جلسه سیر اندیشه در معماری - جلسه سوم - متن کلاس
این نوشتار گردآوری از منابع مختلف مانند سایت www.anthropology.ir و تالیف شخصی است.
نشانه شناسی Semiotics/Semiology
نشانه شناسی علمی است که به مطالعه ی نظام های نشانه ای نظیر زبان ها،
رمزگان ها، نظام های علامتی و غیره می پردازد.اعتبار یک نشانه در میزان
آشنایی و کاربرد آن برای مردم است. نشانه کاشی کاری دوران پیش امروز فاقد
دال شناخته شده ای است و مفهوم آن شناخته نشده باقی مانده است. آنگونه که
مدلول نیز بدون توجه به دال آن شکل می گیرد. لذا معماری و آمودهای آن
همزمان ب امرگ دال، فاقد پذیرش و یا جذابیت توده می گردد. در دوره معاصر
گاه فاصله بین دال و مدلول آنچنان کم می شود که جهت طراحی رستورانی برای
سرو غذای دریایی از فرمی به شکل ماهی استفاده می شود. به این معنا، معمار
از لایه گذاری در رابطه بین دال و مدلول پرهیز نموده. علی رغم درک توده و
رعایت قرارداد، طراحی معماری فاخر که بر لایه گذاری متناسب با درک طبقات
توجه دارد، نادیده گرفته می شود.
مفهوم و کاربرد یک نشانه از جامعه به جامعه ای دیگر متفاوت است. به
عنوان مثال نشانه ای مانند صور فلکی که در بنای استون هنج اشاره را با دالی
مانند پلان دایره انجام داده اند در بناهای بعد شکلی دیگر به خود می گیرد.
در هر دوره نشانه تغییر، تولید و یا از بین یم رود. آنگونه که در دوره
معاصر، به عنوان مثال، مدلولی مانند فضای صنعتی که پیشتر با سامانه ای از
خرپاها و ... شناخته می شد، در بنای ژرژ پمپیدو در قامت یک مرکز فرهنگی
دیده می شود. خصوصیت دوره مدرن جایگزینی دال و مدلول ها بی واسطه است.
اینگونه که کلیسای رونشان اثر لوکوربوزیه ماهیتی موزه ای به خود می گیرد و
قرارداد های بصری یک موزه را برهم می زند.
•نشانه‌شناسی با بررسی نشانه‌ها در معماری:
1- معماری در حیطه نظری و عملی از نشانه استفاده می کند. ما بنا را با نشانه می شناسیم و درک می کنیم. این نشانه های که ریشه در زندگی و بافت فرهنگی دارند چگونه معماری را تغذیه می کنند.2- چگونه می توان نظام نشانه های بکار رفته در محیط شهری، بافت و یا تک بنا را رمز گذاری و یا رمز گشایی کرد.
3- کاربران با درک نشانه‌ها با بنا ارتباط برقرار کردند، چگونه سازمان نشانه (رمزگان) این قلمرو را به جهان فرهنگی جمعی و مشترکی بدل می کند.
الگوي سوسور از نشانه، الگويي “دو وجهي” است. در الگوي سوسوري هر نشانه تشكيل شده از:
*“دال” تصوير معماری * دلالت (بیان معماری)- * “مدلول” مفهومي كه دال به آن دلالت ميكند.
در معماری، مدلولي كه هيچ دالي (صورتي) براي دلالت بر آن وجود نداشته باشد، قابل دريافت و شناخت نيست. در واقع، محال است كه نشانه از لفظ بدون معني و يا معني بدون لفظ تشكيل شده باشد. بعد روانشناسانه بیان معماری، نشانه را گاه از دیدگاه دریافت های شخصی و گاه از یک قانون کلی تر بررسی می کند. درک متن در گرو درک افراد است و آنجایی که متن تنها از سوی گروهی از افراد پذیرش شود، متن کاملی نیست.
نشانه به طور كلي “غير مادي” است و اين نكته اي است كه بايد به آن توجه داشت. در درون نظام زبان “همه چيز وابسته به روابط است.” و ارزش هر نشانه به روابط آن نشانه با ديگر نشانه هاي درون نظام وابسته است. از طرفي ما رابطه دروني نشانه را داريم و از سويي ديگر شاهد رابطه بيروني نشانه با نشانه هاي ديگر نظام هستيم و نظام به مثابه كل همگن و واحد، نقطه آغاز است، و از آنجاست كه مي توان از طريق روندي تحليلي اجزا و عناصر سازنده اش را شناخت” مفاهيم معماری و اشکال، تناسبات، فضاسازی، به موجب محتوياتشان تعريف نمي شوند و از طريق تقابل با ديگر اجزا همان نظام ارزش مي یابند. اینجاست که تشخص در تمایز اجزاء و نه تفاوت.
