معرفی کوتاه کشور قطر

قطر شبه جزيره کوچکي در منطقه خاورميانه و آسيا است. کتيبه ها و مجموعه ظروف سفالي زيبا و بي نظير کشف شده در نواحي مختلف قطر نشان مي دهد كه از حدود ۴۰۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح در اين سرزمين افرادي ساکن بوده اند. در قرن پنجم پيش از ميلاد مسيح، هرودتوس يوناني، سرزمين دريارو «کانانيتس» (Cananites) را قطر معرفي کرد.
پتولمي، جغرافي دان، در نقشه خود از دنياي عرب، «قطر» را يکي از مهم ترين بنادر تجاري آن هنگام خليج فارس معرفي كرده است. در تمدن اسلامي نيز نقش قطر بسيار اهميت داشته است.
در قرن هشتم، اقتصاد قطر رو به رونق نهاد. در سال 1916 و در دوران جنگ جهاني اول، با امضاي عهدنامه اي، قطر تحت حمايت انگليس قرار گرفت و در سال 1943 با عقد پيمان ديگري، حمايت انگليس از اين کشور افزايش يافت. اوايل قرن 18، سلطنت خاندان «آل ثاني» بر قطر آغاز شد. طايفه آل ثاني از اوايل اين قرن وارد سرزمين قطر شدند و در بخش شمالي شبه جزيره قطر اسکان يافتند، اما اواسط قرن 19، اين طايفه به محل دوحه امروزي مهاجرت کردند. اين کشور نيز مانند بيشتر کشورهاي عرب از سال 1827، زير سلطه امپراتوري عثماني درآمد. در سال 1878، شيخ جاسم بن محمد، جانشين پدر خود شيخ محمد بن ثاني شد. در سال 1913، شيخ عبد الله بن جاسم به قدرت رسيد. در هنگام فرمانروايي وي، نفت براي نخستين بار در قطر کشف شد. در سال 1940، شيخ حمد بن عبد الله تا سال 1948 بر قطر حکومت کرد. در سال 1949، شيخ علي بن عبد الله به سلطنت رسيد و تا سال 1972 به حکومت خود ادامه داد. در سال 1971 قرار بود قطر به امارات ملحق شود، اما هر دو کشور خواهان استقلال خود بودند. در سال 1972، شيخ خليفه بن حمد آل ثاني با يک کودتاي بدون خونريزي حکومت را به دست گرفت. در سوم سپتامبر 1971 قطر به استقلال رسيد و در سال 1991 از اين كشور براي پايگاه نيروهاي بين المللي در جنگ خليج فارس استفاده شد.
در سال 1995، شيخ حمد بن خليفه آل ثاني با حمايت خاندان حاکم و مردم قطر به سلطنت رسيد. اواخر سال 1996 جاسم بن حمد آل ثاني به وليعهدي انتخاب شد. از رويدادهاي مهم سال 1999، شرکت زنان در انتخابات شوراي شهر براي نخستين بار در اين کشور بود.

معرفي کوتاه قطر:

نام رسمي کشور: قطر
نوع حکومت: اميرنشين
پايتخت: دوحه
تاريخ استقلال: سوم سپتامبر 1973 (از انگلستان)
نام امير: شيخ حمدبن خليفه آل ثاني
جمعيت: 840290 نفر (2004)
ميزان رشد جمعيت: 7/2 درصد(2004)
متوسط طول عمر: 4/73
مساحت: 4/4 هزار مايل مربع (۱۱۵۳۲ کیلو متر مربع)
موقعيت جغرافيايي: منطقه خاورميانه- خليج فارس
واحد پول رسمي: ريال قطر (QR)
زبان رسمي: عربي
زبان هاي رايج: انگليسي
نژاد و قوميت: عرب (40 درصد) – پاکستاني (18 درصد) – ايراني (10درصد) – ساير گروه ها (14 درصد)
شهرهاي مهم: ام سعيد- دوخان- الخور -الریان- مدینه الشمال-
مذهب: اسلام (95 درصد)
وضعيت آب و هوا: گرم و در مناطق ساحلي مرطوب
نام همسايگان: عربستان(همسایه خشکی)- امارات متحده عربي- بحرين و ایران(همسایگان آبی)

اقتصاد قطر

در قطر پرورش ميوه و سبزيجات و نيز حرفه ماهي گيري رواج بسيار دارد، با اين حال مقدار زيادي از محصولات غذايي اين کشور از طريق واردات تامين مي شود. اقتصاد اين کشور به نفت و گازمايع وابسته است و 70 درصد از درآمدهاي اين کشور از صادرات نفت و گاز تامين مي شود. اين کشور داراي يک مرکز بانکداري منطقه اي است. مردم قطر يکي از بالاترين ميزان درآمدهاي سرانه جهان را دارند.

