عروسی در طالقان
مراسم عروسی
با آمدن تکنولوژی و گسترش وسایل ارتباط جمعی ؛ فرهنگ ها و سنن کم کم دستخوش تغییر گشته تا جایی که بعضی از آنها یا به کلی از بین رفته و روشی جدید جایگزین آن گشته و یا بعضی از این سنن آن چنان تغییر کرده که کمتر نشانی از شکل اولیه خود دارند . یکی از سنن و آداب و رسوم که دچار تغییر اساسی گشته ؛ مراسم شاد و زیبای عروسی می باشد که عروسی های امروزی با عروسی هایی که در گذشته انجام می گرفت به کلی فرق داشته و از مراسم عروسی گذشته تقریبا چیزی به جای نمانده است لذا در این نوشته بنا دارم به نگارش مراسم عروسی که درگذشته ای نه چندان دور در روستای خودم گلینک طالقان انجام می گرفت بپردازم . آنچه در ذیل خواهد آمد بیان مراحل مراسم عروسی به شکل کلی در گلینک طالقان بوده و فقط و با توجه به توان مالی خانواده های عروس و داماد اندکی در میزان خرج کردن و مدت برگزاری بعضی از قسمت ها تفاوت وجود داشته باشد و خانوداه هایی که بضاعت مالی بهتری داشتند میزان ریخت وپاش آنها اندکی بیشتر بود و فقط همین.
مراسم عروسی در گلینک طالقان به طور خلاصه و فهرست وار به ترتیب زیر انجام می گرفت :
1- انتخاب دختر و خواستگاری او از خانواده اش که به آن " بوته کردن " می گویند .
2- تعیین مبلغ مهریه وشیر بها وتاریخ روز عروسی و صورت گرفتن جهاز عروس
3- " خیاط سر" و پخت نان عروسی (نان محلی )
4- شب اول عروسی به نام شب "هرزه ورزان " و بردن " خرج بار "
5- روز دوم عروسی ؛ بردن داماد به حمام و پول پیشانی زدن
6- شب دوم " حنا بندان "
7- روز سوم عروسی ؛ عقد کنان و " نار زدن " .
که در ادامه به شرح بیشتر هر کدام خواهم پرداخت.
قابل ذکر است که سعی می شد مراسم عروسی بیشتر در فصل بهار و تابستان بر گزار شود .
پس از آنکه دختری برای پسری در نظر گرفته می شد ؛ از طرف خانواده پسر زنان فامیل به خانه دختر رفته و او را برای پسر شان خواستگاری می کردند و پارچه ای با خودشان برده و می گذاشتند که به این کار در اصطلاح محلی " بوته کردن "می گفتند .
پس از آن ریش سفیدان وبزرگان فامیل روز عروسی و میزان شیر بها و مبلغ مهریه عروس را تعیین می کردند .
صورت گرفتن جهاز عروس
جهاز عروس معمولا شامل سماور ؛ استکان و نعلبکی ؛ چادر عروس ؛ دیگ ؛ رختخواب ؛ پیراهن ؛ شلوار ؛ آفتابه ؛ مس و ... بود . جهاز عروس را در یک کاغذ نوشته و قیمت هر کدام را روبروی آن می نوشتند و بزرگان وریش سفیدان و پیر مردان هر دو طرف سیاهه لیست جهاز را امضا کرده و صورت جهاز را تحویل داماد داده و از او نیز امضا می گرفتند .
خیاط سر
برپایی رسمی عروسی با آمدن خیاط به خانه داماد خواهد بود که به آن " خیاط سر " گفته می شد . بسته به بضاعت مالی خانواده داماد ؛ خیاط مستقر در خانه داماد برای فامیل داماد لباس نو می دوزد و همچنین لباس عروس را دوخته که بعدا طی مراسم خرج بار به خانواده عروس تحویل داده می شود. ممکن است خیاط سر تا یک هفته به طول بکشد . خیاط برای زنها لباس زنانه و برای مردها لباس مردانه می دوخت . اهل فامیل در مدتی که " خیاط سر" بود در خانه پدر داماد جمع می شدند و شادی می کردند و بازی های محلی انجام می دادند . یکی از این بازی ها بازی گل یا پوچ بود و شکل این بازی به این صورت بود که در داخل یک سینی یا مجمع هفت یا هشت تا نعلبکی قرارمی دادند و دور از چشم نفرات زیر یکی از آنها یک سنگ یا لوبیا و چیزی شبیه به آن قرار می دادند و سپس سینی یا مجمع را پیش حاضرین آورده و از آنها می خواستند بگویند گل زیر کدام نعلبکی قرار دارد .
