قوشمه سازی غریب وتنها

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

«علی خان یزدانی» راشایدهیچ کس نشناسدولی «علی آبچوری» هنرمند«قوشمه نواز»درخراسان شمالی ازشهرت خاصی برخورداراست فرصتی شدتادرمصاحبه ای کوتاه ازاین پیشکسوت که بیش از60سال است نوازندگی قوشمه این سازدر«غربت» و«تنهایی »مانده رابرعهده دارد سئوالاتی بکنیم که ازاوپرسیدیم:

*«شب ، سکوت ، کویر»نوارکاستی بودکه باصدای «شجریان»ونوازندگی شماپرشداین اتفاق چگونه صورت گرفت ؟

- زمانی که برادرآقای محمدرضاشجریان درآشخانه سپاهی دانش بودمن باایشان دوست شدم ، سالیان سال این دوستی ادامه داشت وگاهگاهی به مناسبت های مختلف ، درجشنواره های گوناگون ومراسم فرهنگی که درسراسرکشوربرگزارمی شدبرخوردداشتم تااینکه درسال درجشنواره ای درتهران بودم برادرایشان به من مراجعه کردندوگفتندامشب استادشجریان درانتظارشماهستندودوست دارندشماراببینند، پس ازپایان مراسم جشنواره که چندساعتی ازشب گذشته بودبه منزل ایشان رفتم ، استاد شجریان بسیارمودب بودوباشخصیت من راپذیرفتندوهمان جاباآقای «حسین به بی»که نوازندگی دراصطلاح محلی «الدفی»یا«دایره»رابه عهده داشتندشروع به نواختن کردیم که ضبط شدودرقالب نوارکاست «شب ، سکوت ، کویر»بیرون آمد.

خاطره ای هم ازآن شب دارید؟

- زیباترین خاطره ای که دارم این است که من بالباس محلی که برای نوازندگی در جشنواره ای پوشیده بودم نزداستادمحمدرضاشجریان رفته بودم وقتی خواستم چارق هایم راازپایم دربیارم اجازه ندادندگفتند:«باهمان کفش هایتان وارداتاق شود»که این احترام ایشان نه به من ،بلکه به هنربود، به حرمت موسیقی و، وپیشکسوتان بودوگویاخاک پای هنرمندان نیزبرای ایشان ارزش دارد.

*یکی ازهمکاران شماکه همیشه درکنارشماست آقای «حسین به بی»است که دراصطلاح محلی«الدفی»یا«دایره»رامی نوازدچگونه باایشان آشناشدید؟

- بیش از50سال است که باایشان کارمی کنم اولین باراورادرروستای «اینچه امند»دیدم که بعدازآن هم دوسه باری برای شرکت درعروسی به آنجارفته بودم وازنزدیک باخصوصیات هنری ورفتاری اوآشناشدم واین ملاقات های کوتاه موجب شدکه 50سال درکنارهم به نوازندگی به پردازیم .

*رمزاین رفاقت پایدارچیست؟

- متاسفانه مشکلی امروزدرجمع جوانان هنرمندماوجودداردبه این شکل که گروهی ،تشکیل می دهندباهم درمجالسی برای هنرنمایی حضورپیدامی کنندصاحب مجلس ، مبلغی به آنهامی دهدکه معمولااین پول به طورمساوی بین آنهاتقسیم نمی شودکه موجب کدورت وجدایی می شود.

* این مشکل راشماباآقای «به بی» نداشتید؟

- خوشبختانه ، نه ، وشایدباورتان نشودگاهی برای درمجلسی هردونوازندگی کردیم صاحب مراسم یاجشن ،مبلغی به هردوی ما داده است درهمین مجلس ، کسی ازنوازندگی من ویاایشان خوشش آمده ، مبلغی به عنوان هدیه ، درجیب من یاایشان گذاشته وهیچکدام هم نمی دانیم این مبلغ چقدراست ولی دراولین فرصت ب طورعادلانه این پاداش راکه درحقیقت به یکی ازماداده شده بین هم تقسیم می کنیم .

چراکه رمزرفاقت ،«صداقت»و«یک رنگی»است .

