خیار

1- 2. مشخصات گیاهشناسی (Botany):

خیار نباتی است یکساله و از جنس Curcumis که حدود 30 گونه آن در آسیا و آفریقا به ثبت رسیده است و مربوط فامیلی Cucurbitaceae می باشد. ریشه خیار سطحی و گسترده است، فقط تعداد محدودی از ریشه ها می توانند بیش ایز عمق 0.5 متری نفوذ کنند. انشعابات زیاد اطراف ریشه باعث می شود که سیستم ریشه ای این گیاه سطحی و در عمق کمی از خاک قرار گیرد ولی در خاک های سبک می تواند تا عمق 80 سانتی متری نفوذ کنند. ساقه خیار مانند سایر نباتات خانواده کدوئیان خزنده و کرکدار بوده و ساقه می تواند به طول بیش از 10 متر نیز برسد.

برگ ها نسبتا پهن بوده و هر یک از 3 تا 5 قسمت تشکیل شده و هر قسمت آن دارای کناره های پنجه ای شکل است. یکی از لوپ ها (پنجه ها) به صورت نوک تیز در می آید. از مشخصات بارز برگ ها وجود رگ برگ ها در پشت برگ است. اندازه برگ های تکامل یافته بسته به نوع رقم مراقبت های زراعتی بین 8- 30 سانتی متر طول و 5- 20 سانتی متر عرض دارد. در محور برگ ها پیچکها ی بدون انشعاب، ساقه های فرعی و همچنین گل های نر و ماده به وجود می آیند. پیچکهای برگ های اولیه تغییر نیافته اند که اغلب بعد از تشکیل 6- 8 برگ در نبات به وجود می آید.

گل های پنج قسمتی به رنگ زرد و به قطر حدود 3 سانتی متر هستند. گل های ماده در خیار فرورفته اند و دارای مادگی طویل هستند که روی ده گل قوی می نشینند. در صورتیکه گل های نر دمگلی ضعیف دارند اغلب ارقام خیار یک پایه با گل های نر و ماده جدا از هم در یک بوته (Monocious) هستند.

گل های نر به طور گروهی ولی گل های ماده به طور جداگانه ظاهر می شوند. گل های نر زودتر از گل های ماده ظاهر شده و تعداد آنها نیز بیشتر است. نسبت گل های نر به ماده در خیار حدود 14 به یک است. ظاهر شدن گل ها در خیار به غیر از خواص ژنیتیکی نبات بستگی به عوامل محیطی نیز دارد.

بدین ترتیب ک تعداد گل های نر با روزهای بلند، شدت تابش خورشید و دمای زیاد هوا افزایش می یابد و در صورتیکه روزهای کوتاه شدت تابش کم و دمای کم هوا باعث افزایش گل های ماده در خیار می شود. ارقام جدید اصلاح شده گلخانه ای فقط دارای پایه هایی با گل های ماده هستند. این گونه پایه ها تهیه دورگ نسل اول را آسان می سازد.

کافی است که این پایه ها را در بین پایه های معمولی خیار کاشته و پس از تلقیح، بذری که روی پایه های ماده تشکیل می شود بذر دورگ نسل اول است که می تواند با نور، دما، هرس، هورمون های نباتی و فاکتورهای دیگری نیز تغییر کند.

بعضی از ارقام گل های دو جنسی دارند، پرچم های گل چسپیده و سنگین اند که عمل القاح فقط توسط زنبور انجام می گیرد. گل های خیار در شرایط روزهای بلند همراه با دمای بالا پرچم هائی با بساک های بزرگ ولی تعداد محدودی دانه گرده تولید می کند. در صورتیکه این نسبت در شرایط روزهای کوتاه برعکس است. گرده افشانی در خیار معمولا غیر مستقیم (دگر گشن) است. خیارهای گلخانه ای به این که دارای گل های ماده بیشتری هستند و یا اینکه فقط ماده گل هستند که به کمک اصلاح نژاد حاصل گردیده است. در تولید خیار گلخانه ای امروزه از ارقام پارتنوکارپ استفاده می شود که بدون تلقیح بارور می شوند. میوه های پارتنوکارپ اغلب در شرایط کنترول شده کشت می شوند و دانه تولید می کنند. هنگام استفاده از این ارقام باید توجه داشت که از کاشت خیار معمولی با گل های نر در نزدیکی گلخانه ها خود دار شود. در غیر این صورت چنانچه با پرواز حشرات ( به ویژه زنبورها) تلقیحی انجام گیرد، میوه های تولید شده در یکی از دو سر خود ضخیم شده و از بازار پسندی آن کاسته می شود. آزمایش های فیتوهورمونی نشان می دهد که ارقام ماده گل نسبت به ارقام یک پایه جبرلین کمتری دارند. بنابرین با استفاده از اسید جبرلیک می توان تعداد گل های نر را افزایش داد. تاثیر نیترات نقره برای افزایش گل های نر در خیار بیش از اسید جبرلیک است. افزایش گل های ماده در خیار به وسیله گاز اتیلن و هرس ساقه های فرعی درجه یک بوجود می آید زیرا ساقه های فرعی درجه یک معمولا دارای تعداد زیادی گل های نر است که با هرس حذف می شوند و به جای آن ساقه های فرعی درجات دیگر ظاهر می شوند که دارای گل های ماده بیشتری هستند.

میوه خیار یک نوع بسته است (نوعی ناشکوفا که پریکارپ آن کاملا گوشت آلود و آبدار است مثل انگور). داخل میوه دارای سه حجره است، سطح میوه در ابتدا رشد خاردار بوده ولی با رسیدن میوه صاف می شود. وزن هزار دانه بین 20- 30 گرم است. رنگ پوست میوه از سبز کم رنگ تا سبز خیلی تیره تغییر می کند.

1/3. ارزش غذائی و اهمیت اقتصادی:

با توجه به این که این نبات حدود 96- 97% دارای آب می باشد ولی به علت وفور ویتامین، املاح معدنی و اسیدهای عضوی در تغذیه مدرن امروزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از نظر اقتصادی خیار در بین سبزیهای مهم مقام چهارم را بعد از بادنجان رومی، کلم و پیاز دارا است.