کلمه "درخت" رابطه‌ای است میان /deraxt/ یا تصویر آوایی آن و تصویر ذهنی یا مفهومی که از شنیدن آن در ذهن تداعی می شود. آیا شما این شکل در ذهنتان نقش بست؟ خیر.
راغ سبز به معنای اجازه عبور و چراغ قرمز نشانهء ممنوعیت حرکت است.این دو نشانه کاملا قراردادی هستند و مسلما درک آنها هنگامی میسر است که قراردادها را از پیش بدانیم.
لذا در نظام معماری هر نشانه در یک حوزه مشخص اما با گونه گونی زیاد عمل می کند.
نشانه باید هم دارای دال و هم مدلول باشد، شما نمی توانید، یک دال/فرم بدون نشانه و یا یک مدلول / مفهوم بدون نشانه، داشته باشید.
در حوزه نشانه شناسی، حضور عنصر نرینه در قالب مرد و رفتار ها و عادت های مردانه نشان داده می شود. مانند آن چیزهایی که به مردان و خصوصیات آنها مانند سنگ، کوه و عنصر نشانه صلابت ارجاع داده می شود و یا مردی سوار بر اسب که به زندگی پیشین یک مرد اشاره دارد. در روایت جدید وقتی مردی سوار بر ماشین است طبیعتا ماشین نشانه مردانگی نیست زیرا عنصر استفاده مشترک بین زن و مرد است. در دوره مدرن این نشانه ها تغییر و یا از بین رفته اند و حوزه جنسیت در معماری به وسیله تکنولوژی به دوره پیشین تری بر گشته است.
هنوز عناصری مانند برج و ... عنصر مردانه به حساب می آیند و عناصری مانند گودال باغچه، دریاچه و ... عناصر زنانه محسوب می شوند.لذا بررسی هر بنا با توجه به وضعیت آن عصر انجام می شود. در زندگی افراد نشانه ها ساخته می شوند و به بیان درمی آیند. علاقمندان جهت مطالعه بیشتر درباره جنسیت در معماری به مقاله "Sauvages, Sex Roles, and Semiotics": Representations of Native Americans in the French Ballet, 1736-1837, Part One: The Eighteenth Century مراجعه نمایند.
نشانه معمارانه
نشانه شناسی فضای پر و خالی
در یک بنا می توان به وسیله ترکیب بین فضای پر و خالی نوعی از نشانه شناسی را تحت عنوان نشانه شناسی زیستی مشاهده نمود. گاه فضای خالی تاریک و با کمترین نور بیان می شود که با گسترش خود به فضای روشن می رسد. این فضا نشان دهنده زندگی پیش از تولد و پس از آن است. در نوعی دیگر، سیرکولاسیون، نوع رنگ، شکل دیوارها، بو و صدایی که در فضا وجود دارد می تواند این نشانه را برای فرد تقویت کند. نشانه شناسی آلودگی - میشل لریس Michel Leiris
این امر مقدس از دید او نوعی خودکاوی در کودکی است که در آن خاطراتی از امر مقدس پاک (مانند اتاق والدین) و امر مقدس ناپاک (مانند توالت های آپارتمان خانوادگی) را جست وجو می کند.
نشانه شناسی رنگ
نشانه شناسی فرم
نشانه شناسی سیرکولاسیون
نشانه شناسی برنامه فیزیکی
در زیر به شعری از بونوئل جهت روشن شدن بیشتر موضوع می پردازیم.
اما چنان کند که مسافران مرتعش در آفتاب ،
آن ها را به سرعت پشت سر می گذارند .
من،
به کف دستم عصای بی برگم را گرفته ام .
سینه ای نجوا کنان در آفتاب خوابیده .
همه پنجره ها مژگانی مثل زنان دارند .
برج کلیسا ،
چون انگشت نشانه ، رو به سوی آخرین ابر سفید کوچک دارد .
سکوت پس از هیاهو ؛
بعدش مسیح می گذرد و صدا می فروشد .
چکاوک منقار ساعت هفت را می بوسد .
رگباری از خروس های باد نما در هواست .
گوش های قاطری
که خودش را نمی توان دید شب را به خود باز می خوانند .
نور روی یقه ام رنگ می بازد .
ساعتی است که تولد تنهای چراغ های خیابان آغاز می شود .
کسی کلید ستاره ها را می زند .
و این چیزی است که قصد اثباتش را نداشتیم .
برونو زوی
برونو زوی منتقد معماری کلاسیک، مدرن و پست مدرن است. وی بر این باور بود که همه مفاهیم نظام معماری، مانند ساختمانهای Marcello Piacentini، " یک بیماری فرهنگی برای رویارویی با یک زیبا شناسی بی نظمی، شکستگی و اختلال، بودند.