نرخ رسمي تبديل ارز: 64/3 ريال قطر معادل يک دلار آمريکا (2003)
توليدناخالص داخلي(اسمي):
2/20 ميليارد دلار(2004) ميزان رشد واقعي توليد ناخالص داخلي: 7/4 درصد(2004)
ميزان تورم: 5/2 درصد (2004)
ميزان بيکاري: 7/2 درصد (2001)
ميزان صادرات: 12 ميليارد دلار (2003)
کالاهاي عمده صادراتي:
نفت خام – ال.ان.جي ميزان واردات: 711/5 ميليارد دلار (2003)
کالاهاي عمده وارداتي:
تجهيزات و ماشين آلات صنعتي و حمل و نقل- غذا- حيوانات زنده
شريک هاي عمده تجاري:
ژاپن- انگليس- آمريکا- ايتاليا- آلمان – فرانسه- کره جنوبي
منابع طبيعي: نفت- گازطبيعي مايع صنايع : توليد و پالايش نفت خام – کودشيميايي- محصولات پتروشيمي – سيمان محصولات داخلي و کشاورزي: ميوه جات، سبزيجات

وضع محيط زيست:
مهم ترين معضل زيست محيطي قطر، محدوديت منابع طبيعي آب شرب و وابستگي شديد اين کشور به ساخت تاسيسات تصفيه آب است. کل مصرف انرژي: 6/0 بي تي يو (16 درصد کل مصرف انرژي در جهان) (2001) مصرف سرانه انرژي: 4/921 ميليون بي تي يو (2001) شدت انرژي: 37063 بي تي يو (2001)

مصرف انرژي هاي تجديدپذير انتشار کربن ناشي از مصرف انرژي: 6/9 ميليون تن (2001) انتشار سرانه کربن: 4/921 ميليون بي تي يو (2001) شدت کربن: 6/0 تن ساير بخش ها از مصرف انرژي: حمل و نقل 1/16 درصد- صنعت 4/82 درصد – تجاري 3/1 درصد سهم بخش ها در انتشار کربن: صنعت 3/80 درصد- حمل و نقل 2/18 درصد- تجاري 3/1 درصد سهام سوخت از انتشار کربن: گازطبيعي (3/88 درصد)- نفت (7/11 درصد) – زغال سنگ (بدون هيچ درصد) (2001) مصرف انرژي: گازطبيعي (9/90 درصد)- نفت (1/9 درصد)- زغال سنگ (بدون هيچ درصد) (2001) منابع آب: کل ظرفيت توليد آب از تمام منابع کشور 25/11 ميليون گالن در روز است، در حالي که آب ضروري روزانه اين كشور حدود 90 ميليون گالن است.