اهمیت غذائی خیار سبز از همه مهمتر به نسبت مزه عالی آن می باشد، بر علاوه آن دارای آنزیم های پیتون نیز می باشد که باعث تولید محصولات خوب پروتین می گردد و ارزش غذائی آنرا بالا می برد. خیار دارای نمکیات معدنی نیز بوده مخصوصا مواد اصلی آن فعالیت های قلب و گرده را بهتر می سازد و در آن نمکیات قلوی خیلی زیاد یافت می شود که اینها از تجمع کریستال های مضره در گرده (کلیه) جلوگیری نموده و به خروج آن از خون و بالآخره از جسم کمک می کند.( منبع شماره 2 صفحه30)

جدول( 1) ارزش غذائی 100گرم خیار قابل مصرف

انرژی	12 کالوری	ویتامین B2	0.02 میلی گرم
پروتین	0.06 گرم(6)	نیاسین	0.3 میلی گرم
چربی	0.1 گرم	ویتامین C	12 میلی گرم
کاربوهایدریت	2.2 گرم	کلسیم	12 میلی گرم
ویتامین A	45 واحد	آهن	0.3 میلی گرم
ویتامین B	0.03 میلی گرم	مگنیزیم	15 میلی گرم
مواد سلولوزی	0.9 %	فسفر	24 میلی گرم

در ضمن در مطالعاتی که پزشکان و متخصصان تغذیه اخیرا روی خیار و میوه ها و سبزیجات انجام داده اند. به این نیتجه رسیده اند که خیار یک محصول مفید بوده و برای تقویه خون از مواد سمی و اسیدی و هنچنین جلوگیری از اختلالات پوستی و کاهش وزن بسیار موثر است.

1/4. مناطق مساعد تولید خیار در دنیا:

مهمترین کشورهای تولید کننده این محصول نظر به سطح زیر کشت و مقدار تولید به ترتیب می توان از کشورهائی چون چین468000هکتار سطح زیر کشت و مقدار تولید 8051000 تن سالانه که از جمله می توان ایران، ترکیه، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، اکراین، هلند، لهستان، عراق و اسپانیا نام برد و مصر و سودان از جمله کشورهایی هستند که این محصول با سطح زیر کشت بالاتر پرورش پیدا می کند.(منبع ش2ص28).

در مناطق استوائی خیار با میوه بزرگ و کوتاه تربیه و پرورش می گردد و دوره نموئی آن در این مناطق 85- 90 روز بوده و زمان بارآوری بعد از کشت 35 روز می باشد. تحقیقاتی که در قسمت استوائی کیوبا صورت گرفته نشان می دهد که نوع نسلگیری شده در اروپا در مناطق استوائی غیر مناسب و یا کمتر مناسب است طوریکه اکثریت آنها اساسا دارای میوه کوچک بوده و میوه آن همچنان قبل از وقت زرد می گردد که مطابق به خواست مردم عملی نمی باشد و همچنین شدیدا در نتیجه امراض متاثر می گردد.

و همچنین شایان به ذکر است که در عرض البلد شمالی خیار یا بذر تخم مستقیما در زمین و از بهترین نهالی رویانیده می شود و در قسمت های استوائی و نیمه استوائی توسط بذر، تخم، در زمین تربیه می گردد که ضرورت به تربیه و تهیه نهالی نیست.

فصل دوم

پرورش خیار به صورت گلخانه ای

کلیاتی درباره سیستم گلخانه ای خیار

1. تاریخچه و تاسیس گلخانه:

بنا به اطلاعاتی که امروزه در دسترس است، سیستم گلخانه در مصر طلائی یعنی حوالی سالهای 1600 در کشور هالند پا به عرصه وجود نهاد، خاندان سلطنتی اروپا در این زمان گرایش به جلوه های ظاهری داشته اند و می کوشیدند تا در حد امکان به این ظواهر برسند. وجود گل های بهاری در زمستان و میوه جات و سبزیجات غیر فصل برای آنها بسیار جذاب بود و همچنین توانائی تولید تعداد زیادی از مردم طبقه متوسط جامعه و علاقه برای انتقال این محصولات به نقاط دیگر باعث بوجود آمدن آن چیزی شده که امروزه به آن سیستم گلخانه می گویند.

اولین گلخانه ها در امتداد دیواره های جنوبی در غرب هلند ایجاد شدند که منبع گرمائی آنها انرژی خورشیدی بوده که با ذخیره کردن گرمای خورشید باعث تولید محصول خارج ا زفضل با رشد طبیعی می شد.

امروزه گلخانه های وسیعی از سبزیجات، گل و میوه ها در سطح جهان وجود دارد که تنیجه تکامل یافته همین گلخانه های اولیه است.

2. ساختمان گلخانه:

گلخانه به ساختمانی اطلاق می شود که با مواد شفاف برای عبور نور طبیعی جهت رشد و نموی نباتات پوشانیده شده باشد. این ساختمان معمولا به صورت مصنوعی گرم شده و ممکن است دائمی و یا موقت باشد یا بعباره دیگر تعویض که می توان از گلخانه داشت این است که گلخانه عبارت است از بخش محدودی از فضای روی زمین بوده در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترول بوده و برای کشت های متراکم و تولید محصول در محیط طبیعی نبات احداث می شود. گلخانه ها زا می توان بدو دسته تقسیم نمود:

· گلخانه های دائمی:- این نوع گلخانه معمولا از شیشه و فلز ساخته می شوند و تاسیسات دائمی مانند سیستم حرارت مرکزی، آبیاری خودکار و سیستم های خودکار تهویه در داخل آن نصب می شود. در این نوع گلخانه ها برای بستر کشت از آبکشت، هواکشت، پیت، پشم سنگ، شن، ماسه و یا خاک اره استفاده می کنند. چون استفاده از خاک معمولی در کشت مداوم یک یا چند محصول گلخانه ای بخاطر وجود آفات و بیماری های خاکزاد باعث بالا رفتن آلودگی خاک در گلخانه می شود.

· گلخانه های موقت:- به این گلخانه ها تونل های مرتفع (high tunnels) نیز می گویند. این گونه گلخانه ها از اسکلیت سبک و ساده از جنس آهن گالوانیز یا ندرتا چوبی ساخته می شوند و پوشش آنها پلاستیکی است. اسکلیت این نوع گلخانه ها طوری ساخته شده است که در صورت نیاز بتوان آنها را در فصل گرم جمع آوری کرده و در فصل سرد مجددا مستقر نمود. در این نوع گلخانه ها معمولا از سیستم حرارت مرکزی و سایر تاسیسات دائمی استفاده نمی شود زیرا در فصل گرم تاسیسات مذکور بیهوده مستهلک شده و مزاحم کشت تابستانه در زمین گلخانه می شوند.

گلخانه ها ممکن است به اشکال مختلف از جمله گلخانه های یکطرفه، دوطرفه و گلخانه های چوبی و شیشه ای ساخته شوند.

3. محل احداث گلخانه:

در احداث یک گلخانه باید عوامل زیر رعایت شوند:

· فضای توسعه: باید زمینی را انتخاب کرد که بزرگتر از نیازهای اولیه باشد. در ابتدا اندازه نهائی گلخانه پیش بینی شود و زمین اضافی برای توسعه در نظر گرفته شود و همچنین ساختمان های سرویسی مثل انبار، راهروهای ارتباطی و حتی محل استراحت کارگران در طراحی اولیه گنجانده شود.

