طيف‌سنجي فلورسانس اشعه ايکس

طيف‌سنجي فلوئورسانس پرتو ايکس يك روش آناليز دستگاهي است كه در آن از روش طيف نشري اشعه ايکس. براي تجزيه لايه‌هاي سطحي استفاده مي‌شود. اين دستگاه توانايي انجام آناليز عنصري به‌صورت كيفي و نيمه كمي نمونه‌هاي معدني مانند: نمونه‌هاي زمين‌شناسي، کاني‌ها، سنگ‌ها، شيشه، سيمان، سراميک‌ها، آلياژهاي فلزي و غيره را دارد. برانگيختگي نمونه در اثر تابش پرتو ايکس موجب انتقال الکتروني در لايه‌هاي مختلف اتم مي‌شود که هر انتقال الكتروني همراه با نشر يك خط طيفي پرتو x است. طول موج خطوط طيفي نشر شده مبناي تجزيه كيفي عناصر و شدت پرتوها متناسب با فراواني يا کميت عناصر موجود در نمونه است.

رديابي عناصر از سديم تا اورانيم با اين روش امكان‌پذير است، اما دقت آناليز براي عناصر سنگين بيشتر خواهد بود. يکسان بودن روش آماده‌سازي نمونه مورد مطالعه و نمونه استاندارد و يکنواخت و مسطح بودن سطح مورد آزمايش نقش مهمي در دقت و صحت نتايج حاصله دارد.

اين روش به‌عنوان مکمل مطالعات کاني‌شناسي و متالوگرافي کاربرد زيادي در بررسي‌هاي باستان‌شناسي و حفاظت از آثار دارد که مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:

شناسايي كيفي و كمي عناصر موجود در سكه‌ها شناسايي نوع آلياژ فلزي در ظروف فلزي مكشوفه شناسايي كيفي و كمي عناصر در نمونه‌هاي سنگ، سفال و شيشه، خاكستر، خشت و غيره

طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس (XRF)

طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس (XRF) یا (X-ray Fluorescence Spectroscopy) یا طیف‌سنجی پرتو ایکس یکی از روش‌ های آنالیز عنصری است که از آن به طور وسیعی در صنعت و مراکز پژوهشی استفاده می‌ شود. این روش، به ویژه به علت سرعت زیاد در شناسایی عنصری، برای برخی از صنایع، ضروری است. در این روش، پرتو ایکس به نمونه مجهول تابیده و در اثر برانگیختن اتم‌ها باعث پدید آمدن پرتو ایکس ثانویه می‌ شود. سپس با تعیین طول موج (روش WDS) یا انرژی پرتو ایکس ثانویه (روش EDS)، عنصر یا عناصر مورد نظر را می‌توان شناسایی کرد.

طیف سنجی فلورسانس پرتو ایکس به دو نوع WDS و EDS تقسیم بندی می شود. در روش WDS پرتوی ایکس خروجی از نمونه مجهول، پیش از ورود به آشکار ساز، توسط یک بلور تفکیک می شود. در روش EDS پرتو خروجی از نمونه بدون آنکه توسط بلور آنالیز کننده تفکیک شود، وارد آشکارساز می شود. تفاوت اصلی دو روش EDS و WDS به سرعت، دقت، قدرت تفکیک این دو روش مربوط است.

کاربرد طیف سنجی فلورسانس ایکس

روش طیف سنجی فلورسانس ایکس در بسیاری از کاربردها، جایگزین روش‌های آنالیز شیمی‌ تر شده است. این جایگزینی به دلیل سرعت بالا و دقت زیاد در آنالیز مواد می‌باشد. روش‌ های شیمیایی سنتی، بسیار وقت‌ گیر هستند و همچنین به توانایی شخص آنالیز کننده وابسته‌ اند. اما در روش XRF در حالی که آنالیز و شناسایی با سرعت انجام می‌گیرد، این وابستگی نیز بسیار کم است. به هر حال دستگاه‌ های XRF از نظر سرمایه‌گذاری ابتدایی، هزینه بالایی نیاز دارند و بنابراین همه مراکز صنعتی و آزمایشگاهی توان خرید آن را ندارند.

کاربرد اصلی دستگاه XRF در صنایعی مانند فولاد و سیمان است. در این صنایع، تغییر مقدار عنصر های موجود در نمونه، در گستره کوچک و مشخصی است و دوم آن که نیازمند سرعت زیاد آنالیز برای تصمیم‌ گیری در تنظیم ترکیب هستند. محدود بودن عنصر های موجود در نمونه مجهول و گستره تغییر آن‌ها، امکان استفاده از منحنی‌ های کالیبراسیون را با اطمینان به وجود می‌ آورد. بدیهی است که در این نوع صنایع، دستگاه همزمان بیشتر مورد توجه باشد.

در مراکز پژوهشی نیز دستگاه XRF می‌تواند کمک زیادی بنماید. در این نوع کاربردها، دستگاه EDS به خاطر توان تشخیص نوع عنصر های موجود در نمونه مجهول، برای شروع کار آنالیز و شناسایی، بسیار مفید است. البته دستگاه WDS نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، ولی از آنجا که نمونه‌ های پژوهشی، دارای تنوع عنصری زیاد هستند، بنابراین آنالیز با این دستگاه ممکن است با ندیده گرفتن یک یا چند عنصر در نمونه همراه باشد. به هر حال، برای انجام کارهای پژوهشی، استفاده از دستگاه XRF، چه به صورت EDS و چه WDS، برای انجام آنالیز کیفی که احتیاج به نمونه‌ های استاندارد ندارد توصیه می‌ شود.


مطالب مشابه :


طيف سنجي پراش پرتو ايکس (XRD) و طيف سنجي فلورسانس اشعه ايکس (XRF)

دنیای شیمی معدنی Inorganig chemistry - طيف سنجي پراش پرتو ايکس (XRD) و طيف سنجي فلورسانس اشعه ايکس (XRF




طيف سنجي پراش پرتو ايکس (XRD)

شیمی معدنی - طيف سنجي پراش پرتو ايکس (xrd) - این وبلاگ توسط مدرس دهقانی برای ترویج شیمی معدنی




طيف‌سنجي فلورسانس اشعه ايکس

شیمی محیط زیست واحد اصفهان (خوراسگان) - طيف‌سنجي فلورسانس اشعه ايکس - فضایی برای دانش و




طيف سنجي پراش پرتو ايکس (XRD)

وبلاگ تخصصی شیمی کاربردی ایران - طيف سنجي پراش پرتو ايکس (xrd) طيف‌سنجي فلورسانس اشعه




روش فلورسانس پرتو يا آزمايش XRF

روش فلورسانس پرتو x (XRF) يا طيف سنجي پرتو x يکي از روشهاي آناليز عنصري است که امروزه از آن به




شیمی تجزیه دستگاهی(تالیف christian)

كاربردهاي طيف سنجي جرمي در مطالعات كيفي و كمي طیف سنجی جذب اتمی ، نشر اتمی و فلورسانس




روش فلورسانس پرتو يا آزمايش XRF

روش فلورسانس پرتو x (XRF) يا طيف سنجي پرتو x يکي از روشهاي آناليز عنصري است که امروزه از آن به




برچسب :