توليد سنگ‌هاي آنتيك از ضايعات سنگ‌هاي تراورتن

معرفي سنگ‌هاي آنتيك و ايده پديد آمدن آنها
سنگ آنتيك از قرار دادن قطعات شكسته سنگ و خرده سنگ كنار هم ( ضايعات و باطله‌هاي سنگ‌هاي تراورتن) و چسباندن آنها با ملات‌هايي كه پايه زريني دارند توليد مي‌شوند و به عبارتي از مجموع و تركيب باطله‌ها و ضايعات سنگ‌هاي تزييني تراورتن با مواد افزاينده مختصر ديگر به‌دست مي‌آيند. ايده پديد آمدن سنگ‌هاي آنتيك از آنجا شكل گرفت كه طراحان و آرشيتكت‌ها به‌منظور هر چه زيباتر كردن فضاها اعم از فضاهاي بيروني و دروني ساختمان‌ها و كف‌پوش‌ها و محوطه‌سازي‌هاي بيروني نياز به سنگ‌هايي با فاكتورهاي مورد نظر خويش را احساس مي‌كردند به‌علاوه پيشرفت صنعت ساختمان و سليقه‌هاي مختلف اين نياز را بيان مي‌كرد كه سنگ‌هايي با طرح‌هاي مختلف و فاكتورهاي فيزيكي و مكانيكي با كيفيت بالا و قيمت مناسب بايد در دسترس باشد .

2- تشكيل ضايعات
معمولا در هنگام استخراج معادن تراورتن به‌ويژه در مواقعي كه سنگ داراي كيلواژ، درزه و شكاف و شكستگي باشد و درزه‌هاي موجود در سنگ به‌يكديگر نزديك باشند مقدار زيادي و حدود 20 درصد ضايعات به‌صورت سنگ لاشه ايجاد مي‌شود كه اين مواد به‌عنوان محصولات جانبي معدن به‌حساب مي‌آيند. البته توليد و ايجاد ضايعات از طريق ديگر هم صورت مي‌گيرد و آن كارخانه‌هاي فرآوري سنگ تزييني تراورتن است كه با توجه به تناژ و وزن يك تن سنگ تراورتن ورودي به كارخانه فرآوري جهت برش و تهيه پلاك حدود 35 درصد آن به‌عنوان ضايعات در نظر گرفته مي‌شود و به‌طور كلي در كارخانه‌هاي سنگ ابعاد سنگ زير 10 سانتي‌متر به‌عنوان باطله در نظر گرفته مي‌شوند. 25 درصد از باطله‌هاي معادن سنگ ايران بازيافت مي‌شوند كه باطله حاصل از معادن سنگ ايران دو برابر استاندارد جهاني است. بيشترين حجم باطله مربوط به معادن سنگ گرانيت است .

3- عوامل مهم تشكيل ضايعات و باطله‌هاي سنگ‌هاي تزئيني
▪قله‌هاي آورده شده به كارخانه‌ها داراي شكاف‌هايي بوده كه در موقع برش توسط قله بر در كارخانه باعث ضايعات بيشتر شده و از استحكام معمول محصول نيز مي‌كاهد.
▪ براساس آمار به‌دست آمده، يك تن سنگ زماني‌كه از معدن خارج مي‌شود 50 درصد آن ناسالم و غيرقابل استفاده است كه ضمن ايجاد ضايعات در نتيجه مصرف‌كننده بايد براي هر يك تن سنگ دو برابر بهاي آن را بپردازد.
▪معمولا پلاك‌هايي كه در كارخانه‌هاي سنگبري، استفاده يا توليد مي‌شوند به‌علت عدم دقت در حمل غالبا باعث ايجاد شكستگي در لبه‌ها، ترك‌ها و يا خراش در سطح ساب خورده مي‌شود و باعث ايجاد ضايعات مي‌شود.
▪توسط دستگاه بلوك‌بر
▪ توسط اره گروه‌هاي چندتيغه‌اي
▪توسط چكش
▪ چنانچه امتداد لايه‌ها به‌موازات راستاي چين خوردگي نباشد سنگ‌شكستگي بيشتري دارد
▪ تاثير گسله‌ها و درزه‌ها بر سنگ‌ها
▪ سنگ‌هاي واقع در نواحي شكسته
▪ روند استخراج در جهت عكس شيب طبقات نباشد
▪ معادني كه به روش انفجاري استخراج مي‌شوند در اثر ضربه انفجار به ميزان زيادي درزه ايجاد مي‌شود كه در زمان برش يا صيقل منجر به شكستن پلاك و ايجاد ضايعات مي‌شود.
▪ توسط دستگاه سيم برش هنگام برش سنگ

.
4- مقايسه كاربردي ضايعات سنگ‌هاي گرانيتي و تراورتن
▪ بسته به نوع سنگ مي‌توان از آنها استفاده‌هاي زيادي كرد، اگر سنگ‌هاي ضايعاتي از نوع آذرين باشند كه سخت هستند مي‌توان از آنها براي توليد سنگفرش استفاده كرد ولي اگر سنگ‌ها نرم باشند مانند تراورتن مي‌توان آنها را به پودرسنگ تبديل كرد يا از آنها براي تهيه سنگ‌هاي آنتيك كه در نماها استفاده مي‌شود بهره برد.
▪معادن سنگ گرانيت 25 درصد معادن سنگ را تشكيل مي‌دهند و بيشترين ضايعات سنگ‌ها هم مربوط به سنگ گرانيت است زيرا روش استخراج در اين معادن فاصله زيادي با استانداردهاي جهاني دارد ولي در معادن سنگ نرم از جمله تراورتن با توجه به استفاده از روش‌هاي مكانيزه، مقدار باطله در حد كمي است و در گذشته قطعات كوچك سنگ تراورتن در معادن دپو مي‌شدند ولي هم‌اكنون با افزايش قيمت سنگ، فرآوري اين قطعات از نظر اقتصادي توجيه‌پذير است.

