تاریخ کامل نرد در ایران
ایران ، سرزمین مادری نرد
تاریخ نرد در ایران
نرد و بازی در دوران باستان
فلات
ایران از دیرباز همواره مهد تمدن های مختلف بوده است. تمدن هایی که در
واقع هر کدام پیشرو در زمان خود بوده اند. شرایط و موقعیت های خاص فلات
ایران ، مردم این سرزمین را همیشه وادار کرده تا برای بهتر زیستن دست به
ابداعات جدیدی بزنند تا بتوانند زندگی را برای خود مطلوب ، دوست داشتنی و
شادتر سازند. یکی از ابداعاتی که می توانست به این مردمان کمک کند ، ابداع
بازی ها بود. در واقع بازی ها می توانستند هم از لحاظ فیزیولوژیکی باعث
حرکت انسان شوند و هم میتوانستند ذهن او را با پرورش قوه ی تخیل برای
رسیدن به شرایطی که گفتیم رشد دهند.
ایرانیان نخستین با درست کردن
اشیایی از دل طبیعت مانند چوب ، سنگ ، خاک و حرکت دادن یا غلطاندن و یا
پرتاب آن ها برای خود بازی هایی ابداع کردند.
کاووش های باستان شناسان
در محوطه باستانی « شهر سوخته » سیستان و بلوچستان که خواستگاه تمدن های
کهن بوده باعث پیدا شدن بازی به شکل صفحه چوبی مربوط به 6000 سال پیش شد
این
صفحه چوبی به شکل ماری بود که به دور خود حلقه زده و با حلقه های خود 20
خانه را تشکیل داده است . در کنار این صفحه 60 مهره و همچنین تاس هایی که
در تصویر می توانید ببینید. نحوه این بازی گمان می رود به این شکل بود که
60 مهره را از طرف سر این مار وارد این صفحه میکردند و پس از جا به جایی در
خانه ها آن ها را از طرف دم این مار از بازی خارج می کردند. این بازی
صفحه و مهره ای را که ممکن است بازی منچ را در ذهن خوانندگان یادآور شود
را نمونه ابتدایی بازی نرد یا پدر تخته نرد امروزی می دانند. این نکته را
نیز اضافه کنم که منچ بازی است بسیار جدیدتر از تخته نرد و ابداع آن تنها
به چند سده پیش باز می گردد.
به هر حال قدیمی ترین سندی که از ابداع بازی به دستان بشر بهدست آمده مربوط به بازی کشف شده در شهر سوخته در 6000 سال پیش است.
پس
از بازی شهر سوخته ، کهن ترین اسناد در مورد بازی ها در جهان باز نیز در
اختیار ایران است. اشیایی به دست آمده در تمدن هلیل رود در جیرفت استان
کرمان با کمی فاصله از شهر سوخته و با قدمتی حدود 5000 سال
این
بازی که تا حدودی به بازی شهر سوخته شباهت دارد به شکل پرنده ای بود که
روی بدن خود خانه هایی دارد. نحوه ی بازی نیز مانند نمونه ی قبل اینگونه
بود که بازیکنان مهره هایی ( سنگ) را روی بدن این پرنده جا به جا میکردند و
پس از طی نمودن خانه ها مهره ها را از بازی خارج می کردند. نمونه های
مشابه این بازی های صفحه و مهره ای نیز در کشور های دیگر البته با قدمتی
کمتر نیز کشف شده است.
به تازگی نیز باستانشناسان
ایرانی موفق به یافتن اثری سنگی در جزیره خارک شدند با قدمت 3000 سال و
گمان می رود تخته نرد سنگی باشد که نحوه ی بازی آن مشابه با بازی های قبلی
باشد.
یکی
دیگر از بازی های صفحه و مهره ای که در دوران باستان در بسیاری از نقاط
دنیا رواج داشته اند تصویر زیر است که با قدمت تقریبا 3000 سال که در تپه
سیلک کاشان کشف شده است و امروزه در موزه لندن نگه داری می شود. این
بازی را با توجه به ظاهر آن به بازی 58 سوراخ معروف است.
