کاکتوس چیست؟

کاکتوس‌ها

کاکتوس‌ها از گروه گیاهان گوشتی و از رده دولپه‌ای‌های جدا گلبرگ که سردسته تیره ویژه‌ای به نام Cactaceae
می‌باشند و با تیره‌های دیگر دولپه‌ای تفاوتهای کلی دارند. زیرا ساقه این گیاهان بسیار ضخیم و از حالت استوانه خارج و برگ‌ها نیز شکل اصلی خود را از دست داده‌اند و به صورت خارها و تیغ‌های کوچکی در نقاط گوناگون درآمده‌اند.

کاکتوس‌ها در زبان فارسی از دیدگاه شکل ساقه‌ها به نام‌هایی چون: گل مار، زبان مادر شوهر، و ... نیز معروف هستند. زادگاه و رویشگاه آنها قاره آمریکاست و پس از رده ارکیده‌ها، بزرگترین تیره گیاهان را پدید آورده‌اند.

از نظر گیاه‌شناسی هر گیاه وابسته به خانواده کاکتاسه، باید تمام پنج خصوصیت زیر را دارا باشند:

۱. آرئول‌ها یا بالشتک‌های خار، بطور ثابت در تمام اعضاء وجود دارند. به جزء در تعداد کمی، آرئول دارای خارها یا موهای خار مانند ظریف به نام گلوشید و یا هر دو است.

۲. تمام کاکتوس‌ها چندساله هستند.

۳. میوه آنها سته تک خانه است.

۴. همگی دولپه هستند.

۵. گلبرگ‌های گل، در بالای تخمدان ظاهر می‌شوند.

تفاوت بزرگ و پایه‌ای کاکتوس‌ها از سایر گیاهان به سبب توانایی و استواری شگفت‌انگیز آنها در برابر دگرگونی‌ها و شرایط سخت و نامساعد طبیعی است چرا که این گیاهان در نامناسب‌ترین و دشوارترین شرایط رشد نموده و برای بقاء نسل و زندگی، پایداری نشان داده و شکل‌های گوناگونی به خود می‌گیرند.

کاکتوس‌ها به سبب نداشتن برگ، کار اصلی برگ یعنی: فتوسنتز و غذاسازی، تعرق و تعریق را بوسیله ساقه‌های خود که بندبند نیمه گوشتی و دارای سبزینه‌اند، انجام می‌دهند. روی ساقه ها با کوتیکول پوشیده شده که دارای ماده مومی است. همچنین در گونه‌های مختلف پوششی سفیدرنگی، روزنه‌های ساقه را می‌پوشاند و موجب جلوگیری از تعریق و تعرق زیاد می‌شود. در شماری از کاکتوس‌های جوان، برگ‌هایی زبانی شکل، گوشتی و ضخیم دیده می‌شود که به مرور زمان می‌ریزند. ولی همواره به سبب روند فرگشتی کاکتوس‌ها و همچنین گذشت زمان، برگ‌ها تبدیل به خار و تیغ می‌گردند.

خارها یکی از ویژگی‌های شناخته شده کاکتوس‌ها به شمار می‌روند که در رنگ‌های گوناگون مسئولیت نگاه داشت و حفاظت را برعهده دارند. خارها سبب جذب رطوبت هوا در طول شب و هدایت آب در آوندهای گیاه و از آنجا به ریشه‌ها شده و همچنین کاهش تبخیر آب را نیز یاری می‌نماید.

باید دانست همه کاکتوس‌ها خاردار نیستند. پاره‌ای از گونه‌های آنها بدون خارند، شماری دیگر از کاکتوس‌ها نیز دارای خارهای بلند و قوی می‌باشند ولی همگی آنها دارای روزنه‌های هوایی کوچکی (استومات) روی سطح پوست گیاه (اپیدرم) می‌باشند و اندام‌های آنها برای کم کردن سطح تبخیر، کوچک و فلس‌دار می‌گردند.

همگی سطح ساقه کاکتوس‌ها از برآمدگی‌های نرم پوشیده شده و به نام آرئول که خود یکی از نشانه‌های شناسایی خانواده کاکتوس‌ها می‌باشد.