* ورمزدیگراین رفاقت پایدار؟

- احترام یکدیگررانگه می داریم اگرچه 50سال است باهم رفیق وصمیمی هستیم ودربسیاری ازجشنواره هاومراسم ملی ومذهبی شرکت کرده ایم ولی کوچکترین بی احترامی رابه ایشان حتی به ذهنم خطورنمی دهم وایشان نیزدرادب ،نزاکت وبرخوردصمیمانه دربین همه مردم معروفند.

*هنرشمادرنوازندگی قوشمه است سازقوشمه چه ویژگی هایی داردوجنس آن ازچیست ؟

- قوشمه سازغریب ومظلومی است که ناشناخته مانده است درغرب ایران وایلام به نام دوزله (زل= نی)معروف است که قدرت وصدای قوی آن بسیارجذاب ودل نشین است حدود20سانت مترطول داردکه 7نت اصلی رامی توانندباآن به طورکامل بنوازند.جنس اصلی آن ازاستخوان بال شاهین (قره قوش)است . قوشمه ازسازهای بادی است که باتنفس ازراه بینی ودمیدن بادهان درون قوشمه به صدادرمی آید.بسیارنفس گیراست ولی باکسب تجربه وتمرین ، سازساده وروانی برای نواختن می شود.

*تفاوت علی آبچوری مبتدی باآبچوری که امروزاین سازرابامهارت کامل می نوازددرچیست؟

- کسب تجربه کرده ام صدای قوشمه خوب وبدراراحت می توانم تشخیص بدهم ، درنواختن آن اگراوایل کارباده دقیقه ، خیس عرق می شدم وخستگی به سراغم می آمدامروزمی توانم ساعت هابدون استراحت بنوازم .علی آبچوری امروزبیشترقدرمردم رامی شناسدچراکه مردم واقعاازهنرمندان خودشان خوب تجلیل می کنندخوب احترام می گذارند.

* گویااز10سالگی به نواختن این سازپرداختیدعلت گرایش شمابه این سازچه بود؟

- برادرم نوازنده قوشمه بودالبته نه به صورت حرفه ای ،من هم به این سازگرایش پیداکردم بی معلم مشق عشق کردم .

* به عشق درموسیقی چقدرمعتقدهستید؟

- هرزیبایی متعلق به خداست وهرچه درعالم زیباست متعلق به اوست وقتی صدای ساززیبایی شنیده می شودبه نوازنده سازمتوجه می شویم وسازنده ساز، نوازنده سازکسی نیست جزبنده ناچیزخداوندکه توانسته است گوشه ای اززیبایی های خلقت رابه تماشابگذارد.

*ازاینکه درهرمراسمی ازشمادعوت می کنندخسته نمی شویدویافکرنمی کنیدکه هنرشمابه روزمرگی می افتد؟

هنراگرجایگاه خودراپیداکند، هنرمنداگرحدوحریم خودرابشناسد،تکرارقداست راازبین نمی برد.

*گفتیدقوشمه سازی غریب وتنهاست چرا؟

- نوازنده دوتاردرخراسان ازخراسان شمالی بگیریدتاخراسان جنوبی فراوان است

ولی شماچندتانوازنده قوشمه می توانیدنام ببرید؟درکل استان خراسان شمالی به اندازه انگشتان دست نوازنده ماهرقوشمه نداریم .

*چرااین سازغریب وتنهامانده؟

- یکی ازعلل اصلی ، شایداین باشدکه درهرمجلس ومحفلی نمی شودنواخت ، دوتاررادریک اتاق کوچک می شودتمرین کردونواخت ولی صدای سازقوشمه به قول معروف تا«هفت همسایه»می رودبنابراین برای تمرین ویادگیری ، محیطی رامی خواهدکه بازووسیع باشدوعلت دیگرشایدیادگیری آن نسبت به دیگرسازهای بادی مشکل تراست

*درایران کجابرنامه اجراکردید؟

- درتمامی استان های ایران اجرای برنامه داشتم دربسیاری ازشهرهاقوشمه نوازی کرده ام جایی ازدست من خلاص نشده است.