5- دلایل استفاده از ضايعات سنگ‌هاي تراورتن جهت توليد سنگ‌هاي آنتيك
▪ مقاومت قابل قبول سنگ‌هاي تراورتن

▪ سختي كم

▪ قابليت ساب و برش

▪استحكام بالا و شكل‌پذيري

▪ بلوري بودن

▪چگالي زياد

▪ زيبايي ظاهر

▪وجود تخلخل جهت چسبيدن كامل به ملات

▪سهولت دسترسي

▪عدم امكان آلتره شده ذخاير آن

▪تنوع رنگ‌ها

▪ارزاني نسبت به ساير سنگ‌ها

▪ عدم وجود ساختارهاي تكتونيكي به‌روي اين ذخاير به‌دليل جوان بودن آنها (كوارترنر)

▪شرايط استخراج ايده‌آل دارند به همين دليل اغلب با لايه‌بندي افقي، شيب كم و در نقاط كم ارتفاع و قابل دستيابي تشكيل مي‌شوند

▪ مقاومت فشاري

▪ جذب رطوبت

▪در مقابل قليايي‌ها مقاومند

▪و از دلایل دیگر افزايش صادرات سنگ‌هاي تراورتن باعث بالا رفتن توان مالي معدنكاران و ايجاد واحد فرآوري باطله شده.

6- شرايط استفاده از ضايعات سنگ‌هاي تراورتن در توليد سنگ‌هاي آنتيك
▪قطعات سنگ بايد از نظر وضعيت ميكروتكتونيكي و وجود درزه و شكاف‌ها ارزيابي شوند

▪قطعات سنگ مورد نظر بايد قابليت برش و سايش و مقاومت در جهات مختلف با در نظر گرفتن تجربه كارگر سنگبر را داشته باشند

▪مشاوره با استاد كارسنگ

▪بررسي سطح صيقلي سنگ از نظر زيبايي و قيمت‌گذاري و بازاريابي

▪شرايط فني برش

▪انجام آناليز كاني‌شناسي به‌روش اشعه مجهول(x–Ray) در چند نمونه بارز Typical جهت بررسي حضور كاني‌هاي رسي و كوارتز در سنگ‌هاي آهكي

▪ تهيه چند مقطع نازك از نمونه‌هاي ضايعات جهت بررسي تاثير پديده آلتراسيون در سنگ

▪انجام محاسبات تعيين ذخيره دپوي باطله ضايعات سنگ

▪ارائه طرح‌هاي بهره‌برداري و بررسي فني و اقتصادي

▪بحث بر روي بهره‌برداري ضايعات سنگ‌هايي كه در برابر قليايي‌ها مقاومند مانند آهك متراكم، دولوميت، مرمر، منيزيت و ماسه سنگ‌هاي آهكي.

7- سنگ‌هايي كه شرايط لازم جهت توليد سنگ‌هاي آنتيك را دارند
ضايعات سنگ‌هايي كه در برابر قليايي‌ها مقاومند مانند آهك متراكم، دولوميت، مرمر، منيزيت و ماسه سنگ‌هاي آهكي.

8- ويژگي‌هاي سنگ‌هاي آنتيك براساس مطالعات انجام شده:
▪مقاوم درمقابل سايش
▪تنوع رنگ در آنها (بيش از 20 رنگ مختلف )
▪داراي عمر مفيد و طولاني
▪داراي وزن كم
▪صادرات آنها به سهولت انجام مي‌گيرد چون بسته‌بندي آنها به سهولت انجام مي‌شود.
▪قابليت تحمل گرماي بالايي دارند به همين دليل در ساخت فضاي خارجي شومينه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
▪در فضاي داخلي و خارجي ساختمان‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
▪مصونيت در مقابل يخ‌زدگي.
▪ به سادگي قابليت برش دارند.
▪ اين سنگ‌ها در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل آلاينده كثيف شده و به همان كيفيت قابل تميز شدن هستند.
▪به مدل‌هاي مختلف مي‌توان آنها را توليد كرد.
▪ محل توليد آنها در مناطقي كه نيروي كار ارزان وجود دارد و بيشتر محصولات با روش‌هاي دست‌ساز انجام مي‌گيرد.
▪اين محصولات نياز به نگهداري كم دارند.
▪ تكنولوژي توليد اين محصولات با به‌كارگيري حداكثر مواد طبيعي و حداقل افزودني (چسب و رزين) انجام مي‌گيرد.
▪ضد آتش
▪جاذبه انرژي
▪ در محيط‌هاي سالم و بهداشتي مانند بيمارستان‌ها، خدمات غذايي، محيط‌هاي تحصيلي، خانه‌هاي بهداشت مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
▪در محيط‌هاي مرطوب و خيس به‌كار مي‌روند.
▪رنگ بخشي از اجزاي سنگ محسوب مي‌شود و در زمان طولاني به‌صورت ثابت در مي‌آيد.
▪چسب‌ها يا ملات‌هاي اين محصولات الزاما نبايد رنگ‌آميزي شوند و رنگ‌آميزي آنها به انتخاب مصرف‌كننده است و سليقه‌اي است.

9- مقايسه سنگ‌هاي آنتيك و سنگ‌هاي طبيعي (پلاك سنگ‌ها )
▪سنگ‌هاي آنتيك از تنوع بيشتري نسبت به سنگ‌هاي طبيعي برخوردارند.
▪ از نظر مقاومت، سنگ‌هاي آنتيك در برابر فشار، انعطاف‌پذيري، يخ‌زدگي و خراش‌برداري از وضعيت بهتري نسبت به سنگ‌هاي طبيعي برخورداند.
▪وزن سنگ‌هاي آنتيك نسبت به سنگ‌هاي طبيعي كمتر است به همين دليل در صنعت ساختمان از مطلوبيت بيشتري برخوردارند.
▪سنگ‌هاي آنتيك در ضخامت‌هاي كمتري قابليت برش و قالب‌گيري دارند.
▪ از نظر قيمت سنگ‌هاي آنتيك به علت به كار بردن چسب‌هاي رزين به‌عنوان چسباننده ذرات بيشتر از سنگ‌هاي طبيعي هستند.

