شرح جواب آزمایش ادار

برگه آزمايش كامل ادرار شامل اطلاعاتي است كه هر كدام را به اختصار توضيح مي دهيم :

الف – شرح ماكروسكوپيك ( سمت چپ برگه جواب آزمايش ) :

Colour* : دامنه تغييرات رنگ ادرار گسترده بوده و عمدتا وابسته به غلظتش ميباشد .رنگ ادرار از زرد كمرنگ ( Light yellow ) تا كهربايي تيره ( Dark yellow ) متغير است. بسياري از داروها و مواد غذايي ميتوانند رنگ ادرار را تغييردهند.اما برخي رنگهامثل قرمز(در هماچوري يا پورفيرينوري ) ، سياه ( مثلا در آلكاپتونوري )،نارنجي ( بيليروبينوري ) ، سفيد ( چرك فراوان ) و يا آبي تا سبز ( عفونت سودومونايي ) ممكن است مهم باشند و با پيگيري دليل آنها ميتوان به تشخيصهاي مهمي دست يافت .

* Appearance ( ظاهر ادرار ) : ادرار نرمال معمولا شفاف است اما ممكن است به واسطه رسوب فسفاتها يا اوراتها، كدر((Turbid يا نيمه كدر( semiturbid ) گردد. حضور گلبولهاي سفيد يا قرمز، اپي تليالها و باكتريها نيز در ميزان خاصي ميتوانند ادرار را كدر يا نيمه كدر كنند . موكوس نيز ميتواند نماي مه آلود ( cloudy) به ادرار بدهد.

* وزن مخصوص ( specific gravity ) : شاخص غلظت مواد محلول در ادرار است كه براي سنجش قدرت تغليظ و رقيق كردن كليه ها به منظور حفظ و بقاي هموستاز به كارميرود. حدود طبيعي آن براي ادرار راندوم 003/1تا 035/1و براي ادرار 24ساعته 015/1 تا 025/1است و چون يك نسبت است واحد هم ندارد.SG ادرار درطول شبانه روز متغير است ( به دليل متغير بودن نوع غذا و ميزان مصرف مايعات در طول روز ) ، لذا SG ادرار راندوم خيلي مفيد نيست و بررسي SG ادرار 24 ساعته پيشنهاد مي شود.در هيدراتاسيون شديد و ديابت بيمزه SG كاهش و در ديابت قندي ، دهيدراتاسيون و اكلامپسي SG افزايش مي يابد.

PH *: بين 8-6/4 متغير بوده و معمولا حدود 6 و كمي اسيدي است. براي پزشك اين مهم است كه PH ادرار را با اطلاعات ديگر ارتباط دهد .مثلا در اسيدوز توبولار كليوي بر خلاف اسيدوز سيستميك PHادرار بيش از 6 خواهد ماند چون توبولهاي كليه قادر به ترشح كافي يون H+ نيستند .

Protein* : حضور مقادير زياد پروتئين در ادرار ميتواند يك علامت مهم بيماريهاي كليوي باشد.اما در شرايط فيزيولوژيك وبدون بيماري مثل ورزش و تب هم دفع پروتئين در ادرار افزايش مي يابد. دو مكانيسم اصلي كه سبب پروتئينوري مي شوند :a) صدمه گلومرولي و b) اختلال در عمل بازجذب توبولها ميباشند.پروتئينوري شديد،متوسط و خفيف همگي در ارزيابي بيماري كليوي از اهميت ويژه اي برخوردارند (مثلا درگلومرولونفريت،شديد در پره اكلامپسي،متوسط و در پيلونفريت نوع خفيف قابل مشاهده است ).

Glucose* : گلوكوزوري بطور معمول وقتي ديده ميشود كه ميزان گلوكز خون از حد آستانه كليوي بيشتر باشد (>180mg/dl) .هرچند گاهي بطور طبيعي آستانه كليوي برخي افراد پايين تر از اين هم ميباشد.ديابت شيرين، تزريق سرمهاي قندي ومصرف يكباره و زياد كربوهيدراتها ( گلوكوزوري گذرا) از دلايل گلوكوزوري هستند.

:Keton(Aceton)* اجسام كتوني درطي كاتابوليسم اسيدهاي چرب ايجاد ميشوند.كتونوري به دنبال كتوزيس(افزايش كتونها در خون) حادث ميشود.وقتي شخص دچار كمبود مصرف قندها وكربوهيدراتها (مثل روزه داري طولاني) يا دفع كربوهيدراتها از بدن وي افزايش مي يابد(مثلا در اسهال و استفراغهاي شديد) يا سلولها قادر به دريافت و مصرف كربوهيدرات نيستند(مثلا ديابت)، كتونها بدليل مصرف چربيها و سوخت ناقص آنها، در خون و ادرار افزايش مي يابند.

