مصطفی عدل

مصطفی عدل معروف به منصورالسلطنه، در 1261 در تبريز تولد يافت. پدرش حاج ابراهيم خليل از معاريف و بزرگان تبريز بود و به شغل قضاوت اشتغال داشت. مدتی رياست ديوانخانه خراسان با او بود. عدل تحصيلات ابتدايی و مقدماتی را در تبريز انجام داد و سپس عازم مصر شد و دوره متوسطه را در آنجا گذرانيد. بعد در پاريس در رشته حقوق ثبت نام نمود و درجه ليسانس گرفت. در 1282 به ايران بازگشت و در وزارت امور خارجه استخدام شد و اولين مأموريت او نايب سومی سفارت ايران در مصر بود. بعد با سمت نايب دوم تفليس گرديد و چندی در آنجا انجام وظيفه کرد تا سرانجام به تهران احضار و معاونت دارالترجمه وزارت امور خارجه را به او سپردند. در 1286 به وزارت عدليه انتقال يافت و سمت قضائی گرفت و کتابی تحت عنوان حقوق اساسی نوشت، به استادی مدرسه علوم سياسی برگزيده شد. عدل در وزارت عدليه مراحل ترقی را پيمود و به معاونت آن وزارتخانه رسيد. در کودتای 1299 در کابينه صد روزه سيد ضياءالدين طباطبائی به کفالت وزارت عدليه منصوب شد. در اين سمت قوانين مهمی مانند قانون ثبت اسناد و قانون مرور زمان را تهيه و به تصويب رسانيده، مورد اجرا قرار داد ولی پس از سقوط کابينه سيد ضياءالدين، مدتی بيکار ماند، به تدريس در مدرسه عالی حقوق پرداخت. در تشکيلات نوين عدليه که در سال 1306 عی امبر داور بنياد نهاد، عدل به خدمت قضائی دعوت شد و با رتبه 9 قضائی مدير کل تهيه قوانين و احصائيه شد و در تهيه و تصويب قوانين مهمی که در آن تاريخ ضرورت کامل داشت، تلاش بسيار نمود و قريب 8 سال در اين سمت باقی و برقرار بود.

در 1314 از وزارت عدليه به وزارت امور خارجه انتقال يافت و سمت وزير مختاری ايران در ژنو و نمايندگی دائمی در جامعه ملل به او تفويض شد و در همين سمت رياست صدمين دوره اجلاسيه شورای جامعه ملل را عهده دار گرديد. در 1316 به ايران بازگشت و به سمت معاونت وزارت امور خارجه منصوب و چندی نيز عهده دار کفالت آن وزارتخانه شد. در 1317 به وزير مختاری ايران در ايتاليا تعيين گرديد و تا مهر ماه 1320 ش (1941 م ) در آن سمت انجام وظيفه می کرد . پس از اشغال ايران از طرف قوای متفقين و قطع رابطه سياسی ايزان و ايتاليا به تهران احضار شد و از طرف دکتر عيسی صديق وزی فرهنگ وقت، به جای علی اکبر دهخدا به رياست دانشکده حقوق و علوم سياسی و اقتصاد برقرار گرديد وی دکتر عبدالله معظمی را به معاونت خويش به جای دکتر علی شايگان برگزيد .

در اسفند 1320 در آخرين ترميم کابينه ذکاءالملک فروغی به وزارت فرهنگ معرفی شد ولی با استعفای فروغی ، کابينه سقوط نمود . جانشين فروغی ، علی سهيلی بود که در کابينه خود ، عدل را در وزارت فرهنگ تثبيت کرد .

در نخست وزيری دوم علی سهيلی در 1322 ، عدل وزير مشاور کابينه شد. در سال بعد همان سمت را در کابينه محمد ساعد مراغه عهده دار گرديد . در آذر 1323 در کابينه مرتضی قلی بيات ( سهام السلطان ) به سمت وزير دادگستری تعيين و به مجلس شورای ملی معرفی شد.

در کابينه اول ابراهيم حکيمی و کابينه محسن صدر ، وزير مشاور گرديد. در 1324 با سمت رياست هيئت نمايندگی ايران در کنفرانس سانفرانسيسکو شرکت نموده ، تنطق مفصل و بليغی به زبان فرانسه در مورد تخليه ايران و پرداخت خسارات ناتشی از جنگ ايران نمود و بعد در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نيويورک حضور به هم رسانده ، درباره حقانيت ايران و حفظ استقلال و تماميت ارضی کشور تلاش بسيار نموده .

در سال 1326 در کابينه احمد قوام ، ابتدا وزير دادگستری و بعد وزير مشاور شد . در سال 1327 (1948 م ) در نخست وزيری عبدالحسين حژير و محمد ساعد مراغه ای ، سمت وزارت مشاور داشت .

در سال 1328 پس از تاسيس مجلس سنا در ايران از طرف شاه به سناتوری آذربايجان اتنخاب شد . تا اينکه در سال 1329 به بيماری سرطان درگذشت او دو بار وزير فرهنگ ، دو نوبت وزير دادگستری و هفت بار وزير مشاور در کابينه های ايران بوده است .

مصطفی عدل علاوه بر استادی و رياست دانشکده حقوق يکی از علما و حقوق دانان ايران بود و در تمام کميسيون هايی که برای تهيه قوانين تشکيل می شد عضويت داشت . پس از تصويب قانون مدنی ايران وی شرحی از قانون مزبور تهيه و انتشار داد. اين کتاب علاوه بر تدريس در دانشگاه مورد استفاده قضات دادگستری نيز واقع می شد و قريب نبم قرن کتاب مزبور از بهترين منابع حقوق مدنی ايران بود و به دفعات تجديد چاب شد . عدل در جوانی به مصاهرت ميرزا رضا قلی خان هدايت (نيرالملک ) درآمد . نيرالملک نيز از بزرگان علم ادب بود و علاوه بر وزارت معارف چندی رياست ديوان عالی تميز را داشت . از عدل حين الفوت يک پسر و چهار دختر باقی ماند . ناصر ذولفقاری ، دکتر محسن مظاهر و دکتر طاهر ضيائی دامادهای او بودند .

منبع

مصطفی عدل

مطالب مشابه :

منابع آزمون کارشناسی ارشد هنر (کد 1358 هنرهای تصویری و طراحی)

معرفی خلیج فارس شناسان : دكتر پيروز مجتهد زاده

تغییر رشته و ادامه تحصیل در هنر

انواع کسب و کار

مصطفی عدل

محدوديتهای حاکم بررسيدگی های ديوان عدالت اداری