِلَّا مَا کَانوُا یَعمَلُون » . بود که در روز قیامت به صورت دیگری تمثل مییابد. وجدان اخلاقی تجاوز به حریم خصوصی اعضای خانواده را برنمیتابد و مرتکب آن را مستوجب مذمت و تقبیح میداند. لذا مهم ترین جلوه مسؤولیت ناشی از تجاوز به حریم خصوصی اعضای خانواده مسؤولیت اخلاقی است. مع الوصف چنان که تجاوز به حریم خصوصی از با ضمانت « التعزیر لکل عمل محرم » مصادیق گناه و اثم باشد به استناد قاعده اجرایی مادی تعزیر میتوان مرتکب آن را مستوجب تعزیر و تأدیب دانست. در برخی موارد چون ورود زوج به حریم خصوصی زوجه با قذف، مستوجب کیفر حد قذف میباشد. بدیهی است با ایراد خسارت معنوی از ناحیه هر یک از اعضا به عضو دیگر، او مکلف به اعاده کامل وضعیت زیان دیده به شرایط قبل از ایراد خسارت است. ولی در بسیاری از موارد خسارت معنوی بازگشت به حالت سابق غیرممکن است. ٢١ مع الوصف عذرخواهی و دیگر رو شهای اخلاقی و غیرمالی از برای خشنود سازی عضو زیان دیده روش هایی هستند که در غالب موارد خسارت معنوی اعمال آن ها ممکن است. در برخی موارد اعطای مال و پرداخت مبلغی به تحصیل رضایت عضو زیان دیده میانجامد. یافتههای پژوهش 1 قلمرو و محدودهای از عقاید، احساسات، اعمال، رفتارها و ویژگیهای هر عضو خانواده که برای دیگر اعضا آشکار نیست یا علی رغم آشکار بودن رضایت به افشای آن ندارد و در برابر ورود و نظارت دیگر اعضا واکنش نشان میدهد، حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده به شمار میآید. 2 حریم خلوت، حریم جسمانی، حریم اطلاعات، حریم جنسی، حریم ارتباطات، حریم شخصیت از جمله مصادیق حریم خصوصی در روابط اعضای خانواده به شمار میآیند. 3 وجدان اخلاقی، الزام ناشی از تعلیمات اخلاقی دین اسلام، از جمله مبانی حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی بشمار میآید. 4 قلمرو حریم خصوصی در پیوند با اصول دیگر حاکم بر روابط اعضای خانواده چون اصل تحکیم خانواده، اصل تعلیم و تربیت، اصل مدیریت خانواده، اصل عفاف، اصل اطاعت از والدین، اصل احترام به والدین، اصل کرامت باید مورد توجه قرار گیرد. 5 آموزههای اخلاقی و حقوقی در قرآن کریم و روایات بر شناسایی حریم خصوصی دلالت دارند. آیات و روایات مشتمل بر ممنوعیت تجسس وتحسس و تفتیش، ممنوعیت ورود به منازل بدون استیذان، ممنوعیت استراق سمع، ممنوعیت سوءظن، ممنوعیت غیبت، سب، هجو و قذف، ممنوعیت اشاعه فحشا و هتک ستر از جمله ادله نقلی اثبات شناسایی حریم خصوصی در نظام اخلاقی و حقوقی اسلام است. فطرت و عقل نیز ما را به حریم خصوصی رهنمون میشوند. همچنین ٢٢ فقیهان در زمینه برخی مصادیق حریم خصوصی فی الجمله اجماع نمودهاند. 6 آیات و روایات ضرورت استیذان برای ورود به اتاق والدین از ناحیه کودکان نابالغ در برخی اوقات و ضرورت پرهیز از آمیزش جنسی در منظر کودکان و جدا سازی بستر خواب کودکان، از شناسایی حریم خصوصی جنسی حکایت مینماید. 7 ادله متضمن آموزه اخلاقی تکریم اولاد و عدم تحقیر و به رخ کشیدن عیوب آن ها بر رعایت حریم خصوصی شخصیت در روابط با فرزندان و هم پوشانی عیوب زوجین از ناحیه آن دو بر لزوم رعایت حریم خصوصی شخصیت در روابط اعضای خانواده دلالت دارند. 8 ضمانت اجرای معنوی حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده، پاداش دنیوی و اخروی برای رعای تکننده آن و ضمانت اجرای مادی حریم خصوصی علاوه بر جبران خسارت، عقاب دنیوی تعزیر و حد، عقاب اخروی برای متجاوز به حریم خصوصی میباشد. ٢٣ خذ Ĥ منابع و م قرآن کریم

حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده

مطالب مشابه :

برنام سال تحصیلی 92 -91 دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مدنی

آخرین جلسه گروه در سال 91

جامعه شناسی فرهنگی(برای دانشجویانم دردانشکده شهید مدنی قم-ترم سوم)

راه اندازی سامانه مروارید

108- نامه سرگشاده دانشجویان دانشگاه تربیت معلم آذربایجان به اعضای دو نهاد مهم کشور

رحيم نوبهار -استادیار گروه حقوق جزا و جرمشناسي, دانشكده حقوق

کلاس های علوم تجربی

حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده

دانشگاه صنعتی قم؛ در انتظار شهید، در حسرت زمین