صنايع مهم قطر:
صنعت نفت وزير انرژي و صنايع: شيخ عبدالله حمدالعطيه ذخاير اثبات شده: 2/15 ميليارد بشکه(2003) توليد: 928055 بشکه در روز (ده ماه نخست سال 2003) سهميه توليد نفت در اوپک: 635 هزار بشکه در روز نفت خام (که شامل مايعات گازي نمي شود) (2003) مصرف: 30 هزار بشکه در روز(2003) صادرات خالص: 898055 بشکه در روز (ده ماه نخست سال 2003) ميدان هاي مهم نفت: دوخان- ايدالشرقي نورت دام- بوالخبين – ميدان مهزام- الشاهين- الرايان- الخليج ظرفيت پالايش نفت خام: 137 هزار بشکه در روز (2003) مهم ترين پالايشگاه: ام سعيد (137 هزار بشکه در روز) شرکت ملي نفت: قطر پتروليوم زمينه فعاليت شرکت مهم نفت: اکتشاف- توليد- پالايش و پخش
صنعت گاز ذخاير: 509 تريليون فوت مکعب (2003) توليد: 1/1 تريليون فوت مکعب (2001) مصرف: 560 ميليارد فوت مکعب (2001) صادرات خالص: 580 ميليارد فوت مکعب (2001) مشتريان عمده: ژاپن- کره جنوبي- هند شرکت هاي مهم گاز: شرکت قطر گاز و شرکت راس گاز زمينه فعاليت شرکت هاي مهم گاز: توليد و بازاريابي گازطبيعي مايع عمده ترين شرکت هاي خارجي فعال در قطر: آنادارکو پتروليوم- بي پي- شورون تگزاکو- اکسون موبيل – مارسک – ماروبني- ميتسويي- ام ال- اکسيدنتال- ا ام وي- فيليپس پتروليوم – توتال فينا الف بنادر مهم: ام سعيد- راس لافان از مهم ترين هدف هاي راهبردي دولت قطر در زمينه صنعت و بهينه سازي کاربرد ارزش افزوده منابع طبيعي کشور و نيز تنوع بخشي به منابع درآمد کشور به ويژه در بخش صنعت با دارا بودن ظرفيتي بالا به عنوان دومين تکيه گاه مهم اقتصادي، افزايش مشارکت صنايع کارخانه اي در توليد ناخالص داخلي، ايجاد و توسعه فرهنگ صنعتي، بالا بردن سطح خوداتکايي و به کارگيري فناوري هاي علمي براي ايجاد رقابت و انطباق با ضرورت ها و نيازهاي بازار صادرات است.
قطر به دنبال افزايش ظرفيت توليد نفت خام، گاز طبيعي و ميعانات گاز همراه به ترتيب تا يك ميليون بشکه در روز 12 ميليارد فوت مکعب و نيم ميليون بشکه است.
اين کشور در نظر دارد ظرفيت توليد روزانه گاز طبيعي مايع خود را از 13 ميليون تن كنوني به حدود 30 ميليون تن تا پايان سال 2010 افزايش دهد.
براساس برآوردها نسبت منابع طبيعي و انساني به کار رفته در توليد نفت خام و در صنايع پايه و مهم کارخانجات تا پايان سال 2005 به ويژه در زمينه ايجاد مهارت هاي فني مربوط به 50 درصد خواهد رسيد.
صنعت برق شرکت برق راس لافان (RLPC): شرکت برق راس لافان در سال 2001 تأسيس شد. در حقيقت ساخت اين شرکت بخشي از تعهدهاي قطر درزمينه اجرا و توسعه برنامه خصوصي سازي بخش آب و برق در اين کشور است. سهام اين شرکت را قطر پتروليوم (10 درصد سهم)، شرکت آب و برق جنرال قطر (25 درصد سهم)، شرکت سرمايه گذاري گالف (10 درصد سهم) و اي يي اس راس لافان هولدينگز (55 درصد سهم) در اختيار دارند. هدف از اجراي اين پروژه، ساخت نيروگاه برق گازسوز و يك واحد نمك زدايي آب شيرين با ظرفيت توليد 750 مگا وات برق و 40 ميليون گالن آب است.
ظرفيت توليد برق کنوني قطر 1475 مگا وات است و سالانه 3/9 ميليارد سيکو وات ساعت برق توليد مي کند. اغلب نيروگاه هاي برق قطر گازسوز هستند. 80 درصد برق مصرفي را در قطر مصارف خانگي واداري به خود اختصاص داده اند.
به دليل فشارهاي مالي وار شده به دولت قطر، از سال 1999 ارائه برق رايگان به شهروندان قطري محدود شد.
