الزامات فضاهاي آموزشي

نگاهي به استانداردهاي مجموعه

به طور مشخص استانداردها و مفاهيم آن به عنوان يك منبع مي‌توانند در طراحي به معماران كمك كنند كه اين را مي‌توان هم در غالب معماري و هم در غالب غيرمعماري ديد. به طور مشخص معماران در طراحي خود به اين استانداردها توجه نموده و از آن استفاده مي‌كنند.

در اين پروژه استاندارد فضاها را مي‌توان در دو قسمت عمومي و خصوصي ديد كه استاندارد عمومي مربوط به فضاهاي عمومي پروژه مي‌باشد كه اكثراً آنها را مي‌توان در كتابهايي كه در اين زمينه نوشته شده است ملاحظه نمود. از جمله اين كتابها مي‌توان نويفرت، اطلاعات معماري، تام‌سِروِر و كتابهايي در زمينه ابعاد و استاندارد ساختمان و ... نام برد.

در اين بخش برخي از اين استانداردها كه مربوط به فضاهاي پروژه غير از فضاهاي نمايشي مي‌باشد ارائه مي‌گردد.

الزامات فضاهاي آموزشي

اصول و ضوابطي كه براي طراحي فضاهاي آموزشي بايد در نظر گرفته شود عبارت است از:

ضوابط فضاهاي آموزشي

- حداقل عرض كلاس 70/5 متر.

- حداكثر عرض براي كلاسهايي كه از يك طرف نور طبيعي دارند 7 متر و براي كلاسهايي كه از دو طرف نور طبيعي دارند 40/8 متر.

- حداقل طول کلاس 6 متر و حداکثر آن 9 متر.

- ارتفاع كلاس در مناطق سردسير كوتاهتر و در مناطق گرمسير بلندتر ميباشد و از 80/2 تا 50/3 ميتواند تغيير كند.

- ارتفاع كارگاهها و آزمايشگاهها حداقل 3 متر است.

- در مواردي كه كلاسها در يك طرف راهرو قرار دارند حداقل عرض راهرو 2 متر و در مواردي كه كلاسها در هر دو طرف قرار دارند حداقل عرض راهرو 40/2 متر و براي قسمت اداري 50/1 متر است. در صورتي كه تعداد كلاسها از4 عدد تجاوز كند به ازاء هر كلاس اضافي 20 سانتيمتر به عرض راهرو اضافه ميشود.

- مقدار سطح نورگير مناسب (سطح پنجرهها) در مناطق با تابش شديد آفتاب در حدود 20% سطح زيربناي كلاس و در مناطق كم آفتاب حدود 30% سطح زيربناي كلاس و در مناطق معتدل بين اين دو رقم ميباشد.

- پنجرهها در ضلع بزرگتر (طول كلاس) قرار ميگيرند و نورگيري نسبت به جهت نشستن دانشآموزان از سمت چپ ميباشد و به منظور تأمين روشنايي يكنواخت بهتر است سطح پنجرهها يكپارچه بوده و حتيالامكان از ايجاد جرزهاي عريض در ميان سطح نورگير (بين پنجرهها) پرهيز شود. نور مناسب براي كلاسها، كارگاهها، آزمايشگاهها و كتابخانهها نور شمال ميباشد.

كارگاهها

فضاهاي لازم براي كارگاه، بر خلاف كلاسهاي درس را بيشتر وسايلي كه در آن جاي ميگيرد تعيين ميكند، در نتيجه نسبت سطح هر نفر در اين فضاها، با ميانگين در حدود 10 متر مربع براي هر نفر از 5 تا 20 متر مربع و يا بيشتر از آن متغير است.

در كارگاههاي نمايش، براي ممانعت از نفوذ صدا از يك اتاق به اتاق ديگر، عايقكاري خوب لازم است.

ضوابط فضاهاي بهداشتي

وجود حداقل يك توالت يا توالت فرنگي و نصب نشان ويژه معلولين قابل استفاده براي معلولين در هر محيط آموزشي الزامي است.

- حداقل ابعاد اين توالت 170× 140 سانتيمتر است.

- عرض توالت بايد حداقل 90 سانتيمتر باشد.

- در ورودي اين توالت بايد به بيرون باز شود.

ضوابط بازشوها

- عرض مفيد در كلاس بايد حداقل 80 سانتيمتر باشد.