آنچه کاکتوس‌ها را از سایر گیاهان گوشتی جدا می‌سازد وجود دسته تارهای آرئول در روی ساقه آنهاست که در بیشتر کاکتوس‌ها به روشنی دیده می‌شود. آرئول‌ها، سرچشمه و زیر ساخت همگی شاخه‌ها و خارهای گیاه می‌باشد. روی آرئول‌ها مقدار زیادی ماده اسیدی گلوشید قرار دارد.

در کاکتوس‌های خاردار، هر خار از میان گروهی از آرئول‌ها، بیرون می‌آید. ساقه‌های آنها ضخیم و گوشتی و محل انباشت و نگاه داشت مقدار زیادی آب در بافت‌ها بوده، همچنین عمل کربن‌گیری در ساقه‌ها انجام می‌گیرد.

گلهای کاکتوس بسیار چشمگیر، عموما درخشان و بزرگ هستند ولی عمری بسیار کوتاه دارند. گلها عموما منفرد، منظم و کامل هستند. شمار کاسبرگ‌ها، گلبرگ‌ها، پرچم‌های آنها زیاد و روی‌هم‌رفته بر روی یک خط مارپیچی جای دارند و در بیشتر موارد همگی مراحل تبدیل کاسبرگ‌ها به گلبرگ‌ها در آنها به خوبی مشهود است.

چهار تا هشت برچه دارند که بر روی هم تخمدانی یک خانه با تخمک‌های فراوان با تمکن جانبی را پدید می‌آورند. اندازه گل تا حدود زیادی بستگی به جنس و گونه‌های مختلف دارد. دوره گلدهی پاره‌ای از جنس‌ها، مانند مامیلاریا، لوبی‌ویا، اپی‌فیلوم و اکینوکاکتوس در دوسالگی و یا دوسال پس از قلمه‌زدن می‌باشد ولی در سرئوسها این دوره بسیار طولانی‌تر می‌باشد.

ریشه کاکتوس‌ها سطحی ولی تا اندازه‌ای نیرومند و گسترده‌اند. پاره‌ای ریشه‌ها غده‌ای و برخی دارای ریشه‌های ژرف می‌باشند. پرزها و کرکهای سطحی کاکتوس نیز در جلوگیری از تابش آفتاب سوزان و تند کوه در ارتفاعات و همچنین جذب پرتوهای فرابنفش، احتمال سوختگی را از میان برده و به ویژه در نگهداری رطوبت بسیار کارساز هستند.

کاکتوس‌ها همواره گیاهانی کم نیاز، گرما دوست، روشنایی پسند، بردبار، سازگار به گرما، خشکی و کم آبی و استوار در برابر دگرگونی‌های آب و هوایی، پاره‌ای دیگر در برابر دمایی تا چندین درجه سانتی‌گراد زیر صفر ایستادگی نشان می‌دهند مانند (کوریفانتا و یا انواع اپونتیا)

کاکتوس‌ها به سبب ساختار ویژه و اندامهای گوشتی و آبدار در برابر دگرگونیهای محیطی پایداری بیشتری نشان
می‌دهند. ضخامت اپیدرم، کم شدن سطح گیاه به علت عدم وجود برگ، کم شدن تعداد روزنه‌ها (استومات‌ها) برخی از آنها ماه‌ها بدون هیچ‌گونه مراقبت و نگهداری به رشد و نمو خود ادامه خواهند داد.

کاکتوس‌ها گیاهانی نور پسند و بیشتر آنها در آفتاب کامل رشد خوبی خواهند داشت و به سبب انباشت و ذخیره آب در ساقه و تنه‌های خود نسبت به خشکی و گرما پایداری نشان داده و از همین رو گیاهانی مناسب برای نگهداری درون خانه‌ها به شمار می‌آیند. هرگاه کاکتوس‌ها را در هوای آزاد نگهداری نمائیم شادابی و سلامت آنها بیشترمی‌شود. کاکتوس‌های پوشیده از خار، مانند انواع فروکاکتوس‌ها و اکینوگرازونی، چنانچه در فضای آزاد و بیرون از گلخانه نگهداری شوند با برخورداری از آفتاب به مرور زمان بسیار زیباتر و همچنین در برابر گزند بیماری‌ها و آفات استوارتر می‌گردند.