▪از لحاظ مقدار باطله سنگ‌هاي آنتيك ضايعات نداشته چون خود آنها از باطله سنگ‌هاي طبيعي توليد شده‌اند.
▪ سنگ‌هاي طبيعي به‌علت وجود رگه و برش در حمل و نقل حدود 15 درصد پرت دارند ولي سنگ‌هاي آنتيك طوري به هم فيكس مي‌شوند كه تا هنگام نصب هيچ‌گونه آسيبي نمي‌بينند.
▪ از لحاظ وزني سنگ‌هاي آنتيك به‌طور چشمگيري سبكتر از سنگ‌هاي طبيعي هستند.
▪ از نظر نصب به مراتب آسان‌تر و راحت‌تر از سنگ‌هاي طبيعي مي‌توانند نصب شوند.

10- آناليز شيميايي باطله‌هاي تراورتن جهت توليد سنگ‌هاي آنتيك
كربنات كلسيمCa Co3 ، سپسSio2، پيريتFeS2، كربنات كلسيم و منيزيومCa Mg Co3 ، رس Fe2 O3 + Al 2o3، سولفاتSO-24، مواد آلي

11- تاثيرات تنوع رنگ‌هاي سنگ در توليد سنگ‌هاي آنتيك
▪سنگ‌هاي آهكي درشت و متبلور به دليل جلا و درخشندگي، در صورتي‌كه رنگ‌هاي شفاف داشته باشند از مرغوبيت بهتري برخوردارند.
▪سنگ‌هاي آهكي با بافت اُليتيك در مقطع صيقلي (سنگ‌نماي تراش و صيقل خورده) در صورتي كه از رنگ شفاف و مناسب برخوردار باشند ممكن است زيبايي خاص داشته باشند.
▪متن يكدست و يكنواخت در سنگ‌هاي آهكي ميكريتي مثل سنگ آهك‌هاي كرتاسه، ائوسن و اليگوسن ايران (سازند قم، آسماري، جهرم) و سنگ‌هاي آهكي سازند‌ها مختلف ژواسيك، به‌دليل دارا بودن رنگ‌هاي مختلف از سياه تا خاكستري، كرم، زرد، ليمويي و سفيد مي‌توانند ايده‌آل باشند.
▪سنگ‌هاي آهكي داراي پوسته درشت مثل استراها به‌دليل اينكه ساختمان داخلي فسيل‌ها در مقاطع مختلف در يك سطح صيقلي نمايش داده مي‌شود ممكن است نماي جذابي داشته باشند.
12- ابعاد ضايعات و باطله‌هاي پلاك‌ها وكاربرد آنها
▪ضخامت 2 الي 5/2 سانتي‌متر جهت پوشش نماي خارجي و كف ساختمان و يا پوشش ديواره‌هاي داخلي ساختمان
▪ضخامت 5 الي 7 سانتي‌متر براي استفاده در پله ساختمان‌ها
▪ضخامت 5 الي 10 ميلي‌متر و ابعاد 20×10 سانتي‌متر به‌عنوان كاشي و جهت پوشش نماي داخلي حمام و آشپزخانه، در اين حالت دقت در يكنواخت بودن ضخامت و طول و عرض كاشي و گونيا بودن اضلاع بسيار مهم است.

13- چسبانده‌هاي سنگ‌هاي آنتيك
▪چسبانده‌ها داراي تركيبات ساختاري زريني هستند كه به همراه با پر كننده‌ها براي چسباندن دانه‌ها به كار مي‌روند و پس از سخت شدن، پركننده‌ها را كاملا به هم فيكس مي‌كنند و سنگي فشرده و مقاوم را به‌وجود مي‌آورند.
▪رايج‌ترين چسب ارگانيكي كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد رزين پليمري غيراشباع و چسب اورتومتاليك كه رزين نيمه سختي با حداقل واكنش است.
▪چسب‌ها يا ملات سنگ‌هاي آنتيك الزاما نبايد رنگ‌آميزي شوند و رنگ‌آميزي آنها به انتخاب مصرف‌كننده است و سليقه‌اي است.

14- براي دفع ضايعات همواره نكات ذيل بايد مد نظر باشد:
▪سهولت انجام عمليات دفع ضايعات
▪هزينه عمليات دفع ضايعات با توجه به واحد حجم سنگ توليدي
▪موقعيت محلي كه براي دفع ضايعات در نظر گرفته شده است
▪سرعت پر شدن محل دفع ضايعات
▪در معادن زيرزميني مناطقي كه كار استخراج در آنها به اتمام رسيده است مي‌توان آنها را با ضايعات پركرد.
▪نصب تابلوي محل دپوي ضايعات
▪فاصله دپوي ضايعات از محل سنيه كار از بابت جلوگيري از آلودگي زيست‌محيطي
▪تفكيك دپوي ضايعات از دپوي مواد معدني .
▪احداث كارخانه بازيافت ضايعات در جوار دپوي ضايعات از نظر اصول فني و مهندسي و توجيهات اقتصادي
▪محل‌هاي ريختن مواد باطله بايستي در پروژه‌ها مشخص گردند .
15- مشكلات و معايب و نواقص فرآوري سنگ‌هاي آنتيك و همچنين مشكلات سنگ‌هاي آنتيك توليد شده
▪آب: با توجه به پردازش ضايعات، دوغاب و خرده برش‌ها اهميت آن خيلي زياد شده است كه اين امر، به‌ويژه در كارخانه‌هاي فرآوري آشكار است.
▪عدم شناخت كافي نسبت به تكنولوژي جديد دستگاه‌هاي مورد نياز
▪عدم وجود مركز اطلاع‌رساني علمي و بازرگاني در اين زمينه.
▪كمبود متخصصان كارآمد در بخش سنگ‌هاي آنتيك.
▪عدم تخصیص اعتبار لازم.
▪استفاده از سنگ‌هاي تراورتن و مرمريت و مرمرها در فضاي باز به‌دليل باران‌هاي اسيدي شهرهاي بزرگ مثل تهران، پس از چند سال درخشندگي، كيفيت خود را از دست داده و چهره ساختمان را كهنه‌تر نشان مي‌دهند.
▪پايين بودن ميزان تقاضا براي مصرف سنگ‌هاي باطله فرآوري شده را مي‌توان عامل اصلي تمايل بخش خصوصي به توليد اين محصول دانست.