نان عروسی قبل از شروع رسمی عروسی و تقریبا هنگام خیاط سر توسط زنان فامیل پخته می شد و " بن کلاش "آن برای آخرین شب عروسی نگه داری می شود .
هرزه ورزان
با اتمام "خیاط سر" مراسم عروسی به طور رسمی آغاز می شود . در اولین شب عروسی که به "شب هرزه ورزان " معروف است " خرج بار " از طرف خانواده داماد به خانواده عروس داده می شود . " خرج بار" ملزومات تهیه غذای شب حنا بندان (آش ) و و ناهار روز عقد کنان (آبگوشت ) و ناهار روز پا تختی یا " سر بندان " می با شد . خرج بار شامل : لباس عروس ؛ آرد ؛ کندم ؛ قند ؛ چای ؛ روغن زرد ( روغن زرد یا روغن حیوانی از آب کردن کره محلی به دست می آید ) ؛ کشمش ؛ توت ؛ گوسفند قربانی (گوشتی ) ؛ لوبیا ؛ سیب زمینی ؛ کشک و دان و سایر ملزومات مورد نیاز است . دان از گندم به دست می آید و برای تهیه دان گندم را خیس کرده در داخل دست چال که نوعی هاون سنگی بزرگ است می کوبند . دست چال عبارت است از یک سنگ که داخل آن را به صورت چاله ای خالی کرده اند و در زمین چال کرده و به وسیله یک سنگ استوانه ای به طول 40 تا 50 سانتی متر و به قطر 10 سانتی متر شبیه دسته هاون ؛ گندم داخل چاله چال را می کوبند تا دان به دست آید .
خرج بار را داخل 7 تا 8 مجمع بزرگ قرار داده و با ساز و دهل به طرف خانه ی عروس می برند و تحویل خانواده عروس می دهند و پس از خوردن شیرینی بر می گردند . البته معمولا گوسفند را در خانه داماد می کشند و گوشت ان را تحویل خانواده عروس می دهند . و کسانی که مجمع ها را حمل می کنند از خانواده عروس انعام و شیرینی دریافت می کنند .
در شب هرزه ورزان قبل از بردن خرج بار ؛ کشک را که ار قبل خیس کرده و زنان فامیل داماد آن را می سابند ؛ لوبیا ها را پاک کرده ؛ سیب زمینی و وسایل آش شب حنا بندان را آماده کرده و همزمان به شادی و خوشحالی مشغول هستند . در ضمن در این شب از جگر و دل و قلوه گوسفند قربانی غذایی درست می کنند و شام می خورند و اهل فامیل در شب هرزه ورزان حنا گذاشته تا برای فردا شب که شب حنا بندان است آماده باشند زیرا همان طور که توضیح خواهم داد در شب حنا بندان فقط عروس و دامادحنا می گذارند و بعضا پدر یا مادر عروس و داماد هم حنا می گذارند
حمام بردن داماد
روز دوم عروسی سلمانی (آرایشگر )را به خانه داماد می برند تا سر داماد را اصلاح کند و سپس یک مجمع آورده و داخل آن لباس داماد را قرار داده و او را آماده می کنند برای حمام بردن . در قدیم به علت آنکه در خانه ها حمام وجود نداشت تمام اهالی ده به حمام عمومی گلینک می رفتند و حمام هم نوبتی بود ؛ صبح ها از اذان صبح تا طلوع آفتاب مخصوص مردان و از طلوع آفتاب تا نزدیک غروب آفتاب مخصوص زنها و مجددا از غروب آفتاب تا کمی از شب گذشته مخصوص مردان بود . حمام گلینک خزینه ای بود و بنای ساختمان حمام شبیه حمام هایی بود که به حمام قاجاری معروف است و نمونه بازسازی شده آن که تبدیل به موزه شده در شهرک طالقان موجود است .
