چالش¬ها، آسیب¬ها و بسترهای راهبردی جهت تحقق اهداف آموزشی-پژوهشی دانشگاه فنی و حرفه ای

چالش­ها، آسیب­ها و بسترهای راهبردی جهت

تحقق اهداف آموزشی- پژوهشیِ دانشگاه فنی و حرفه­ای

 

*علی­رضا ولی­پور

                                         مدرس­و مدیرگروه­رشته صنایع شیمیائی آموزشکده فنی شهید بهشتی ارومیه

[email protected]       

 

چکیده: بسیج­ پتانسیل­های پراکنده دانشگاه فنی­و حرفه­ای در راستای تحول کیفی آموزش، راهکار          نتیجه­بخشی­است که بواسطه­ ماهیت معنوی آن، دستیابی­به نگرش­ها و مهارت­­های مورد انتظار در فراگیران     می­تواند فراهم ­گردد. سرلوحه­ی فرایندهای آموزشی  " پژوهش­محوریِ اشتغا­­­ل­زا "، دامنه مکانی و زمانی وسیعی از دیدگاه­ها، رویکردها و عملکردهای افراد را شامل می­شود که در صورت عدم درک اهمیت و ظرافت موضوع، مفاهیم اصلی متن، دچار حاشیه­انگاری شده و آسیبِ ناشی از شتاب­زدگی و سطحی­نگری، باعث می­گردد طیف وسیعی از دانش­آموختگان بواسطه سردرگمی­­ها،کج فهمی­ها و بلاتکلیفی­های حاصله،  فاقد حداقل شایستگی­ لازم در فرصت­های پیشِ­رو باشند.

دیربازده بودن ماهیت اقدامات آموزشی، دستیابی به یک سیستم نظام­مند را با چنان رکودی مواجه کرده که شرائط اشباع آموزشکده­­ها از داوطلبین تدریس همراه با تسری دیگر آسیب­های آفت­زا، موجب گردیده زمینه­ها و روش­های دستیابی به سامانه سالم آموزشی،  نامساعد و غبارآلود گردد.

در چنین موقعیتی، استقرار نظام آموزشی شایستگی­محور و بهره­مندی از استانداردهای شغلی و آموزشی، جهت بهبود عملکرد مستمر و دستیابی به اهداف چشم انداز، راهبرد مطلوبی به­نظر می­رسد.

رهیافت به چنین نگرشی، در سایه­سار مدیریتِ رهبر مصلح به­طریق کاربرد سازوكارهاي موثر، میسر است و آنچه می­تواند اين تلاشها را پرثمر سازد اتخاذ روند تلفیقی نرم و سخت؛ در ترازی بس فراتر از ساختارِ منفعل    کنونی­است. فرایندی كه فارغ از فشارها، انتظارات و روابط موجود، ضمن اصلاح ریشه­ای ساختار نظام آموزش فنی و حرفه­ای، مدل یکپارچه و موثری ­را ساری و جاری سازد .

 جایگاه ویژه دانشگاه فنی­وحرفه­ای، ایجاب می­نماید ضمن بهره­وری از سرمایه­های عظیم موجود، مراحل سرآمدیِ منجر به قله­­های رفیع چشم انداز طی و تا ثبات تعالیِ کیفیت آموزشی، چرخه اصلاحی مدونی جایگزین گردد.

در این مقاله ضمن انعکاس چالش­های اساسی مراکز آموزشی؛ تشریح محتوای آموزه­های ارائه شده و آفات مطرح در عرصه پژوهش، بواسطه طیف­بندی کلیه عناصر مراکز آموزشی به حیطه­های عملیاتیِ: عوامل اجرائی، اساتید و فراگیران؛ با آسیب­شناسی مشروح و تدوین الگوهای کاری مناسب هر حیطه و تدوین راهبردهای بسترساز جهت اجرای عناوین برنامه­های20گانه که جان­مایه تدوین راهبردها، مبتنی بر گفتمان فوق­می­باشد،  تلاش گردیده اهداف همایش در سطح مناسبی پوشش داده شود.