· تیورگرافی: محل احداث گلخانه تا حد امکان باید مسطح باشد تا هزینه تسطیح کاهش یابد و در محل می توان گلخانه های بزرگ مکانیزه احداث کرد.

· سیستم مناسب زهکشی باید رعایت گردد.

· انتخاب محل مناسب با بادشکن طبیعی: برای این منظور می توان گلخانه ها را در محلی که در ردیف هایی از درختان است و یا در قسمت شمال و شمال غرب تپه احداث کرد و برای جلوگیری از سایه اندازی درختان بروی گلخانه باید فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب و یا جنوب 2.5 برابر ارتفاع نهائی درختان باشد.

· شرایط آب و هوائی: شرایط آب و هوائی تاثیر زیادی به تولید محصولات باغبانی دارد. محل هائی که مه دائمی، آب وهوای نامساعد و یا سایه ناشی از واقع شدن در طرف شمال کوه های بلند دارند برای تولید محصولات کشاورزی مناسب نمی باشند.

· وجود امکانات و مواد لازم در محل احداث گلخانه: محل احداث گلخانه در جائی انتخاب شود که نزدیک به راه های ارتباطی، برق و سایر امکانات رفاهی باشد. علاوه بر این یکی از عوامل مهم در انتخاب محل گلخانه دسترسی به درخت ازران قیمت می باشد.

· آب: در احداث گلخانه ها تجارتی آب یکی از حالاتی است که به آن توجه خاصی می شود. منابع تامین آب باید از نظر کیفی و کمی مورد نظر قرار گیرد و قبل از اختصاص دادن زمین به گلخانه باید حتما آب آن منطقه مورد آزمایش قرار گیرد چون کیفیت نامناسب آب موجب وارد شدن خساره به نبات شده و عملا تولید محصولات گلخانه ای را غیر اقتصادی می سازد.

· جهت گلخانه: اسکلیت گلخانه ها سایه ایجاد می کنند که میزان سایه به زاویه تابش خورشید و فصل سال بستگی دارد. میزان سایه اندازی درختان زمستان زیادتر بوده و اثر آن بر رشد نبات شدیدتر بوده بر این اساس گلخانه هائی که در عرض های بالاتر از 40 درجه شمالی واقع شده اند باید در امتداد شرق به غرب ساخته شوند تا نبات بتواند از آفتاب زمستانی به حد مناسب و احسن استفاده نماید و در عرض های پائین تر از 40 درجه شمالی امتداد گلخانه ها باید شمالی به جنوبی باشد. زیرا زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است.

4. اسکلیت گلخانه ها:

از نظر نوع سازه گلخانه به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شود. در گلخانه های چوبی اسکلت اصلی آنها از چوب با پوشش پلاستیک می باشد. ازتفاع در این سازه ها 3- 2 متر و سیستم گرمائی بدلیل پائین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی باشد. مزیت این نوع گلخانه ها ارزان بودن آن می باشد. در گلخانه های فلزی اسکلیت آنها از فلزاتی که معمولا با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء و بنفش یا پوشش می شود و دارای سیستم گرمائی بوده ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از 4.5 از متر است ممکن آن نیست که گلخانه چربی بیشتر است. لازم به ذکر است که هر چه ارتفاع و شیب کشف گلخانه بیشتر باشد گلخانه مستحکم تر میشود چرا که باعث عدم نگهداشت نزولات جوی برف و باران می باشد و در مقابل هر چه ارتفاع گلخانه بیشتر باشد هزینه سوخت سیستم گرمائی آن بیشتر شده باشد. به این موضوع باید اسکلیت گلخانه ا ز لحاظ ازتفاع طوری انتخاب شود که هزینه مناسبی را در بر بگیرد و از لحاظ ارتفاع به حدی باشد که باعث تجمع نزولات جوی نشود. و لازم است که گفته شود اسکلیت گلخانه را نباید عمود بر بادهای منطقوی ساخت بلکه باید در جهت باد ساخت.

5. سیستم های حرارتی در گلخانه:

در گلخانه دائمی بهترین روش گرم ساختن محیط تعبیه دیگ بخار دیزلی در خارج از گلخانه و هدایت آب گرم به وسیله لوله به داخل گلخانه است، لوله های آب گرم را نزدیک سطح زمین و حدود 10سانتی متر بالاتر از سطح بستر نصب می کنند دراین صورت گرما در گلخانه بطور یکنواخت منتشر شده و هوای قسمت های پائین گلخانه که نباتات در آن قرار دارند بهتر گرم می شود و علاوه بر آن نیزدیکی لوله ها به زمین باعث گرم شدن بستر نبات نیز می گردد که برای رشد ریشه و افزایش باردهی نبات مفید است.

و در گلخانه های موقت از کوره های حرارتی در داخل و یا خارج از گلخانه استفاده می کنند که هوای گرم را با شدت و سرعت زیاد ذریعه پروانه های تعبیه شده به داخل گلخانه هدایت می کند. طوری که در دهانه خود کوره که هوای گرم را خارج می سازد تونل های پلاستیکی به قطر 30 تا 50 سانتی متر تعبیه کرده که وقتی هوای گرم داخل این تونل پلاستیکی شده باد کرده و شکل یک لوله را بخود گرفته و بعدا به تمام قسمت های گلخانه هدایت شده و در فواصل نیم متری سوراخ هائی را در روی پلاستیک ایجاد می کند(به قطر 5 سانتی متر) برای خروج هوای گرم و امکان دارد این لوله های پلاستیکی را در قسمت بالائی گلخانه بسازند و سوراخ هائی را در قسمت زیرین لوله پلاستیکی تعبیه کنند برای خروج هوای گرم و هدایت آن به پائین و برای اطلاع از میزان حرارت موجوده در گلخانه نصب دماسنج یک امری لازمی می باشد.

6. روش آبیاری گلخانه ای:

بهترین روش آبیاری برای پرورش سبزیهای گلخانه ای سیستم آبیاری قطره ای است که آب و مواد غذائی به مقدار لازم در دسترس ریشه قرار می دهد. آبیاری قطره ای سیستم ساده ای که در آن بجای جوی از شلینگ های پلاستیکی برای رساندن آب به بوته ها استفاده می شود و در طول هر پیپ خروجی های متعددی به فاصله 50- 80 سانتی متر قرار داده می شود. از خروجی ها (قطره چکان) آب با فشار نسبتا کم خارج شده و بتدریج در مدت چند ساعت خاک اطراف بوته را خیس می کند. هر چه مدت آبیادی بیشتر باشد عرض و عمق خاک خیس شده بیشتر خواهد بود. امتیاز آبیاری قطره ای به کارگر کمتری احتیاج دارد و انواع کودها را نیز می توان با دقت بیشتر از طریق این سیستم در اختیار ریشه قرار داد. با همه این امتیازات هزینه سیستم آبیاری قطره ای چندان زیاد نیست و مخصوصا برای گلخانه ها بسیار با صرفه است چنانچه امکان استفاده از آبیاری قطره ای وجود نداشت می توان از آبیاری جوی ریشه استفاده کرد.

