حیاط نارنجستان--

موقعیت و وضعیت خاص طبیعی جغرافیایی ایران-اختلاف حدود 15 درجه عرض جغرافیایی بین شمالی ترین و جنوبی ترین نقاط شهری کشور و اختلاف بیش از 2500 متر بین ارتفاع مرتفع ترین و پست ترین این نقاط،وجود دیواره بلند و یکپارچه رشته کوههای البرز در شمال ورشته کوههای البرز در شمال و رشته کوههای مرتفع زاگرس در امتداد شمال غربی به جنوب شرقی و وجود دریای مازندران در مرز شمالی و خلیج فارس و دریای عمان در مرز جنوبی شرایط آب وهوایی کاملا متفاوتی را در نقاط مختلف این کشور پهناور پدید آورده است. طبیعی است که این تنوع آب و هوایی،لزوم پیش بینی شکل خاصی از محیط های انسان ساخت را برای هر یک از مناطق اقلیمی مختلف ضروری می سازد.
از سطوح بایر زمین ، شدت آن بیشتر می شود. آسمان این مناطق ، در بیشتر مواقع سال بدون ابر است . ولی معمولا بعد از ظهرها در اثر گرم شدن و حرکت لایه های هوای نزدیک به زمین ، مه و طوفان گرد و غبار پدید می آید.
رطوبت کم و نبودن ابر در آسمان باعث می شود دامنه ی تغییرات ذمای هوا در این مناطق بسیار زیاد شود. در تابستان ، تابش آفتاب در طول روز سطح زمین را تا 70 درجه ی سانتیگراد گرم می کند. در حالی که هنگام شب ، دمای سطح زمین به سرعت کاهش می یابد و به 15 درجه ی سانتیگراد یا پایین تر می رسد. البته
نوسان دمای هوا کمتر است . ولی در هر حال ، میزان تغییرات آن به 20 درجه ی سانتیگراد می رسد . دمای هوا در روزهای گرم تابستان به 40 تا 50 درجه ی سانتیگراد و در شب ها به 15 تا 25 درجه ی سانتیگراد می رسد . این اقلیم به دو منطقه تقسیم می شود : 1- بیابانی 2 - نیمه بیابانی

منطقه ی نیمه بیابانی

دامنه ها و کوه پایه های ارتفاعات شمالی ، غربی و جنوبی که به داخل فلات ختم می شود و کوه های منفرد مرکزی و ارتفاعات نامنظم شرقی فلات که حوزه های مستقل یا نیمه مستقلی به وجود اورده اند ، به دلیل ارتفاعشان نسبت به چاله های مرکزی یا محلی ، از رطوبت بادهای مرطوبی که از فراز آنها می گذرد تا حدودی استفاده می کنند و نسبت به چاله های اصلی ، اقلیم نسبتا معتدلی به وجود می آورند. البته هر چه از غرب به شرق نزدیک شویم ، اثر بادهای مرطوب کاهش و خشکی
هوا افزایش می یابد . شهر شیراز از جمله مناطق نیمه بیابانی محسوب می شود .

سه ناحیه اقلیمی استان فارس

• ناحیه ی جنوبی از جنوب غربی تا جنوب شرقی استان
• ناحیه ی مرکزی وشمال از سمت غرب وشمال غرب تا سمت شرق استان (شیراز جزء این ناحیه می باشد)
• ناحیه ی شمال شرقی

شدت برودت هوا در شیراز

متوسط حداقل دمای هوا معیار مناسبی برای بررسی شدت برودت هوا به شمار می رود . این دما نشان دهنده وضعیت هوا در سردترین مواقع شبانه روز است . نقش ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی که دو عامل عمده اقلیمی محسوب می شوند ، در تعیین این پارامتر قابل بررسی است .
شیراز با عرض جغرافیایی 29 درجه و 32 دقیقه و ارتفاع 1491 متر از سطح دریاهای آزاد متوسط حداقل روزانه دمای هوا در سردترین ماه سال 0.2- درجه سلسیوس بوده است .
میانگین دمای سالانه:
۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد
بارش سالانه:
۳۳۷ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه:
۲۹ روز

