اندام های حسی

اندام بینایی

چشم‌ها اندام‌هایی حساسند و در حفره‌ای استخوانی قرار دارند. سلول های حسی داد‌ه‌های نوری را برای ساختن و تصویری از دنیای اطراف ما به مغز می فرستند. بینایی یکی از مهم ترین حواس است. با کمک این حس می‌توانیم محیط اطراف خود را بشناسیم. چشم‌ها توسط تحریکات نوری بین شکل‌ها و رنگ‌ها، درخشندگی و تاریکی تفاوت قایل می‌شوند. پردازش اصلی بینایی در مخ به کمک حافظه بینایی انجام می‌شود، که نوع بسیار تکامل یافته‌ای از ادراک حسی است.
فرایند تشکیل تصویر درون چشم به وسیله پدیده‌های فیزیکی قابل توضیح است. نور هنگام گذشتن از محیط هایی با چگالی‌های گوناگون نوری می شکند و جهتش تغییر می‌کند. شکل‌های مختلف ماده‌ی شفاف با چگالی متفاوت می‌توانند باعث همگرایی یا واگرایی پرتوهای نور شوند. از این خاصیت به عنوان مثال در دوربین‌های عکاسی استفاده می‌شود. به همین دلیل چشم را هم می‌توان به عنوان یک دوربین عکاسی در نظر گرفت. عدسی چشم شبیه عدسی دوربین، مردمک شبیه روزنه‌ی دوربین و شبکیه شبیه فیلم دوربین عکاسی است.

در دوربین، عدسی از جسم تصویری واضح و برعکس روی فیلم تشکیل می‌دهد. در چشم این تصویر در روی شبکیه تشکیل می‌شود.
در چشم، تحریکات نوری به پیام های عصبی تبدیل می‌شوند. رشته‌های عصبی این تحریکات را به مخ منتقل می‌کنند و در آن جا تبدیل به تصاویر قابل درک می شوند.
کره چشم توسط ماهیچه‌های اطراف آن حرکت می‌کند. با حرکات خاص چشم، دید دو چشمی از یک تصویر امکان‌پذیر می‌شود و میدان بینایی گسترش می‌یابد. کره‌ی چشم توسط بخش هایی مثل پلک ها، مژه ها، غدد اشکی و ابروها محافظت می‌شود.

چگونه می‌‌بینیم؟

فرایند دیدن با ورود نور از مردمک و برخورد آن با شبکیه در بخش عقبی چشم آغاز می‌شود. محیط‌هایی که نور در چشم از آن ها عبور می کند، عبارتند از: قرنیه، زلالیه، عدسی و زجاجیه. پرتوهای نوری که از بیرون به چشم وارد می‌شوند بعد از گذر از قسمت‌های فوق تصویری را بر روی شبکیه تشکیل می‌دهند. این عمل باعث تبدیل پرتوهای نور به تحریکات عصبی می‌شود. این تحریکات به مرکز بینایی چشم در مخ می‌روند و در آن جا به صورت یک تصویر درک می‌شود.
به منظور واضح دیدن یک جسم، به طور ناخودآگاه چشمان خود را مقابل آن می‌گیریم تا تصویر بر روی بخشی از شبکیه به نام نقطه‌ی زرد بیفتد. در این نقطه، بینایی حداکثر وضوح را دارد. تصاویری که دورتر از نقطه‌ی زرد تشکیل می شوند، وضوح کمتری دارند. در نقطه‌ای که عصب بینایی از چشم بیرون می رود، گیرنده‌ی حسی بینایی وجود ندارد و "نقطه‌ی کور" نامیده می‌شود. به منظور بهتر دیدن اجسام با فواصل گوناگون، تحدب عدسی چشم تغییر می‌کند. تغییر قطر عدسی برای رویت بهتر اجسام دور و یا نزدیک، تطابق نامیده می‌شود. تطابق توسط ماهیچه‌های مژکی صورت می‌گیرد. اگر برای دیدن اجسامی در فاصله دور، ماهیچه های مژکی که به مشیمیه متصل اند، منقبض ‌شوند عدسی مسطح‌تر می شود.