16- توجيه اقتصادي سنگ‌هاي آنتيك
▪از نظر قيمت، سنگ‌هاي آنتيك به‌مراتب قيمتي كمتر از سنگ‌هاي طبيعي دارند، چرا كه كارهاي دشواري كه روي سنگ طبيعي براي رساندن آن به بازار و قابل استفاده كردن آن انجام مي‌شود در مورد سنگ‌هاي آنتيك غيرضروري مي‌نمايد و داراي وزني كمتر و ضخامتي كوچكتر هستند.
▪قطعات تخت آن در مقياس مترمربع و قطعات باريك آن در مقياس متر بفروش مي‌رسد.
▪سنگ‌هاي ضايعاتي به‌دست آمده به‌صورت تني فروخته مي‌شوند.
16-1- مقايسه فروش سنگ تراورتن و فروش ضايعات آن :
سنگ تراورتن كه معمول آن حدود تني 70 هزار تومان است در هر تن حدود 7 مترمربع سنگ توليد مي‌شود، در حالي كه هر تن 30 هزار تن را جهت برش دربر دارد كه پس از برش هر متر آن حدود 6 هزار تومان جهت رزين و ساب به‌خود اختصاص مي‌دهد. پس هر تن سنگ تراورتن 70+6+30 = 106 تومان هزينه داشته تا 7 مترمربع سنگ بدهد، يعني هر متر 15 هزار تومان اين سنگ در بازار به متري 19-17 هزار تومان فروخته مي‌شود يعني به ازاي برش هر تن سنگ حدود 30-14 هزار تومان سود حاصل مي‌شود.
در حالي كه ضايعات سنگ تراورتن به تني حدود 6-5 هزار تومان فروخته مي‌شود، به ازاي هر تن ضايعات حدود 7 متر سنگ آنتيك به‌دست مي‌آيد. هزينه فرآوري ضايعات حدودا معادل همان هزينه در سنگ ساختمان است يعني هر تن حدودا 40 هزار تومان را در بر دارد و از فروش آن به ازاي هر متر حدودا يك ميليارد ريال حاصل مي‌شود.
16-2- فروش معرق :

در معرق به همين شكل هزينه سنگ برنز و ضايعات به كار رفته تا حدود هر متر مربع 40 هزار تومان به علاوه دستمزد روزانه 15 هزار تومان كارگر معادل 30 هزار تومان جهت 2 روز ساخت يك مترمربع معرق با در نظر گرفتن اجاره كارگاه مصالح، ابزارآلات حدودا 80 هزار تومان به ازاي هر مترمربع است. در حالي كه هرمتر مربع بين 300- 200 هزار تومان به قيمت كيفيت در ساخت به فروش مي‌رسد لذا مشاهده مي‌شود كار با ضايعات در صورتي كه با برنامه‌ريزي و به صورت گسترده انجام ‌شود بسيار مقرون به صرفه خواهد بود.
16-3-واحدهاي كانه آرايي سيار و قيمت تمام شده:
واحدهاي كانه‌آرايي سيار قيمت تمام شده فرآوري باطله را كاهش مي‌دهند.
16-4- واحدهاي سنگبري كشور و سرمايه و گردش مالي:
در حال حاضر حدود 5 هزار واحد سنگبري با 37 هزار ميليارد ريال سرمايه و گردش مالي 25 هزار ميليارد ريال در كشور فعال هستند.
16-5- قيمت سنگ‌هاي آنتيك مصنوعي:
اگر قيمت يك مترمربع سنگ معمولي بين 25 تا 30 دلار باشد سنگ مصنوعي داراي قيمتي بين 37 تا 40 دلار است.
16-6- دلائل بحران سنگ در ايران با توجه به بحران اقتصادي:
-سيطره مافياي سنگ كه با تحميل باج‌هاي گزاف بر توليدكنندگان سنگ، سبب گران شدن و در نتيجه غيررقابتي شدن قيمت اين كالا شده است
-واردات سنگ‌هاي خارجي به‌ويژه از كشور چين كه به‌دليل قيمت ارزان سنگ ايراني را در معرض رقابتي نابرابر قرار داده است.
- گسترش فراوان كارخانه‌هاي سراميك در سال‌هاي اخير كه هر يك معادل صد واحد سنگبري كاشي توليد مي‌كنند و با قيمتي بسيار ارزا‌ن‌تر از سنگ به‌دست تصرف‌كننده مي‌رسانند.
16-7- دلائل سودآوري ضايعات در سنگ‌ها:
با توجه به اينكه بازيافت باطله‌ها در كنار مواد اوليه (معدن و كارخانه) صورت مي‌گيرد و هزينه‌هاي جانبي ذيل را نخواهيم داشت:
-هزينه حمل‌ونقل

- هزينه حفاري

- هزينه بهره‌برداري
16-8- ارزش افزوده سنگ تراورتن:
ارزش افزوده سنگ تراورتن 5 دلار در هر مترمربع سنگ است.
16-9- هزينه دفع ضايعات دوغاب پردازش در ايتاليا:
با در نظر گرفتن پردازش10 هزار مترمربع محصول در ماه و احتساب هزينه دفع ضايعات دوغاب پردازشي كه امروزه در ايتاليا در حدود يك دلار براي هر مترمربع است.
16-10-سنگ‌هاي مصنوعي آنتيك و قاچاق آنها و ارزش افزوده:
سنگ‌هاي مصنوعي فاقد ارزش افزوده هستند و در واقع با ورود آنها تنها ارز از كشور خارج مي‌شود و از طرفي به‌خاطر عدم وجود هيچ‌گونه كنترلي بر اين‌گونه سنگ‌ها، بسياري از آنها پس از ساخت به همراه طلا، حتي به قيمت سنگ طبيعي ناآشنا فروخته مي‌شوند و هم‌اكنون در كشور ما درصد زيادي از سنگ‌هاي قيمتي استخراج شده به‌صورت قاچاق از كشور خارج مي‌شود و از طريق دبي و امارات براي فرآوري به كشورهايي مانند هند و پاكستان ميرود و بعد از فرآوري دوباره به‌طور قاچاق وارد كشور مي‌شود و اينكار باعث مي‌شود ديگران از ارزش افزوده مواد اوليه ما استفاده كنند كه در نتيجه باعث مي‌شود در كشور ما كارهاي توليد متوقف شود و قاچاق سنگ فيروزه به‌خارج از كشور جزو اين موارد باشد و بنا به گفته كارشناسان ظرف يك دهه گذشته از 70 درصد فيروزه‌تراشان در بازار رضا مشهد كه قطب اصلي تراش نگين ايران است تغيير شغل داده‌اند.

