تجزیه وتحلیل صورتهای مالی

روش های تجزیه و تحلیل صورتهای مالی

الف) روش افقی

ب) روش عمودی

ج) نسبت های مالی

الف) روش افقی

اقلام گزارش شده در صورتهای مالی با اقلام مشابه، در سال و یا سالهای قبل، مقایسه گردیده و تغییر مطلق ارقام یا به عبارت دیگر میزان افزایش و یاکاهش و همین طور درصد افزایش و یا کاهش ارقام تعیین و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

گاهی اوقات حاصل از نسبت ها، در موسسات مشابه مورد مقایسه قرار می گیرد. این روش، بیشتر در کشورهای صنعتی غرب استفاده می شود و از آن جایی که در ایران صنایع، هنوز جوان است و اطلاعات آماری و اعتباری به اندازه کافی دقیق نیست، مورد استفاده قرار نمی گیرد.

مثال: اطلاعات زیر از دفاتر کل و صورتهای مالی موسسه «سهام» استخراج شده است.

سال 1380 سال 1381

فروش 000/000/20 000/000/25

قیمت تمام شده کالای فروش رفته 000/600/15 000/500/20

هزینه های عملیاتی 000/230 000/680

با مطالعه فروش به این نتیجه می رسیم که درآمد حاصل از فروش موسسه، نسبت به سال 00080/000/5 ريال، معادل 25% افزایش یافته است.

شرح سال80 سال 81 تغییرات (افزایش یا کاهش) درصد تغییرات

فروش 000/000/20 000/000/25 000/000/5 25%

باید توجه داشت که همیشه سال قدیمی مبنا قرار می گیرد. درصد تغییرات به شرح زیر محاسبه می گردد.

مبلغ در دوره مالی مبنا- مبلغ در دوره مالی اخیر

درصد تغییر=

مبلغ در دوره مالی مبنا

با مطالعه تغييرات به دست آمده در مبلغ فروش به نظر مي رسد كه در سال 81 با افزايش درآمد فروش موسسه سود بيشتر كسب كرده است ولي با مطالعه و مقايسه بيشتر ارقام ديگر متوجه مي شويم در سال 81 قيمت تمام شده كالاي فروش رفته و همچنين هزينه هاي عملياتي موسسه، نسبت به سال 80 افزايش يافته است. بنابراين، علي رغم مبلغ فروش بالاتر، مي توان نتيجه گيري كرد كارايي و سود موسسه، با توجه به اينكه مخارج بيشتري را صرف كرد، كاهش يافته است.

ب) روش عمودي

در اين روش، اقلام مختلف گزارش شده در صورت هاي مالي يكسال، با يكديگر مقايسه مي شوند و در هريك از صورتهاي مالي، يكي از اقلام مهم مندرج شده در آن به عنوان مبنا قرار مي گيرد و ساير اقلام ترازنامه و صورت سود و زيان به آن سنجيده مي شوند و سپس نسبت به دست آمده با ترازنامه و درآمد حاصل از فروش در صورت سود يا زيان مبنا قرار مي گيرند و ساير اقلام ترازنامه و سود و زيان نسبت به آن مقايسه مي گردند.

به نسبت زير دقت كنيد:

100´

بهاي تمام شده كالاي فروش رفته

فروش

اگر درصد به دست آمده از اين تناسب،‌ در هرسال نسبت به سال قبل افزايش يافته باشد مي تواند بيانگر علل مختلفي همچون عدم كنترل در موسسه، نامرغوب بودن مواد خريداي شده، بالا بودن ميزان ضايعات و... باشد. يكي ديگر از اقلام ترازنامه، حسابهاي دريافتني تجاري يا بدهكاران تجاري است كه موردنظر قرار مي گيرد و نسبت به جمع دارايي ها سنجيده مي شود.

100´

بدهكاران تجاري

جمع كل دارايي ها

درصد به دست آمده از اين تناسب را با درصد سال قبل، مقايسه مي كنيم اگر مرتباً در حال افزايش باشد به اين معني است كه طلب هاي موسسه، پيگيري و وصول نمي شوند و معمولاً سوخت مي شوند و اين مسأله باعث ضرر و زيان موسسه مي گردد ولي به عكس اگر درصد به دست آمده از اين تناسب، نسبت به سال قبل كاهش يافته باشد، بيانگر اين مطلب است كه موسسه وضعيت بهتري پيدا كرده و پيگيري بيشتري جهت وصول مطالبات نسبت به سال قبل انجام گرفته و بدين ترتيب، ضرر و زيان موسسه كاهش مي يابد.