آثاری
کشف شده که در بالا اشاره شده عمدتا بازی های صفحه و مهره ای بودند که
نحوه ی بازی با آن ها تقریبا به یک صورت بود. بازی ها هدفی را دنبال می
کردند که در ان مهره ها ( سنگ ها ) می بایست مسیری را طی میکردند و از نقطه
ی ابتدایی به نقطه انتهایی صفحه می رسیدند. بازی ها یاد شده پدر بازی نرد
امروزی نامیده می شوند.
ساسانیان
اما
بازی نرد امروزی که در سراسر جهان بازی می شود را باز به ایرانیان نسبت می
دهند. بزرگمهر وزیر باهوش دربار انوشیروان ساسانی بود که در مقابل هندی ها
که بازی شطرنج را ساخته بودند ، بازی نرد را به شکل امروزی یعنی با 12
خانه و حرکت بر اساس تاس در آورد. گمان می رود بزرگمهر با توجه به بازی
های صفحه و مهره ای گذشته ، نرد امروزی را ابداع کرده باشد.
وی نرد را مشابه زندگی و بر این فلسفه ابداع کرد:
تاس
ها که همان ستاره های بخت و اقبال هستند و مهره هایی که بر روی صفحه نرد (
زمین ) در حال تکاپو هستند و باید خود را به مقصد برسانند. 30 مهره که
نشانه سی روز یک ماه هستند و 24 خانه که 24 ساعت یک شبانه روز را یاد آور
می شوند.
رنگ سیاه و سپید مهره ها شب و روز را بازگو می شود و چهار بخش صفحه بازی 4 فصل سال را یاداوری میکند.
اسنادی درباره ابداع نرد در زمان ساسانیان و توسط بزرگ مهر نیز وجود دارد از جمله:
-ظرف نقره ای ساسانی که امروزه در موزه های خارج از ایران نگه داری می شود و روی آن نقش دو فردی است که به بازی نرد مشغولند .
- پیدا شدن تاس هایی مربوط به دوره ساسانیان در شهرهای ایران باستان از جمله نیشاپور
پس از اسلام
هر چند از وجود تخته نرد در ایران پس از اسلام اثر چندانی در دسترس نیست اما میتوان به وضوح تاثیر این بازی را در آثار ادبی بزرگان این مرز و بوم مشاهده کرد. شاعران بزرگ ایرانی با الهام گرفتن از بازی نرد به کرات از واژه های نرد ، داو ، ششدر ، کعبتین و... استفاده کرده اند. و تا اندازه ای نیز به انواع بازی های نرد و روش های انجام آن نیز پرداخته اند.
شاهنامه
حکیم طوس در شاهنامه در یکی از داستان های خود به نام در نهادن شطرنج به چگونگی پیدایش تخته نرد و شطرنج توسط هندی ها و بزرگ مهر بختگان پرداخته و با دقت فراوان جزییات آن را بیان کرده است.
خرد بادل روشن انباز کرد به اندیشه بنهاد برتخت نردیا
نهادیم برجای شطرنج نرد کنون تا به بازی که آرد نبردنقاشی از شاهنامه که به داستان ابداع این بازی می پردازد.
لیلاج : ابو الفرج محمد بن عبدالله که در نزد مردم به لیلاج و لجلاج معروف است، در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری می‌زیست و آن طور که در کتب تاریخی آمده استاد بازی‌های نرد ، شطرنج بوده است.ا و چنان در این بازی ها استاد بوده است که کسی جرات بازی کردن با او را نداشت. لیلاج در بازی تخته نرد چون كعبتین (طاس) می انداخت هر چه می خواست می آمد منتها در اوایل بازی چند دور می باخت تا حریف تشجیع شود و از نقدینه و دارایی هر چه دارد به اصطلاح رو كند. آن گاه چند طاس مساعد می ریخت و آن بیچاره را در ششدر بدبختی و افلاس دچار می كرد. در ادبیات ایران کسی را که زیاد تخته نرد و شطرنج بازی میکند را لیلاج گویند.
