ضریب جینی چیست؟ ( Gini )

تولید ناخالص داخلی و کاستی های آن
در واقع تولید ناخالص داخلی اساساً برای اندازه گیری میزان شهروندان یک کشور طرح ریزی نشده بود ولی اقتصاددانان با استفاده از آمار به دست آمده بر مبنای آن ظرف سال های متمادی به اندازه گیری تغییرات سطح زندگی افراد یک کشور دست می زدند. در فرمول تولید ناخالص داخلی هزینه ها به حساب نمی آیند و تاکید زیادی بر تولید و مصرف می شود و این فرمول به بهبود شرایط زیست انسان ها توجهی ندارد. سیمون کازنتز مخترع فرمول تولید ناخالص داخلی خود می گوید:«رفاه یک ملت را نمی توان با اندازه درآمدشان اندازه گیری کرد. در بررسی بهزیستی مردم یک کشور باید به مسائل زیست محیطی نیز توجه کرد.»

پایه های تئوریک ضریب جینی
از اوایل دهه ۹۰ میلادی این اتفاق نظر به وجود آمده بود که رشد نقدینگی به معنای کاسته شدن از میزان رفاه مردم و هزینه بر شدن خدمات اجتماعی (پرداخت پول بابت دریافت خدمات اجتماعی) می شود. اگر چه رشد نقدینگی باعث گسترش اقتصاد می شود ولی در عمل اثری معکوس بر رفاه مردم دارد. معمولاً سیاستمداران و خبرنگاران رشد تولید ناخالص داخلی را با رشد اقتصادی معادل می گیرند اما ضریب جینی تلاشی است برای ارائه تصویری کامل تر از وضع اقتصاد و جبران کمبودهایی که ممکن است فرمول تولید ناخالص داخلی داشته باشد. اقتصاددانانی مانند فیلیپ لون بر این امر تاکید داشته اند که افزایش تولید کالا و گسترش خدمات را باید بر پایه سود و زیان بررسی کرد و نه فقط سودی که از این روندها حاصل می شود.
بنا بر مدلی که توسط ارائه شده فعالیت اقتصادی به شکل بالقوه اثرات زیانبار زیر را به دنبال دارد:
هزینه کاسته شدن منابع، هزینه جرم، هزینه آسیب به جو زمین، هزینه از هم پاشیدن خانواده، هزینه آلودگی آب و هوا و همچنین آلودگی صوتی، از دست رفتن زمین های کشاورزی، هزینه از دست رفتن تالاب ها و جنگل ها.

قابلیت ادامه تولید و ضریب جینی
هزینه های فعالیت اقتصادی که به آنها اشاره شد در چارچوب منابع و قابلیت ادامه تولید در آینده نیز قابل بررسی است و ضریب جینی در محاسبه رفاه در یک جامعه، به آینده و حفظ قابلیت ها در آینده نیز توجه نشان می دهد. به عنوان مثال فعالیت های کشاورزی که از سفره های آب زیرزمینی استفاده می کند و موجب کاسته شدن حجم آب های زیرزمینی می شود در مقایسه با فعالیت های کشاورزی که از آب رودخانه ها جهت آبیاری استفاده می کند، در چارچوب ضریب جینی رتبه و نمره پایین تری می گیرد.

درآمد و کاهش سرمایه
میزان مطلوب تولید و مصرف بدون آنکه به ظرفیت اقتصاد در تولید و مصرف در آینده ضربه بزند نکته مهمی است که باید به آن توجه لازم مبذول شود و در چارچوب فرمول ضریب جینی این سوال کلیدی مطرح می شود که آیا یک ملت می تواند تمامی تولید ناخالص داخلی کشور را مصرف کند بدون آنکه به ظرفیت تولید و مصرف در آینده ضربه بزند؟

لذت از زندگی و تولید کالا
از اوایل قرن بیستم به این موضوع اذعان شده که رفاه اقتصادی به لذت افراد از زندگی نیز بستگی دارد و فقط محدود به تولید کالاها نمی شود. این مساله در محاسبات ضریب جینی نیز لحاظ شده است.