17- بزرگترين مصرف‌كنندگان سنگ‌هاي باطله فرآوري شده و افزايش واحدهاي كانه‌آرايي سيار
شهرداري‌ها و ارگان‌هايي كه فعاليت‌هاي عمراني دارند به‌عنوان بزرگترين مصرف‌كنندگان سنگ‌هاي باطله فرآوري شده كشور هستند و در صورتي‌كه شهرداري‌ها ميزان مصرف سنگ‌هاي باطله فرآوري شده را افزايش دهند بخش خصوصي به‌دنبال ايجاد واحدهاي كانه‌آرايي سيار خواهد رفت و با سرمايه‌گذاري در اين زمينه اقدام به فرآوري سنگ‌هاي باطله خواهد كرد.
17-1- تعداد واحدهاي كانه آرايي جهت فرآوري سنگ‌هاي باطله:
تاكنون 5 واحد كانه‌آرايي جهت فرآوري سنگ‌هاي باطله در كشور ايجاد شده كه فقط يكي از آنها در كنار معدن مستقر است و بقيه در كارگاه‌هاي خارج از معادن مستقر شده‌اند.
17-2- كارخانه‌هاي سنگ‌هاي تراورتن فرآوري شده خارج از كشور:
1. كارخانه سنگ منطقه جبل علي دوبي 2. كارخانه سنگ شارجه
در حال حاضر فرآوري سنگ‌هاي ايراني در يك كارخانه در منطقه جبل علي دوبي انجام مي‌شود كه توان توليد اين كارخانه حدود 15 هزار مترمربع سنگ در ماه است و كارخانه ديگري در شارجه احداث شده كه علاوه بر خريد سنگ خام مقداري از سنگ‌هاي تراورتن توليد ايران را فرآوري و صادر مي‌كند.
17-3- بزرگترين پروژه بازيابي زمين در جهان:
اولين جزيره جهان جزيره نخل جميره در دبي به‌مساحت 30 كيلومترمربع بخشي از برنامه‌اي است كه بزرگترين پروژه بازيابي زمين در جهان خوانده مي‌شود و نتيجه 5 سال جابه‌جايي ميليون‌ها تن از شن و ماسه‌هاي خليج فارس و سنگ‌هاي استخراج شده است.
17-4- مهد صنعت سنگ تزييني جهان:
منطقه كارارا ايتاليا به‌عنوان مهد صنعت سنگ تزييني جهان شناخته مي‌شود و تكنولوژي توليد سنگ‌هاي آنتيك و مصنوعي از سال 1960 در ايتاليا پديد آمد و اولين كارخانه توليد سنگ‌هاي آنتيك و مصنوعي مربوط به شركت برتون ايتاليايي بوده كه پيش از 80 نمايندگي در كشورها و 3 نمايندگي در ايران دارد.
17-5- پرمصرف‌ترين كشوري كه از سنگ تراورتن استفاده مي‌‌كنند و سنگ‌هاي تراورتن نيمه فرآوري شده:
بخش عمده صادرات سنگ‌هاي تزييني ايران به‌ خارج از كشور سنگ‌هاي تراورتن است كه 90 درصد سنگ تراورتن توليد شده در دنيا به‌مصرف آمريكا مي‌رسد و اين سنگ‌ها به‌صورت نيمه فرآوري شده به‌خارج صادر شده و حدود 50 درصد ارزش افزوده اين سنگ‌ها نصيب كشور مي‌شود. سنگ‌هاي تراورتن با ضخامت دو برابر آنچه مورد نياز بازار آمريكاست حمل مي‌شوند و در آنجا پس از فرآوري، برش و كاهش ضخامت سنگ، اين محصول به خريداران آمريكا فروخته مي‌شود و البته اين فرآوري بين 15 تا 20 درصد ضايعات را به‌همراه دارد.

17-6- ايجاد واحد كانه‌آرايي سيار دركنار معدن:
تاكنون تنها واحد كانه‌آرايي در كنار معدن سنگ در سيرجان قرار دارد.
17-7- احداث اولين كارخانه توليد سنگ‌هاي مصنوعي در خوي:
احداث اولين كارخانه توليد سنگ‌هاي مصنوعي در خوي با استفاده از ضايعات سنگ‌هاي طبيعي روزانه 120 مترمربع سنگ مصنوعي كه مقاومت آنها 4 برابر سنگ‌هاي طبيعي است را توليد خواهد كرد.
17-8- استاندارد جهاني از هر تن سنگ ماده معدني قابل استخراج شده:
استانداردهاي جهاني از هر تن سنگ معدن حدود 650 كيلوگرم ماده معدني قابل استخراج مي‌شود گفت اين رقم در ايران حدود 350 كيلوگرم و با اين ترتيب در كشورهاي ديگر از دو سوم سنگ استخراج شده ماده معدني قابل مصرف حاصل مي‌شود ولي در ايران اين رقم به يك سوم مي‌رسد.
17-9- ضايعات سنگ در كشور ما (ايران) با ذكر مثال يكي از معادن سنگ تراورتن:
در كشور ما 90 درصد ضايعات مواد نرم جهت توليد پلاك مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
همچنين در معدن سنگ تراورتن دينگه كهريز همدان در مسير همدان ـ ملاير بلوك‌هاي كوچكتر و با وزن حدود 7 تن كمتر جزو ضايعات محسوب مي‌شود و از مواد باطله براي توليد سنگ‌هاي آنتيك و لقمه استفاده مي‌شود.
17-10- ميزان سنگ‌هاي بريده شده از سال 83 تاكنون:
ميزان سنگ بريده شده از سال 83 تاكنون در بيش از 5 هزار واحد سنگ فرآوري شده كشور بالغ بر 70 ميليون مترمربع است.
17-11- ميزان ذخاير تراورتن و مرمر در كشور:
تراورتن حدود 450 ميليون تن و مرمر 44 ميليون تن برآورد شده است.

