باغ سعدآباد

باغ سعدآباد نمونهای از باغ درههای ایرانی است كه ساختار طبیعی بستر آن از عوامل مهم شكلگیری به حساب میآید. در سال ۱۲۹۹ خورشیدی، پهلوی اول ابتدا هشت هزار متر از اراضی سعدآباد در محدوده كنار رودخانه دربند كه در حال حاضر درآن عمارت بجای مانده از مادرشاه سابق واقع گردیده را تملك كرد.
پس از آن تپه علی خان والی كه امروز كاخ احمدشاهی بر روی آن واقع است را نیز به محدوده پیشین افزود و سپس كاخ سبز (شهوند) را در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در آنجا بنا نمود. سعدآباد بعد از آن با الحاق محلههایی چون شاه محله، ترش محله، باغ محله، جعفرآباد و قاسمآباد وسعتی تازه یافت و به محل اقامتگاه تابستانی پهلوی اول اختصاص یافت و در طول سالیان، كاخها وكوشكهایی درآن احداث گردید.
درآن زمان رودخانه دربند به طور اختصاصی در اختیار باغ قرار گرفت، اما بعدها حق استفاده از دوازده ساعت از آب رودخانه به مردم داده شد و از آنجاییكه آب رودخانه برای آبیاری كل باغ سعدآباد كه گسترش نیز یافته بود كافی نبود، قناتهای قدیمی و جدید مورد استفاده قرار گرفتند. تا پیش از تملك اراضی توسط پهلوی اول، بناها و كوشكهایی متعلق به مالكین باغها و اراضی سعدآباد در دوره قاجار وجود داشته كه ازآن جمله میتوان به كوشك احمدشاهی ، بنای اینانلو و درشكهخانه اشاره نمود كه هنوز نیز موجودند.
باغ سعدآباد با تأثیر از شیب و توپوگرافی شدید منطقه، ساختار خاص خود را دارد. بالاترین سطح باغ، تپهعلیخان است كه در گذشته كه درختان اندازه امروزی را نداشتند از بیرون باغ قابل رویت بوده است. اختلاف سطح حاصل از توپوگرافی باغ با ایجاد تراس و سنگ چینی و كاشت گیاهان پوششی مهار گشته است. جهتگیری و قرارگیری كاخهای موجود در مجموعه از توپوگرافی زمین پیروی میكند. ساختار طبیعی منطقه و ویژگیهای شكل و توپوگرافی زمین سبب پدیدآمدن چشماندازهای زیبایی رو به شمال و دامنه كوه گردیده است. وجود درختان كهنسال و قدیمی چنار از مهمترین ویژگیهای این باغ محسوب میشوند.
سعدآباد به پیروی از شكل و موقعیت زمین و مسیرهای حركتی نظم یافته است. این مساله تنوع بصری را در طول مسیرها افزایش میدهد. مسیرهای حركتی با كاشت ردیفی درختان چنار در دو سو به خوبی تعریف شدهاند. از سوی دیگر به دلیل محصوریت فضا توسط درختـان بلند قامت به ویژه چنارها، دید و منظر در مسیرها بیشتر بسته طراحی شده است، اما در پیرامون كاخها، دید بازتر نیز مورد توجه واقع شده است. در عین حال در نقاط بالایی، دیدی بسیار مطلوب به سوی كوههای توچال و نیز به سوی شهر وجود دارد. نمونه بارز دراین مورد كاخ شهوند (سبز) است كه بهدلیل حضور درختان كهنسال و بلند قامت و بسیار متراكم درطول مسیر، این كاخ مشاهده نمیشود و با نزدیك شدن به آن، دید نیز گستردهتر میگردد. چشمانداز كاخ از سوی جنوب، شهر بزرگ تهران است و چون كاخ بر تپهای بلند قرار گرفته، منظره بدیعی را پیش چشم بیننده میگستراند. از سوی شمال نیز به سوی كوههای مرتفع البرز و در برخی قسمتها به سوی كاخ احمد شاهی دیدهایی وجود دارد. محوطه اطراف كاخ سفید نیز به كمك ویژگیهای طبیعی، دارای چشماندازی باز و گسترده با پوشش سبز چمن و درختان زینتی نادر و بلند قامت همراه با آب نماها وفوارههای بلند است كه بسیار زیبا جلوه میكند.