در مي 2000، دولت قطر براي خصوصي سازي بخش صنعت برق خود، يک گام مهم برداشت و املاک و دارايي هاي وزارت آب و برق قطر (MEW) را به شرکت آب و برق QEWC منتقل کرد. 57 درصد از سهام اين شرکت را سرمايه گذاران محلي و 43 درصد باقي مانده را دولت در اختيار دارد.
بزرگ ترين و جديدترين نيروگاه برق و آب قطر، «راس ابوفونتاس بي» نام دارد. ظرفيت كنوني توليد برق اين نيروگاه 1030 مگا وات است. اين نيروگاه بزرگ ترين و جديدترين نيروگاه برق و داراي يک کارخانه آب شيرين کني است.
بخش مسکوني و مصرف کننده برق، سهم 80 درصدي توليد برق اين کشور را به خود اختصاص داده است.
صنعت مواد شيميايي قطر شرکت توليد مواد و ترکيبات شيميايي قطر (QAFCO) در سال 1969 تأسيس شد.75 درصد از سهم اين شرکت را «پتروليوم قطر» و 25 درصد آن را شرکت «انورسک هايدرو» نروژ در اختيار دارند. مجتمع توليد مواد و ترکيبات شيميايي قطر شامل دو کارخانه توليد آمونياک در سال 1973 و کارخانه هاي توليد اوره در سال 1979 آغاز به کار کردند. پروژه توسعه نيروگاه ها موسوم به QAFCOB در سال 1997 آغاز شد كه برنامه آن افزايش توليد آمونياک تا 3800 تن در روز و توليد روزانه 4850 تن اوره و 2000 تن اوره گرانولار با کيفيت بالا بود.
پروژه جديد توسعه اين کارخانه ها به نام QAFCO 4 براي افزايش ظرفيت 2000 تني توليد روزانه آمونياک؛ 3200 تني اوره، 65 تني فرمالدهيد هم زمان با آغاز به کار آن در سال 2004 است. توليد شرکت توليد مواد شميايي قطر در سال 2002 به ترتيب مشتمل بر يک ميليارد و 418 ميليون و 857 تن آمونياک و يک ميليارد و 736 ميليون و 172 هزار تن اوره بود.
صنعت پتروشيمي
صنعت پتروشيمي قطر (QAPCO) در سال 1974 در قالب گروهي مشتمل بر شرکت «پتروليوم قطر» با 80 درصد سهم، شرکت فرانسوي «الف اتوکم» با 10 درصد سهم و شرکت ايتاليايي «اني کم» با 10 درصد سهم تأسيس شد. توليد در سه واحد مهم توليدي مجتمع پتروشيمي قطر در سال 1981 آغاز شد. پروژه توسعه اين مجتمع در سال 1994 آغاز شد و در سال 1996 به پايان رسيد. ظرفيت توليد سالانه اين مجتمع به 525 هزار تن اتيلن، 360 هزار تن پلي اتيلن با چگالي پايين (LDPE) و 70 هزار تن سولفور بود. در سال 2002، ظرفيت توليد اين مجتمع روي رقم 495 هزار تن اتيلن، 379 هزار تن پلي اتيلن و 43 هزار تن سولفور باقي ماند.
- مجتمع پتروشيمي (Q-Chem): شرکت کميکال قطر (Q-Chem) در سال 1998 در قالب گروهي شرکت هاي «قطرپتروليوم» (با 51 درصد سهم)، «شرکت شورون فيليپس پتروليوم» (با 49 درصد سهم) تأسيس شد. اين مجتمع در سال 2003 با برنامه توليد ساليانه 500 هزار تن اتيلن رسماً افتتاح شد.
- شرکت Vinyl قطر (QVC): شرکت ونيل قطر در سال 2001 در قالب گروهي متشکل از شرکت «پتروليوم قطر» (25 درصد سهم)، QAPCO قطر (9/31 درصد سهم)، شرکت نورسک هايدرو نروژ (7/29 درصد) و شرکت آتوفينا فرانسه (9/12 درصد سهم) تأسيس شد. در سال 2002، اين شرکت 307 هزار تن سود سوزآور، 202 هزار تن دي کلريد اتيلن و 227 هزار تن مونومر کلريد ونيل توليد کرد.
نيروگاه هاي ميعانات گاز طبيعي(NGL) نيروگاه ميعانات گاز طبيعي: اين نيروگاه در سال 1994 با برنامه توليد روزانه 1350 تن گاز اتان غني شده، 1284 تن پروپان، 851 تن بوتان، 588 تن مايعات گازي تأسيس شد.