ردای شید قناعت بدوش دارم لیك زنم به نرد طعمه تخته بر سر لیلاج
(ظهوری)
نرد در سده های 5 تا 10
فلک زار و نزارم کردی آخر جدا از گلعذارم کردی آخر میان تخته‌ی نرد محبت شش و پنجی بکارم کردی آخر (بابا طاهر/ سده پنجم)
تا نرد عشق باختم ششرا ز یک نشناختم
چون جان و دل در باختم هستم به زنهار آمده( عطار / سده ششم )
پاک بازان حقیقت را صفت دانی که چیست بر بساط نرد عشق اول ندب جان باختن(سعدی / سده ششم)
چون رهاند خویشتن را ای سره هیچ کس در شش جهت در ششدره
زان دم که ترا به عشق بشناخته ام بس نرد نهان که تو من باخته ام
( مولوی / سده هفتم)
عاشقان نرد محبت چو به دلبر بازند شرط عشق است که اول دل و دین در بازند(محتشم کاشانی /سده دهم)
صفوی:
تاریخ قهوه‌خانه در ایران به چهارصد سال پیش باز می‌گردد و برای نخستین بار شاه طهماسب قهوه‌خانه را از قزوین به اصفهان آورد. قهوه‌خانه‌ها در آن دوران قهوه‌خانه محل رفت و آمد مردم، شاعران و ادبا بود و بازی‌هایی چون تخت نرد و شطرنج و نقالی در آن اجرا می‌شد
نقل است شاه عباس صفوی در قهوه خانه عرب که از قهوه خانه های معروف اصفهان است به كشیدن قلیان ، بازی شطرنج و تخت نرد ، گوش كردن به ساز و آواز و نقالی های نقالان و گاه تصحیح شعرهای شاعران میپرداخت
تصویری از یک تخت نرد متعلق به عهد صفوی
از بازی نرد در دوران قاجاریه تنها چند سند شامل چند عکس و یک کتاب باقی مانده است که اشاره به این بازی دارند.
دو نفر از ملتزمین رکاب ناصرالدین شاه در سفر به مازندران به بازی نرد مشغولند. تابستان سال 1269 خورشیدی
این تصویر از گنجیه عکس های کتابخانه ی مرکزی دانشگاه تهران است و زیر آن نوشته شده
ده صفر 1311 هجری قمری ( 1269 خورشیدی) منزل چهار باغ در مراجعت از فیروزکوه و سواد کوه که از جانب بندگان اعلی حضرت شاهنشاهی (ناصرالدین شاه) روحنا فداه انگشتری به جناب اجل صدر اعظم ( علی اصغر خان اتابک) مرحمت شده بود و وقت خوشی داشتند. نایب ناظر و باشی هم به بازی نرد مشغولند
یک تخته نرد اصیل ایرانی بازمانده از دوره قاجار در موزه های آمریکا.
همچنین در برخی منابع آورده شده است که نرد و شطرنج از بازی های محبوب حرم سراهای دوران قجر بود و بانوان برای وقت گذرانی در حرم از این بازی ها استفاده می کردند.
پهلوی:
در دوره پهلوی نیز نرد تا حدودی رواج داشت هر چند با پیدایش بازی های کارتی در کشور های اروپایی مردم بیشتر به آن بازی ها علاقه نشان میدادند. از کتاب ها و خاطرات بر جای مانده اینگونه روایت شده که رضا شاه پهلوی خود از علاقمندان بازی نرد بوده و در برنامه ی روزانه ی خود هر بعد از ظهر ساعت 5 با دوستان خود 3 دست نرد بازی می کرده است.
در دوران پهلوی دوم و همزمان با گسترش کازینو ها در کشور آمریکا در ایران نیز مراکزی برای انجام بازی ها دایر شد و مردم اوقات خود را در این باشگاه ها سپری میکردند هر چند متاسفانه در این دوران از تخته نرد گاهی به عنوان وسیله قمار استفاده می کردند.
از دیگر تصویر های قدیمی که نشان از محبوبیت تخت نرد در این دوران داشت تصویری از صادق هدایت همراه با دوست خود کتیرایی است که در حیاط خانه هدایت به بازی نرد مشغولند.