کلمات کلیدی: چالش­ها و آسیب­ها؛  عناوین برنامه­20گانه؛  بسترهای راهبردی ؛  دانشگاه فنی و حرفه­ای

بیان مسئله:

با توجه به انتظاراتی که از دانشگاه فنی و حرفه­ای که از آن بعنوان عظیم­ترین دستگاه رسمی آموزش عالی فنی و حرفه­ای کشور یاد می­شود و نظر به پراکندگی کشوری مراکزآموزشی مختلف وابسته به این دانشگاه، چالش­های فرارو و آفت­زدگی­های مزمن، اتخاذ تدابیر مناسب جهت برون­رفت از وضع موجود و دستیابی به سرآمدی و بالندگی پایدار، راهکاری است اجتناب ناپذیر.  

در اوضاع کنونی، گفتمان برخی عناصر موثر مراکز آموزشی، عمدتا منبعث از نهج سخت به یادگار مانده از وزارت متبوع قبلی (آموزش و پرورش) است که در صورت عدم تحول بخشی لازمه، سرنوشت کم و بیش متفاوت­تری از دست­آوردهای کنونی این وزارت­خانه به­بار نخواهد آورد. 

تحول در بخش­های­ عمرانی، اداری و مالی، سخت افزاری و نرم افزاری دانشگاه، ضرورتی است اجتناب­ناپذیر اما دست­یابی به سرآمدیِ مورد انتظار و تبدیل خیل عظیم ورودی­های دانشگاه به کارآفرین­های نقش­آفرینِ      آینده­ساز، فرایند عظیمی است که ­تحقق آن، مدل­ها و الگوهای مدیریتی کارا و اثربخش­تری را می­طلبد و عدم عنایت لازم و کافی به این مهم، جز تولید دیگرباره­ی خروجی­هایِ ناکارآمد، ره­آوردِ مطرحِ قابلِ عرضه­ای، به ارمغان نخواهد آورد. 

نظر به پتانسیل­های نهفته دانشگاه از لحاظ ظرفیت عظیمِ جذبِ استعدادهای مهارتیِ تحصیلی و تدریسی کشور، شایسته­است اهتمام مکفی در بسیج امکانات و منابع مالی و انسانی بالفعل و بالقوه دانشگاه با بکارگیری تمام توان و قدرت لازم برای تدارک زیرساخت لازم، آماده­سازی بستر مستعد، فراهم نمودن جَوّ و مسیر مساعد برای گذر از عرصه­گرائی،  به سمت ماموریت­گرائی دانشگاه [دکتر رضائی سهراب؛ سخنرانی در جمع روسای دانشگاه فنی و حرفه ای]، مصروف داشت.

آنچه مورد پذیرش همگان است آن­است­که قطار عظیم آموزش عالی کشور و به تبع  آن دانشگاه  فنی­وحرفه­ای در مسیرِ مورد نیاز در حال حرکت نیست. تب مدرک­گرائی؛ زائیده­ی تفکرِ نادرستِ تلقین شده به جامعه و حاصل عدمِ مدیریتِ صحیحِ سرمایه­هایِ گران­بهایِ انسانی [ریحانی بزرگ غلامرضا. وبلاگ شخصی]، در اندرونی­ترین سلول­های مغزی سرنشینان، ساری و جاری گشته است.  

وقتی به آموزشکده­ها و دانشکده­های گسترده این دانشگاه پهناور، در تصویر کلان و از بالا نگاه می­کنیم، عمده      فعالیت­های فرهنگی - آموزشی آن کم و بیش در قالب همان روند سنوات قبل استمرار داشته و علی­رغم تدوین مواردی چون برنامه­های با عناوین20 گانه­ [ضمیمه1]، عملا فضای حاکم بر برخی آموزشکده­های دانشگاه، نه تنها در مسیر بسترسازی جهت اتخاذ فرایندهای مناسب آموزشی- پژوهشی به­پیش نمی­رود بلکه بواسطه گسترش شدید آسیب ناشی از آفات، تلاش­های بعمل آمده ضایع می­گردد.