- در كلاسهاي رو به بيرون و در طراحي، فضاي قرارگيري آنها چنان در نظر گرفته شود كه بيش از 30- 20 سانتيمتر از مسير مفيد عبوري را اشغال نكنند.

ضوابط ورودي

- وروديهاي اداري و آموزشي بايد قابل استفاده براي معلولين باشند.

- پاركينگ مخصوص معلولين و سكوي سوار و پياده كردن معلول بايد در ارتباط مستقيم با وروديها باشند.

- در پيادهرو منتهي به ورودي اصلي هيچ مانعي وجود نداشته باشد.

- سطح پياده رو منتهي به ورودي معلولين بايد غير لغزنده باشد.

- ورود ساختمان بايد حتي الامكان به صورت همسطح با پياده رو با شيب مناسب صورت پذيرد. حداقل عمق فضاي جلوي ورودي 140 سانتيمتر است كه اين عمق، جدا از فضاي پاركينگ يا سكوي سوار و پياده شدن است. فضاي جلوي ورودي سرپوشيده باشد.

- پادريهاي كه معمولاً جلوي ساختمان قرار داده ميشود نبايد داراي پرز بلند باشند. توصيه ميشود كه اين پادريها در فرورفتگي كف قرار گيرند.

ضوابط و معيارهاي طراحي كتابخانه

ضوابط و معيارها

الف- عملكردهاي كلي كتابخانه

1- جمعآوري و نگهداري كتاب

2- استفاده عمومي

ب- سيركولاسيون كتاب

- سفارش كتاب به انتشارات مربوطه توسط پرسنل كتابخانه در بخش مديريت كتابخانه

- ارائه كتب مورد نظر توسط انتشارات در بخش انبار

- ثبت و شماره نمودن كتاب توسط پرسنل كتابخانه در بخش اداري

- حمل از انبار توسط پرسنل كتابخانه در بخش مخزن كتاب

- تهيه فايلهاي مخصوص توسط كارمند دفتري در بخش اداري

- قرارگيري كتب در قفسه توسط كتابدار در بخش مخزن كتاب

- اعلام فهرست كتب جديد در بخش اطلاعات توسط كتابدار در بخش سالن مطالعه

- وديعه كتاب توسط كتابدار در بخش وديعه

- تهيه فتوكپي و عكس توسط پرسنل مخصوص در بخش عكاسي

ج-سيركولاسيون استفاده كنندگان:

1) انتخاب كتاب

مراجعه به بخش فيشها و كاتالوگ، توسط استفاده كننده در بخش اطلاعات (ورودي)

مراجعه مستقيم به قفسههاي كتاب توسط استفاده كننده در بخش سالن مطالعه

مراجعه به كتابدار توسط استفاده كننده در بخش كتابداري

2) مطالعه كتاب

مطالعه گروهي (كتاب و مجله) توسط استفاده كننده در بخش سالن مطالعه

مطالعه فردي توسط استفاده كننده در رابطه با سالن مطالعه

استفاده از وسايل سمعي و بصري توسط استفاده كننده در بخش سمعي و بصري

د- تهويه در كتابخانه

تهويه و حرارت بهتر است به طور طبيعي باشد در غير اينصورت از وسايل مكانيكي استفاده ميشود. محل رادياتورها در زير پنجره صحيحترين نقطه است و به هيچ عنوان نبايد در زير ميز قرار گيرد.

درجه حرارت و رطوبت در كتابخانه بايد 15 درجه و 60 درصد باشد.

ه‍- صوت

براي ايزولاسيون صداهاي موجود لازم است كه در بيشتر قسمتها صداهايي كه در سالن بوجود ميآيد از بين برود و تقليل يابد و همچنين صداهايي كه از خارج ميآيند كنترل شود. راهحلهاي زير جهت ايزوله كردن صوت پيشنهاد ميشود:

1- سقف و ديوارها خواه با مصالح مخصوص و خواه با عايقهاي صوتي مناسب بايد پوشيده باشد.

2- بكار بردن كفهايي كه قابليت جذب صوت داشته و صداي پا و غيره را در خود جذب كند مانند لينولئوم.

3- اسباب و اثاثيه داخلي با مصالح جاذب صوت مثل كائوچو ساخته شوند و پايههاي ميز و صندلي به پاشنه پلاستيكي مجهز باشند.

