بایوس چیست ؟!! (چراغ ها را من روشن میکنم)

بایوس چیست
چراغ‌ها را من روشن می‌کنم !

بایوس مخفف کلمه Basic Input/Output System است و تراشه‌ای است که معمولا روی مادربوردها زیاد می‌بینید. این تراشه اولین وظایف سیستم برای راه‌اندازی را مدیریت می‌کند اما کاربرد آن محدود به همین موضوع نیست. به همین دلیل است که نام آن را در مواردی که از تنظیمات پایه سیستم صحبت می‌شود، زیاد می‌شنوید. به این تراشه سیستم بایوس یا ROM BIOS هم گفته می‌شود. به‌طورکلی می‌توان گفت بایوس این امکان را به عناصر سخت افزاری مثل تراشه‌ها‌، هارددیسک‌، پورت‌ها‌، پردازنده و ... خواهد داد که به درستی عملیات خود را در کنار یکدیگر انجام دهند.

بایوس دارای وظایف متعددی است ولی بدون شک مهم‌ترین وظیفه آن استقرار سیستم‌عامل در حافظه است. زمانیکه کامپیوتر روشن و پردازنده سعی در اجرای اولین دستورالعمل‌های خود داشته باشد‌، می‌بایست دستورالعمل‌های اولیه از مکان دیگر در اختیار آن گذاشته شوند، زیرا در حافظه اصلی کامپیوتر هنوز اطلاعاتی قرار نگرفته است. دستورالعمل‌های مورد نظر را نمی‌توان از طریق سیستم‌عامل در اختیار پردازنده قرار داد چرا که هنوز سیستم‌عامل در حافظه مستقر نشده و همچنان روی هارددیسک است.

مشکل اینجاست که ‌باید با استفاده از روش‌هایی به پردازنده اعلام شود که تا با اجرای فرامین پردازشی اولیه و مدیریت بخش‌های مختلف سیستم‌عامل را به درون حافظه مستقر کند. بایوس دستورالعمل‌های لازم را در این خصوص ارایه خواهد داد.

بنابراین زمانیکه کلید پاور فشرده می‌شود اولین فرمان‌ها از سوی بایوس اجرا می‌شوند. برخی از خدمات متداول که بایوس ارایه می‌دهد‌، به شرح زیر است:

- یک برنامه تست با نام POST به‌منظور بررسی صحت عملکرد عناصر سخت افراری

- فعال کردن تراشه‌های مربوط به سایر قسمت‌های نصب شده در سیستم نظیر کارت گرافیک و یا کنترل‌کننده بخش‌های ذخیره‌سازی

- مدیریت مجموعه‌ای از تنظیمات در رابطه با هارددیسک، فرکانس‌ها و غیره

بایوس ترکیبی از سخت‌افزار و نرم‌افزار است به‌طوریکه از یک تراشه با حافظه داخلی و نرم‌افزارهای مرتبط تشکیل شده است. این نرم‌افزار به عنوان رابط بین عناصر اصلی، سخت‌افزارهای نصب شده روی سیستم و سیستم‌عامل ایفای وظیفه می‌کند. نرم‌افزار فوق اغلب در حافظه‌هایی از نوع فلش و به‌صورت یک تراشه روی بورد اصلی نصب می‌شود. در برخی حالات تراشه فوق یک نوع خاص از حافظه ROM خواهد بود.

زمانیکه کامپیوتر روشن می‌شود بایوس عملیات متفاوتی را انجام خواهد داد:

- بررسی محتویات CMOS برای آگاهی از تنظیمات خاص انجام شده

- بارگذاری درایورهای استاندارد و Interrupt handlers

- مقدار‌دهی اولیه رجیسترها و مدیریت توان

- اجرای برنامه POST به‌منظور اطمینان از صحت عملکرد عناصر سخت‌افزاری

- تشخیص درایوی که سیستم می‌باید از طریق آن راه‌اندازی شود (Booting).

- مقدار دهی اولیه برنامه مربوط به استقرار سیستم‌عامل در حافظه (Bootstrap)

اولین موردی را که بایوس بررسی خواهد کرد، اطلاعات ذخیره شده در یک نوع حافظه RAM است. اطلاعات فوق روی تراشه‌ای با نام CMOS ذخیره می‌شود. CMOS شامل اطلاعات جزیی در رابطه با سیستم بوده و درصورت بروز هرگونه تغییردر سیستم، اطلاعات فوق نیز تغییر خواهند کرد. بایوس از اطلاعات فوق به‌منظور تغییر و جایگزینی مقادیر پیش فرض خود استفاده می‌کند.