برای اینکه داماد را به حمام ببرند و چون در طول روز حمام مخصوص زنها بود حمام را غرق می کردند و دیگر اجازه نمی دادند زنها به حمام بروند . داماد را دو ساق دوش همراهی می کردند که به آنها " زاما دست بُرار" می گفتند . رفتن داماد به حمام با ساز ودهل همراه بود و به این وسیله همه ی اهالی ده متوجه می شدند داماد را به حمام می برند بنابر این برای تماشا و شرکت در جشن عروسی و همراه با داماد به طرف حمام می روند . هنگامی که داماد در داخل حمام بود برای دقایقی ساز و دهل نواخته می شد و مردم در بیرون حمام به رقص و پایکوبی می پرداختند . پس از آنکه حمام داماد تمام شد و لباس دامادی را به تن کرد از حمام خارج شده و با صدای ساز و دهل د رحالیکه چند نفر در جلوی داماد مشغول رقص و پایکوبی هستند ؛ داماد و جمعیت همراه با او به طرف خانه ی پدر عروس و بزرگتر های فامیل از دو طرف می روند و پس از دست بوسی و کسب اجازه ؛ ساق دوش ها ی داماد یا همان زاما دست بُرارها داماد را به طرف خانه داماد می آورند در آنجا برای داماد تختی زده و داماد را بر تخت می نشانند و مراسم پول پیشانی را برگزلر می کنند .
پول پیشانی
در روی میز یا تخت جلوی داماد مجمع یا سینی بزرگی می گذاشتند که داخل آن آینه و گل قرار داده . برای کمک به هزینه های عروسی فامیل هر دو طرف و اهالی مبلغی را به پیشانی داماد زده و داخل مجمع قرار می دهند . شروع این کار با فامیل های نزدیک و سر آغاز آن فامیل های عروس پول پیشانی می زنند ؛ مسئول اعلام مبلغ و اسم شخصی که پول پیشانی می زند ؛ معمولا دلاک داماد یعنی کسی که در حمام داماد را شسته و لباس به تن داماد کرده می باشد . در نبود او کس دیگری این کار را انجام می دهد که به این شخص " پا جار "می گویند هر فردی که پول پیشانی می زند پاجار با صدای بلند اعلام می کند آقای فلانی مثلا ده تومان ؛خانه ش آبادان یعنی زندگی و اموال و امورات خانه اش همیشه آباد و خرم باشد . بعد از فامیل های عروس نوبت به فامیل های داماد می رسد که پول پیشانی بزنند و بعد از آنها زاما دست بُرارها (ساق دوش ها ) پول پیشانی می زنند و بعد از آنها سایر اهالی ده پول پیشانی می زنند ؛ فامیل های طراز اول پول بیشتری می زدند و در انتها پول ها را از سینی و مجمع جمع کرده و آن را شمارش و اعلام می کردند که مثلا این قدر پول جمع شده است در تمام این مدت ساز و دهل نواخته می شد و رقص و پای کوبی برقرار بود .
حنا بندان
با توجه به این که داماد را بعد از ظهر ها به حمام می بردند و بعد از آن مراسم پول پیشانی برگزار می شد این کار تا شب طول می کشید و بعد از مراسم پول پیشانی داماد را به محل جشن می بردند و این محل معمولا نزدیک خانه داماد و روی چند پشت بام که به هم متصل و راه دسترسی به آن آسان بود انتخاب می شد و گاهی هم ممکن بود در حیاط منزل داماد باشد ؛ در آنجا برای داماد تخت زده و برای نشستن مهمان ها فرش هایی که از مسجد آورده بودند پهن می کردند .
نکته جالب آنکه داماد برای تک تک مهمان ها باید از جایش بلند می شد و تا وقتی که مهمان اجازه نشستن نمی داد داماد حق نشستن نداشت و اگر گاها مهمانی فراموش می کرد اجازه دهد ساق دوش ها یا همان زاما دست بُرارها از مهمان سوال می کردند آیا اجازه می دهید داماد بنشیند .
امشب شب حنا بندان هم هست . شام امشب آش دان بود . پس از خوردن شام مراسم جشن و بازی های سنتی و سیاه بازی برقرار بود . سپس در انتهای شب و بعد از مراسم جشن داماد را برای گردش به صحرا می بردند که مردم هم همراه او می رفتند البته بیشتر جوان ها با او بودند . بعد از گشت داماد ؛ مراسم حنا بندان برگزار می شود ؛ وقتی که داماد از گردش برگشت خانواده داماد حنایی را که آماده کرده بودند به همراه داماد به خانه عروس می بردند و از آنها اجازه می خواستند تا دست عروس و داماد را حنا بگذارند در طی مراسم حنا بندان ممکن است فردی از خانواده عروس یا داماد در داخل سینی که در آن حنا و شیرینی آورده بودند پولی قرار دهد این کار یعنی خریدن داماد و داماد باید کاملا گوش به فرمان آن شخص باشد گاهی اوقات برای مزه و خنده بیشتر ممکن بود داماد را به کارهای سختی همچون گون بار و آبیاری و علف چینی و حتی شخم زدن زمین ببرند به هر حال می بایستی رضایت خریدار داماد را جلب می کردند و با دادن شیرینی و یا پول بیشتر و یا رفع کدورت رضایت او را جلب می کردند تا اجازه دهد مراسم حنا بندان برگزار شود .