از زمان پهلوی اول پیرامون كاخ با دیوار محصور گردید و بدین ترتیب محوطه باغ از بافت اطراف مجزا گشت. درآن زمان ، هشت ورودی اصلی به منظور دسترسی به نقاط مختلف در باغ وجود داشت. خیابانهای اصلی باغ شكلی نامنظم و منحنی دارند و تحت تاثیر شكل زمین سراسر باغ را تحت پوشش قرار میدهند. درحال حاضر سه ورودی اصلی فعال هستند كه از این میان ورودی زعفرانیه برای بازدیدكنندگان در نظر گرفته شده است.
شكل باغ سعدآباد نامنظم و به گونهای طبیعی است و در میان بافت شهری جای گرفته است. تقسیمبندیهای داخل باغ نیز به تبعیت از ویژگیهای طبیعی و توپوگرافی صورت پذیرفته است. این امر سبب میشود كه باغ سعدآباد كه یك باغدره دانسته میشود بیشتر الگویی آزاد داشته باشد، اما درعین حال چند نقطه آن نیز شكل باغ رسمی ایرانی را تداعی كند.
در باغ سعدآباد به جز رودخانه دربند كه از شمال به باغ وارد میشود و از گذشته نیز در محدوده باغ وجود داشته و به عنوان یكی از منابع تأمین آب مورد نیاز فضای سبز مطرح بوده، ۱۲ قنات در دوره پهلوی دوم احداث گردید كه در حال حاضر بسیاری از آنها غیرفعال و یا نیمه فعالاند.
آب در باغ در استخرهای بزرگ در مقابل برخی كاخها حضور دارد كه سطح وسیع آب و وجود فوارهها مطبوعیت فضایی را دو چندان میكند. درعین حال آب در سراسر باغ به شكلی طبیعی به منظور آبیاری جاری است و در برخی نقاط همچون محوطه مقابل كاخ سبز نظم آب به شكل كاملاً هندسی دیده میشود.
درباغ سعدآباد، پوشش های متنوع گیاهی با تركیبهای گوناگون وجود دارند: پوشش گیاهی انبوه و جنگلی در ضلع شمالی باغ تا رودخانه، انواع باغهای میوه پراكنده در سطح كل باغ، درختان سایهانداز متراكم در سراسر باغ و انواع درختان كمیاب وزینتی درمیان چمن و در مجاورت كاخهای اصلی.
گونههای گیاهی غالب باغ شامل چنار، كاج، نارون، اقاقیا، گردو، بادام، ارغوان، ماگنولیا، تبریزی، بید مجنون، توری ، سیب گل و نوئل میگردد. بسیاری از گونههای گیاهی نادر و غیر بومی هستند كه از خارج كشور به ایران آورده شدهاند و یا از سوی سران سایر كشورها اهدا گشتهاند. نظم گیاهی باغ سعدآباد از نظام هندسی خاصی پیروی نمیكند و بیشتر تابع شكل و شیب زمین و مسیرهای آب است و در عین حال تاثیر باغسازی اروپایی نیز در آن نمایان است. سطح اصلی باغ با چمن پوشانیده شده كه درگذشته در باغ ایرانی كمتر مورد استفاده قرار میگرفته است.
سعدآباد یكی از ذخایر باارزش گیاهی و فضای سبز شهر تهران محسوب میگردد كه علاوه بر ویژگیهای تاریخی و فرهنگی، ویژگیهای طبیعی آن نیز سبب جذب تعداد بیشماری بازدیدكننده میگردند.
باغ سعدآباد به مانند دیگر باغهای ایرانی با دیوارهای بلند محصور گردیده است. دركل باغ ، زمین آرایی و خیابانها تحت تأثیر پستی و بلندیهای موجود و با احترام به آن شكل گرفتهاند. در این باغ، به كیفیات دید و منظر چه در سطح باغ و در مسیرهای حركتی و چه در داخل بناها به سوی بیرون از اهمیت خاصی برخوردار است.