نيروگاه مايعات گاز طبيعي(NGL-Z): در سال 1980 کميسيون اين نيروگاه انجام شد و ظرفيت توليد روزانه 1145 تن گاز اتان غني شده، 1079 تن پروپان، 899 تن بوتان، 903 تن مايعات گازي است.
نيروگاه ميعانات ميدان شمال (NFGP): نيروگاه گاز ميدان شمال در سال 1991 رسماً گشايش يافت. اين نيروگاه ظرفيت توليد روزانه 1030 ميليون فوت مربع گاز سبک، 3000 تن ميعانات گاز طبيعي و 3240 تن مايعات گازي، 280 تن سولفور را دارد.
نيروگاه ميعانات گاز طبيعي(NGL-4): اين نيروگاه در سال 2003 افتتاح شد. در اين نيروگاه روزانه 3200 تن اتان، 5100 تن ميعانات گاز طبيعي و 780 هزار بشکه مايعات گازي توليد مي شود.
صنعت پالايش «پتروليوم قطر» : شرکت «پتروليوم قطر» عهده دار پالايش نفت در قطر است. نخستين پالايشگاه نفت کشور قطر در سال 1974 رسماً گشايش يافت و ظرفيت پالايش نفت آن روزانه 6200 بشکه نفت بود. پالايشگاه دوم با ظرفيت پالايش 50 هزار بشکه نفت در سال 1984 به اين مجموعه پيوست. در سال 2002، پروژه توسعه پالايشگاه «قطرپتروليوم» رسماً گشايش يافت. با افتتاح اين طرح، ظرفيت پالايش اين شرکت تا 137 هزار بشکه در روز افزايش يافت.
- شرکت توليد مواد افزودني سوخت قطر (QAFAC): اين شرکت در سال 1999 تأسيس شد. شرکت QAFAC شامل شرکت هاي «قطرپتروليوم» (50 درصد سهم)، «شرکت نفت CPC» (20 درصد سهم)، «صنايع شيميايي لي چانگ يونگ» (15 درصد سهم) و «شرکت بين المللي اکتان» (15 درصد سهم) است. پروژه ساخت اين شرکت براي توليد سالانه 5/832 هزار تن مايع متانول و 610 هزار تن MTBA صورت گرفت. در سال 2002، ميزان توليد به حدود 772 هزار تن مايع متانول و 576 هزار تن MTBA رسيد.
- شرکت گاز طبيعي مايع قطر(قطر گاز): «قطرگاز» در عرصه توليد گاز طبيعي مايع قطر پيشگام بوده و در سال 1984 تأسيس شده است. ظرفيت کنوني توليد گاز طبيعي مايع اين شرکت سالانه 8 ميليون تن است و در نظر دارد اين رقم را تا پايان سال 2005 به حدود 9 ميليون تن افزايش دهد. تأسيسات فراساحلي شرکت براي توليد روزانه 1450 ميليون فوت مکعب گاز و حدود 55 هزار بشکه مايعات گازي طراحي و برنامه ريزي شده است. در سال 2002، ميزان توليد اين شرکت به 6/7 ميليون تن گاز طبيعي مايع و حدود 50 هزار بشکه مايعات گازي رسيده است.
- شرکت گاز طبيعي مايع رأس لافان قطر(رأس گاز): شرکت «رأس گاز قطر» در سال 1993 تأسيس شد. برنامه توليد اين شركت سالانه 5 ميليون تن گاز طبيعي مايع و روزانه 24 هزار بشکه مايعات گازي است. ظرفيت کنوني توليد آن روزانه 140 هزار متر مکعب گاز ال.ان.جي و 44 هزار بشکه مايعات گازي است و در نظر دارد آن را به 20 ميليون تن در سال افزايش دهد. ظرفيت ذخيره سازي گاز طبيعي براي تهيه مايعات گازي ساليانه 200 هزار بشکه است. در سال 2002، ظرفيت توليد اين شرکت به 6/6 ميليون تن ال.ان.جي و 41 هزار بشکه مايعات گازي رسيد.
- نيروگاه گاز طبيعي قطر(NGP): نيروگاه ان.جي.پي شامل گروه کاري قطرپتروليوم و موبيل کيوام گاز (شرکت تابعه اکسون موبيل) است. هدف از ساخت اين نيروگاه، توليد روزانه حدود 80 هزار تن محصولات نفتي با کيفيت بالا و سالانه حدود 7/4 ميليون تن گاز طبيعي از ميدان گاز شمال است.
- شرکت نيتروژن قطر(QNC): اين شرکت در سال 1999 تأسيس شد. شرکت قطرپتروليوم و شرکت کارخانجات صنعتي قطر در شرکت QNC سهمي برابر دارند. توليد گاز نيتروژن و نيتروژن مايع از محصولات اين شرکت است.