با غ عفيف آباد :
________________________________________
با غ عفيف¬آباد كه آن را باغ گلشن نيز مي¬نامند، در جنوب خيابان قصردشت و در انتهاي خيابان عفيف¬آباد واقع شده است. اين باغ يكي از قديمي¬ترين و زيباترين باغ¬هاي شيراز است. طول باغ بيش از پانصد متر و عرض آن دويست و پنجاه متر و مساحت آن بيش از 127 هزار متر مربع است. اين باغ در دوره صفويه از جمله باغ¬هاي آباد شيراز بوده و به باغ گلشن شهرت داشته و محل استراحتگاه پادشاهان و حاكمان دوران صفويه بوده است.
سازنده عمارت فعلي باغ با 1700 متر زيربنا، ميرزا علي محمدخان قوام¬الملك دوم است كه در سال
1284هـ.ق آن را احداث نمود و قنات « ليمك» را كه در 15 كيلومتري باغ و در محل قصر قمشه وجود داشت، براي مشروب نمودن باغ خريداري كرد. اين باغ سرانجام به يكي از وراثين قوام به نام « عفيفه» رسيد و بدين نام
نيز شهرت يافت.
در ورودي باغ در شمال آن قرار دارد. سر در باغ چهار ستون ساده است كه دو به دو در دو سوي آن و بر فراز ازاره آن قرار گرفته است. در پيشاني در ورودي، نقش دو شير كه گويي را در ميان پنجه¬هاي خود گرفته¬اند، ديده مي-شود. پس از گذر از در، دهليزي وجود دارد كه سقف آن را از چوب ساخته¬اند و با شكل¬هاي منظم هندسي مرتب كرده¬اند. در ديگر سوي در و پيشاني دهليز، مجلس تاج¬گذاري پادشاه ساساني وجود دارد كه بر قالب نيم دايره¬اي به وسيله كاشي¬هاي رنگارنگ قرار دارد. پس از گذر از دالان كوتاهي به محوطه وسيعي مي¬رسيم كه عمارت اصلي در آن قسمت است. ساختمان در وسط باغ قرار گرفته و از بناي دو طبقه تشكيل شده و نماي اصلي آن رو به مشرق است.
طبقه اول محوطه وسيعي است كه آب¬نماي زيبايي در آن ساخته شده و سمت شرقي آن با پنجره¬هاي مشبك و رنگيني پوشيده شده است. در فواصل ميان پنجره¬ها سنگ¬هاي گندمك نصب شده كه روي آنها نقوشي از گل و بته حجاري شده است. طبقه دوم كه در واقع طبقه همكف ساختمان است، تالار مجللي است كه اطراف آن را ايوان فرا گرفته است. در پيشاني عمارت صحنه¬اي از تاجگذاري يكي از پادشاهان ساساني با كاشي تصوير شده است كه موبدي تاج سلطنتي را به وي هديه مي¬دهد. در جلو ايوان بزرگ عمارت نيز چهار ستون بلند ساخته شده است. سقف ايوان با قطعات چوبي 4و6 گوش پوشيده شده است و روي آنها با رنگ و روغن نقاشي شده است. سرستون¬هاي ايوان گچبري شده¬اند و در بالاي آنها به تقليد از نقوش تخت¬جمشيد گچبري شده است. ديوار
اتاق¬هاي تالار اصلي نيز همگي گچبري و مقرنس¬كاري شده و با نقوش¬هاي گل و بته و صحنه شكار و مجالس بزم و رزم مزين شده¬اند. در دو طبقه ساختمان حدود 30 اتاق و تالار وجود دارد. تمامي اتاق¬ها داراي سقف و درهاي چوبي تزيين شده هستند. درشمال و جنوب تالار دو بخاري از سنگ مرمر تراشيده و نصب شده است. نماي شرقي عمارت شامل ايوان بزرگي است كه در تمام طول بنا امتداد دارد. اين نما از بيرون به وسيله ستون¬هاي آجري و گچي از هم جدا شده¬اند. نماي غربي عمارت نسبت به قرينه آن در مشرق بسيار ساده است. ايوان جنوبي نيز از نظر تزيينات بنا، تقريباً همانند ايوان شمالي است، جز اين كه دو رشته پلكان شرقي- غربي حياط را به طبقه دوم متصل مي¬كند. در جلو عمارت، حوض وسيعي ديده مي¬شود كه خيابان اصلي از جلو حوض شروع مي¬شود. تمام خيابان¬هاي باغ، پر از درختان سرو و كاج و چنار است و باغچه-ها داراي آب¬نما هستند. در بخش غربي ورودي باغ و پشت ديوار اصلي، حمام باغ قرار دارد كه از نمونه¬هاي حمام¬هاي قديمي شيراز است كه هم¬اكنون دركنار اين حمام قهوه¬خانه بتوني از آجر ساخته شده و چند نقش از داستان¬هاي شاهنامه فردوسي به صورت كاشي¬كاري بر ديوارهاي حجره¬هاي آن كار شده است.
باغ عفيف¬آباد در سال 1341 توسط ارتش خريداري و مورد مرمت قرار گرفت و از سال 1370 تاكنون به عنوان موزه نظامي تحت اختيار سازمان عقيدتي و سياسي ارتش جمهوري اسلامي ايران است. اين موزه از دو بخش اصلي به عنوان "موزه اسلحه" و "موزه عبرت" تقسيم شده است كه در بخش اول سلاح¬هاي مختلف و متعلق به افراد صاحب¬نام به نمايش گذاشته شده است و در بخش دوم وسايل مورد استفاده خاندان پهلوي در زمان اقامت در شيراز به نمايش درآمده است. در بخشي از محوطه باغ نيز مهمانسرا، رستوران و محل ورزش¬هاي مختلف وجود دارد.
اين باغ كه معماري آن آميزه¬اي از ويژگي¬هاي معماري دوران هخامنشي، ساساني، زنديه و قاجاريه است، در تاريخ 10/3/1351 با شماره 913 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد.