18- كاربردها و مصارف سنگ‌هاي آنتيك و همچنين استفاده از ضايعات سنگ‌ها:
▪ايجاد لقمه سنگ از ضايعات سنگ‌ها:
با احداث و نصب يك دستگاه كم هزينه براي خرد كردن سنگ‌ها مخصوصا ضايعات سنگ مي‌توان شكل و ابعاد آنها را به‌صورت اصطلاحا لقمه سنگ براي مصارف شهرسازي، سنگ‌فرش كردن پياده‌روها همچنين جدول‌سازي كنار خيابان‌ها انجام داد. البته از سنگ‌هاي قله با ابعاد كم نيز مي‌توان در شهر به‌خصوص شهر همدان در وسط جداول خيابان‌ها استفاده كرد و البته در وسط بلوار‌هاي اصلي شهر همدان قلوه سنگ‌هاي گرانيتي رنگ نشده قرار داده‌اند كه نماي زيبايي به خيابان‌هاي شهر مي‌دهند.
▪رنگ‌آميزي ضايعات سنگ‌هاي تراورتن و تشكيل سنگ‌هاي آنتيك رنگي:
ضايعات سنگ‌هاي تراورتن را مي‌توان رنگ كنيم كه چون سنگ متخلخل است راحتر هم رنگ مي‌پذيرد و همچنين اگر رنگ آن روشن‌تر باشد اين عمل به‌مراتب راحت‌تر نيز خواهد شد سپس اين خرده سنگ‌ها كه به‌رنگ‌هاي مختلف درآمده‌اند را به زيبايي دركنار هم چسبيده و به‌هم مي‌چسبانيم كه ظاهري بسيار زيبا پيدا مي‌كند.
▪استفاده از ضايعات براي ايجاد آبگير يا سيل‌بند:
در برخي معادن كه داراي چشمه‌هاي دائمي و همچنين آبراهه هستند مي‌توان از ضايعات سنگ‌ها براي ايجاد يك آبگير يا سيل‌بند در پايين‌دست معدن استفاده كرد كه در معدن سنگ گرانيت همدان اينكار انجام شده و از آب اين آبگير براي آبياري زمين‌هاي كشاورزي پايين‌دست استفاده مي‌شود.
▪استفاده از ضايعات در باغچه‌هاي تزييني:
معمولا براي كف ديواره‌ها، ديواره كوتاه باغچه‌هاي تزييني از ضايعات و نخاله‌هاي آن در ابعاد4-2 سانتی متر استفاده مي‌شود.
▪استفاده از ضايعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه:
به‌طور كلي استفاده از ضايعات سنگ تراورتن به‌عنوان سنگ لاشه در صورتي‌كه ابعاد اين سنگ‌ها به اندازه 20×20سانتي‌متر باشد مي‌توان از آنها به‌عنوان سنگ لاشه استفاده كنيم.
▪استفاده از ضايعات در صنايع مختلف:
صنايع مختلف عبارتند از: 1. صنعت سيمان 2. مصنوعات سنگي و هنري 3. مجسمه‌سازي 4. پودر سنگ 5. سنگ موزائيك 6. كاشي سنگي 7. سنگ مصنوعي 8. صنايع شيميايي 9. توليد كاغذ10. پلاستيك‌سازي 11. سنگفرش 12. مصالح ساختماني13. سر ميزي 14. غوري 15. چراغ پايه 16. ظروف مجسمه‌سازي 17. سنگ‌هاي تزئيني 18. شيشه‌هاي روميزي 19. ظرفشوي آشپزخانه 20. وان حمام 21. دانه تسبيح سنگ 22. جواهرسازي 23. زيباسازي استخر 24. سرويس‌هاي بهداشتي با رنگ‌هاي مختلف 25. لوازم آرايشي 26. روكار مساجد و ساختمان‌ها 27. ساخت وسايل منزل مانند دور آينه 28. ساخت لوستر 29. كف‌پوش هتل‌ها 30. در توليد بتن و سيمان 31. خرده‌ها را با همان شكل نامنظم كنار هم قرار داده و براي نماي ساختمان استفاده مي‌شود. 32. صنايع لاستيك‌سازي 33. رنگسازي 34. ملات 35. شيشه36. سراميك37. تغذيه حيوانات 38. كودها 39. خرده برش‌هاي بلوك‌ها 40. محصولات نيمه تكميل شده 41. قطعات توليد شده نهايي 42. دوغاب پردازش 43. توليد سيمان مصنوعي براي ساختن آجر و مصالح ساختماني 44. زيرسازي جاده‌ها 45. به‌عنوان موج‌شكن در سواحل درياها (كاهش فرسايش) 46. صافي‌هاي شني تصفيه‌خانه‌ها 47. بازسازي بناهاي قديمي 48. بندهاي آبخيزداري 49. اماكن متبركه و امام‌زاده‌ها50. سالن‌هاي سخنراني 51. دكوراسيون ويلاها 52. سيستم‌هاي آشپزخانه (ظرفشويي ـ اوپن و...) 53. دكوراسيون‌هاي داخلي منازل 54. منبر 55. ظروف سنگي 56. كاشي‌هاي سنگي.
▪استفاده از پودر سنگ آهك حاصل از ضايعات سنگبري بر خواص آجر ساختماني:
در تحقيقات انجام گرفته، پودر سنگ آهك حاصل از ضايعات سنگبري سنگ‌هاي كربناتي به‌عنوان افزودني تخلخل‌زا در آجر با نسبت‌هاي مختلف خاك و پودر سنگ آهك، نمونه‌هاي آجر ساخته شده، آزمايش‌هاي اندازه‌گيري چگالي بدنه، جمع‌شدگي‌هاي خشك شدن و پختن، جذب آب، مقاومت فشار و ضريب هدايت حرارتي بعمل آمد .