برای دیدن اجسام نزدیک، ماهیچه ها‌ی مژکی حلقوی منقبض می‌شوند و تحدب عدسی را بیش تر می‌کنند. کشسانی عدسی آن را قادر می‌سازد تا تحدب خود را تا حدی تغییر دهد که تصویر واضحی روی شبکیه تشکیل شود. به خاطر انقباض ماهیچه‌های مژکی، چشم در دیدن اجسام نزدیک، تا دیدن اجسام دور زودتر خسته می‌شود. قابلیت مردمک در سازگاری با تحدب عدسی به افزایش وضوح بینایی کمک می کند.
باید توجه داشت که این مراحل به طور هم زمان در هر دو چشم رخ می‌دهند (دید دو چشمی). برای جلوگیری از ایجاد دوبینی، مغز دو تصویر ایجاد شده را با هم ترکیب می‌کند و سرانجام یک تصویر درک می شود این عمل، ترکیب تصاویر نامیده می‌شود.

حس بویایی

بوها به وسیله سلول های گیرنده تخصیص یافته در سقف حفره بینی تشخیص داده می شوند.

این سلول های گیرنده مولکول های بودار موجود در هوا را تشخیص می دهند و این اطلاعات را به تکان های الکتریکی ظریفی تبدیل می کنند.

این تکانه ها از طریق عصب بویایی به پیاز بویایی (انتهای عصب بویایی) و سپس مغز منتقل می شوند و در مغز مورد تحلیل قرار می گیرند. حس بویایی انسان بسیارحساس بوده، ما را قادر به تشخیص بیش از 10000 بوی مختلف می کند.

گیرنده های بویایی

مولکول‌های بودار با ورود به بینی،‌ مژه های (موهای ظریف)متصل به سلول های گیرنده سقف حفره بینی را تحریک می کنند. این گیرنده ها پیام ها را از طریق عصب بویایی به پیاز بویایی متصل می کند که پیام ها را به مغز می برد.

چگونه از بین این همه عطرها ی مختلف ،عطر مورد علاقه خود را پیدا می كنید؟

از كدام اندام حسی كمك می گیرید؟

بوها به صورت گاز یا بخار داخل بینی می شوند. آن ها در لایه ای از مایع حل شده و سلول های مخصوصی كه احساس بورا به مغز می برند تحریك می كند.

مركز بویایی در مغزآن بو را شناسایی می كند. و شما بوی عطر یا گل مورد علاقه خود را پیدا می كنید. در شرایطی مانند زمانی كه سرما خورده اید، ترشحات بینی افزایش می یابد. و حس بویایی شما ضعیف می شود.

علت آن است كه ذرات ریز قادر به رسیدن به سلول های عصبی نیستند.

اگر داخل بینی خشك باشد قادر به درك بوی چیزی نیستید. بینی اندام ظریفی است .

یك ضربه سخت ممكن است بعضی از رگ های خونی داخل آن را پاره كند. و خون از بینی جاری گردد.

كاربرد های حس بویایی (اندام بینی)

یكی ازكاربرد های حس بویای همكاری آن با حس چشایی است.

وقتی كه غذا را مزه می كنید. در حقیقت بوی آن را حس می کنید.

پس از هر عمل بلع سوراخ پشت بینی به حلق باز می شود. و بوی غذا درست همزمان با مزه كردن آن به بینی می رسد.

بسیاری از حیوانات به دیدن رنگ ها نیاز ندارند. چون بیش تر به حس شنوایی و بویایی خود متكی هستند.

سگ، ردیاب خوبی است. حتی اگر رد پای حیوان یا مجرم دو روز قبل به جا مانده باشد،می تواند با استفاده از حس بویایی قوی خود تشخیص دهد. جالب است بدانید مار ماهی حس بویایی بسیار قوی تری نسبت سگ دارد.

گونه می شنو یم

شنوایی و تعادل

گوش نه تنها وظیفه شنیدن بلکه برقراری تعادل را نیز به عهده دارد. گوش شامل قسمت های خارجی، میانی و داخلی است.

گوش خارجی، امواج صوتی را به پرده صماخ می رساند، باعث لرزش آن می شود. استخوان های گوش میانی، این لرزش ها را به گوش داخلی منتقل می کنند.

این پیام ها در آن جا به پیام های الکتریکی تبدیل می شوند. این پیام ها از طریق سلول های عصبی به مغز رفته، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.