در مراسم شب حنا بندان از پدر و بزرگان فامیل عروس اجازه گرفته می شد تا دست عروس و داماد حنا گذاشته شود و پس از کسب اجازه این کار صورت می گرفت . عروس و داماد جداگانه کف دست و یا تمام دست خود را حنا می گذاشتند و ممکن بود پدر و مادر عروس و داماد برای شگون و مبارکی اقدام به حنا گذاشتن کنند .
پس از انجام مراسم حنا بندان داماد و ساق دوش های او (زاما دست بُرارها ) برای خوابیدن به خانه ی یکی از اقوام داماد که از قبل تعیین شده بود می رفتند ؛ نکته جالبی که در سرتاسر مراسم عروسی و بعد از حمام رفتن داماد مخصوصا شبی که داماد بعد از حنا بندان برای خوابیدن به خانه ی یکی از اقوام خود می رود وجود دارد آن است که اگر کسی مبادرت به برداشتن کفش ؛کلاه و لباس داماد کند ؛ داماد حق اعتراض نداشته و باید با رضایت کامل با آن شخص همکاری کند و این وظیفه ساق دوش ها (زاما دست بُرارها ) بود که از داماد مواظبت کنند مخصوصا شب بعد از حنا بندان تا کسی وسایل داماد را بر ندارد و اگر کسی موفق می شد وسایل داماد را بردارد ساق دوش ها (زامادست بُرارها ) باید رضایت آن شخص را جلب کنند که معمولا با گرفتن میوه و شیرینی و ... این کار انجام می گرفت و اموال داماد به او بر گردانده می شد .
روز سوم عروسی روز عقد کنان
روز بعد از شب حنا بندان روز عقد کنان است .
صبح و بعد از خوردن صبحانه داماد را برای گردش به صحرا می برند .
قبل از ظهر روز عقد کنان عروس را هم به حمام می برند اما تقریبا بدون سر و صدا .
روز سوم عروسی برای ناهار تمام فامیل اعم از خانواده داماد و خانواده عروس همه به خانه عروس می آیند ؛ ناهار روز عقد کنان آبگوشت است که گوشت آن از گوسفندی است که روز خرج بار برای خانواده عروس فرستاده می شود.
بعد از خوردن ناهار مراسم عقد کنان برگزار می شود و عروس و داماد به عقد یکدیگر در می آیند . بعد از ظهر روز عقد کنان عروس را برای گردش به صحرا می برند . پس از آنکه عروس از صحرا برگشت از خانواده داماد برادر داماد یا خواهر داماد برای بردن عروس به خانه پدر عروس می آیند ویک شال یا روسری به دور کمر عروس می بندند به این معنا که انشاءالله در خانه داماد محکم و استوار باشد و کمر همت را برای بنای یک زندگی جدید مجکم ببندد .
کَن دا زر
موقعی که عروس می خواهد از خانه پدرش بیرون آید یکی از بستگان عروس جلو آمده و در چارچوب در می ایستد و دو دست خود را باز کرده و یا با نخ و ریسمانی که به دو طرف چارچوب می بندد اجازه رفتن به عروس را نمی دهد به این کار " کَن دا زر " خواستن می گویند و از فامیل داماد کسی دست به جیب شده و با دادن پول و شیرینی به آن فرد اجازه عروس را برای رفتن می گیرد .
نار زدن
اوج مراسم عروسی نار زدن است . وقتی که می خواهند عروس را به خانه داماد ببرنداو را سوار بر اسب می کردند و روی سرش توری سفیدی می انداختند و یک نفر هم در جلوی عروس آینه ای می گرفت و به طرف خانه داماد حرکت می کردند . معمولا عروس را از کوچه ها ی اصلی می بردند ؛ از آن طرف داماد را هم به همان کوچه می آوردند و عروس و داماد را روبروی هم قرار می دادند . دو طرف عروس خواهر یا برادر و یا عموی عروس دستان او را گرفته اند . عروس را در محلی نگه می دارند و از داماد می خواهند جلوتر بیاید . برای جالب تر شدن مراسم داماد و اطرافیانش چند قدم جلو آمده و می ایستند و از عروس دعوت می کنند جلوتر بیایند و این کار با هل هله و شادی هر چه بیشتر برای چند مرحله صورت می گیرد تا اینکه عروس و داماد به هم نزدیک شده و فاصله چندانی با هم نداشته باشند سپس داماد از جیب خود سه چیز را بیرون آورده و از بالای سر عروس با شدت تمام پرتاب می کند که به این عمل نار زدن می گویند و با هر بار نار زدن تما م کسانی که در آنجا حضور دارند غریو شادی سر می دهند . نار داماد معمولا یک کلوخ قند از سر کله قند و یک سیب و یک پیاز است . تعدادی از کودکان و جوانان برای گرفتن نار با فاصله از عروس و پشت سر او قرار می گیرند و گرفتن نار را شگون می دانند . پرتاب نار داماد و به طور کلی پرتاب هر چیز را با دست و با شدت و قدرت زیاد در زبان محلی " پالِ تِو "می گویند .