پس از یافتن درصد بهینه ی افزودنی در آزمایشها ̨تولید نیمه صنعتی سفال سبک وهم چنین آجر سبک سوراخدار با استفاده از پودر سنگ آهک ضاایعاتی با موفقیت انجام شد ̨علاوه بر سبک شدن آجر ناشی از خروج در هنگام پخت وجود کلیت از جمع شدگی پخت و متراکم شدن بدنه جلوگیری کرد .
▪كاربرد و مصارف ضايعات سنگ در توليد كاشي‌هاي آنتيك:
كاشي‌هاي آنتيك شامل كاشي‌هاي دوره ويكتوريا، كاشي‌هاي دستي و انواع تزييني هستند.
اين كاشي‌ها مانند ديگر آثار هنري و سنتي، كاشي‌هاي منقوش به‌دست و آنتيك به قرن‌ها و مكان‌هاي متفاوتي تعلق دارند. گرچه تعدادي از اين كاشي‌ها با قيمت‌هاي بسيار بالا خريد و فروش مي‌شوند ليكن اكثر آنها داراي قيمت مناسبي هستند. در آمريكا هنر كاشي‌سازي در اواسط سال 1800 شروع شد و تمام اين كاشي‌ها در كلكسيون‌ها قرار دارند.
▪استفاده و مصرف سنگ‌هاي رودخانه‌اي در ساخت جواهرسازيRiver Stone:
سنگ‌هاي رودخانه‌اي عبارتند از ريگ‌هاي كروي صاف كه در رودخانه‌ها و سواحل يافت مي‌شوند، عمل آب و سنگ‌هاي ديگر روي سنگ‌هاي رودخانه‌اي به‌طور طبيعي باعث ساييدگي آنها مي‌شوند، سنگ‌هاي رودخانه‌اي به‌عنوان دانه ‌تسبيح سنگ در جواهرسازي استفاده مي‌شوند.
▪كشف ماده جديدي براي برطرف كردن دود و گاز ناشي از حركت خودروها جهت نصب در سنگفرش‌هاي حاصله از باطله‌ها:
يك شركت ژاپني با الهام از شرايط آب و هوايي پراگ، پايتخت جمهوري چك، ماده تازه‌اي را تكميل كرد كه از آن مي‌توان در سنگفرش كردن پياده‌روها استفاده كرد، اين ماده در عين حال قادر است دود و گاز ناشي از حركت خودروها را تصفيه كند.
شهرداري منطقه وست مستر در پايتخت انگليس ناحيه‌اي در اروپاست كه طرح استفاده از اين ماده را در سنگفرش كردن پياده‌روها به‌مورد اجرا در آورده است.
قطعات مكعب شكلي كه با استفاده از ماده جديد ساخته مي‌شوند حاوي كاتاليزور دي اكسيد تيتانيوم است كه مي‌تواند در هواي آفتابي با ماده اكسيد نيتروژن كه از اگزوز اتومبيل‌ها متصاعد مي‌شود، واكنش شيميايي انجام دهد و اين گاز آلوده‌‌ساز را به دو عنصر اكسيژن و نيتروژن تجزيه كند، سنگ‌هايي كه در سنگفرش پياده‌روهاي شهر پراگ به‌كار رفته به‌طور طبيعي حاوي كاتاليزور دي اكسيد تيتانيوم است و وجود همين ماده موجب شده تا هواي اين شهر از اكسيد نيتروژن پاكسازي شود.
اكسيد نيتروژن مانع تنفس عادي افراد مي‌شود و براي كساني كه به بيماري آسم و برونشيت مبتلا هستند ناراحتي ايجاد مي‌كند. اين گاز همچنين سبب سوزش چشمان و نيز خشك شدن گياهان مي‌شود.
شركت ژاپني سنگفرش‌هاي تازه خود را در شهر اوزاكامي ژاپن مورد آزمايش قرار داده و توانسته است آلودگي هوا را در اين شهر تا 80 درصد كاهش دهد.
▪استفاده از ضايعات مرمريت و گرانيت‌ها:
از گرانولات‌هاي مرمريت و گرانيت به اندازه‌اي مختلف براي ساختن تايل‌هاي سيماني مرمرنما(Terrazo) و نيز براي ساختن كلوخه‌هاي مرمريت ـ رزيني و مرمريت ـ سيماني استفاده مي‌شود كه در ساختن اسلب‌ها و بلوك‌هايي با ابعادي مشابه سنگ طبيعي كاربرد دارند.