چنانچه اهتمام شایسته­ای برای آشنائی مراکز آموزشی با رویکردهای متخذه مصروف گردد می­توان به قله­های چشم انداز وسیعی امیدوار بود؛

 چشم اندازهائی که تحقق آن، عزم­های راسخ کلیه اعضاء درگیرِ در فرایندهای آموزشی مراکز را می­طلبد و به زمینه فراهمی به وسعت تمامی محیط­های کارگاهی-آموزشی مراکز تابعه دانشگاه،  نیازی مضاعف دارد.

فرایند " آموزشِ پژوهش­محورِاشتغال­زا" محتوای دروس دانشگاه و مبانی آموزشی آن­را مبتنی بر نیازهای دانشجویان تغییر داده و سیستم­های تشویقی و ابزارهای انگیزشیِ مراکز آموزشی را طوری طراحی می­کند که دانشگاه را به سمت ارتباط با صنعت و حل مسائل جامعه سوق داده و به این ترتیب علم ودانش و محصول دانشگاه­، اعم از تولیدات ایده­ای- مهارتی و نیروی انسانی تربیت شده در خدمت جامعه قرار گیرد[مدیرکل پارک­ها و مراکز فن آفرینی وزارت علوم / دیماه  1387/  صفحات 14-17].

سوال­های پژوهش :

-      رسالت اصلی و پتانسیل دانشگاه فنی­و حرفه­ای، طیف­های اصلی مراکز تابعه این دانشگاه، حیطه­های عملیاتی، الگوهای استاندارد و راهبردهای هر طیف شامل چه مواردی است؟ 

-      چالش­ها و  آسیب­های مهم هر طیف از جمله موانع پژوهش اصولی و یا مشکلات موجود جهت دستیابی به عناوین  مصوبی چون برنامه­های 20گانه کدامند؟

-      بسترسازها و فرصت­های زمینه­ساز برای استقرار هر عنوان مطرح شده در برنامه 20 گانه  با کدام رویکردهای راهبردی می­تواند تامین شود؟­

 

روش و یافته­ها :

دانشگاه فنی­وحرفه­ای، کار ویژه­ای1 [ افتخاری، اصغر و همکاران؛ 1387. ص 50] چون تدارک زمینه کارآفرینی، تربیت تکنسین کاردان و کارآمد [دکتر رضائی، سایت دانشگاه]،  عهده­دار است که توليد دانشِ مهارت­آفرین، تربيت نيروي متخصص مورد نياز جامعه، در سایه­سار بهره­گیری از  اسلوب­های مدیریتی و مدل­های آموزشی کارا، حاصل مي­شود.

بنابراين، براي قرارگرفتن در خطوط منتهی به مقاصد فوق و جلوگيري از انحرافات و کج­روی­ها سزاوار است شرايطي فراهم شود كه مراکز آموزشی بتوانند مخاطبین را براي به كارگيري فن­آوري جديد و پذيرش   مسئوليت­هاي مختلف پرورش دهند.

چالش­های موجود:

-       تسری آسیب­ها و آفات مطرح در حوزه­های مدیریتی به حوزه­های آموزش و پژوهش؛

-         عدم تناسب محتواهاي آموزه­های ارائه شده با الزامات شغلي؛

-         عدم توفيق مشهود برخی مراکز آموزشی تابعه دانشگاه در ايجاد و تقويت روحيه علمي و انگيزه آموزشی- پژوهشی؛  

-       مشخص نبودن حداقل قابليت­های لازم براي فارغ التحصيل شدن. 

تسری آسیب­ها و آفات مطرح در حوزه­های مدیریتی به حوزه­های آموزش و پژوهش: با عنایت به محوری بودن این موضوع،  متون اصلی مقاله در این مورد است. 