Interrupt handlers نوع خاصی از نرم افزار است که به عنوان یک مترجم بین عناصر سخت‌افزاری و سیستم‌عامل ایفای وظیفه می‌کند. مثلا زمانیکه کلیدی را روی صفحه کلید فعال می‌کنید، سیگنال مربوطه، برای Interrupt handler صفحه کلید ارسال شده تا از این طریق به پردازنده اعلام شود که کدامیک از کلیدهای صفحه‌کلید فعال شده‌اند.

درایورها یک نوع خاص از نرم‌افزارها هستند که مجموعه عملیات مجاز روی یک دستگاه را مشخص می‌کنند و راهکارهای (توابع) مربوطه را ارایه می‌دهند. اغلب دستگاه‌های سخت افزاری مثل صفحه کلید، ماوس‌، هارد و درایو نوری و پورت‌ها هر کدام دارای درایورهای اختصاصی خود هستند. با توجه به اینکه بایوس به‌صورت دایم با سیگنال‌های ارسالی توسط عناصر سخت افزاری مواجه است‌، معمولا یک نسخه از آن در حافظه RAM تکثیر خواهد شد.

راه‌اندازی (بوتینگ، Booting) کامپیوتر

پس از روشن کردن کامپیوتر، بایوس بلافاصله عملیات خود را آغاز خواهد کرد. در اغلب سیستم‌ها‌، بایوس در زمان انجام عملیات مربوطه پیام‌هایی را نیز نمایش می‌دهد (میزان حافظه، نوع هارددیسک و غیره) و به‌منظور آماده‌سازی کامپیوتر برای ارایه خدمات به کاربران، بایوس مجموعه‌ای از عملیات را انجام می‌دهد.

پس از بررسی و آگاهی از تنظیمات موجود در CMOS و استقرار Interrupt handler در حافظه RAM‌، کارت گرافیک بررسی می‌شود. اغلب کارت‌های گرافیک‌، دارای بایوس اختصاصی بوده که حافظه و پردازنده مربوط به کارت گرافیک را مقدار‌دهی اولیه کنند. در صورتیکه بایوس اختصاصی برای کارت گرافیک وجود نداشته باشد از درایور استانداردی که در ROM ذخیره شده است‌، استفاده و درایور مربوطه فعال خواهد شد (درایور استاندارد کارت گرافیک) در ادامه بایوس نوع راه‌اندازی یعنی راه‌اندازی مجدد (Rebbot) و یا راه اندازی اولیه (Cold Boot) را تشخیص خواهد داد. به عنوان مثال برای تشخیص موضوع فوق، از محتویات آدرس 0000:0472 حافظه استفاده می‌شود. در صورتیکه در آدرس فوق مقدار 123h موجود باشد‌، به منزله «راه‌اندازی مجدد» بوده و برنامه‌ بایوس بررسی صحت عملکرد حافظه را انجام نخواهد داد. در غیر اینصورت، در صورت وجود هر مقدار دیگر در آدرس فوق، یک «راه اندازی اولیه» تلقی می‌شود.

در این حالت بررسی صحت عملکرد و سالم بودن حافظه انجام خواهد شد. در ادامه پورت‌های سریال و USB برای اتصال صفحه کلید و ماوس بررسی خواهند شد. در مرحله بعد کارت‌های PCI نصب شده روی سیستم بررسی می‌شوند. در صورتیکه در هر یک از مراحل فوق BIOS با اشکالی برخورد کند با نواختن چند بوق معنی دار، مورد خطا را اعلام خواهد کرد. خطاهای اعلام شده اغلب به موارد سخت افزار سیستم مربوط می‌شود.

برنامه بایوس، اطلاعاتی در رابطه با نوع پردازنده‌، فلاپی درایو‌، هارد دیسک‌، حافظه تاریخ و شماره برنامه بایوس، نوع صفحه نمایشگر را نمایش خواهد داد. در صورتیکه روی سیستم از آداپتورهای SCSI استفاده شده باشد‌، بایوس درایور مربوطه آن را از بایوس اختصاصی آداپتور فعال و بایوس اختصاصی اطلاعاتی را در رابطه با آداپتور SCSI نمایش خواهد داد. در ادامه برنامه بایوس نوع درایوی را که ‌باید فرآیند انتقال سیستم‌عامل از آن آغاز شود را تشخیص خواهد داد. برای نیل به هدف فوق از تنظیمات موجود در CMOS استفاده می‌شود. اولویت درایو مربوطه برای بوت سیستم متغیر و به نوع سیستم بستگی دارد. اولویت فوق می‌تواند شامل مواردی نظیر: A,C,CD و یا C,A,CD و ... باشد. (A نشان‌دهنده فلاپی درایو، C نشان‌دهنده هارددیسک و CD نشان‌دهنده درایو CD-ROM است) در صورتیکه درایو مشخص شده شامل برنامه‌های سیستم‌عامل نباشد پیام خطایی نمایش داده خواهد شد. (Non System disk or disk error )

پیکربندی بایوس

در بخش قبل اشاره شد که بایوس در موارد ضروری از تنظیمات ذخیره شده در CMOS استفاده می‌کند. برای تغییر دادن تنظیمات مربوطه می‌بایست برنامه پیکربندی CMOS فعال شود. برای فعال کردن برنامه فوق ‌باید در زمان راه‌اندازی سیستم کلیدهای خاصی را فعال تا زمینه استفاده از برنامه فوق فراهم شود.