در جنس‌هایی مثل فروکاکتوس، خارها به رنگ‌هایی تند و درخشان درآمده و همراه آن قطر و کشیدگی خارها نیز بیشتر می‌گردد. در جنس‌هایی مثل مامیلاریا، پرورش در هوای آزاد موجب می‌گردد که رنگ گلها درخشان‌تر شده و گیاه نیز بزرگتر گردد.

در شهرهایی مانند آب و هوای تهران، گونه آگاو آمریکایی و گونه‌هایی از اپونتیاها را می‌توان در فضای آزاد کشت نمود. این گونه‌ها برابر سرمای پایین تر از C◦۴- نیز پایدار بوده و بارش برف هم برای آنها دشواری زیادی ایجاد نمی‌کند.

تفاوت کاکتوس‌ها با گیاهان گوشتی

در بیشتر موارد، چنین پنداشته می‌شود که هر گیاهی با اندامهای گوشتی، کاکتوس می‌باشد. در صورتی که این گونه نیست، البته همگی کاکتوس‌ها دارای اندامهای آبدار و گوشتی هستند ولی باید دانست همه گیاهان گوشتی کاکتوس نیستند. افزون بر کاکتوس‌ها، گیاهان دیگری که از تیره‌های کاکتوس‌ها نیستند دارای برگ‌ها و اندام‌های آبدار و گوشتی می‌باشند. مانند: شیرسگ، صبرزرد آکمه‌آ، آگاو، ناز، چه از تیره کاکتوس‌ها و یا دیگر تیره‌های نامبرده، با اندام‌های گوناگون خود مانند برگ‌ها، ساقه‌های هوایی یا زیرزمینی، ریشه و ... توانایی آن را دارند که بیش از اندازه معمول آب و مواد کانی را جذب و در بافتها و یاخته‌های خود انباشت سازند. بیشتر این گیاهان بومی نواحی خشک و گرم هستند و خود را با محیط زندگی سازگار نموده و در برابر شرایط نامساعد محیطی مانند: کم آبی و خشکی، بردباری شگفت انگیزی از خود نشان می‌دهند.

کاکتوس‌ها در بافتهای درونی خود، فرورفتگی‌هایی کوچک به نام آرئول (مناطقی بر روی ساقه یا شاخه کاکتوس‌ها که جای تولید گلها و خارها می‌باشد.) و به شکل چین خورده و بالشتک مانند هستند. اجتماع خارها بیشتر به گونه ردیفی در روی آرئول و گاهی نیز خود آرئول‌ها، بدون ترتیب پخش گردیده‌اند در حالیکه در دیگر گیاهان گوشتی خاردار، تیغ‌ها یا خارها منفرد بوده و کمتر به صورت مجتمع یا پدیدار می‌گردند. اندازه آبی که کاکتوس‌ها درون بافت‌های خود انباشته می‌کنند، بسیار زیاد و با اندک خراش یا زخمی در سطح آنها، شیره نباتی با آب اضافی آنها قطره قطره بیرون می‌چکد. به جزء چند مورد استثنایی، بیشتر کاکتوس‌ها برگ واقعی ندارند و ساقه آنها ضخیم و شاخه‌ها گوشتی گردیده و به شکل‌هایی گرد، دگمه‌ای، برجسته، قلوه سنگ، راکتی شکل و مانند آنها دیده می‌شود همچنین خار کاکتوس‌ها که کم و بیش، همیشه وجود دارد، دارای اشکال، اندازه‌ها و رنگ های متفاوت می‌باشد.

کاکتوس چیست؟

مطالب مشابه :

آموزش پیوند کاکتوس به همراه عکس

نوتو خورشیدی

کاکتوس چیست؟

كنه كش ها

روش کاشت بذر کاکتوس

نرم افزار کاکتوس

نگاهی به یک داستان کوتاه: " بد نیستم شما چطورید" اثر کلود روآ