مشخص نبودن حداقل قابليت­های لازم براي فارغ التحصيل شدن : در مراکز آموزشی،  گرفتن حداقل نمره قبولي پيش شرطي براي اخذ مدرك فارغ التحصيلي است. شرايط نامساعد اشتغال از يك طرف و تميیز قائل نشدن بين فارغ التحصيلان از نظر توانمندي­های علمي و عملي در زمان جذب از طرف ديگر[ریحانی بزرگ غلامرضا. وبلاگ شخصی] و همچنین رویه نادرست برخی عناصر اجرائی در حمایت چشم­بسته از فراگیرانِ حتی چند بار اخراجی و رایزنی­های مُصرانه برای دانشجویان مورد­ دار؛  سبب بي­انگيزه شدن عموم دانشجويان و روحیه زدائیِ اساتید و آموزش­گران دانشگاه گردیده است. اين شرايط نه تنها  سبب پرورش و توليد فارغ التحصيلانی می­شود که دارای ویژگی­هائی چون:

-      فقدان روحيه علمي حداقلی؛

-      ناتوان در كسب مدارج علمي بالاتر؛  

-      فقدان روحيه كارآفريني و يافتن كسب و كار مناسب ؛

می­باشند؛ بلکه باعث دلسردی و بی­انگیزگی اساتید گردیده­، لاجرم توانمندی­ها و ظرفیت­های تربیتی – آموزشی- پژوهشی عظیم اساتید و آموزش­گران فعال،  به سمت فرصت­های نتیجه­بخش­ترِ دیگر سوق پیدا می­کند.

دانشگاه فنی و حرفه­ای،  پتانسیل بالقوه عظیم  در جهت­بخشی به آموزه­های فنی و حرفه­ای کشور

دانشگاه فنی­وحرفه­ای، افق وسیع و درخشان ادامه تحصیلِ دانشگاهیِ خیل عظیم مستعدان مهارتی مدارس کشور است و نیاز است ضمن تعامل سازنده با جنس آموزه­های قبل از دانشگاه،  بستر مناسبی برای شکوفائی عموم فراگیران فراهم نمایدو زمینه­هائی فراهم شود تا محصلانِ با ویژگی­های مهارتی بالا، با عشق و علاقه و جذبه­های ماندگار وارد فرایندهای آموزش فنی و حرفه­ای و صنعتی کشور گردند نه آنکه عمده­ی مدرسه­گریزهای آسیب­زده از سر ناچاری، رشته­های هنرستانی را برای ادامه تحصیلات خود برگزینند.

جنس آموزش­ها در دانشگاه فنی و حرفه­ای، هم تفاوت ماهوی با آموزش­های معمول در سایر دانشگاه­ها دارد و هم تفاوت بنیادی با آموزش­های متداول در مراکز فنی و حرفه­ایِ دوره محور.

در صورت توان­بخشی لازمه به فرایند آموزشی حاکم بر این دانشگاه، آموزه­های رسمی در محیط­های آزمایشگاهی- پایلوتی - کارگاهی- صنعتی توام با کلاس­های  نظری - ادبی و معرفتی، می­تواند ساختار نظام آموزش­ عالی فنی و   حرفه­ای کشور را متحول سازد؛  چراکه :

فرایندهای آموزشی بنا به سوابق آموزشی ملکه شده­ی مدرسین  و پتانسیل­های عظیم کارگاهی- آزمایشگاهی آن      می­تواند در راستای اهداف آموزشی- تربیتی دروس فنی و حرفه­ای کشور قرار گیرد؛ چنین بافتی نه به بدنه دیگر دانشگاه­ها می­چسبد و نه تجانسی با سایر مراکز متولی آموزش­های فنی و حرفه­ای صِرف دارد. به دیگر سخن؛

در حالیکه عقبه آموزشی فراگیران دانشگاه فنی­وحرفه­ای را هنرآموزان هنرستان­های سراسر کشور تشکیل     می­دهد، زمینه اداری و تحصیلی همکاران  و مدرسین این دانشگاه را تجارب طولانی مدت در محیط­های ستادی و صف آموزشی و مانوس بودن با تخصص­های آکادمیک فن­آور همراه با تجربه­های ژرف آموزشی- تربیتی پشتیبانی می­کند. چنین پتانسیلی نه در ظرفیت سایر دانشگاه­ها و موسسات آموزش عالی دیگر می­گنجد و نه جمیع امکانات و توانمندی­های مراکز آموزشی فنی و حرفه­ای پودمان­محورِ کشور، کنج حجم بدین گستردگی را می­تواند بپوشاند.    