نسبت های مالی

رابطه بین دو قلم از اقلام صورتهای مالی ، ممکن است به صورت درصد و یا به شکل کسر ویا براساس واحد پول بیان شود، در نتیجه عدد به دست آمده از یک نسبت ارتباط بین دو عدد دیگر را بیان می کند. پیش از این تجزیه و تحلیل افقی و عمودی را بیان کردیم، اکنون به تجزیه و تحلیل نستب های مالی می پردازیم. نسبت های مالی باعث افزایش آگاهی استفاده کنند گان اطلاعات مالی از صورتهای مالی یک موسسه می باشد. استفاده از اطلاعات مالی بستگی به نیاز شخصی استفاده کننده دارد.

به طور کلی نسبت های مالی را می توان به چهار گروه اصلی طبقه بندی کرد. چهار گروه مزبور به شرح زیر است:

1- آزمون های نقدینگی

2- آزمون های توان واریز بدهی ها

3- آزمون های سودآوری

1- آزمون های نقدینگی (تعیین ظرفیت اعتباری موسسه تجاری)

میزان اعتبار افراد از نقطه نظر اعتبار دهنده حائز اهمیت بوده و مسلماً به علل مختلف و ضع مشتریان مورد تجزیه و تحلیل قرار می گرفته است. در گذشته های دور از آن جایی که حجم معاملات بسیار محدود بوده است، تعیین اعتبار افراد نیز به همان نسبت آسان بوده است. اما امروزه به علت صنعتی شدن و پیچیدگی و وسعت عملیات بازرگانی و توسعه اقتصادی، تعیین اعتبار اهمیت زیادی پیدا نموده است به ضرورت همین مطلب، امروزه در سازمان های اداری، اغلب موسسات تولیدی و بازرگانی، قسمتی به نام دایره اعتبارات جهت تحقیق و بررسی و تعیین ظرفیت اعتباری مشتریان و همجینین قدرت بازپرداخت آنها ایجاد شده است.

همچنین از آنجایی که بدهی های کوتاه مدت موسسه از محل دارایی های جاری، پرداخت می شود و هرچه دارایی های جاری یک موسسه نسبت به بدهی های جاری آن بیشتر وقابلیت تبدیل شدن آن به پول نقد، سریعتر باشد، نقدینگی موسسه بیشتر و بازپرداخت بدهی های تجاری، سهل تر خواهد بود.

بنابراین آزمون های نقدینگی توان شرکت را در تبدیل دارایی جاری به وجه نقد و بازپرداخت بدهی های جاری موسسه نشان می دهد در آزمون های نقدینگی تأکید بر روی دارایی های جاری و بدهی های جاری دارد که اجزای تشکیل دهنده سرمایه در گردش است. لذا برای سنجش نقدینگی موسسه و تعیین ظرفیت اعتباری و قدرت بازپرداخت، از نسبت های زیر استفاده می شود:

الف) نسبت جاری

نسبت جاری، از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری بدست می آید، باتوجه به نسبت جاری می توان تعداد دفعاتی که بدهی های جاری از محل دارایی های جاری پرداخت می شوند را مشخص نمود.

= نسبت جاری

دارایی های جاری

بدهی های جاری

حد مطلوب نسبت جاری 2 می باشد؛ به این معنی که به واسطه دارایی های جاری که در اختیار موسسه است می توان دو دفعه بدهی های جاری موسسه را پرداخت کرد. لازم به توضیح است که اگر نسبت جاری در موسسه ای کمتر از 2 باشد، نمایانگر خطر توانایی پرداخت دیون موسسه موردنظر خواهد بود.

ب) نسبت سریع (نسبت آنی)

نسبت سریع عبارت است از نسبت مجموع برخی از اقلام دارایی جاری که یا نقد هستند و یا قابلیت تبدیل آنها به نقد بسیار زیاد است (که به این نوع دارایی ها، دارایی های آنی گفته می شود) به بدهی جاری.

لازم به ذکر است که موجودی کالا و مواد و پیش پرداخت هزینه، جزو دارایی های آنی محسوب نمی شود همچنین منظور از بدهی های جاری، بستانکاران، اسناد پرداختنی و هزینه های پرداختنی می باشد.

= نسبت آنی

نسبت آنی، توان بازپرداخت بدهیهای موسسه را در هر لحظه بیان می کند به عبارت دیگر اگرهر لحظه طلبکار به موسسه مراجعه کند، موسسه در ضمن این که به فعالیت های خود ادامه می دهد، باید توان پرداخت بدهی ایشان را داشته باشد. به همن علت در نسبت آنی، از موجودی نقد و سایر دارایی های جاری که خیلی سریع، قابل تبدیل به وجه نقد می باشند، استفاده می شود.