ضريب جيني (Gini)

ضريب جيني عددي است بين صفر و يك (يا صفر و صد درصد) كه در آن صفر به معني توزيع كاملا برابر درآمد يا ثروت و يك به معناي نابرابري مطلق در توزيع است. دقت كنيد كه ضريب جيني فقط از برابري عددي صحبت مي‌كند و ربطي به عدالت به معناي فلسفي آن ندارد. شكل زير تصويري از اين مفهوم را ارائه مي‌كند.

خط چهل و پنج درجه مقدار تجمعی ثروت در شرايط توزيع كاملا برابر را نشان می‌دهد. در اين شرايط مثلا سی درصد اول جمعيت كشور سی درصد ثروت جامعه را خواهند داشت و پنجاه درصد بعدی پنجاه درصد را و الخ. در مقابل منحنی لورنتس نشان‌گر توزيع واقعی ثروت در يك جامعه است. طبيعی است كه اين منحنی از خط قبلی فاصله داشته باشد. منحنی نشان می‌دهد كه اگر افراد را بر حسب ثروت‌شان مرتب كنيم بيست درصد پايين مثلا ممكن است ده درصد ثروت را داشته باشند و پنجاه درصد اول سی درصد و الخ. توی شكل فرضی بالا ده درصد آخر حدود سی درصد كل ثروت جامعه را در اختيار دارند.
ضريب جيني در واقع نسبت تفاوت مساحت زير خط چهل و پنج درجه و زير منحني لورنتس (ناحيه زرد) به كل مساحت مثلت را اندازه‌ مي‌گيرد.
در شرايط توزيع كاملا برابر ثروت منحني توزيع درست روي خط چهل و پنج درجه مي‌افتد و لذا اختلاف مساحت صفر مي‌شود. حال اگر توزيع نابرابرتر شود منحني لورنتس در دهك‌هاي پايين به محور افقي نزديك تر مي‌شود و از خط فاصله مي‌گيرد و لذا ضريب جيني بزرگ‌تر مي‌شود. در يك حالت حدي كه فقط يك نفر همه ثروت را در اختيار داشته باشد منحني لورنتس روي محورهاي مختصات مي‌افتد (99.99 درصد جامعه صفر درصد ثروت را دارند) و لذا ضريب جيني يك مي‌شود.
محاسبه ضريب جيني كار نسبتا پيچيده‌اي است و نياز به تخمين‌هاي آماري دارد و لذا ممكن است اعداد متفاوتي براي آن اعلام شود. ضمن اين‌كه داده‌هاي خام آن يعني ثروت خانوارها كه از نمونه‌گيري به دست مي‌آيد معمولا با خطاي نسبتا بزرگي همراه است چون مردم دارايي خود را درست اعلام نمي‌كنند.
در بين كشورهاي دنيا كشورهاي اسكانديناوي معمولا به پايين بودن ضريب جيني معروفند و اين رقم‌ براي آن‌ها زير بيست درصد است. در مقابل كشورهاي آمريكاي لاتين و آفريقا كه يك اقليت فوق العاده ثروت‌مند و قشر كثيري از فقرا را دارند ضريب جيني‌هاي بالاتر از شصت درصد دارند. وضع ايران چيزي بين اين دو سر طيف و نزديك به آمريكا و هند است.

ضریب جینی چیست؟ ( Gini )

مطالب مشابه :

جزوه فوق العاده ی اقتصاد مهندسی

فرمول ۱۰۰۰ ساله ژاپنی ها برای زندگی بهتر

تشریح فرمول‌های بانكی و جهانی نحوه محاسبه اقساط

فرمول محاسبه سود و اقساط وام هاي بانكي

ضریب جینی چیست؟ ( Gini )

چند راهنمایی برای امتحان پایان ترم

فرمول جدید و قدیم محاسبه مبلغ بهره وام بانکی