فصل سوم

شرایط محیطی برای کاشت خیا ر گلخانه ای

گلخانه محلی است که در آن شرایط رشد نبات کنترول می شود، محیط گلخانه اثر زیادی بر تولید محصول و سودآوری دارد در این فصل عوامل محیطی مثل درجه حرارت، نور، رطوبت نسبی، کاربن دای اکساید و تبادلات گازی محیط کشت و نیازهای غذائی و واکنش آنها بر روی نبات مورد بحث قرار می گیرد.

1. دما (Temperature):

یکی از عوامل اصلی در افزایش رشد رویشی، شروع گلدهی، رشد میوه و کیفیت میوه می باشد، سرعت رشد در محصول به متوسط دمای بالا 24 درجه سانتی گراد و متوسط دمای هوا در زمان رشد سریع وابسته است. تغییرات زیادی در دمای هوای شبانه روز اتفاق می افتد. بیشترین تولید میوه در دمای شبانه 19- 20 و دمای روزانه 20- 22 درجه سانتی گراد بدست می آید.

جدول 1- 2 دمای پیشنهادی برای کشت خیار در گلخانه

منبع شماره 1 ص/76

	نور کم	نور زیاد	با تزریق co2
حد اقل شب	19	20	20
حداقل روز	20	21	22
تحت شرایط تهویه	26	26	28

وقتی در شرایط آب و هوای گرم مثل اواخر بهار یا اوایل پائیز دما بطور ناگهانی مخصوصا در شب بیشتر از 2 درجه کاهش پیدا میکند. رشد رویشی افزایش می یابد، در حالی که تولید میوه کاهش خواهد یافت بطور کلی درجه حرارت مورد نیاز برای گلخانه بزرگ سبزیجات بسته به نوع سبزی ومراحل کشت آن متفاوت است. برای خیار درجه حرارت در طول روز باید بین 24- 25 درجه سانتی گراد نگهداری شود و در هنگام شب تا زمان بر داشت دما در 13- 21 درجه حفظ گردد، از هنگامی که برداشت شروع می شود درجه حرارت 18 درجه کاهش می یابد. از شروع بر داشت، دمای شبانه بتدریج کم می شود بطوری که هر شب معمولا 18 درجه سانتی گراد دما را کاهش میدهند تا زمانی که دمای گلخانه در شب به 17- 24 درجه سانتی گراد برسد. البته این کاهش دما برای یک دوره کوتاه به منظور تحریک رشد صورت می گیرد.

در بعضی مواقع به منظور ایجاد توازن در بوته ها موقتا دما را افزایش می دهند این کار باعث تکامل نیافتن تعدادی از گلها می شود و عموما زمانیکه نور کم است دمای محیط را نیز پائین می آورند.

علت اینکه دمای شب در گلخانه نباید زیاد بالا باشد، این است که نبات در شب فتوسنتز نمی کند و گرمای بیش از حد در گلخانه میزان تنفس و تعرق را افزایش داده و مواد ذخیره ای موجود در نبات بیهوده به مصرف می رسد. این عمل باعث افزایش رشد شاخ و برگ خیار می شود که کاهش تولید میوه را بدنبال دارد. چنانچه هوای گلخانه از درجه حرارت مطلوب پائین تر باشد رشد بوته ها کم می شود و در صورت ادامه این روند میوه ها کوچک باقی می مانند. چنانچه درجه حرارت گلخانه بطور ناگهانی تنزیل کند، میوه ها بد شکل شده و تمام یا قسمتی از میوه ها کم رنگ می شوند.

2. نور (Light):

رشد نبات تابعی از نور است، مواد نباتی طی فرایندی که فتوسنتز نامیده می شود در اندامهای سبزیکه نور توسط رنگیزه کلوروفیل آنها جذب می شود ساخته می شوند، مهمترین این اندام ها برگ های نبات می باشند اگر چه به دلیل اندازه و رنگ میوه خیار نمی توان گفت که فتوسنتز در این اندام صورت نمی گیرد. در طی عمل فتوسنتز با کاربن گیری از هوا در حضور نور و جذب آب و مواد غذائی کاربوهایدریت هائی مثل قندها و نشایسته ساخته می شوند، عموما میزان فتوسنتز تابع شدت نور است، هر چند این موضوع همیشه صادق نیست. اهمیت نور در زمستان زمانی که طول روزها کوتاه است بیشتر آشکار می گردد. در روزهای کوتاه و روزهای ابری اواخر پائیز و زمستان و اوایل بهار، مقدار انرژی تشعشعی کم است م این امر سبب کاهش تولید مواد کاربوهایدریتی می گردد. نه تنها شدتهای کم نور فتوسنتز رامحدود می کند بلکه کاربوهایدریت های تولید شده نیز بوسیله تنفس نبات در طول شبهای طولانی مصرف می شوند و در نتیجه باقی مانده ذخایر نباتی بسیار پائین خواهد بود و این دلیل بسیاری از میوه ها ناقص باقی خواهد ماند. با افزایش شدت نور، رشد نهائی نبات هم بیشتر می شود. بخصوص اگر آب و مواد غذائی و گاز کاربونیک به اندازه کافی در اختیار نبات قرار گیرد و دمای هوا هم زیاد نباشد.

3. رطوبت نسبی (Relative humidity):

رطوبت نسبی زیاد هوا عموما برای رشد نباتات مناسب است، با وجود این رشد فصلی نباتات به رطوبت نسبی متوسط ویا حتی پائینترین هم می تواند صورت بگیرد. نباتات می توانند خود را با رطوبت نسبی هوا از کمترین تا بیشترین مقدار سازگار کنند و به رطوبت نسبی زیاد و تغییرات همیشگی آن حساس نی باشند. وقتی که نباتات در شرایط رطوبت نسبی زیاد با تغییرات شدید رشد نمایند. در ضمن شرایط نباتات نسبت به رطوبت نسبی حساسیت مشان می دهند. از اثرات مضر رطوبت نسبی زیاد میتوان گسترش بیماریهای خاص و کاهش مقاومت نبات به کم آبی ذکر نمود که افزایش خطرات ناشی از تنش کم آبی را بدنبال خواهد داشت، کاهش میزان تبخیر و تعرق نبات سبب کاهش جذب و انتقال عناصر غذائی می شوند. برای مثال جذب و انتقال کلسیم به میوه و برگ ها کاهش می یابد. در شرایط رطوبت نسبی پائین هوا، در صورتی که آبیاری به موقع انجام نشود رشد نبات دچار اشکال خواهد شد.