Blood* : هماچوري، وجود خون درادرار است. گلبولهاي قرمز مي توانند در شرايط فيزيولوژيك (مثل ورزش سنگين، تب و عادت ماهانه) و يا پاتولوژيك(مثل التهاب حاد مثانه، تروما، زخمها، عفونتها، سرطانهاي كليه يا مثانه، ضربه به كليه ، انفاركتوس و گلومرولونفريت) در ادرار ظاهر شوند.

Hemoglubin* : هموگلوبينوري، حضور هموگلوبين درادرار بدون حضور RBC ميباشد.اگر به هر دليلي هموليز داخل عروقي در بيمار رخ دهد ( مثل آنمي هموليتيك دارويي، انگل مالاريا، ترانسفوزيون خونناسازگار، سوختگيهاي شديد، ورزشهاي شديد مثل قدم روهاي نظاميان روي سنگفرشها، مارگزيدگي و...) هموگلوبين ِخارج شده از RBCها از كليه ها عبور كرده، وارد ادرار مي شود.البته اگر درهماچوري، ادرار قليايي باشد يا SG آن پايين باشد(زير 1.007) RBC ها ممكن است در ادرار ليز شده و هموگلوبين آنها در ادرار آزاد ميشود.

Bilirubin & Urobilinogen: بيلي روبين كونژوگه(مستقيم) به دليل محلول بودن در آب ميتواند از سد كليه ها عبور كرده وارد ادرار شود( نوع غيركونژوگه در آب نامحلول است) لذادربيماريهايي كه ميزان بيليروبين كونژوگه افزايش مي يابد (مثل انسداد مجاري صفراوي) بيلي روبين در ادرارافزايش مي يابد(دقت كنيد كه درنوزادان با بيليروبين بالا، بيليروبينوري نداريم).در روده، بيليروبين به تركيبي به نام اوروبيلينوژن تبديل ميشود كه از طريق مدفوع دفع ميگردد. 10تا 15درصد اوروبيلينوژن ِمدفوع ، به خون بازجذب شده و از طريق ادرار دفع ميگردد.اگر به هر دليلي انسدادي در مسير بيلي روبين از كبد به صفرا يا از صفرا به روده رخ دهد (مثل سرطان يا سنگها) بيليروبين وارد مدفوع نشده،اوروبيلينوژني هم توليد نميشود؛ لذا اوروبيلينوژن ِ ادرار منفي ميشود.اما اگر ساخت بيليروبين افزايش يابد و به مدفوع راه يابد(مثل يرقان هموليتيك يا هپاتيت)اوروبيلينوژن ادرار نيز افزايش خواهد يافت.

Nitrit: اگر در ادرار، باكتري به ميزان متوسط و بيشتر حضور داشته باشد و آن باكتري از احياكنندگان نيترات به نيتريت باشد ،نيتريت ادرار مثبت خواهد شد.

شرح ميكروسكوپيك ( سمت راست برگه جواب آزمايش)

WBC ***: گلبولهاي سفيد مي توانند از هر جايي (بين گلومرول تا ميزراه) به ادرار راه يابند . حداكثرميزان نرمال لوكوسيتها در ادرار 2 عدد در هر فيلد ميكروسكوپي ميتواند باشد.افزايش لوكوسيتهاي ادرار وابسته به يك پروسه التهابي در مجاري ادرار(مثل عفونتها، نفريتها، آزردگيهاي مثانه، ميزناي و يا پيشابراه) و يا مجاورت آن(مثل آپانديسيت يا پانكراتيت) ميباشد.وجود سيلندرهاي (cast) گلبول سفيد ميتوانند شاهدي بر كليوي بودن منشأ WBCهاي ادرار باشند.در يك ادرار قليايي و هيپوتونيك ميزان WBCادرار درعرض يك ساعت، 50درصد كاهش مي يابد(اهميت ارسال به موقع و انجام به موقع آزمايش U/A).تجمع لوكوسيتي(WBC clamp) قوياً مطرح كننده عفونتهاي حاد و يا التهاب مثانه يا ميزراه است.

RBC*** : گلبولهاي قرمز مي توانند از هر جايي (بين گلومرول تا ميزراه) به ادرار راه يابند.بطور نرمال گلبول قرمز در ادرار يافت نميشودهرچند وجود 1تا2 گلبول سرخ در هر فيلد ميكروسكوپي معمولا غيرطبيعي نيست.در سنگهاي ادراري ، عفونتهاي شديد، سرطانها و نيز عادت ماهيانه، RBCها در ادرار ظاهر ميشوند.