باغ سعدآباد مجموعهای از كاخها را درمیان خود دارد كه به تدریج از اواخر دوره قاجار تا دوره پهلوی دوم ساخته شدهاند. پس از انقلاب، هركاخ به موزهای تبدیل شد و هر سرا و اتاقی با عرضه نفیسترین آثار هنری از صاحب نامان ایران و جهان، برخیل بینندگان مشتاق آغوش باز كرد.
ازجمله قدیمی ترین بناهای سعدآباد،كاخ شهوند كاخ (سبز) است كه در قسمت مرتفع شمال غربی سعدآباد بر روی تپه علیخان قرارگرفته است. ساختمان آن درسال ۱۳۰۱ خورشیدی آغاز و درسال ۱۳۰۷ به پایان رسید. نمای اصلی از سنگ سبز و ورودی كاخ درقسمت شمال قرار دارد كه از نمای بسیار زیبای كاخ احمد شاهی نیز بهره میبرد. بنای كاخ از یك زیر زمین و كاخ اصلی تشكیل شده كه در زیـرزمین به تراس جنوبی باز میشود. این كاخ در طی سالهـای ۵۳-۱۳۵۰ خورشیدی تعمیر و بازسازی گردید و در اختیار میهمانان رسمی و خصوصی قرار میگرفت. این بنا، الگوی معماری ایرانی را كم وبیش داراست و دارای نظم و یكپارچگی بوده و نشانههایی ازمعماری اواخر دوره قاجار و اوایل سلطنت رضا شاه را دارد. محوطه مقابل این كاخ بیش از هركجای دیگری در باغ سعدآباد از الگوی باغسازی ایرانی پیروی كرده است.
ساخت بنای كاخ سفید- موزه ملت – در سال ۱۳۱۰ خورشیدی آغاز گردید و در سال ۱۳۱۵ به پایان رسید. كاخ سفید به عنوان بزرگترین كاخ موجود در مجموعه سعدآباد، مشخصه كاخهای دوره رضاشاهی را داراست. این كاخ در محدودهای به مساحت ۲۱۶۴ متر مربع در دو طبقه با یك زیرزمین ساخته شده است و۵۰۰۰ مترمربع زیر بنا دارد. نمای بیرونی كاخ به سبك معماری كاخهای سلطنتی اروپایی و معماری داخل آنها به آمیزهای از شیوههای ایرانی و اروپایی ساخته شده است. این كاخ حجم یكپارچه و سطحی تقریباً مربع شكل را داراست. در فاصله سالهای ۴۹-۱۳۴۵ خورشیدی، ساختمان كاخ تعمیر و بازسازی شده و آذینكاران فرانسوی تزئینات داخل كاخ را تغییر دادند.
ازدیگر موزههای مجموعه سعدآباد میتوان به موزه هنرهای زیبا كه در ساختمان وزارت دربار شكل گرفته، موزه نظامی و موزه مردم شناسی (كاخ شمس) اشاره كرد.
موزههای دیگری نیز در این مجموعه قرار دارند كه به عرضه اختصاصی آثار برخی هنرمندان میپردازند در این مورد میتوان به موزه بهزاد، موزه آبكار و موزه فرشچیان اشاره كرد كه اختصاص به آثار این هنرمندان دارد. گنجینه خط و كتابت میرعماد نیز ازجمله موزههای مجموعه به شمار میرود كه یكی از عمارتهای كوچك و بزرگ قدیمی پراكنده در باغ سعدآباد است كه در تبدیلی مناسب و با حفظ هویت اصلی بنا به صورت موزه موجود در آمده است. درمجموعه سعدآباد ، موزهها وگنجینههای دیگری نیز وجود داشته كه برخی، در حال حاضر دراختیار مجموعه سعدآباد قرار ندارند، كه از جمله میتوان به موزه دفینه، موزه ظروف ، كاخ موزه عبرت وموزه تاریخ طبیعی اشاره كرد.+

باغ سعدآباد

مطالب مشابه :

دبستان سعدی سعدآباد

برپایی مراسم جشن

شماره تلفن های ضروری جهت اردوها وبازدیدها

معاون آموزش وپرورش گناوه: هنرستان های این شهرستان مشكل دارند

باغ سعدآباد

مهمترین عناوین روزنامه های چهارشنبه

صادق خرازی به شریعتمداری: به شعور ملت ایران احترام بگذارید

زمان ومکان و شرایط انجام مصاحبه تخصصی جهت استخدام در وزارت آموزش وپرورش . کلیه سازمانهای آموزش وپرو