4. حرکت هوا در گلخانه (Air movement):

سرعت هوا در گلخانه باید حدود 5m/sec باشد، چنین سرعتی می تواند به آرامی برگ ها را حرکت دهد. کاهش دمای داخل گلخانه باعث حرکت رطوبت از قسمت های پائین گلخانه (زیر شاخ و برگ) و توزیع آن به سایر نقاط می شود. توزیع کاربن دای اکساید در گلخانه یعنی این گاز از قسمت های بالابه قسمت های پائین و داخل شاخ و برگ نبات هدایت میشود تا توسط فرایند فتوسنتز تثبیت گردد، حتی حرکت نسبتا کم هوا درگلخانه باعث ایجاد یک محیط گلخانه ای یکنواخت می شود که می تواند در تولید محصول و ذخیره سازی نقش داشته باشد.

5. خاک:

اصلی ترین تقسیم بندی انواع محیط رشد ریشه شامل محیط های کشت خاکی و بدون خاک است که هیچ کدام نسبت به هم برتری ندارند، اگر تنظیم محیط کشت در هر یک از دو محیط ذکر شده بطور انجام شود که نباتات در هر دو محیط دارای رشد کمی و کیفی یکسانی هستند، بطور کلی انتخاب محیط کشت بر اساس برآورد اقتصادی و وضعیت فزیکی که باید دارا باشد انجام می گیرد.

خاک بطور کل شامل مواد معدنی و مواد عضوی و هوا است. بطور متوسط در شرایط مطلوب خاک برای رشد نبات باید دارای 45% مواد معدنی، 5% مواد عضوی، 25% آب، و 25% هوا باشد. مواد عضوی در خاک مخلوط از مواد باقیمانده و منشاء گرفته در نباتات و حیوانات می باشد ه در مراحل مختلفی از تجزیه شدن هستند. در فرایند تجزیه برخی از اجزای بقایای نباتی و حیوانی بطور کامل پوسیده می شوند و بعضی از اجزاء که نسبت به تجزیه مقاوم هستند تغییر یافته و به موادی که اصطلاحا به آنها هیومس گفته می شود تبدیل می شوند.مهمترین خصوصیات یک خاک در کشت و پرورش خیار شامل بافت و ساختمان آن می باشد.بافت خاک نسبت اندازه ذرات تشکیل دهنده خاک است. بصورت درصدی از شن سلت و رس بیان می شود. ساختمان خاک مربوط به نحوه قرار گرفتن ذرات خاک که تشکیل ذرات ثانیوی است که اصطلاحا خاکدانه گفته می شود. در تشکیل و پایداری ساختمان خاک مواد عضوی نقش بسیار مهمی را دارند. آب بهمراه املاح معدنی حل شده در داخل خلل و فرج خاک قرار می گیرد و تشکیل محلول خاک را می دهد که برای تغذیه و رشد نبات موثر است.

فصل چهارم

نیازهای غذائی خیار و اثرات متقابل عناصر

رشد مناسب خیار بستگی به حفظ تعادل مطلوب بین رشد رویشی و زایشی آن دارد. درصورت برقراری تعادل مطلوب دو رشد خیار بوته ها دارای ساقه های قطور و بزرگ و برگ های سبز پر رنگ بوده و از تولید میوه زیادی برخوردار می باشند. در شرایط تغذیه مناسب و رشد کافی قطر شاخه اصلی به 1.5 سانتی متر و قطر دو شاخه جانبی به حدود یک سانتی متر می رسد. ساقه های کلفت نشان دهنده رشد رویشی بالا است، چنین ساقه هائی معمولا دارای میوه فراوان با یک دوره میوه دهی طولانی هستند.

اگر چه عناصر معدنی مقدار کمی از وزن یک نبات را تشکیل می دهد (حدود 1%) ولی بکاربردن آنها به صورت کودهای کیمیاوی برای نبات حیاتی است. در بین محصولات گلخانه ای خیار مقدار زیادی از عناصر معدنی را جذب و مورد استفاده قرار می دهد. هر چند این نبات به آسانی دچار صدمه ریشه ای ناشی از مصرف زیاد کود یا تنوع زیاد کودها می شود، به هر حال برنامه تغذیه ای خیار باید در طول فصل رشد تنظیم و با توجه به شرایط محیطی تغییر یابد. اکنون مقدار کود بر اساس نیاز نبات در سطح تجارتی توسط برنامه های رایانه ای کنترول می شود.

خیار به عناصر نایتروجن، فاسفورس، پتاشیم، کلسیم، گوگرد و مگنیزیم به مقدار زیادی نیاز دارد.

1. نایتروجن:

این عنصر یکی از مواد اصلی و مورد نیاز نبات می باشد و بیشتر از سایر مواد در تغذیه نباتی مصرف میشود اگر چه 78% از جمله هوا را نایتروجن تشکیل می دهد، ولی کمبود آن در نبات بیشتر از سایر مواد دیده می شود.

علائم کمبود نایتروجن: کمبود نایتروجن باعث کاهش رشد، زردی و کوچکی برگ ها می شود. معمولا نشانه های کمبود ابتدا در برگ های پیر نمایان می شود. چون این عنصر جستجوگر بوده و می تواند از قسمت های پیر به قسمت های جوان منتقل شود. کمبود شدید نایتروجن باعث ریزش قبل ازموقع برگ ها می شود، میوه ها کوتاه و ضخیم شده و رنگ آنها سبز کم رنگ می شود. گاهی اوقات جمع شدن انتهای میوه مشاهده می شود.

کمبود از سازمانی بروز می کند که مقدار آن کمتر از 3% در وزن خشک برگ های جوان و کمتر از 2% وزن خشک برگ های پیر باشد. برای بر طرف نمودن کمبود نایتروجن می توان از محلول 5-2 گرم دوره بر لیتر آب به صورت محلول پاشی استفاده کرد، در این غلظتها برگ سوزی انجام نمی گیرد.

دو شکل کلی کودهای نایتروجن که به خاک اضافه می شوند عبارتند از:

1. شکل عضوی: مثل کودهای حیوانی، پودر استخوان، خون خشک و برگ های پوسیده

2. شکل معدنی: مثل کودهای کیمیاوی از قبیل نیترات آمونیم، فسفات آمونیم، اوره و ...

2. فاسفورس:

مقدار نیاز فاسفورس کمتر از نیاز به نایتروجن است ولی فاسفورس نقش مهمی را در نبات بازی می کند. نقش فاسفورس در رشد اولیه ریشه ها مخصوصا در شرایط سرد بسیار حائز اهمیت است. این عنصر همچنین در رشد رویشی، تولید میوه در طول فصل رویشی نقش اساسی دارد. فاسفورس بخوبی در خاک ذخیره می شود ولی در محیط های غیر خاکی و پیت این عنصر شسته می شود، بنابرین باید این عنصر درچنین محیط هائی بطور پیوسته در اختیار نبات قرار گیرد.

