بررسی روند شکل گیری نقش و تزئینات در مسجد و کلیسا از گذشته تا معاصر

چكيده

وجود آثار در معماري معاصر و غیر معاصر از خصايص بارز و مهم هر بنايي است. تزيينات آثار معماري اسلامي مانند گچ‌بري، آجركاري، سنگ‌كاري و كاشي‌كاري، گاهي با كاربرد مجزا و زماني در تلفيق با يكديگر توسط هنرمندان، نمايشي شگفتی از زيبايي‌ها پديد آورده است. هنرمند اسلامي با كنار هم قرار دادن حروف و اشكال تصويري گوناگون بسيار زيبا و با تنوع فوق‌العاده‌شان كه هر كدام از آن‌ها تداعي‌گر شكلی است، توانسته تركيبي تازه و بسيار جذاب پديد آورد. كتيبه‌ها علاوه بر اين ابزاري براي پيام رساني و انعكاس‌دهنده كلام خدا، سخنان اولياء و ادعيه اسلامي است.ازشاخصه‌هاي ديگر معماري اسلامي از لحاظ ميزان و درجه‌ي اهميت، نقوش هندسي هستند كه هميشه و در همه‌ جا به چشم مي‌خورند. استفاده از نقوش هندسي در مفهوم نمادين و فلسفي آن به منظور تأثيرگذاري رواني بر نيايشگر و تقويت حس وحدانيت در فضاي مسجد است. شكل‌هاي پيچاپيچ هندسي با تكرار تناسبات وابسته به يك نقش نوعي احساس نظم و هماهنگي مي‌آفرينند. اين دو عنصر تزييني به‌عنوان دو شاخصه اصلي تزيين معماري اسلامي در بسياري از بناهاي تاریخی عصر صفوي در تركيب با يكديگر و به‌صورت مكمل ديده شده و با حفظ جايگاه خود معاني تازه و عميقي خلق كرده‌اند. قدر مسلم اين كه همراهي مضامين معنوي كتيبه‌ها با هماهنگي و احساس وحدتي كه نقوش هندسي به‌وجود مي‌آورد پيام‌هاي معنوي و روحاني ارزشمند و قدرتمندي دارد كه در روح و انديشه بيننده رسوخ مي‌كند. علاوه بر اين، نقوش هندسي و كتيبه‌ها در كنار يكديگر تركيب‌هاي بي‌نظيری پديد مي‌آورند كه به لحاظ زيبايي شناختي حايز اهميت مي‌باشند.

واژگان کلیدی:

فرم، نقش، رنگ، کالبد

1. مقدمه:

ارتباط انسان با محيط اطراف او تابعي است از مجموعه سيستم حواس چندگانه‌اش. احساس بشر از فضا ارتباط نزديکي با دريافتها و ادراکهاي حسي او دارد، که آن هم در عکس العمل بسيار نزديک با محيط اطراف او مي‌باشد. بشر موجودي است داراي توانايي هاي حرکتي، بصري، دمایی و لمسي و غيره که در مواجهه با يك بنا، ممکن است توسط محيط اطرافش مهار شده و يا تقويت گردد. موضوع زيبائي شناسي نيز لذتي است که از برداشت ديداري، شنيداري، بويایی، لامسه اي محيط براي انسان حاصل مي گردد. از منظر زيبايي شناختي، فرم و نقش، ظاهر حسي و واضح يک شئ است که خود را در معرض درك و قضاوت بيننده قرار مي‌دهد. فرم و نقش دادن يعني پردازش اشکال و احجام به گونه اي که با ايده طرح انطباق يابد. براين اساس شکل پردازي صوري با توجه به فرم و نقش، وابسته به عوامل گوناگوني است. بعنوان مثال فرم و نقش يک گشودگي در يک ديوار بايستي تابع جنس و ساخت ديوار نيز باشد بر اين اساس گشودگي در يک ديوار آجري احتياج به قوس دارد در حالي که در ديوار فولادي و شيشه‌اي گشودگي زاويه دار مناسبتر به نظر مي رسد. در يك كلام كلي ميتوان چنين بيان كرد كه فرم و نقش‌ها صورتهايي هستند كه از محتوا تاثير مي‌پذيرند.

2. ارائه مشخصات کلی مسئله :

يك فضا به وسيله عناصري که آن را محدود کرده‌اند مشخص يا اصطلاحاً تعريف مي‌شود. اين عناصر و ارتباطشان با يکديگر هستند که شخصيت يک فضا را مي سازند و به آن فضا، فرم و نقش مي دهند. در ادراک فرم و نقش، ساختمايه هاي ذهني بسيار موثرند. ادراكات هر فرد بسته به محيطي که در آن رشد کرده باشد با افراد ديگر متفاوت خواهد بود. مثلاً احساس يک ايراني از مسجد شيخ لطف الله با درک يك غربي از آن محيط بسيار متفاوت است. ساختمانه هاي ذهني يك ايراني درکي وسيع تري از محيط مسجد شيخ لطف الله ايجاد مي‌کند که در وراي فرم و نقش مادي محيط قابل بحث و بررسي مي باشد.يك ايراني وقتي به فضایی نزديک مي شود علاوه بر تاثيري كه از جنبه ظاهري فرم و نقشها مي گيرد، نوعي حس تفهیم و احترام نيز بر برداشت وي از آن محيط تأثير مي گذارد كه اين حس از كودكي در ساختمايه‌هاي ذهني ما شکل گرفته است، ولي يک غربي از فضاي آن معماری جز ابعاد و فرم و نقش ظاهري چيز ديگري را احساس نمي کند. احساس يک غربي از همان فرم و نقش نمي تواند همان حس تقدس یا تفهیم موضوعه را ( اگر نگوييم کاملاً ولي به اندازه احساس يك ايراني ) برايش ايجاد شود. وقتي صحبت از انواع فرم و نقش مي کنيم بايستي از خود بپرسيم كه فرم و نقشها چگونه قابل شناسايي هستند. اگر بخواهيم در دنياي بي نهايت وسيع فرم و نقش ها نظمي بوجود آوريم، بهتر آنست كه ابتدا آنها را دسته بندي كنيم. بایستی آگاه بود در مکانی که ما دعا و نیایش می کنیم و از خداوند طلب حاجت می کنیم از چه چیزها و فرم ها و ....استفاده شده است و دلیل استفاده از آنها چیست؟ مساجد مهمترین کالبد معماری کشور های اسلامی می باشد و به نظر من مردم باید آگاهی های کافی از شکل گیری و تزیینات آن را داشته باشند و بدانند که چه نقش هایی مختص مسجد هستند.

بررسی روند شکل گیری نقش و تزئینات در مسجد و کلیسا از گذشته تا معاصر

مطالب مشابه :

بررسی نقش آب در معماری کهن ایران

بررسی نقش آب در معماری کهن ایران

نقش آب در معماری

حوضخانه ها

مقاله معماری"نقش آب در طراحی پارک"

اشکال استفاده از آب در معماری و شهرسازی

حوضخانه ها

بررسی اقلیم و آب و هوای رشت در معماری

بررسی روند شکل گیری نقش و تزئینات در مسجد و کلیسا از گذشته تا معاصر

بررسی نور ، رنگ ، آب از دیدگاه عرفان در معماری اسلامی