باغ شاهزاده ماهان

باغ شاهزاده ماهان کرمان

باغ شاهزاده یکی از عالیترین و زیباترین باغهای سنتی ایران محسوب می شود . این باغ در نیم فرسنگی ماهان در دامنه کوههای تیگران جلوه گری می کند و از یادگارهای عبدالحمید میرزا فرمانفرما - حاکم کرمان در اواخر دوره قاجاریه است .

باغ شاهزاده در دامنه کوه جوپار و در بستر کویری، در فاصلة 35 کیلومتری جنوب‎شرقی شهر کرمان و در فاصله 6 کیلومتری شهر ماهان در مسیر جاده کرمان - بم در استان کرمان در نزدیکی ارتفاعات جوپار بنا گردیده است.

این باغ دارای سردر ورودی بسیار زیبا - عمارت شاه نشین و حمام می باشد . از قسمتهای ارزشمند باغ شکه آبرسانیو حوض های آن می باشد که در محور مرکزی باغ قرار دارد درجلوی عمارت اصلی حوض بزرگی با 5 فواره مشاهده می شود و آب این حوض که سرچشمه آن قنات معروف تیگران است به پاشویه سنگی اطراف آن ریخته و از آنجا به طرف ده شرشره آبشارگونه جاری می شود .

این شبکه آبرسانی از نظر طراحی شاهکار محاسبه و دقت بشمار می رود . بازسازی باغ شاهزاده بعد از پیروزی انقلاب درسال 70 همزمان با برگزاری کنگره خواجوی کرمانی انجام گردید . در حال حاظر قسمت شاه نشین به یک رستوران مبدل گردیده و توسط بخش خصوصی اداره می گردد . این باغ دارای درختان میوه بسیاری از جمله انگور -آلو- آلوچه (گوجه سبز) - هلو - گردو و ... می باشد که در بین درختان زینتی جای گرفته و خودنمایی می کنند . هرساله گردشگران بسیاری از سراسر ایران وجهان برای بازدید از این باغ به ماهان می آیند و ساعتی را با آرامش و فارغ از دغدغه های زندگی سپری می نمایند .

نظام فضایی

ـ رابطه باغ با فضای بیرونی

وجود ارتفاعات بلند رشته كوه‌های جوپار به ویژه منظری بسیار جالب برای باغ در این گستره فراهم آورده است. در این بستر باز، باغ با دیوارهای نسبتاً بلندی محصور گردیده و با انبوه ویژه‌ای از درختان همچون نگینی در كویر خودنمایی می‌كند.

ورودی به باغ از این گستره باز و فضای بكر كویری ـ از مسیر یك چهار باغ است كه با درختان به ایجاد فضایی ممتد و جهت دار به سوی باغ هدایت می‌گردد.

ـ سردر ورودی

سردر ورودی به صورت حجمی شفاف، ایجاد فضای واحدی میان این پیش فضا، چهارباغ و داخل باغ می‌نماید. در داخل این بنا دید به فضاها در دو سوی محور اصلی باغ امكان پذیر بوده و فضای بیرونی با درون باغ به صورت سیال و در یكدیگر ادغام می‌شوند.

- فضای داخل باغ

در بدو ورود به باغ كل فضای باغ در راستای محور اصلی و در ادامه آن و مناظر ارتفاعات جوپار رؤیت می‌شود. این چشم انداز طولانی با حجم بالا خانه در انتها بسته می ‌شود و با حضور درختان در دو جانب محور كه در مواقعی از سال رنگ های متفاوت دارند تقویت می‌شود.

حضور جریان سراسری آب در محور اصلی باغ، آبشارها و صدای آن به تعریف این محور كیفیت مطلوبی می‌دهد؛ و انعكاس درختان و بنای سردرخانه و بالاخانه در دو استخر باغ ابعاد جدیدی به فضا می ‌دهد. نور و سایه نیز به سهم خود در این فضاسازی نقش مهمی را ایفا می‌كنند.

- نظام فضایی زمین

باغ به خاطر اختلاف سطح حدوداً ٢٠ متری در طول محور اصلی به طور مناسبی تقسیم ‌بندی گردیده است. این تقسیم بندی سطوح كه از شیب طبیعی ناشی می‌شود ماهیت باغ تخت را تعریف می‌كند.

- نظام معماری

نظام معماری در رابطه تنگاتنگ با نظام فضایی و نظام هندسی باغ است. محدوده باغ با دیواری بلند و مركب محصور گردیده است . این دیوار با بناهایی كه در داخل آن و یا با تصرف بخشی از وسعت بیرونی باغ مشخص شده، باغ را از محیط خارج جدا می‌سازد.

زمین آرایی تخت باغ، و طبقه طبقه شدن آن از طریق سطوح كرت‌ها، سطح باغ را آینه وار در معرض دید قرار می‌دهد و بنابراین رابطه ساده بین نظاره گر و زمین مسطح به صورت غنی تری در می‌آید و مشاركت نقش توپوگرافی زمین در فضای باغ را تشدید می‌كند. جریان آب به ویژه حوض ها علاوه بر تاكید محورها و آب نمای سراسری به صورت آب شره‌ها سطوح شفافی را بروی زمین برای انعكاس دیگر عناصر ارایه داده است. درخت‌های سایه افكن ویژگی های معماری فضای باغ را تاكید و تشدید می‌كنند.

سردر خانه از معماری شفافی برخوردار است كه امكان رؤیت چند جانبه باغ را میسر می‌سازد. از جمله، منظری كه از ارتفاع فوقانی به سمت بالاخانه و پایین كوه‌ها جوپار كه در فصول مناسب پوشیده از برف هستند رؤیت می‌شود از یكسو، و منظر دیگری كه به سمت مقابل ورودی باغ در امتداد چهار باغ تا دور دست كوه‌های بلوار ادامه می ‌یابد.

بنای بالاخانه طویل ترین بنای منفرد باغ می‌باشد كه عمود بر محور اصلی و در انتهای آن قرار گرفته و بخش پایانی محور محسوب می‌شود. با این كه در پشت آن قسمتی از حیاط واقع است اما از آنجا كه حیاط مذكور اهمیت حیاط اصلی را ندارد این حجم از بنا رابطه اصلی را با حیاط پشتی قطع می‌كند.

- آرایش محیط

كفسازی

سطوح كف در باغ عمدتاً از مخلوط قلوه سنگ با ملات تشكیل شده است این تركیب در دو محدوده اطراف بالاخانه و سردرخانه توسط نقوش هندسی تزئین می‌گردد. از آجر در پله‌ها و حاشیه باغچه‌ها استفاده شده و سنگ در مرز میان كرت‌ها با پیاده راه‌ها و دیگر لبه بندی‌ها وجود دارد.

مصالح

مصالح بناهای باغ عمدتاً آجر و اندود می‌باشد كه در جاهایی مانند سردرخانه توسط كاشی نره مزین گردیده است. بنای بالاخانه كلاً اندود می‌باشد. دیواره باغ اندود كاهگل است كه در نزدیكی سردر خانه و بالاخانه به دلیل خصوصیت فضایی محوطه‌های مذكور به تركیب آجر و اندود گچ تبدیل می‌گردد.

این هم رستورانی که به تازگی در آنجا تاسیس شده.