حياط نارنجستان
در كتاب فرهنگ مهرازي ايران، نارنجستان چنين تعريف شده است: ميان سرايي كه مي توان آنرا سر پوشيده كرد و در باغچه ي آن در ختان نارنج و غيره پرورش داد.
حياط نارنجستان حياطي كوچك در مجموعه ي اندروني بوده كه علاوه بر تأمين نور فضاهاي اطراف، امكان نگهداري گياهاني را كه نسبت به يخبندان شبهاي زمستان مناطق كويري حساس هستند فراهم مي كرده است. ابعاد كوچك آن و مجاورت با طاق ها و توده هاي ساختماني كه در طول روز با انرژي خورشيد گرم مي شدند موجب مي شده كه با تخليه ي اين انرژي در طول شب، دماي فضاي محدود حياط بالاي صفر حفظ شود، و حتي در برخي موارد اين حياط ها سقفي با يك سوراخ بزرگ در مركز دارند كه در زمستانهاي خيلي سرد امكان پوشاندن آن با پارچه و جود داشته است.
اين حياط ها به ندرت در محور هاي اصلي بنا و بيشتر در گوشه ها و فضاهايي كه مشكل نور گيري داشتند ساخته مي شدند. الگوي معمولي آنها مربع 9 قسمتي است كه در هر وجه آن يك فضاي سه دري قرار مي گرفته يا هشت ضلعي بوده اند. در برخي موارد با گوشه سازي، نوعي گنبد ناقص روي آنها ساخته مي شده ، تزيينات اين فضا كه تحت تأثير تزيينات اتاق ها و فضاهاي جانبي هم بوده، به شكل گلويي آجركا ري يا آجر لعاب دار بوده است

حیاط نارنجستان--

مطالب مشابه :

نقش حیاط در معماری پایدار دیروز

الگوهای معماری ایرانی - الگوی حیاط

حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول 2

حیاط مسجد: بررسی تاریخی و سیر تحول 2

درس تنظیم شرایط محیطی - خانم گردان پودمان دوم

حياط مساجد: بررسی تاريخی و سير تحول 1

حیاط نارنجستان--