کمبود فاسفورس: درمرحله اول علائم کمبود فاسفورس فقط به صورت محدود شدن رشد ظاهر می شود و در مواردی علاوه بر توقف رشد نبات، برگ های جوان کوچک سخت و رنگ آنها سبز تیره و مایل به خاکستری خواهد شد. در برگ های پیر نقاط آبزدگی بر روی رگبرگها و بین آنها مشاهده می شود که در ادامه توسعه و رشد برگ های چروکیده به رنگ قهوه ای روشن در آمده و خشک می شوند. این عنصر نیز مانند نایتروجن دارای خاصیت پویایی یا جستجو کننده بوده و از برگ هیا مسن به برگ های پیر انتقال پیدا میکند و از طرف دیگر کمبود فاسفورس باعث عدم انتقال و در فتوسنتزی و در نتیجه تجمع مواد قندی در برگها و ساقه می شود که در نتیجه تولید اکتوسانین افزایش یافته و برگ و ساقه به رنگ ارغوانی در می آید.

فاسفورس زیاد نیز باعث مسمومیت نبات می شود. برای رفع کمبود فاسفورس می توان از کودهای فاسفورس دار نظیر سوپرفسفات تریپل به میزان 20 گرم در هر متر مربع می تواند مورد استفاده قرار گیرد و یا اینکه به مقدار 30- 50 میلی گرم در لیتر از فسفات منوپتاشیم همراه آب آبیاری استفاده شود و همچنین در خاک ممکن است این عنصر به صورت معدنی و عضوی وجود داشته باشد.

3. پتاشیم:

این عنصر هم مثل فاسفورس و نایتروجن در نبات قابل انتقال می باشد. پتاشیم در مقدار زیاد برای رشد مناسب و عملکرد بالا و کیفیت مطلوب مورد نیاز می باشد. این عنصر غذائی نقش با ارزشی در متعادل کردن اثرات منفی اسیدهای عمومی تولید شده درون سلول و سایر اکینونها مثل سولفاتها، کلریدها و تیلرتها دارد.

پتاشیم نقش اساسی درفعال سازی آنزیم ها دارد و این عنصر درکنترول تعرق از طریق عرق تنظیم باز و بسته کردن روزنه برگ ها موثر است. اثرات متقابل پتاشیم با عناصر دیگر بسیار زیاد است. معمولا مصرف زیاد نایتروجن و فاسفورس اثر تضعیف کنندگی (آلتاکونیمی) برای پتاشیم دارد و باعث ایجاد کمبود پتاشیم می شود و از عناصر دیگری که اثر رقابتی با پتاشیم دارند کلسیم و مگنیزیم اند. برای مثال زیادی پون کلسیم در محیط ریشه کمبود پتاشیم را تشدید می کند.

کمبود پتاشیم:- علائم کمبود این عنصر ابتدا در برگ های مسن ظاهر می شود و با تشدید کمبود از اندام های مسن به اندام های جوان گسترش می یابد. در نتیجه کمبود پتاشیم رشد نبات را متوقف، فاصله میان گره ها را کوتاه و برگ ها کوچک می شوند. حاشیه برگ های پیر زرد شده که اغلب به سمت پائین خم می خورند. سپس زردی به سمت نواحی داخلی برگ گسترش می یابد که سوختگی همیشه از حاشیه و نوک برگ شروع می شود و یا وجود اینکه حاشیه برگ ها خشک می شوند ولی رگبرگ ها برای مدتی سبز باقی می مانند. در نبات خیار مشاهده میوه های انتهائی رشد نیافته با نوک بلند از علائم کمبود پتاشیم است.

رفع کمبود پتاشیم: برای جبران کمبود پتاشیم باید 80 گرم از این عنصر را در هر متر مربع خاک بکار برد و یا اینکه در سیستم های تغذیه مایع از محلول 500- 3000 میلی گرم در لیتر پتاشیم استفاده نمود؛ برای رفع سریع کمبود می توان از محلول پاشی بر روی برگ ها استفاده کرد. در این صورت از محلول سولفات پتاشیم در آب به مقدار 20 گرم در لیتر می توان استفاده کرد. لازم به ذکر است که بخاطر نیاز زیاد نبات به پتاشیم سیستم محلول پاشی قادر نیست که در دراز مدت نیاز نبات را به این عنصر بر طرف نماید.

4. کلسیم:

این عنصر در درون نبات بیشتر به صورت پکتات کلسیم در دیواره های سلولی یافت می شود، کار آن استحکام دیوار سلولی است. این عنصر در نبات غیر قابل انتقال می باشد و به همین دلیل باید بطور مداوم در اختیار نبات قرار گیرد و به همین علت علائم کمبود بیشتر از اندام های جوان شروع می شود. کمبود کلسیم در خیار گلخانه ای با توجه به شرایط رطوبت بالای محیط کشت عمومیت ندارد زیرا مکانیزم جذب و حرکت کلسیم در نباتی که تحت تاثیر تبخیر و تعرق است بخوبی عمل می کند.

علائم کمبود کلسیم:- شروع کمبود کلسیم در برگ ها بودن خیار به نقاط سفید در حاشیه برگ ها و بین برگ ها و همچنین رگ برگ ها مشخص می شود. پس قسمت داخلی زرد شده در حالیکه رگبرگ ها سبز بافی می مانند؛ رشد نبات متوقف شده میان گره ها بویژه میانگره های قسمت بالای بوته کوتاه می شوند؛ برگ های جوان کوچک و حاشیه آنها به سمت بالا بر می گردد. در بسیاری از مواد دمبرگ ها شکننده شده و برگ ها به آسانی ریزش می کنند. همچنین گلها عقیم مانده و نقاط رشد نبات (مریستم ها) می میرند. ریشه های نباتات دچار کمبود کلسیم، اغلبا دارای رشد کند، ضخیم و از حالت معمولی کوتاهتر می باشند و اغلب دارای رنگ قهوه ای روشن و منشعب هستند. میوه های کوچک بی مزه بوده و بعد از گلدهی از رشد باز می مانند. کمبود کلسیم زمانی در خاک گسترش می یابد که ذخایر کلسیم به علت شستشو کاهش می یابد که در خاک های شنی بیشتر دیده می شوند. محلول پاشی یکی از روش های مبارزه با کمبود کلسیم بوده و همچنین در خاک های اسیدی و یا در محیط های رشد اسیدی کمبود کلسیم را با اضافه کردن آهک به خاک می توان بر طرف کرد.

5. مگنیزیم:

کمبود این عنصر ابتدا به صورت لکه های زرد و نقاط قهوه ای بروی برگ های مسن ظاهر می شود. در زمان ظهور علائم کمبود در نواحی میانی پهنک نقاط زرد رنگی به وجود می آیند در حالی که رگبرگ ها سبز باقی می مانند. در بیشتر موارد نواحی اطراف آوندهای برگ نیز سبز باقی می ماند.