گوش داخلی هم چنین ساختارهایی دارد که با تشخیص وضعیت و حرکت سر به تعادل کمک کرده، به ما اجازه می دهند بدون یان که بیافتیم، قائم بایستیم و حرکت کنیم.

صماخ گوش = پرده ی گوش

ساختار گوش

گوش خارجی شامل لاله (قسمت قابل مشاهده) و مجرای گوش است که به پرده صماخ ختم می شود.

گوش میانی حاوی 13 ‌استخوان ظریف است که پرده صماخ را به غشای جدا کننده گوش میانی و داخلی، مرتبط می کنند.

حلزون که حاوی گیرنده های حسی شنوایی است و نیز ساختارهای تنظیم کننده تعادل در گوش داخلی قرار دارند.

آیا می دانی چرا

آیا می دانی چرا گوش بعضی از افراد سنگین است؟

عیب های گوش و راه برطرف كردن آن :

1ـ گاهی مواد ترشحی درون سوراخ گوش روی پرده انتهای آن جمع می شود که در گوش ایجاد ناراحتی و سنگینی می کند. در این صورت پزشک می تواند گوش را به آسانی شستشو بدهد و این مواد را بردارد .

2-اگر صدای بسیار بلندی مانند انفجار در نزدیکی گوش ایجاد شود ممکن است پرده ی گوش را پاره کند . 3ـ کارگرانی که با ماشین آلات پر سر و صدا کار می کنند گاهی دچارناراحتی شنوایی می شوند 4ـ تشخیص دادن ناراحتی های شنوایی به کمک دستگاه شنوایی سنجی انجام می گیرید.

راه های مرا قبت از گوش ها :

برای مراقبت از گوش ها به این نكات توحه كنید :

1ـ گوش ها را تمیز نگه دارید .

2ـ هرگز چیزی نوك تیز مانند سوزن و چوب كبریت را وارد گوش نكنید . 3ـ هرگز در گوش كسی داد نزنید ، با این كار ممكن است پرده ی گوش او پاره شود 4ـ هرگز با دست ، كتاب یا چیز دیگری به گوش كسی ضربه نزنید.

حس چشایی

حس چشایی، به کمک حس بویایی، به ما کمک می‌کند تا از خوردن انواع غذاها و نوشیدنی‌های خوب لذت ببریم. این حس ناشی از کار صدها جوانه‌ی چشایی است که اغلب روی زبان قرار گرفته‌اند. حدود ٢٠٠٠ جوانه‌ی چشایی در روی زبان، حفره‌ی دهان، اپیگلوت و بخش بالایی مری قرار دارند. بیش تر جوانه‌های چشایی در برجستگی‌های کاسه‌ای شکل در مخاط زبان قرار دارند.
جوانه‌های چشایی ٤٠ میلی‌متر ضخامت و ٨٠ میلی‌متر بلندی دارند. در کودکی و نوجوانی، هر برجستگی کاسه‌ای حدود ٢٥٠ جوانه‌ی چشایی را در خود دارد در حالی که در بزرگسالی این تعداد به ٨٠ عدد می‌رسد. هر جوانه‌ی چشایی ٣٠ تا ٨٠ سلول گیرنده حسی دارد. جوانه‌های چشایی از سلول‌های نگه دارنده، سلول‌های قاعده‌ای و سلول‌های حسی درست شده‌اند و مرتباً بازسازی می‌شوند. گیرنده‌های چشایی رشته‌های عصبی خاصی ندارند. ولی با رشته‌های عصبی زبان، ارتباط برقرار می کنند.
جوانه‌ی چشایی به صورت حفره ای است که توسط سوراخی به نام روزنه‌ی چشایی به سطح زبان باز می‌شود. مایعات حاوی موادی که مزه‌شان تشخیص داده می‌شود از روی این روزنه‌ها جریان می‌یابند و بخش بالایی سلول‌های حسی را می‌شویند این عمل سبب تحریک این سلول ها می شود. سلول‌های چشایی نوعی گیرنده‌حسی شیمیایی اند.