19- مراحل خط توليد سنگ‌هاي آنتيك:
با توجه به اينكه سنگ‌هاي ضايعاتي كارخانه‌ها كه عمدتا از جنس تراورتن است به قيمتي ارزان خريداري شده و به كارگاه توليدات آنتيك حمل مي‌كنند و در آنجا قطعات تفكيك شده براساس ضخامت و ابعادشان در جاي مناسب قرار داده مي‌شوند، اين سنگ‌ها توسط كارگراني كه استادكار و مختص اينكار در نظر گرفته شده‌اند برش داده مي‌شوند و به ابعاد منظم تبديل مي‌شوند به‌طور مثال به‌صورت 10 سانتي‌متر طولي (10 سانتي‌متر طولي: يعني سنگي كه پهناي آن 10 سانتي‌متر و طول آن نامشخص باشد.) پس از آن در بخش ديگري اين سنگ‌ها توسط كارگران ديگر به ضخامت يكدست يك سانتي‌متر برش داده مي‌شوند. بسته به‌نوع پايلوتي كه در نظر است، سنگ‌هاي به‌دست آمده را به قطعات كوچكتري مثلا2×2 cm يا1×1 cm يا به هر شكل ديگري كه مورد نياز طرح باشد برش مي‌دهيم، اين سنگ‌ها كه به اشكال و ابعاد مورد نظر تبديل شد، هر گروه را به‌طور مجزا در دستگاه ميكسر قرار داده و درون دستگاه مقداري (حد معين) آب ريخته و دستگاه را روشن مي‌كنيم تا پس از چند ساعت در اثر سايش قطعات برش خورده روي يكديگر شكلي كهنه به‌خود بگيرند و پس از آن محصول به‌دست آمده را جهت خشك شدن در محل‌هاي مخصوص نگهداري مي‌كنند، پس از خشك شدن قطعات، بسته به‌نوع طرح، قالب‌هايي كه از قبل به اين منظور طراحي و با موادي مثل سيليكون ساخته شده‌اند در اختيار كارگراني كه در اين بخش عمدتا خانم‌ها هستند، قرار داده مي‌شوند، در اين بخش كارگران سنگ‌هايي را كه به اشكال مختلف تهيه شده در جاهاي در نظر گرفته شده درون قالب‌ها مي‌چينند، هنگام چيدن آنها، شكل و طرح سنگ‌ها كاملا اختياري و با برنامه‌ريزي انجام مي‌شود. پس از جايگزيني قطعات در قالب‌ها، پارچه متري برش خورده را به اندازه مساحت قالب‌ها روي سنگ قرار داده و روي آن را چسب‌كاري مي‌كنند، چسب كاري بايد كاملا با دقت انجام شود، براي چسب كاري معمولا از چسب چوب استفاده مي‌شود.
پس از چسب كاري و خشك شدن چسب، قالب‌ها را برعكس كرده و قالب را خارج مي‌كنند. در اين هنگام پس از تميز كردن كار توليد شده، توليد قابل عرضه به بازار مصرف است.
19-1- مراحل خط توليد سنگ‌هاي آنتيك از طريق چرمي كردن لايه روي سنگ‌ها:
مي‌توان مرحله ديگري را روي توليدات انجام داد و آن هم چرمي كردن لايه‌ رويي سنگ‌ها است در اين خصوص با استفاده از فرچه‌هاي پلاستيكي مخصوص، سطح سنگ‌ها را پوليش مي‌كنند كه باعث چرمي شدن سنگ‌ها مي‌شود، اين نوع عملكرد در مورد بسياري از سنگ‌ها از جمله مرمريت‌ها، مرمر تراورتن و چيني صادق است.
البته چنانچه با سنگي غيراز تراورتن انجام شود نياز به تاثير دادن اسيد كلريدريك نيز است كه هنگام استفاده از ميكسر انجام مي‌شود. عملكرد بدين گونه است كه قطعات بزرگتر در ضايعات جمع‌آوري شده را به ضخامت يك سانتي‌متر برش مي‌دهند .
19-2- مراحل خط توليد سنگ‌هاي آنتيك از طريق معرق:
در كار معرق نيز در ابتدا از سنگ تراورتن به‌صورت پلاك فرضيه طرح استفاده مي‌شود، طرح مورد نظر را روي سنگ اجرا كرده و در نوع بازاري آن از نوارهاي 0.5cm برنزي استفاده مي‌كنند و نوارها را روي خطوط طرح و روي سنگ تراورتن با چسب مي‌چسبانند، پس از خشك شدن نوارهاي برنزي سنگ‌هاي رنگي آماده شده را مطابق با رنگ و اشكال موجود در طرح برش مي‌دهند.
به‌منظور دقت در برش طرح، همان‌گونه كه طرح روي سنگ تراورتن اجرا مي‌شود كپي همان طرح تهيه شده روي سنگ‌هاي يك سانتي‌متر رنگي چسبانده شده و سپسس برش داده مي‌شود، در اين حالت قطعات برش خورده در جاي مشابه خود در طرح قرار داده شده و چسبانده مي‌شود، به اين منظور از چسب سنگ استفاده مي‌شود.
پس از چسباندن كليه قطعات موجود در طرح، تابلو را با دستگاه ساب مي‌سايند تا به‌صورت يكپارچه درآيد، پس از ساييدن، تابلو پرداخت شده و براق مي‌شود كه در اين حالت قابل عرضه به بازار است .

19-3- نحوه توليد سنگ‌هاي مصنوعي آنتيك:
در برخي از كشورهاي خارجي از ضايعات سنگ بهترين نوع سنگ را تهيه مي‌كنند. نحوه توليد اين نوع سنگ‌ها به اين نحو است كه ابتدا سنگ را پودر كرده و سپس با مواد خاص مخلوط كرده و به هر اندازه و در هر قطر كه مي‌خواهند شكل‌دهي مي‌كنند.
19-4- دستگاه‌هاي فرآوري دوغاب پردازش و پساب:
دستگاه‌هاي فرآوري دوغاب پردازش و پساب، به‌نحوي طراحي شده‌اند كه ضمن كاهش حجم دوغاب تا حد ممكن آب را مجددا مورد استفاده قرار دهند.

نتيجه‌گيري و پيشنهادات:
با عنايت به بلااستفاده بودن ضايعات در معادن و كارخانه‌هاي فرآوري و هزينه توليد سنگ‌هاي آنتيك كه به مراتب از هزينه‌هاي توليد پلاك در سنگ‌هاي تزييني كمتر است پيشنهاد مي‌شود وزارت صنايع و معادن از اجراي طرح تاسيس كارگاه‌هاي توليد سنگ‌هاي آنتيك در جوار معادن و همچنين در جوار كارخانه‌هاي فرآوري سنگ (در جوار دپوي باطله) حمايت كند از بابت
1. اشتغال

2. سودآوري

3. ارزش افزوده

4. استفاده بهينه از ضايعات

منابع:
1. كتاب راهنماي سنگ ايران

توليد سنگ‌هاي آنتيك از ضايعات سنگ‌هاي تراورتن

مطالب مشابه :

اخذ گواهی اس جی اس برای موزاییک-سنگ مصنوعی -بلوک بتنی

مقايسه سنگ آنتيك طبيعي و مصنوعي

سنگ مصنوعی و تکنولوژی ساخت آن

تایل های شیشه ای و سنگ مصنوعی

توليد سنگ‌هاي آنتيك از ضايعات سنگ‌هاي تراورتن

شركت رجائي چوب توليد كننده صفحه كابينت وطراحي اجراي سنگ هاي گرانيت يك پارچه و عامل فروش محصو