= نسبت آنی

(پیش پرداخت هزینه+ موجودی کالا) – دارایی های جاری

بدهی های جاری

یا به عبارت دیگر :

= نسبت آنی

دارایی های سریع

بدهی های جاری

اکثر حسابدارن معتقدند که حد مطلوب این نسبت باید در هر موسسه حداقل معادل 1 باشد.

ج) سرمایه در گردش:

بدهی های جاری- دارایی های جاری= سرمایه در گردش

د) گردش مطالبات

یکی دیگر از ملاکهای سنجش نقدینگی در موسسات، گردش مطالبات می باشد و نشان دهنده این مطلب است که حساب های دریافتنی با چه سرعتی به وجه نقد تبدیل می شوند یا به عبارت دیگر نشان می دهد که درطول دوره مالی بدهکاران چندمرتبه، بدهی خود را پرداخت کرد و مجدداً فروش نسیه صورت گرفته است.

= گردش مطالبات

گردش مطالبات در موسسه از تقسیم فروش نسیه بر روی میانگین حساب های دریافتنی به دست می آید ولی گاهی اوقات، استخراج اطلاعات مربوط به فروش نسیه بسیار مشکل می باشد. در این صورت از مبلغ فروش خالص استفاده
می شود.

فروش نسیه

میانگین حسابهای دریافتنی

باید توجه داشت اگر مانده حسابهای دریافتنی هر ماه، مشخص باشد آن را با هم جمع کرده و تقسیم بر 12 ماه سال می کنیم و حاصل، میانگین حساب های دریافتنی است. ولی چنانچه مانده حسابهای دریافتنی در هر ماه را نداشته باشیم باید مانده ابتدای دوره و آخر دوره حساب های دریافتنی را جمع نمود و حاصل را تقسیم بر 2 کنیم.

= دوره وصول مطالبات

دوره وصول مطالبات از تقسیم تعداد روزهای دوره مالی بر دفعات گردش مطالبات به دست می آید و حاصل آن روز است به این معنی که چند روز طول کشیده تا بدهکاران بدهی خود را تسویه نمایند.

تعداد روزهای دوره مالی

گردش مطالبات

حاصل به دست آمده را باید با سال های قبل مقایسه نمود تا این که وصول مطالبات در سررسید و یا دیر کرد در پرداخت آن، مشخص گردد.

ه) گردش کالا

= گردش کالا

یکی دیگر از معیارهای سنجش نقدینگی، در موسسات گردش کالا می باشد که نشان می دهد در طول یک دوره مالی انبار موسسه، چند مرتبه از کالا پر و خالی شده است. تعداد دفعات گردش کالا از تقسیم قیمت تمام شده کالای فروش رفته بر میانگین موجودی کالا بدست می آید.

قیمت تمام شده کالای فروش رفته

میانگین موجودی کالا

باید دقت داشت که برای محاسبه میانگین موجودی کالا، موجودی کالای ابتدای دوره و پایان دوره را جمع نمود و سپس حاصل را تقسیم بر 2 کرد. حاصل به دست آمده از این نسبت را باید با سال های قبل مقایسه نمود و هرچقدر نسبت گردش کالا، بالاتر باشد نشان می دهد کالا سریعتر به فروش رسیده و سود بیشتری برای موسسه تحقق یافته و در نتیجه
می توان گفت مطلوبتر است. دوره گردش کالا، از تقسیم ایام سال بر روی دفعات گردش کالا به دست می آید و حاصل آن، به روز است به این معنی که زمانی که انبا رموسسه پر از کالا بوده، چه مدتی زمانی طول کشیده تا خالی از کالا گردد. به عبارت دیگر، می توان گفت مدت زمانی را که جنس در انبار می ماند ،نشان می دهد و البته هر چقدر طولانی تر باشد به زیان موسسه خواهد بود.

2- آزمون های توان واریز بدهی ها

همانطور که در آزمون قبلی اشاره شد، آزمون های نقدینگی به تنهایی توان بازپرداخت بدهی های جاری را مطالعه و بررسی می کند، در حالی که آزمون های توان واریز بدهی ها معیاری است برای سنجش توان بازپرداخت کل بدهی ها و تاکید مخصوص بر بدهیهای بلند مدت دارد. توانایی استقراض یا بازپرداخت بدهی ها، اغلب منجر به توانایی موسسه جهت تحصیل سرمایه از سهامداران می گردد، بدین ترتیب باید ارتباط بین حقوق صاحبان سهام و حقوق طلبکاران ارزیابی شود.