*بهترین جای که به هنرنمایی پرداختیدکجابود؟

- شمابه هرشهرایران که سفرکنیدبامردم صمیمی ،هنردوست واحترام گذاربه هنرمندان روبروهستیدوواقعابه هرجای ایران برویدآسمان دل مردم آبی است وهنرمندان مردمی رادوست دارندومن نمی توانم بگویم درکجابیشترخوش گذشته است ولی اگرتهران رااستثناکنم چندان اشتباه نکرده ام زیرادرتهران اگرجشنواره ای برگزارشدوتوانستم بسیاری ازافتخارات راکسب کنم بهانه ای بودبرای مطرح شدن بجنورد، مطرح شدن این سازتنهاوغریب .

*بخشی هادرقدیم بیشترحرمت واحترام داشتندیاامروز؟

- بخش های قدیم وامروزهرکدام به نوعی صاحب احترام بوده وهستندولی درقدیم بخشی هاشب های طولانی درکنار« آق سقالان»(ریش سفیدان)وبزرگان روستامی نشستند باسازخودروایتگری می کردندبیانگرحماسه ها، زندگی های ایلی ، فرهنگ مردم بودند«کرم اصلی خان» رامی خواندندوبیانگرداستان آن بودنداگرحماسه« سردارعیوض» بیان می شدروح حماسه رادرمردم زنده می کردند، «الله مزار»داستان دارد«جعفرقلی بیچاره» بایدشناخته شودهرکدام ازاین نواها،داستان دارندحکایت هایی از حماسه هاوشجاعت هادرآنهاوجودداردکه بیان می شدفرهنگ شفاهی مردم راسینه به سینه نقل می کردندووازاین روبه فرهنگ وعلم آنهااحترام گذاشته می شدواین داستان هابه سختی حفظ شده اندازسرشب بخشی زانوبه زمین می زدحماسه بیان می کردتااذان صبح ، وازاین روصاحب احترام وعزت بودندوچشم پاک نسبت به ناموس مردم.

*علی آبچوری وقتی تنهامی شودبرای دل خودش چه آهنگی رامی نوازد؟

- برای دلتنگی،... الله مزار، سردارعیوض ولی « طرقه» رابیشتردوست دارم .

*ورمزاین علاقه به طرقه همان رمزعارفانه آن است؟

- بله ، می دانیدکه «طرقه»نام پرنده ای است که می خواهداسماءالهی رابخواندتااوج بگیردهربارقسمتی ازآن هارامی خواندواوج می گیردوفرودهایی داردتازمانی که می توانداسامی راکامل تکرارکندوبه اوج ، به معبودبرسد.

*علی آبچوری عمری درکارموسیقی بوده وطرقه راهم نواخته ، حج هم رفته ایداین احساس طرقه راپیداکردید؟

- هروقت به من می گفتندبیابرومکه ، ویادوستان وآشنایان ازمن می خواستندکه به مکه بروم این جمله راتکرارمی کردم که «چراپول مفت رابدهم به عرب هابخورند»ولی امسال دخترم ازمشهدزنگ زدوازمن خواست که ثبت نام کنم وباایشان به مکه بروم وقتی پادرسرزمین وحی گذاشتم حس کردم چقدردیراین سعادت رانصیب خودم دیده ام ، سرزمینی ملکوتی ، عشق وعرفان ، آن جامعناپیدامی کند.

*درخارج ازکشورهم اجرای برنامه داشتید؟

-نوروزسال قبل ، برای اجرای موسیقی من وآقایان «به بی»و«عیسی بخشی»درسلیمانیه عراق به دعوت دولت عراق اجرای برنامه داشتیم که جشنواره ای بودباحضورکردهای ایران ، عراق ، سوریه که مسئولیت این جشنواره باباجناق رئیس جمهورفعلی عراق بود.

*استقبال هم طبق معمول خوب ؟

- قبل ازاینکه جواب شمارابدهم بایدعرض کنم دراین جشنواره ، فقط نوازنده بایدسازش رامی نواخت ، خوانندگی نبود.اگرحمل برتعریف وخودستایی نباشدبسیارازهنرماتجلیل کردند وقتی نوازندگی من وآقای« به بی» رادیدندخواستندکه اگرچه قراراست فقط هرهنرمندیک بارنوازندگی کندمن یک شب دیگربه اجرای برنامه بپردازم وقتی پذیرفتم ازآنهاخواستم که یک درخواست من نیزاجابت کنندکه اجازه بدهندآقای عیسی بخشی بخواندکه خواندآن هم چه خواندنی که تشویق تماشاچیان رابایدمی بودیدومی دیدید.