4- دربها و پنجرهها مضاعف (دوبله) باشند.

جدول - جهت نور در فضاي كتابخانه

فضاها	نور طبيعي	نور مصنوعي	خصوصيات ويژه
سالن مطالعه	شمال- جنوب- شرق- غرب	لازم	علائم خيره كنندگي نور و تابش از سمت چپ
مطالعه مجلات	شمال- جنوب- شرق- غرب	لازم	-
سمعي و بصري	-	لازم	نور طبيعي مستقيم
بخش اداري	جنوب- شمال- شرق- غرب	لازم	-
انبار	شمال- شرق- غرب- جنوب	لازم	در اين فضا آفتاب نبايد وارد شود.
ورودي	نوع جبهه نورگيري تفاوت نميكند	لازم	-

ابعاد و استانداردهاي كتابخانه

الف- ميز مطالعه

ابعاد مناسب ميز 60 × 90 سانتيمتر ميباشد. در صورت استفاده از ميزهاي بلند نبايد از ميزهايي با عرضي كمتر از 120 سانتيمتر استفاده نمود و فاصله اين گونه ميزها نبايد كمتر از 180 سانتيمتر اختيار شود. سرانه فضای هر خواننده در بخش مطالعه به طور متوسط 3/2 متر ميباشد.

ب- قفسهبندي كتابها

- اصولاً بهتر است براي ذخيره كتابها از اين دستور سرانگشتي استفاده كنيم كه 80% قفسهها 200 ميليمتر ، 15% آنها 250 ميليمتر و 5% آنها 300 ميليمتر در نظر گرفته ميشوند. تقسيم كتابها نيز در قفسههايي به ارتفاع 280 ميليمتر جهت كتب عادي و قفسههايي به ارتفاع 330 ميليمتر جهت كتب مرجع صورت ميگيرد.

- ارتفاع طبقات كنار ديوار نبايد از 2- 8/1 متر بيشتر شود. جاهاييكه نياز به ديد وجود داشته باشد بايد از قفسههاي كوتاهتر با حداكثر ارتفاع 5/1- 3/1 متر استفاده نمود.

- در محاسبه تعداد قفسههاي مورد نياز بايد توجه داشته باشيم كه بطور ميانگين در هر 300 ميليمتر طول قفسه 6 كتاب مربوط به رشتههاي علمي- تكنولوژي جاي ميگيرند.

-در كل بايد گفت كه در طرحهاي جا افتاده مناسب گنجايش كتابخانه حدوداً 65 كتاب در متر مربع ميباشد.

- در بخش كتب مرجع براي هر 1000 جلد كتاب، مساحت 10 متر مربع اختصاص داده ميشود.

ج- اتاقک مطالعه انفرادي

ابعاد اين اتاقكها بسته به نحوه استفاده متفاوت است و از 5/1 × 2/1 متر تا 4/1 × 6/3 متر متغير ميباشد بهتر است اين اتاقها از نظر صوتي عايقبندي شوند.

د- پيشخوان امانت و عودت كتاب:

دو كار عمده پيشخوان يعني امانت و عودت كتاب دو مسير مجزا نياز دارند. ميز امانت ميز سادهاي است كه وسايل امانت دادن بر آن قرار گرفته و وظيفه نظارت و امنيت را نيز بر عهده دارد. اما ميز دريافت مفصلتر است و داراي فضاهاي زير است:

فضايي براي دريافت كتاب توسط كاركنان ثبت و احياناً دريافت جريمه، فضايي براي قرار دادن كارتهاي مربوط به كتابها و خوانندگان و قفسههاي كتبي كه بايد در پيشخوان بمانند، در حالت عادي به 6 متر فضا نياز دارند (البته در صورت استفاده از كامپيوتر اندازه مذكور كاهش مييابد).

ميز اطلاعات: در پشت اين ميز كاركنان حرفهاي به درخواست مراجعين پاسخ ميدهند و راهنماييهاي كتابشناسي ميكنند. اين ميز بايد همواره نزديك كاتالوگها و ساير وسايل كتابشناسي قرار گيرد. اعمال زير نيز ممكن است به وظايف كارشناس نامبرده اضافه شود: آوردن كتاب از مخازن بسته و بازگشت آنها به مخازن، خدمات فتوكپي، بردن و آوردن برگهها و پر كردن فرم و اخذ درجه و ... .