Epithelial cells***: انواع مختلف سلولهاي اپيتليال(سلولهاي توبولار كليوي، ترانزيشنال و اسكواموس)در ادرار قابل مشاهده اند.افتراق بين اين سلولها بسيار مشكل است اما مهمترين ِ آنها سلولهاي توبولار كليوي هستند كه ازدياد آنها در ادرار مي تواند آسيب به كليه و لگنچه را مطرح سازد . كلاً حضور تعداد اندكي سلول اپي تليال (بخصوص پوششي و ترانزيشنال) درحد 4-3 عدد در هر فيلد ميكروسكوپي نرمال است و افزايش قابل توجه آنها ميتواند نشان از التهاب ناحيه اي از دستگاه ادراري باشد.

***Mucus: رشته هاي موكوس كه به شكل رشته هايي دراز و موجدارو يا توده اي در ادرار قابل مشاهده اند،به ميزان كم در ادرار طبيعي بوده ولي مقادير زياد آن در التهابات و دستكاريهاي دستگاه ادراري ديده ميشوند.

***Bacteria: بطور طبيعي ادرار ِ كليه ها و مثانه عاري از باكتري بوده ولي امكان دارد آلودگي با باكتريهاي موجود در پيشابراه يا واژن يا ساير منابع خارجي اتفاق بيافتد. حضور مقدار بالاي باكتري در ادرار بخصوص در حضور تعداد قابل توجه WBCدر ادرار مؤيد حضور يك عفونت ادراري است.

***Cast(سيلندرها): سيلندرها در مجاري لوله هاي كليوي شكل ميگيرند و بدليل اينكه در مجراها بشكل قالب لوله ها در مي آيند به اين نام (سيلندر= استوانه) خوانده ميشوند . مجاري كليوي، موكوپروتئيني به نام تام هورسفال ترشح ميكنند كه ماده بنيادي سيلندرهاست.درصورت توقف ادرار (كاهش چشمگير در جريان ادرار) يا غلظت بالاي مواد حل شده و وجود محتويات پروتئيني در ادرار،كَستها ميتوانند در لوله هاي ديستال و مجاري جمع كننده ادرار شكل بگيرند.سيلندرها هميشه منشأ كليوي دارند و معرفهاي بسيار مهم بيماريهاي كليوي هستند و بر اساس ظاهر و محتويات سلولي كه در درونشان قرار ميگيرند طبقه بندي ميشوند(مثلا Leukocyte cast و يا Granular cast وياCrystalin cast و ... ). به سيلندري كه هيچ محتويات سلولي يا غيرسلولي ندارد Hyalin(شفاف) گويند كه ميتواند در ادرارهاي نرمال به ميزان بسيار كمي ديده شود.در انواع نفريتها وآسيبهاي كليوي و نيز در پره -اكلامپسي Castها در ادرار ظاهر ميشوند و معمولا پروتئين چنين ادرارهايي مثبت است.

***Crystal: كريستالهاي ادرار معمولا در ادرار تازه ديده نمي شوند ولي پس از مدتي ماندن در آزمايشگاه قابل مشاهده ميشوند.بدين معناكه اگر ادرار با يك تركيب خاص قابل كريستاليزاسيون اشباع شده باشد يا خواص حلاليتي آنها تغيير نمايد تشكيل ميشوند.در برخي موارد اين كريستالها در كليه يا مجاري ادراري شكل ميگيرند( منجر به تشكيل سنگها). معمولا اغلب كريستالهاي ادراري قابل اهميت نيستند ( مثل كلسيم اگزالات، انواع اورات و فسفات ،اسيد اوريك و... كه الزاماً دليل بر يك بيماري خاص نبوده ولي مي توانند در برخي بيماريها افزايش يابند.اما كريستالهايي چون تيروزين ،لوسين ،سيستئين و سولفاناميدها مهم و شاخص مهمي در بيماريهاي كبدي، سيستينوز و ايجاد صدمات كليوي مي باشند.

***مواد متفرقه: مثل اسپرم ، مخمر وانگل تريكوموناس كه در شرايط خاص در ادرار ديده ميشوند. مثلا كانديدا (نوعي مخمر) به ميزان زياد ميتواند نشان از يك بيماري قارچي باشد.

شرح جواب آزمایش ادار

مطالب مشابه :

ادرار

رنگ ادرار و علل آن

ادرار

رنگ ادرار در طب قدیم

شرح جواب آزمایش ادار

چرا ادرار به رنگ زرد هستش؟