بحث :

­نظر به پیچیدگی معادلات حاکم بر مدیریت کنونی مراکز آموزشی، تحقق اهداف راهبردی دانشگاه، از طریق استقرار جایگاه شایسته همه عوامل اثرگذار و همچنین کاربست استانداردها و استراتژی­های نوین آموزشی میسر است.  امروزه دستیابی به چنین سطوح عملکردی،  نه تنها در متون نوشتاری منابع، بلکه به­صورت دوره­های آموزشی-کارگاهی و شیوه اجرای مستقیم از طریق واگذاری به نهادهای خصوصی مجری فرایندهای آموزشی،   به­سهولت در دسترس مجریان مراکز آموزشی است.

اهتمام در الگوگیری مراحل اساسی متداول در مدل­های استانداردِ از بوته آزمایش درآمده در جهت اجرای بهینه­ موارد، ضرورت حیاتی مراکز تابعه دانشگاه فنی و حرفه­ای است. در چنین راستائی، الگوپذیری راهبردی از     مدل­های مبتنی بر شایستگی همراه با کاربست ابزارهای مدیریت موثر آموزش به طریق آمیزه­سازی رویکرد نرم و سخت[افتخاری و همکاران؛ 1387. سایت] موجود در مراکز تابعه دانشگاه، جهت حصول شرائط مطلوب راهکار  نجات­بخشی است. 

جهت سهولت بررسی عملیاتی و دستیابی به فرایندهای منتهی به راهبردهایِ پژوهش­محورِ کارآفرین، عوامل موثر هر مرکز آموزشی را می­توان به سه طیف دسته­بندی کرد : مجریان، اساتید و فراگیران ( طرح1) .

برای هر طیف، حیطه­های عملیاتی و چارچوب اقدامات متصور است و در حوزه کاری هر طیف، یک سری   سنجه­های ارزیابی مطرح می­باشد که بر اساس الگوهای راهبردی و همچنین مدل استاندارد فرایندهای موثر آموزشی،  قابل  شاخص­گذاری است. با رده­بندی ریزتر هر طیف به زیرسطوح­های دقیق­تر و تلفیق موارد حاصله با مراحل سلسله مراتبی موجود در چارت­های سازمانی، ساختار اساسی مراکز آموزشی تابعه دانشگاه همراه با حیطه­های عملیاتی و چارچوب­ وظائف خرد و کلان هر فرد حاضر در مراکز آموزشی، مشخص می­شود.

طرح 1. طیف­های اصلی مراکز آموزشی و حیطه عملیاتی هر کدام

 

 


مطالب مشابه :


چالش¬ها، آسیب¬ها و بسترهای راهبردی جهت تحقق اهداف آموزشی-پژوهشی دانشگاه فنی و حرفه ای

با توجه به­اینکه کلیه برنامه­های مربوط به تحصیل فراگیران از ثبت­نام اشتغال­زای فرم




دستورالعمل اجرایی آیین نامه کارهای سخت و زیان آور

سایت ثبت نام خو درا طبق فرم شماره «1» پیوست و آور و بیماری‌زای محیط کار باشد و




مختصري در باره اقتصاد آموزش

درون زای تأمین اشتغال در ثبت نام در سطح آموزش فنی و حرفه




انجام پایان نامه مقاله ISI و پروپوزال انتخاب موضوع

از آن جا که فرم مختلف فنی ، بهره هاي اشتغال كارجويان ثبت نام شده




برچسب :