ه‍- برگهدانهاي كاتالوگ

امروزه به جاي اين كشوها از كامپيوتر استفاده ميشود. كامپيوتر فضاي مشخص و بسيار محدودي را اشغال ميكنند. در بخش تعمير و نگهداري در كتابخانههاي كوچك، اين كار توسط يك فرد همهكاره انجام ميشود كه بايد براي او فضا و تجهيزات لازم را تهيه نمود. در اين بخش بايد فضاي مورد نياز نيمكت، ميز، محل نگهداري ابزارها و مواد و محل گذاشتن صندليهاي نيازمند تعمير را در نظر گرفت.

كتابخانه

الزامات طراحي فضاهاي اداري

ضوابط و معيارها

ساختمانهاي اداری با در نظر گرفتن كليه عوامل تأثيرگذار از جمله فضاهاي كار، وسايل مربوطه و ارتباط قسمتهاي مختلف و پس از بررسي دقيق از نظر مسائل انساني به عنوان يك ارگانيسم زنده طرح ريزي ميشود. براي بوجود آوردن يك فضاي كار مناسب بايد كليه حركات و احتياجات فيزيكي از قبيل نور، تهويه، وسايل كار، سيركولاسيون و نيازهاي عملكردي آن فضا را در نظر گرفت و در طرحريزيها، هدف بايد القاء حس آرامش لازم و تأمين احتياجات روحي كارمندان باشد، چه در اين صورت است كه يك كارمند ميتواند با بهرهدهي بالاتر و علاقه بيشتر بكار خود بپردازد.

در نظر گرفتن تعداد كاركنان يك مركز، مسئوليتهاي افراد، پستها و مشاغل مربوطه وظايف كليه كارمندان از مقامهاي بالا تا جزئيترين كارمندان مركز جهت طراحي ضروري مينمايد. لوازم كلي مورد نياز ساختمانهاي اداري شامل: صندلي، ميز تحرير، ميزهاي كنار كوچك، تلكس، صندلي اربابرجوع، ميز و صندلي ماشيننويسي و ... ميگردد. طراحي فضاهاي پيچيدهتر مانند اتاقهاي كامپيوتر، تاريكخانه و بايگاني از اين قبيل را بايد با مطالعه بيشتري نسبت به نوع و عملكرد آنها و تعداد اشخاص مراجعه كننده به هر بخش توسط معمار تعيين گردد.

ابعاد و استانداردها

يك استاندارد قابل قبول در اين زمينه عبارت از 46/4 متر مربع براي هر كارمند با وسايل لازم ، 70/6 متر مربع براي منشي، 30/9 متر مربع براي رئيس قسمت و يا مديريت و 40/13 متر مربع براي مدير كل ميباشد. حداقل مساحت قانوني UK براي محل كار، بدون احتساب هر فضاي فرعي، تقريباً 4 متر مربع است.

مسألهي نور مصنوعي در فضاهاي كه امكان تهيه نور طبيعي براي آنها ميسر نيست از موارد بسيار مهم در امر طراحي داخلي اين فضاها بشمار ميرود. از جمله فضاهاي مورد تأکيد در واحد اداري، واحد روابط عمومي جهت پاسخگويي به مراجعين مجموعه و همچنين بخش كنترل مركزي است كه در اين بخش بوسيله دوربينهاي مخفي و كنترل از راه دور بخشهاي حساس و مهم مجموعه جهت جلوگيري از حوادث، نظير آتشسوزي، اعمال خلاف، دزدي و ... زير نظر گرفته ميشود.

در ساختمان اداري بهتر است كه رابطه بين قسمتهاي سازمان به گونهاي برقرار گردد كه فواصل حركت افقي و قائم افراد كاهش يابد.

الزامات فضاهاي آموزشي

نگاهي به استانداردهاي مجموعه

مطالب مشابه :

مکان یابی فضاهای آموزشی با توجه به چهره طبیعی زمین

استاندارد فضاي آموزشي

مکان یابی مراکز آموزشی (2)

آسيب شناسي آموزش معماري در دانشگاه هاي ايران

الزامات فضاهاي آموزشي

ضوابط و استانداردهای طراحی فضاهای آموزشی ((( هنرستان)))

آموزش و پرورش در مصر

مكان يابي مراكز آْموزشي

(ضوابط و معیارهای طراحی مدرسه ،استانداردها)