پس از نار زدن داماد اندکی به طرف عروس به نشانه استقبال از او حرکت می کند و سپس بر می گردد و به طرف خانه خود می رود ؛ داماد با زاما دست بُرارها (ساق دوش ها ) و جوانان ده خانه داماد را دور می زنند و به پشت بام خانه داماد می روند و منتظر آمدن عروس می مانند ؛ در حیاط همان خانه برای عروس تخت زده و عروس را به آنجا می آورند و روی تخت می نشانند و داماد از بالای پشت بام روی عروس نقل و سکه می ریزد در تما م این مدت ساز و دهل مشغول نواختن با شدت هر چه تمامتر هستند و مردم هم مشغول دست زدن و شادی کردن هستند ؛ پس از آنکه عروس روی تخت نشست داماد و همراهانش از پشت بام یک صدا فریاد می زنند بن کلاش ؛بن کلاش ؛ و از پایین فامیل های داماد بن کلاش هایی که هنگام پخت نان عروسی پخته شده بود را تکه تکه کرده و به طرف پشت بام پرتاب می کنند . طرز تهیه و پخت بن کلاش را در قسمت پخت نان محلی کاملا توضیح داده ام لطفا به آنجا مراجعه فرمایید .بعد از توزیع بن کلاش و اندکی رقص و پایکوبی مراسم عروسی به پایان می رسد و داماد پایین آمده و مهمان ها یکی یکی به طرف خانه خود می روند و عروسی تمام می شود .
پا تختی یا سر بندان
روز بعد پاتختی یا سربندان است و مهمان ها با دعوت قبلی می آیند . ناهار روز سربندان یا پاتختی توسط خانواده عروس پخته و به خانه داماد برده می شود که وسایل ناهار قبلا با خرج بار آمده بود . بعد از صرف غذا و رقص و شادی به سلامتی سر بندان یا پاتختی هم تمام می شود و همگی برای عروس و داماد آرزوی خوشبختی می کنند . چون قبلا برای داماد پول پیشانی زده شده بود در روز سر بندان یا پاتختی کادو و یا پولی به عروس و داماد داده نمی شود . از این که با صبر و حوصله به مطالب توجه کردید کمال تشکر را دارم و چنانچه مطلبی را از قلم انداخته ام سهوی بوده و خوشحال می شوم آن را تکمیل بفرمایید . هادیان
مطالب مشابه :
مراسم حنا بندان
خانواده ها امروزه استیج آماده می بندند که خیلی م زیباست برای شب حنا بندان شب لباس سبز
لباس حنابندان حریر
لباس شب: لباس تزيين حنا: جدیدترین مدل های لباس مجلسی حنابندان حریر سبز رنگ زیبا و شیک و
عروسی در طالقان
مالی خانواده داماد ؛ خیاط مستقر در خانه داماد برای فامیل داماد لباس شب حنا بندان
مراسم عروسی در قشم
مراسم حنا بندان اهميت مي كنند، به او لباس عروسي كه سبز است شب بعد از مراسم
رسم و رسوم عروسی در اردبیل
مراد از اين جشن آن بود كه كسان طرفين دور هم بنشينند و لباس حنا گجه يعني شب حنا بندان
آداب و رسوم عقد و عروسي در شهر بن
معمولاًعروسي در پايان هفته برگزار مي شود ،حنا بندان چهارشنبه شب و برند و لباس نو مي
نگاهی به آداب و رسوم ترکان ترکیه (1)
به این مراسم " شب حنا بندان " گفته می شود. حنا بندان آخرین مراسم برگزار شده در خانه پدری است.
عروسی
شب هم حنا بندان بود برایه پاتختی هم یه شویه لباس راه انداختم تا ببینم لباس چی
برچسب :
لباس شب حنا بندان