در اغلب سیستم‌ها به‌منظور فعال شدن برنامه پیکربندی کلید Esc یا Del یا F1 یا F2 یا Ctrl-Esc یا Ctrl-Alt-Esc را باید فعال کرد. (معمولا در زمان راه‌اندازی سیستم نوع کلیدی که فشردن آن باعث فعال شدن برنامه پیکربندی می‌شود، به‌صورت یک پیام روی صفحه نمایشگر نشان داده خواهد شد) پس از فعال شدن برنامه پیکربندی با استفاده از مجموعه‌ای از گزینه‌ها می‌توان اقدام به تغییر پارامترهای مورد نظر کرد.

تنظیم تاریخ و زمان سیستم‌، مشخص کردن اولویت درایو بوت، تعریف یک رمز عبور برای سیستم‌، پیکربندی درایوها (هارد، فلاپی‌، CD) و ... نمونه‌هایی از گزینه‌های موجود در این زمینه هستند. در زمان تغییر هر یک از تنظیمات مربوطه در CMOS باید دقت لازم را به‌عمل آورد زیرا در صورتیکه عملیات فوق به‌درستی انجام نشود اثرات منفی روی سیستم گذاشته و حتی در مواردی باعث اختلال در راه اندازی سیستم خواهد شد.

بایوس از تکنولوژی CMOS به‌منظور ذخیره کردن تنظیمات مربوطه استفاده می‌کند. در این تکنولوژی یک باتری کوچک لیتیوم انرژی (برق) لازم برای نگهداری اطلاعات به‌مدت چندین سال را فراهم می‌کند.

ارتقای برنامه بایوس

تغییر برنامه بایوس به‌ندرت انجام می‌شود. ولی در مواردیکه سیستم قدیمی باشد، ارتقای بایوس ضروری خواهد بود. با توجه به اینکه بایوس در نوع خاصی از حافظه ROM ذخیره می‌شود، تغییر و ارتقای آن مشابه سایر نرم‌افزارها نخواهد بود. بدین منظور به یک برنامه خاص نیاز است. برنامه‌های فوق از طریق تولید‌کنندگان کامپیوتر و یا بایوس عرضه می‌شوند.

در زمان راه‌اندازی سیستم می‌توان تاریخ‌، شماره و نام تولید کننده بایوس را مشاهده کرد. پس از مشخص شدن نام سازنده بایوس، با مراجعه به وب‌سایت سازنده‌، اطمینان حاصل شود که برنامه ارتقا بایوس از طرف شرکت مربوطه عرضه شده است. در صورتیکه برنامه موجود باشد باید آن را دانلود کرد. پس از اخذ فایل(برنامه) مربوطه آن را روی دیسکت قرار داده و سیستم را از طریق درایو A (فلاپی درایو) راه‌اندازی کرد.

در این حالت برنامه موجود روی دیسکت، بایوس قدیمی را پاک و اطلاعات جدید را در بایوس می‌نویسد. در زمان ارتقا بایوس حتما ‌باید به این نکته توجه شود که از نسخه‌ای که کاملا با سیستم سازگاری دارد، استفاده شود در غیر اینصورت بایوس با اشکال مواجه شده و امکان راه‌اندازی سیستم وجود نخواهد داشت البته می‌شود بدون فلاپی نیز این کار را انجام داد که بستگی به شرکت سازنده دارد زیرا نرم افزار ارايه شده‌، می‌تواند از طریق ویندوز اجرا و بایوس آپدیت شود.

منبع : هفته نامه عصر ارتباط

امیدوارم مفید بوده باشه !

بایوس چیست ؟!! (چراغ ها را من روشن میکنم)

مطالب مشابه :

اینترنت رایگان برای ایرانسل

گوگل مپ جاوا GoogleMaps handler

UC WEB Iranian 8.2 دانلود یوسی بروزر جاوا

UCWEB_7.6 iranian1دانلود یوسی بروزر جاوا

بایوس چیست ؟!! (چراغ ها را من روشن میکنم)

چت رایگان با nimbuzz handler بدون پول