*درجشنواره موسیقی مقامی خراسان شمالی شمابه عنوان داوربرگزیده شده بودیداین جشنواره هاراچقدرمفیدمی دانید؟

- ازسال 80اجازه داوری درمسابقات ازسوی اداره فرهنگ وارشاداسلامی داده شده است که این جشنواره هارابسیارمفیدمی دانم زیرادراین جشنواره هااحترام به پیشکسوت ، تبادل تجربه ، الگوگرفتن ازاساتیددرراس کارقرارداردوازسویی چون بهترین کارهاارائه می شودبهترین هارامی شوددریک جادیدوشنید، اساتیدراهنمایی می کنند،تشویق هنرمندان توسط مسئولین ومردم موجب می شودکه به کاردلگرم ترباشند.

*آموزش قوشمه چقدرطول می کشد؟

- بستگی داردبه ذهن وخلاقیت وعلاقه زمان خاصی رانمی شودبیان کردیکی ممکن است دریک ماه نوازندگی رافراگیردیکی هم ممکن است یک سال طول بکشدتایادبگیرد.

*قوشمه باچه قیمتی خریدوفروش می شود؟

- قیمت قوشمه بستگی به خوب وبدساخت آن دارداز25هزارتومان تا100هزارتومان خریدوفروش می شود.

*چه سفارشی به جوانانی که می خواهنداین سازرایادبگیرندیابه جوانانی که به دنبال نوازندگی هستنددارید؟

- نوازندگی رایادبگیرندولی حرمت پیشکسوتان راازبین نبرندتوصیه اکیدمن به جوانان این است که آهنگ های اصیل منطقه خراسان شمالی رافراگیرندبه فکرمجلس گرم کردن نباشندچراکه آهنگ های اصیل بارتاریخی ، فرهنگی وحماسه ای دارند.

*شمادرنمایشنامه ای هم اجرای موزیک متن رابه عهده داشتید؟

- درنمایش «خان کلمیشی» به کارگردانی آقای جمشید داورپناه که ازپیشکسوتان تئاتراین استان هستندنوازندگی کردم چون این نمایش باب دل من بود، چراکه داستانی ازمردم مظلوم همین خطه خراسان رابازگومی کرد.

*نوارهای ضبط شده خودتان راهم جمع کرده اید؟

- اگرمی خواستم جمع کنم جایی درخانه ام برای زندگی باقی نمی ماند50سال است نوازندگی می کنم ودرهمین حدودهم درهرمراسمی برنامه هایم راضبط کرده اند.

*ازاولین باری که صدای قوشمه شماراضبط کردندیادتان می آید؟

- بله ، دقیقایادم می آید50،سال پیش اولین صدای قوشمه خودم رادرخانه فرهنگ آفرینش فعلی آقای ایزانلوبرای برنامه رادیومشهدضبط کردندکه شنیدم.

*چه احساسی داشتید؟

- شادی ، خوشحالی ومصمم به ارائه موسیقی ، بهترومقبول ترازقبل شدم.

*نواختن قوشمه چه کسی رادرخراسان شمالی خیلی قبول دارید؟

- قوشمه نوازی فرهادباغچقی نظیرندارد،آینده خوبی رابرایش پیش بینی می کنم.

*به عنوان آخرین سئوال بفرمائیدچندفرزندداریدآیاازآنهاهم کسی به موسیقی روی آورده است یانه؟

- 2پسرو4دختردارم که پسرم «عیسی» خوب شروع کردوخوب هم پیش رفت ولی بعدترک کردوادامه ندادپسردیگرم «مصطفی»، «دایره زن» خوبی بودکه متاسفانه درتصادفی کشته شدومرگش تاثیرروانی وروحی بسیاربدی برزندگی من گذاشت .

قوشمه سازی غریب وتنها

مطالب مشابه :

یحیی علوی فرد

قوشمه سازی غریب وتنها

دعای ترکی (روستای تازه قلعه)

سه خشتی هایی ازیحیی علوی فرد

انجمن ادبی عارف بجنوردی 1

اسفيدان گنجينه زيبايي ها

بجنورد در آينه شعر بهار

شاعران خراسان شمالی