مفهوم دموکراتیک، معماری باز ---- فرانک لوید رایت --- کتاب 1945 Towards Organic Architecture ------ در سال 1948، او " چگونگی درک شهر" (How To Understand The City) را منتشر کرد، (بررسی تاثیرBiagio Rossetti معمار رنسانس، بر روی شهر فرارا Ferrara و تاثیر متقابل بین معماری، ساخت شهری، اقتصاد، تاریخ و سیاست، پرداخته است.
زوی درنگاهی به نوع خاص معماری فاشیستی، خود را متقاعد ساخت که خطوط، ستون ها و تقارن درهرکجا زبان سرکوب و ظلم بوده است. او با در نظر داشتن رم باستان و رنسانس تاریخ معماری را به عنوان یک نبرد بین سبکهای سرکوبگرانه و سبکهای لیبرال در نظر می گیرد. Pantheon، یک گنبد متقارن ( ولذا فاشیستی) به عنوان مکانی "تنگ و تاریک" قلمداد شد.
در سال 1973، زوی ایده هایش را به صورت مجموعه ای یکسان- نوعی فرهنگ لغت
ضد کلاسیک که تلاش می کرد مدرنیته را به عنوان یک زبان عدم تقارن و
ناهماهنگی تعریف کند- بیان کرد و آن را از طریق مجله اش L'architettura,
cronache e storia ، منتشر کرد. این نظریه مهیج معماری به عنوان ازهم
گسیختگی و فروپاشی او را به عنوان تئوریسین تاثیرگذار معماری در میان همه
جریان های مدرنیسم علاقمند به مباحث سنت شکنی و ساختار شکنی، از آلوار
آلاتو(Alvar Aalto) در دهه 1930 تا دانیل لبس کیند(Daniel Libeskind) در
دهه 1990، مطرح ساخت.
معماری تعامل گرا
کنش در قلمرو عمومی
عناصر جهان زیست مشترکی -که بر پا کنندة کنش و همکنشی هستند-، به طور مشخص
دیده و سپس تحت شرایط ویژگی خاص در همان جایگاهِ زیست جهان پذیرفته
می‌شوند. از آنجا که هابرماس «تفاهم» در «همکنشی» ها را پایة بحث های خود
قرار داده، طبیعی است که به «معنا» و «زبان» اهمیت بسیاری دهد. در جزئی
ترین «هم کنشی‌ها»یی که نیاز به توافق طرفین وجود داشته باشد، وجود مفاهیم و
زبان مشترک امری ضروری است.
چه بسا یک شخص، دیگری را به طور نامحسوس برای مقاصد خود به کار گیرد، یعنی، با دستکاری در ابزار زبانی، او را به رفتار مطلوب خود بکشاند و به این ترتیب او را به ابزاری برای موفقیت خود تبدیل کند. این گونه استفاده از زبان با سمت‌گیریِ معطوف به نتیجه، جایگاه گفتاری را به عنوان مدلی برای کنش معطوف به حصولِ تفاهم مخدوش می‌کند.»
«کنش متقابل نمادین»
فرهیختگیِ انسان‌ها در گروی توانایی‌شان در استفاده از «نماد»هاست، همانگونه که در زیر خواهیم دید، شعوری که انسان را از حیوان متمایز می‌کند، در قدرت درک و بکارگیری از نمادهاست. اما لازم است این نکته را هم اضافه کنیم که «درک نماد»ها و یا «بکارگیری نماد»ها، هر چند عملی است که فقط از انسان ساخته است، اما چیزی نیست که همینطوری از آدمی سر زند، بلکه محتاج زندگی کردن در جامعه و داشتن روابط اجتماعی به شیوه‌ای خاص است درجه‌ی موفقیت یا عدم موفقیتِ «کنش متقابل نمادین»، به ذخایر مشترکِ نمادهای معنادارِ بین آدمها بستگی دارد.
مطالب مشابه :
مرکز ژرژ پمپیدو
مرکز ژرژ پمپیدو در فرانسه به مفهوم موزه شرافتی دیگر بخشید، مفهومی که در زمان ایجاد این موزه
رنزو پیانو
مرکز ژرژ پمپیدو کانونی چند منظوره که شامل موزه ملی هنرهای مدرن، مرکز طراحی صنعتی، اداره
پربازدیدکننده ترین موزه های جهان
رتبه موزه شهر ایالات متحده آمریکا ۳٬۱۳۱٬۲۳۸ ۸ مرکز ملی هنر و فرهنگ ژرژ پمپیدو
معرفی گرافیست های مطرح جهان
۱۳۵۵: انتخاب آثار در كلكسیون موزه ژرژ پمپیدو – فرانسه. ۱۳۸۴: موزه پوستر
جلسه سیر اندیشه در معماری - جلسه سوم - متن کلاس
شناخته می شد، در بنای ژرژ پمپیدو در قامت کلمه موزه یک دال است و مفهوم موزه را نمایش می
برچسب :
موزه ژرژ پمپیدو