= دفعات واریز بدهی (1

به طور کلی می توان نسبت های آن آزمون را در پنج دسته تقسیم نمود:

هزینه بهره+ سود قبل از کسر مالیات

هزینه بهره

= نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام (2 (1

جمع بدهی ها

جمع حقوق صاحبان سهام

= نسبت بدهی به جمع بدهی وحقوق صاحبان سهام (3

جمع بدهی ها

جمع بدهی + حقوق صاحبان سهام

= نسبت حقوق صاحبان سهام به جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام (4

جمع حقوق صاحبان سهام

جمع بدهی ها+ حقوق صاحبان سهام

= نسبت گردش وجوه به جمع بدهی ها (5

وجوه حاصل از عملیات

متوسط جمع بدهی ها

3- آزمون های سودآوری

هر واحد تجاری به منظور ادامه فعالیت و جذب سرمایه از سهامداران، ناگزیر است که سود کافی تحصیل نشود، موسسه قادر نخواهد بود که وجه نقد لازم را از سهامداران و یا طلبکاران موسسه جذب نماید و دراین صورت دوام و بقای موسسه به خطر می افتد.

به طور کلی می توان نسبت های این آزمون را در پنج دسته خلاصه نمود:

الف) بازده فروش

منظور از بازده فروش، نسبت سود به فروش است که عبارت است از:

= بازده فروش

سود خالص

فروش

چنانچه بخواهیم بازده فروش را بر حسب درصد بیان کنیم از نسبت زیر استفاده می نماییم.

100´

= بازده فروش

سود خالص

فروش

این نسبت نمایشگر آن است که در هریک صد ریال فروش چه مقدار سود به دست آمده است.

ب) بازده ارزش ویژه

= بازده ارزش ویژه

این نسبت برای صاحبان سهام و تحلیل گران به مراتب با اهمیت تر از سایر نسبت ها است زیرا نتیجه سرمایه گذاری آنان را نشان داده است در این نسبت ارزش ویژه در اول دوره مالی را به کار می برند چرا که در پایان دوره مالی، ارزش ویژه، متاثر از سود یا زیان دوره است.

سود خالص

ارزش ویژه اول دوره

نسب بر حسب درصد:

100´

= بازده ارزش ویژه

سود خالص

ارزش ویژه اول دوره

گاهی اوقات در بازده ارزش ویژه منظور میانگین ارزش ویژه ابتدای دوره و پایان دوره می باشد که طریقه محاسبه آن به شرح زیر است.

= میانگین ارزش ویژه

ارزش ویژه پایان دوره+ ارش ویژه اول دوره

کالاهای در راه:

سفارشات دریافتی توسط واحد فروشنده که هنوز تکمیل و تحویل نشده اند مشکل حسابداری چندانی ایجاد نمی کند در مواردی که مراحل فروش کالا توسط فروشنده انجام و تکمیل شده اما خریدار هنوز کالا را دریافت نکرده است مسائل حسابداری مطرح می شود. موضوعی که در این گونه موارد باید مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار گیرد این است که مالکیت کالای در راه به خریدار تعلق دارد یا به فرشنده حق مالکیت از فروشنده به خریدار زمانی انتقال می باید که مخاطرات و مزایای مالکیت و مسئولیت قانونی کالا از یک طرف معامله به طرف دیگر منتقل شود.

اصولاً خرید کالا زمانی باید در حسابها ثبت شود که مالکیت کالاهای مزبور به خریدار انتقال یافته باشد اما عملاً خرید زمانی در حسابهاثبت می شود که کالا توسط خریدار دریافت شود زیرا تعیین دقیق زمان انتقال مالکیت برای خریدار مشکل است. اگر این روش به طور مداوم اعمال شود احتمال بروز اشتباه با اهمیت بسیار کم خواهد بود.

اگرچه مقررات حقوقی در مبادلات روزانه رعایت نمی شود اما کالاهای خریداری شده ای که مالکیت آنها انتقال یافته و در پایان سال مالی در راه می باشند باید به عنوان خرید دوره جاری ثبت شود.

تجزیه وتحلیل صورتهای مالی

مطالب مشابه :

روش تجزیه و تحلیل داده ها

تجزیه و تحلیل شغل

سارا فلاحی/تجزیه و تحلیل اطلاعات