در محیط های کشت خاکی علیرغم وجود مقدار زیادی مگنیزیم در خاک، کمبود این عنصر در نبات دیده می شود؛ علت به وجود آمدن مگنیزیم در نبات زیادی پتاشیم، کلسیم یا آمونیم در اثر رقابت این عناصر می باشد. پی اچ(PH) پائین خاک نیز می تواند باعث بوجود آمدن کمبود مگنیزیم در نبات شود. در چنین شرایطی نبات مشکل می تواند مگنیزیم کافی را جذب کند؛ در نتیجه اجبارا مگنیزیم از برگ های پیر به برگ های جوان منتقل می شود وعلائم کمبود مگنیزیم در برگ های مسن ظاهر می شود. کمبود مگنیزیم در محیط های بدون خاک نیز بیشتر به چشم می خورد، مخصوصا زمانیکه مقدار مگنیزیم در محلول غذائی کمتر از مقدار مورد نیاز باشد.

علائم کمبود مگنیزیم:- علائم کمبود این عنصر زمانی بروز می کند که مقدار مگنیزیم در برگ های جوان با پهنای 10 سانتی متر بر اساس وزن خشک آنها کمتر از 0.25% باشد. برای برطرف کردن کمبود مگنیزیم باید از محلول 20گرم در لیتر ازسولفات مگنیزیم در آب به صورت محلول پاشی در چند نوبت استفاده کرد. برای جلوگیری از برگ سوزی بهتر است محلول پاشی در شرایط ابری یا در عصر انجام گیرد.

6. گوگرد:

کمبود این عنصر به ندرت اتفاق می افتد چون معمولا همراه با سایر کودها بکار می رود و در شرایط آب و هوای آلوده مناطقی صنعتی این عنصر به مقدار زیادی وجود دارد و به صورت گاز SO2 از طریق برگ جذب می شود. زیادی این عنصر باعث بالا رفتن املاح می شود و درب و لیسیدن را مشکل مواجه می کند، نشان های کمبود گوگرد همانند علائم کمبود نایتروجن است با این تفاوت که علائم کمبود از برگ های جوان شروع می شود. در خاک گوگرد به دو صورت معدنی و عضوی وجود دارد . نیاز کودی یک نبات را می توان با بکار بردن سوپر فسفات آمونیم، گل گوگرد و سولفات کلسیم بر طرف کرد.

البته لازم به ذکر است که خیار به عناصر کم مصرف (مایکرو الیمنت) مثل آهن، منگنز، مس، برون، مولبدینیم، کلورین و همچنین عناصری نظیر سیلیم و سدیم بطور بالقوه ممکن است مفید و یا مضر باشند.

فصل پنجم

اصول کاشت خیار گلخانه ای

1. انتخاب رقم:

تعداد زیادی از ارقام بی دانه خیار در بازارهای بین المللی موجود است و هر ساله تعداد زیادی از ازقام جدید نیز وارد بازار می شوند. بسیاری از تولید کنندگان بذر خیار از کشور هالند می باشند و اکثر آنها در سایر کشورهای جهان نمایندگی دارند، انتخاب ارقام با توجه به عادات رشد، سرعت و قدرت رشد، عملکرد بالا و کیفیت میوه (طول، قطر، شکل، رنگ و صافی)، عمر انبار داری، مقاومت به بیماری و نیاز حرارتی آنها انجام می شود. در حال حاضر بهترین ارقام آنهائی هستند که فقط گل ماده تولید می کنند (Gynoecious) و یا اینکه بیشتر گل ماده تولید می کنند و تعداد کمی هم گل نر روی آنها بوجود می آید (Predominantly gynoecious). این نوع ارقام نسبت به ارقام قدیمی تک پایه که گل نر و گل ماده را با هم بروی یک پایه تولید می کنند، قبولیت بیشتری دارند. ارقامی که فقط گل ماده تولید می کنند به دلایل زیر مفیدتر می باشند؛ از قدرت رشد کمتری برخوردار هستند که این موضوع نیاز به هرس را کاهش می دهد؛ این ارقام زودرس می باشند؛ عملکرد آنها زیاد است و در دمای پائینتر قادر به رشد هستند، پس نیاز به انرژی کمتری خواهند داشت.

به طور کلی انتخاب رقم یک تصمیم پیچیده ای است که متناسب به یافته های علمی و تجارب افراد تولید کننده این ارقام مختلف انتخاب می گردند. این انتخاب در آینده پیچیده تر نیز خواهد شد، چون بسته به هدف آینده، مدیریت تولید صحیح، تولید کنندگان مختلف می توانند نتایج برابری از ارقام مختلف بدست آورند. وجود تعداد زیادی از موسسات اصلاح نباتات تضمین می کنند که در اینده ارقام خیار با کیفیت و عملکرد مناسب تر در دسترس تولید کنندگان قرار خواهد گرفت. بدلیل منافع مالی حاصل از تولید بذر هایبرید و برای حفاظت از حقوق تجاری مراکز اصلاح بذر تقریبا تمام ارقام بی دانه خیار موجود در بازار از انواع هایبریدهای عقیم هستند؛ پس امکان تولید بذر از محصول سال قبل وجود ندارد.

در حال حاضر مهمترین ارقام شامل:

کرونا (Corona)، جسیکا (Jessica) مناسب کشت پائیزه، برونکو (Bronco)، رنتورا (Rentura) و دوگان (Dogan) می باشند.

برای پرورش خیار گلخانه ای صرفا باید از بذور پارتنوکارپیک استفاده کرد و از کاشت بذور معمولی در گلخانه اجتناب کرد. لازم به ذکر است که پارتنوکارپی عبارت است از تشکیل و رشد میوه بدون تلقیح تخمک ها. این پدیده به نحوی گسترده در سبزیجات خانواده کدوئیان بخصوص خیار بروز می کند. در ورایتی های معمولی گل های نر و ماده جدا از هم بوده و گل های نر زودتر از گل های ماده ظاهر می گردند. ولی در عوض در ورایتی های پارتنوکارپیک گل نر وجود نداشته و گل های ماده بدون عمل گرده افشانی و لقاح تولید میوه می کند. در این نوع خیار نیازی به گرده افشانی نیست و میوه به صورت پارتنوکارپیک تشکیل می شود. لذا چنانچه حشراتی از بیرون گلخانه گرده گل بوته دیگر خیارهای هوائی را به روی گل ماده بوته خیار داخل گلخانه بنشانند خیار تولیدی از کیفیت ظاهری پائین برخوردار خواهند بود. در بعضی ورایتی های خیار داربستی طول میوه ممکن تا 50 سانتی متر برسد که با توجه به ذائقه و بازار پسندی مصرف کنندگان هم اکنون ورایتی هائی کشت می گردد که طول میوه آنها حداکثر به 30 سانتی متر برسد. میوه این نوع خیار داربستی دارای پوستی خوراکی، بدون تخم و بدون ایجاد نفع می باشد. بذر خیار گلخانه ای معمولا با روش های علمی و بسیار پر هزینه ژنیتیکی تولید می شود و به همین دلیل قیمت آن بسیار گران بوده و به صورت عددی به فروش می رسد. این بذرها در هوای آزاد بخوبی نمی توانند تولید میوه نمایند. زیرا در اثر تلقیح با سایر گرده های انواع دیگر تولیدی یکنواخت نداشته و میوه آن از شکل اصلی خود خارج شده و بد فرم و بد شکل می شود.