دوران معاصر:
در دوران معاصر با به وجود آمدن وب سایت های اینترنتی و همچنین فضاهای مجازی و گرایش بیش از پیش مردم نسبت به این بازی باعث شد مسابقات ورزشی تخته نرد که حالا دیگر در تمامی کشور های اروپایی و آمریکایی صاحب باشگاه شده بود در ایران نیز آغاز به کار کند. اولین قدم های مسابقات توسط گروهی از جوانان پایتخت در شهر تهران برداشته شد و پس از آن در دیگر شهر ها مانند اصفهان ، اهواز ، تبریز ، کرمان ، شیراز نیز مورد استقبال قرار گرفت. تا پیش از این نرد صرفا به عنوان یک بازی تفننی - تفریحی در خانه ها و بین دوستان و آشنایان بازی می شد.
امروزه از بزرگترین مسابقات ایران میتوان به مسابقات نرد تهران ، جام دوستی اصفهان و مسابقات یادواره شادروان داریوش فروهری کرمان ، مسابقات گیلان اشاره کرد.
مسابقات تهران
جام دوستی اصفهان
مسابقات کرمان
مسابقات گیلان
چاپ کتاب هایی مانند تخته نرد تقدیر یا تدبیر ، نردشیر ، نرد از دید تاریخ و ادبیات و همچنین پرداختن به مسائل فنی نظیر احتمالات ، خال شمار ، تکنیک ها ، تاکتیک ها و استراتژی ها توسط وبلاگ ها و وبسایت های اینترنتی ، فضای جدیدی را برای نردباز های ایرانی به وجود آورده و تخته نرد که تا پیش از این در دید بیشتر جامعه به عنوان یک بازی شانسی و آسان به حساب می آمد اکنون به بازی با تصمیمات دشوار مانند شطرنج تبدیل شود.
امید است که جوانان ایرانی بتوانند این روند رو به رشد را ادامه دهند و نرد ، این بازی دیرینه سرزمین خود را فارغ از هر هیجانات کاذب ( مانند قمار ) به عنوان یک ورزش گسترش دهند و در آینده ای نزدیک با سازماندهی بهتر (چنانچه شطرنج در حال حاضر دارد) بتوانند باشگاه های تخته نرد و همچنین مسابقاتی در سطح جهانی در ایران راه اندازی کنند و در رقابت های جهانی برای کشور خود سرافرازی کنند.
مطالب مشابه :
کرکس
از ویژگی های کرکس ها سر و گردن تاس و بی پر است این پرنده پنجه های این پرنده بازی دانلود
تخته نرد
بازی‌های مغز جمع اما اگر قدری بازی بلد باشی و تاس هم خوب صدای پرنده‌ها و عطر جنگل‌های
Magic Online Shop
شعبده بازی ، تردستی جعبه تاس جادویی ، بزرگترین چوب کبریت های پرنده
چگونه جدول ضرب را یاد بگیریم
فوجي پرنده هرروزپرمي بازی و جدول ضرب ضرب‌ها را روی وجه‌های تاس به صورت تصادفی و درهم
گزارش تصویری: خاطره انگیزترین نقش های رابین ویلیامز در سینما
کرد که درگیر یک بازی تخته می شود، و این بازی با انداختن تاس های بازی توسط پرنده (1996) با
بازی های انلاین اعتیاد اور سری
بهترین بازی های آنلاین دخترانه با ریختن تاس تمام مهره های خود را پرنده. بازی فلش
شعبده بازي
انگشتتان را به نمکدان نزدیک کرده و خلال دندان رادر یکی از روزنه های بازی نی پرنده در
تاریخ کامل نرد در ایران
را روی بدن این پرنده نمونه های مشابه این بازی های تاس ها که همان ستاره های
لاش خور
این پرنده یا پرنده‌های هم‌خانواده با از ویژگی‌های کرکس‌ها سر بی‌پر و تاس بازی
برچسب :
بازی تاس های پرنده