ما فقط ٤ مزه را می‌توانیم تشخیص دهیم: شیرینی، ترشی، تلخی و شوری. ترکیب چهار مزه‌ی فوق محدوده‌ی وسیعی از مزه‌ها را شامل می‌شود. مزه‌های گوناگون توسط گیرنده‌های مختلفی دریافت می‌شود که در روی سطح زبان توزیع نامتناسبی دارند. مواد شیرین در نوک زبان، مواد شور و ترش در کناره‌های زبان و مواد تلخ در قاعده‌ی زبان حس می‌شوند. با تعامل حس‌های چشایی و بویایی، تشخیص طعم و مزه‌ی مواد دقیق‌تر صورت می‌گیرد. وقتی بینی می گیردـ به عنوان مثال در سرماخوردگی دیگر قادر به بوییدن نیستیم در چنین حالتی مزه غذاها نیز به خوبی احساس نمی شود.لامسه
حس لامسه شامل حواسي چون درد، فشار، ارتعاش و دماست. اين حواس به وسيله دو نوع گيرنده واقع در زير سطح پوست، تشخيص داده مي شوند: انتهاهاي عصبي آزاد (بدون پوشش) و انتهاهاي عصبي پوشيده به صورت اجسام حسي، انواع مختلف انتهاهاي عصبي يا اجسام حسي، حواس ويژه را مي گيرند. تعداد گيرنده ها در بدن فرق مي كند: براي مثال، نوك انگشتان دست به شدت حساس هستند و گيرنده هاي زيادي دارند در حالي كه ناحيه مياني پشت گيرنده هاي كمتري دارد.

گيرنده هاي لامسه
لمس به وسيله گيرنده هاي مختلفي در سطوح مختلف پوست انجـام مـي شـود. گيرنده هاي عصبي آزاد در نزديك سطح پوست، به لمس، درد، فشــار و دمــا پـاسـخ مــي دهند. كه اجسام مركل و مايسنر، لمس ظريف و اجسام پاچيني، فشار عمقي و ارتعاش را تشخيص مي دهند.
اندام های حسی از طریق سیستم عصبی با قسمت مربوط به خود در قشر خاکستری مغز ارتباط دارند. مثلا مراکز مربوط به دریافت و تفسیر اطلاعات رسیده از اندامهای حسی مختلف مانند ، چشم ، گوش ، پوست و غیره در همین قسمت است. مرکز شنوایی در بخش گیجگاهی و مرکز دید و چشمی در ناحیه پس سری قرار دارد و مراکز مربوط به اندامهای حسی مختلف مانند چشم و گوش و پوست در قسمت آهیانه قرار دارد. اگر این مراکز آسیب ببینند با وجود سالم بودن چشم و گوش از دیدن و شنیدن محروم می‌شویم.
سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع است. مغز در داخل استخوان جمجمه قرار دارد و نخاع در داخل مجرایی که در وسط ستون مهره‌ها است، جای گرفته است. مخ بزرگترین قسمت مغز است و دارای دو نیمکره است که توسط رشته‌های عصبی محکم و سفید رنگی به هم متصل شده‌اند. رابطه عصبی میان دو نیمکره مخ از همین راه برقرار می‌شود. دستگاه عصبی با داشتن نورونها ، هدایت تحریکات را به عهده دارد. تحریکات را حس می‌کند به مغز می‌فرستد در مقابل بخش تحریک شده که تحریک را حس کرده است واکنش نشان می‌دهد. این تحریکات اکثر اوقات از طریق نورونهای واسط صورت می‌گیرد. زیرا به ندرت یک نورون بسیار بلند در بدن یافت می‌شود. پیامهای حسی قبل از این که به مخ برسند، تقویت می‌شوند. تالاموسها مرکز تقویت پیامهای حسی هستند.
تحریکات باعث تولید مواد شیمیایی می‌شوند، این واسطه‌های شیمیایی از راس انشعابات انتهایی اکسون و دندریت که غالب اندامکهای جسم سلولی را دارا هستند، تولید می‌شوند. اعصاب حسی جز اعصاب محیطی هستند.

اندام های حسی

اندام بینایی

چگونه می‌‌بینیم؟

حس بویایی

گیرنده های بویایی

كاربرد های حس بویایی (اندام بینی)

گونه می شنو یم

شنوایی و تعادل

صماخ گوش = پرده ی گوش

آیا می دانی چرا

عیب های گوش و راه برطرف كردن آن :

راه های مرا قبت از گوش ها :

حس چشایی

مطالب مشابه :

اندام های حسی

سوالات سیمی پایه هشتممربوط به فصل 1

اربعین