خیار پارتنوکارپیک دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آن فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار است، بنابر این از بین ورایتی های متعددی که ببازار عرضه می شوند باید انواعی را که برای کاشت در محیط مناسب هستند انتخاب نمود. ورانتی هائی از قبیل دومینوس جی آر اس(GRS)، دومینوس جی آر اچ (GRH)، هیلارس، سینا و بیلانگو مرغوبیت بی سابقه ای دارند. چند ورایتی از خیارهای بلند اروپائی مانند سندرا که طول آنها به 35- 40 سانتی متر از لحاظ کیفیت و مرغوبیت و همچنین کمیت بسیار حائز اهمیت است. اگر چه بذر پارتنوکاپیک بسیار گران توده و هزینه کاشت و نگهداری بسیار بالائی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران خیار گلخانه ای نه تنها این هزینه ها جبران می شوند بلکه سود سرشماری هم نصیب تولید کنندگان می گردد.

برای انتخاب بذر خیار بهتر است از بذرهائی استفاده کرد که بیش از 6 ماه از تولید آنها گذشته باشد زیرا بذر خیار دوره خواب کوتاهی دارد که در آن ایام ممکن است جوانه نزند. ضمن اینکه گذشت بیش از 2 سال نیز از نظر قوه نامیه مناسب نمی باشد.

2. ازدیاد (تکثیر):

در اکثر گلخانه ها نشاء مورد نیاز توسط فرد تولید کننده تهیه می گردد؛ این عمل امکان ورود آفات و بیماری ها را به گلخانه کاهش می دهد؛ البته بعضی خزانه کاری های تخصصی مهم وجود دارند که با بکارگیری تکنولوژی و روش های جدید امکان تولیدی نشاء با کیفیت بالا و کم هزینه را برای تولید کنندگان محلی فراهم آورند.

مرحله تکثیر نبات در تولید سبزیجات گلخانه ای یک مرحله مهم و حیاتی است. موفقیت در تولید یک محصول اغلب به دقت در جزئیات انجام گرفته درمرحله تولید بستگی دارد، علاوه بر این در مورد محصول پیش رس بهاره که تکثیر در رمستان انجام می شود، یعنی زمانیکه نور طبیعی و دما مناسب است برای استفاده بهتر از نور و تامین فضای لازم برای نبات درجه حرارت، آبیاری و تغذیه مناسب نشاءها باید به دقت کنترول شوند.

درصورت محدودیت در وجود نور طبیعی از نور مصنوعی استفاده می شود، این عمل به طور قابل ملاحظه ای محصول بهاره را زودرس می کند. روش بهتر تولید نشاء خیار عبارت است از کشت بذر در سینی های چند خانه ای کوچک تکثیر و روش دیگر کشت عبارت است از کشت مستقیم بذر در گلخانه های بزرگ یا بلوک های پشم سنگ تا نبات مراحل اولیه رشد را در این محیط سپری نماید.

روش اول به علت اینکه سینی های کشت جای کمتری را اشغال می کنند و هزینه های حرارتی و نور را کاهش می دهند می تواند بهتر باشد، اما در روش دوم هزینه کارگری انتقال نشاء از سینی های کشت گلدانها حذف می شود. در اینجا انتخاب روش مناسب، هزینه کاگری و قیمت سوخت و در دسترس بودن آن و وجود امکانات لوازم صورت می گیرد.

3. کشت بذر و استقرار بوته های جوان:

به طور متوسط در هر گرم در حدود 28 عدد بذر سالم خیار وجود دارد؛ برای دستیابی به تراکم 14000 بوته خیار در هر هکتار بر فرض اینکه قدرت جوانه زنی بذر 90% باشد و برای میزان آفت و سایر ملاحظات و با در نظر گرفتن 10% نشاء اضافی حدود 600 گرم بذر در هکتار لازم می باشد. نبات خیار و سایر نباتات خانواده کدوئیان به جابجائی حساس هستند؛ پس باید این نبات را در محل مناسب کشت کرد و دقت نمود که در زمان انتقال هر گونه صدمه ای به ریشه ها وارد نشود. برای این منظور می توان از سینی ها کشت چند خانه ای که مثل شانه های تخم مرغ هستند استفاده کرد. باید دقت نمود که در سرتاسر دوره تولید به ریشه آسیبی نرسد و انتقال نبات با ریشه کامل انجام گیرد.

4. کشت نشاء خیار در محیط خاکی گلخانه:

کشت خاکی خیار در گلخانه ساده ترین روش پرورش آن است که با کشت فضای آزاد در این نبات تفاوت چندانی ندارد. کاشت صحیح نشاء تاثیر مهمی در رشد بعدی بوته خیار دارد. ابتدا گودالی به عمق 10 سانتی متر و به عرض 10سانتی متر در خاک حفر کرده و سپس نشاءها همراه با گلدانها توربی یا مجموعه خاک های اطراف ریشه داخل چاله ها کشت شده و به هر بوته 250 میلی متر از محلول کوری استارتر (محلول 5 گرم در بهتر کود کامل) داده و در پایان مقدار کمی خاک پای بوته ها داده می شود. پس از مستقر شدن مشاءها در خاک به طور معمول 4- 7 هفته به آبیاری نیازی نیست. البته این امر بستگی به بافت خاک و شدت تابش خورشید دارد. آبیاری در خاک های سبک زودتر از خاک های سنگین آغاز می شود.

5. خاک مناسب برای کشت:

برای رسیدن به حداکثر عملکرد معمولا به خاکی نیاز است که دارای ظرفیت نگهداری آب مناسب و تهویه کافی

خیار

مطالب مشابه :

اموزش کاشت خیار سبز گلخانه ای

آموزش کاشت خیار معمولی و درختی در گلخانه

کاشت خیار در گلخانه

آموزش کشت خیار معمولی و درختی در گلخانه

زراعت سبزیجات - پیاز - خیار - گوجه - هویج

کشت گلخانه ای خیار

کشت بوته خیار گلخانه ای

کاشت خیار

آموزش کاشت خیار در گلخانه

كشت خيار در گلخانه